1. “INVESTIGANDO NUESTRO MUNDO” PROIEKTUA IKERTZEN.
Curriculum-proiektua ez da bakarrik ikerketa eta esperimentazioa bultzatzen duen
proiektu bat, irakasleriaren hasierako formazioa zein den adierazten du. Proiektu
desberdin asko egon dira hezkuntzan eragina izan dutenak, adibidez, Humanities
Curriculum Project, History 13-16 Project eta “la main a la pâte”.
Artikulu honen egileek, curriculum-proiektuak hazkuntzaren erdigune bihurtu dute. INM
proiektua zer den azaltzen hasten dira. Honen ezaugarriak hauek dira: eskoletan
ezagutza progresibo bat eraiki nahi du arazoen ikerkuntzaren bidez, inguru
sozionaturalarekin lotura duelarik.
Proiektu honetan, hainbat maila desberdindu daitezke: Lehenengo mailan, marko
teorikoak osatzen du. Konstruktibismoan, konplexutasunean, sistematizazioan eta
ikuspegi kritikoan oinarritzen da. Bigarren mailan, derrigorrezko hezkuntzarako egokiak
diren proposamen didaktikoak sartzen dira. Azkenik, hirugarren mailan, unitate
didaktikoan aurkitzen dira. Hauek irakasleria eta ikasleak ebaluatzen dituzte.
Hala ere, gaur egun INM diseinua amaiarazten ari da.
Gaur egungo eta garaiko gizarteak ikastean, ikasle bakoitzaren kokapen geografikoa
zein den, ingurugiro fisikoa eta honen transformazioa, fenomeno kulturalak eta
ekonomikoak jakitea suposatzen du. Gai hauek errealitatearen azpisistema bat direla
esan daiteke, hauen barruan integraturik daudelako gai politiko, ekonomiko eta
kulturalak.
Honekin lortu nahi dena ez da umeek historia kronologikoki ikastea, baizik eta gaur
egungo egoera nondik datorren jakitea eta historia bat egon dela jakiteko gaitasuna
garatzea.
Zer erakutsi behar den pentsatzerakoan, bi perspektiba desberdin ikusi ditzakegu
edukietan. Alde batetik, akademikoa, diziplinan oinarritzen dena. Perspektiba honek,
historia eta fenomeno kultural eta sozialen informazioa murriztu egiten du ikasleei
ematerako orduan.
Beste perspektibak aldiz, edukiak irizpide jakin batzuen arabera aukeratu behar direla
defendatzen du. Perspektiba hau eklektizismoan oinarritzen dela esan daiteke, hau da,
ikuspegi desberdinen aldekoak direnak.

2. Lehen aurkeztutako INM proiektua bat dator perspektiba ez akademikoekin, izan ere,
edukiak ikuspegi kultural eta sozial bati erantzun behar dutela defendatzen dute.
BIDEOA: AMARA BERRI-EGUNKARIA
Bideo honek, Amara Berriko telebista, prentsa eta webari buruzko informazioa ematen
digu. Helburu nagusia hau da: ikasleen komunika bideen munduan sartzea, bai
inprimagailuak, kamerak edota magnetoskopioak maneiatzen, bai aldizkari edo web
orrialde bat maneiatzen. Bigarren zikloko ikasleak dira irratia aurrera eramaten
dutenak. Denbora guztiak ari da irratia zerbait emititzen, izan ere, auzoko irratian
entzuten da.
Parte hartzaileen izenak idazten dituzte. Ordu laurdenero egin behar da programa bat
bestela beti musika entzungo zen. Irratian erdaraz eta euskaraz emititzen da. Ipuinak,
poesiak, aho-korapiloak etab. irakurtzen dira.
Koordinatzaileek, emisioak antolatzen dituzte ikasle guztien izena ezarriz. Gela
orduetan prestatzen da irratian esango dena.
Irratian irakurtzen den guztia garbatu egiten da eta azkenik, Txiki Webean ezartzen da.
Eskolaren Gramatika
1.-IKT-en onurak.
IKT-ek hainbat onura dituzte. Lehenik eta behin, ikaslearen ikasketak ez dira
ikasgelara mugatzen. Gainera, zenbait inkesten arabera IKT-ek ikaskuntza
kolaboratiboa, pentsamolde kritikoa, gizarte zein komunitate eraikuntza eta ikasketa
eta irakaskuntza interdisziplinarioa bultzatzen dituzte, estrategia eta abileziez gain,
zeintzuk bizi-bitarteko ikasketan laguntzen diguten. Azkenik, IKT-ek konpetentzia

3. interkulturala lantzeko ere baliagarriak dira zergatik ikasgelaz kanpoko interakzioak
ahalbidetzen dituzte, hauei feedback-a emateko aukera emateaz gain.
2.-IKT-en oztopoak.
Hiru motatakoak dira IKT-ak oztopatzen dituzten “harresi” edo oztopoak: irakasle
mailakoak, eskola mailakoak eta estatu mailakoak.
Irakasle mailakoetan bi dira arazo nagusiak; irakasleek ez dituztela ez beharrezko
abileziak, ezta motibazio eta konfiantza nahikoa IKT-ak erabiltzeko. Eskola mailakoak,
ordea, IKT-en sarearen infraestruktura maila baxua edo eza da. Azkenik, Estatu
mailakoak ebaluazio irizpideei daude loturik, irizpideek ez baitute IKT sare aberatsak
dituzten eskolen IKT-en garapena jarraitzen.
3.-“The Grammar of the Schooling”.
Irakasle, guraso eta ikasleek badute subkontzienteki eskola denaren ideia bat, eta
ondorioz eredu horretatik aldentzen diren ereduak gutxitan dute arrakasta. Tyack eta
Tobin-ek “the grammar of schooling” kontzeptuaren bitartez horren zergatia azaltzen
digute. Eskolari buruzko ideia nagusia konferentzia edo hitzaldi moduko klaseak,
azterketak, sujetuen arteko banaketa… da, eta honetatik kanpo dagoen guztia
baztertzean IKT-en integrazioa oztopatzen da. Eta ez bakarrik irakasle mailan, baizik
eta eskola eta estatu mailan ere ematen da arazo hau. Lengoaia ikusteko era honek
Chomskyren kutsu garbia du, baina gaur egun ikuspegi hau aldatzen ari da eta jada
lengoaia sozialki legitimatua dagoen hitz egiteko era bat bezala ikusten da(Chomsky,
2007, p.1).
4.-Eskolaz kanpoko esperientziak eta “the gramar of schooling”.
Alexander eta Wadeek eskolaz kanpoko jarduerak aztertzean, nabaritzen dute ikasleen
parte hartzea gutxitan ikus daitekeela klase orduetan, eta hori ikasleen faktore
motibatzaileei atxikitzen diete(autodeterminazioa, kolaboratze aukerak, iniziatiba…).
Beraz, dirudi boluntario parte hartzea oinarritzat duten programek motibatu besterik
ezin dutela eredu tradizionalarekin alderatuz gero, non the gramar of schooling oso
integraturik dagoen. Horregatik, eskolaz kanpoko eredu honetan ez dago IKT-entzako
oztoporik.
Berrilen, hamar urte baino gehiagoko esperientzia dute IKT-etan oinarrituriko
proiektuetan, eta bi dira eskolaz kanpoko proiektu hoberenak: “Pincel y Ratón” eta
“Menosca”.

4. Pincel y Ratón arte tailer bat da, non boluntario joan zaitezkeen eta zeinek umeengan
sormena garatzea duen helburu. Menosca, ordea, learning oinarritzat duen proiektu
bat da, zeinean asistentzia nahitaezkoa den.
Bi proiektuak aztertzean lortutako datuei esker esan daiteke IKT-ek irakasteko era
tradizionala aldatu dutela.
Pincel y Ratón sormen errekurtsoen laborategia kultura eta hezkuntza erakunde bat da
zeinek umeengan artea eta IKT-ak elkarlotuz sormena garatzea duen xede, lehen esan
bezala, ikasleak 12-17 urte bitarteko umeak eta heldu ezinduak diren. Tailerra
Logroñon dago. Honetan ikasleek buztinarekin, margoekin, plastilinarekin,
ordenagailuko diseinu programekin… jolas daitezke, beraiek direlarik ariketaren
gidariak. Proiektu honek IKT-en erabilera eta sormena sustatzea du helburu, eta honek
ikasleen gurasoengan mesfidantza sortarazi zuen IKT-en erabilera okerrak dituen
arriskuak direla eta. Pincel y Ratónen ikastaldia errealitate konplexuen behaketa eta
ikasketan oinarritzen da, honela ikasleei hipotesi onak egiteko gaitasuna landuz.
Menosca proiektua, aldiz, Arazi hezkuntza enpresa pribatuak sorturiko iniziatiba bat da
Euskal Herri fisiko eta erromatarren aztarnen behaketan eta ikasketan laguntzeko.
LurQuest programaren bidez(WebQuest programaren bariante bat) Euskal Herrian
orientatzen eta bertako naturarekin lotura izaten ikasten dute. Bertan hizkuntza
ezberdinen erabilera ematen da, ikus entzunezkoak edo testuzkoak, errealitatea
irudikatzeko, ikaskideekin komunikatzeko eta, honela ikasteko erabilitako dispositiboak
ikasketan bitartekaritza tresna bezala ikusteko. Gainera, jarduera hauek produkzioa,
elkarrizketa, hausnarketa, eta sormena garatzen duten irteeren eta hauen ondorengo
txostenen eraketaren bidez. LurQuestek hiru gai nagusi ditu; erromanizazioa
Gipuzkoan, arte garaikidea eta bere presentzia publikoa, eta auto-orientazioa zelaian
eta teknologia mugikorren ikasketa. Gainera, bere “ibilbideak” hiru fasetan burutzeko
izan dira diseinatuak: lehenean DBHko ikalsleak zenbait programa informatikoren eta
interneten bidez LurQuest erabiltzen hasten dira. Bigarren fasean zelairako bisitan,
teknologien laguntzaz ikasleek zenbait jarduera antolatzen eta datu bilketak egiten
dituzte beren lurraldearen ezagutzak handitzeko. Azkenik, klasean daudelarik datuen
antolatzen dituzte eta bere klase kideen aurrean hauek azaltzen dituzte, gero
webgunean jartzen dituztelarik. Proiektu honetako ikasleek esan zuten IKT-en
erabilerak eta jarduerek erakargarriagoa egiten zutela ikastaldia, eta beraz,
ikasleentzat IKT-ak pizgarri direla eta ez dutela arazo bat suposatzen frogatzen du
honek.
5.-Eskolaz kanpoko esperientziak eta “the gramar of schooling”.

5. Oraintxe ikusitako bi proiektuak ikaslearengan daude zentraturik eta IKT-en erabilera
dute ezaugarri komuntzat. Hala ere, Pincel y Ratón proiektua eskolaz kanpo da,
Menosca klase orduetan ere lantzen den bitartean. Beraz, esan daiteke ingurugiro
formala eta informala bata bestearengan eragina dutela, nahiz eta ingurugiro informala
egokiagoa izan IKT-ek lantzeko.
6.-Konklusioa.
Esan dugun bezala, IKT-ak erakargarriak dira eta ikasteko modua aldatzeko
potentziala dute baina eredu formalean “the grammar of schooloing” deritzogunera
moldatu behar dira eta oztopatuak gertatzen dira, berritzeko modu bat izatetik
liburuetan aurkitzen den informazio bera emateko beste modu bat bilakatuz. Baina
Chomskyren iritziz hau alda daiteke lengoaiak aldatzen diren bezala, hots, irakasleek,
gurasoek eta ikasleek eskolari buruz duten ideia aldatuz, eta hor lagun dezakete
irakasleek ikasteko eta ikastaldia ikusteko beste modu batzuk irakatsiz.
TXIKIWEB
Bideo honetan, web orriak nola egiten dituzten azaltzen da. Edukien fitxa bat betetzen
dute, bertan, ea Amara Berriko telebistaren zerbait agertzen den beraien web orrian
idazten dute.
Beraiek sortutako web orrietan, txikiek egindako marrazkiak jartzen dituzte eta jendeak
hauek ikusi nahi baditu, web orrian sartu eta bertan ikusteko aukera izango du.
Koordinatzaileak, umeei arazo teknikoak nola konpontzen diren erakusten die. Honez
gain, ikasleek egindako akatsak zuzendu eta lana egin ahal izateko, orientatu egiten
ditu haurrak.
Egunero, ikasleek sortutako egunkaria argitaratzen dute web orrian. Bertan, irratian
emititutako gauzak ere jartzen dira.
Web orriak 5. Eta 6.mailako ikasleek egiten dituzte.

6. PRAKTIKEN ZAILTASUNA
Hezkuntza berritzaile baten aurrean jardun behar du didaktikaren ikerkuntzak.
Hezkuntza berritzailea eta ikerkuntza bateratzen saiatu behar da horretarako, praktika
eta hauetan sor daitezken arazoetatik abiatuz.
Hezkuntza berritzaile moduan ulertzen dena zera da, prozesu baten planifikazio eta
hobekuntza dakarren eraldaketa bat. Berrikuntza horrek, borondatezko aldaketa,
planifikatua eta sortzaile bat dakarren prozesu bat izan beharko du. Halaber, aldaketa
horiek denbora bat daramate, eskolak duen egituraren konplexutasuna dela eta.
Bertan azaltzen zaizkigu hainbat proposamen hezkuntza eraberritze horretan lagun
dezaketenak, hala nola, nola planteatu eraldaketa hori gauza berri bat egin nahi
denean; taldekako proiektuak era berri batean nola planteatu…
Beste alde batetik, beste gauza bat planteatzen da: Berrikuntzan eta ikerkuntza
eskaintzen duten irakasleekiko primak ezartzea. Honetan ere, praktika ere arlo
zientifikora eraman beharra dago, horretarako kalitatea eskatuko da, inoiz ere praktika
eta hezkuntzaren hobekuntzaren ardatza galdu gabe.
Fernando Hernández
El trabajo por proyectos comenzó en 1983 en la escuela, como alternativa de los
centros de interés del momento, es decir, buscaba cambiar la posición del docente
respecto a la escucha de los alumnos, con el objetivo de convertir la clase en un
espacio de diálogo. Esta concepción de la educación tiene tres ideas; pensar en los
alumnos como sujetos portadores del saber, pensar que el aprendizaje es recíproco y
que la clase es un centro de investigación.
Al hacer seguimientos de procesos en escuelas, destacan principalmente dos cosas:
que los docentes se percatan de que tienen que cambiar el vínculo con sus alumnos,
es decir, hay que establecer un vínculo, y segundo, la noción de experiencia, es decir,
que lo que se hace en clase son experiencias de aprendizaje. Por último hay una
tercera idea que es promover la imaginación pedagógica, porque esta se ha perdido
en favor de los libros de texto.
En cuanto a los consejos para los docentes que tomen esta vía, en primer lugar que
estén dispuestos a aprender, tienen que saber además que se van a enfrentar a sus
miedos y que surgirán imprevistos. Además, conviene no estar sólo, por lo que se

7. crean redes. Aun así, llo que más visible resulta es que los docentes se vuelven
apasionados de sus trabajos.
Por último, al hablar sobre aprender como forma de relación, porque se establecen
relaciones entre personas, conceptos y sujetos, convirtiéndose así el aula en una
relación de proyectos, estableciéndose relaciones entre temas, proyectos…
AMARA BERRI: TELEBISTA
Amara Berrin telebistaren txoko bat daukate ikasleentzat. Horretarako gela berezi bat
dute beharrezko tresnekin: Kamara bat, mikrofonoak, musika kontrolatzeko aparatua,
programazioa, kamaren eta erreportajeen fitxak…
Programazioaren bidez, ikasleek badakite noiz eta zeinekin egin behar duten
telebistako saio hori. Irakasleak lagundu egiten die honetan denoi argi geratzeko.
Kamaren eta musikaren kontrola beste ikasle batzuek daukate; dena beraien eskutan
dago. Kamara bakar bat egon arren, grabatutako guztia eskolan zehar klase
bakoitzean dagoen telebistetan ikus daiteke.
Grabatzen hasteko, lana antolatu beharra izaten dute; eguna, zeintzuk diren, zer egin
behar duten… Grabazioa bukatu ondoren, edizio tailerra izaten dute arratsaldean.
Ordenagailu batzuen bidez, heurek lana editatu, aldatu eta hobetu behar izaten dute.
Batak bestearengandik ikasten du.
Grabatutako guztia Txikiweb izeneko orrialde batera igotzen dute nahi duenak ikusi
ahal izateko. Grabazioa hasi baina lehen, umeek antolatu egiten dute grabatu
beharrekoa. Azpimarratzekoa da umeek duten autonomia antolatzerako orduan,
saiakera mordoa egiten dituzte gauzak ondo atera daitezen.
Bukatutakoan, kritikoak izaten dira eta beraien lana ebaluatzen dute, zer atera den
ondo eta zer den hobeto beharrekoa azalduz. Hala ere, ondorioa positiboa izaten da,
izan ere, ostegun eta ostiral goizetan ordu beteko saioa botatzen dute eskola osoko
telebistetatik haien lana erakutsiz.
Albisteak, zinema, irakasleei elkarrizketak, egungo berriak…denetatik azaltzen da
programazioan. Saioa bukatzerakoan emandako informazioaz galderak egiten dituzte
ikasleek hausnarketa egin ahal izateko. Egindako lan hau astero ebaluatzen da
mediatekan egindako gainerako lanekin batera. Hala ere, ebaluaketa denen artean
egiten dela azpimarratzekoa da; umeak kritiko izateko oso era egokia.

8. HEZKUNTZAREN IKUSPEGIA. FERNANDO HERNANDEZ
Hace 15 años, en uno de los lugares de referencia mundial para el desarrollo de las
tic(en MIT) en un congreso se planteaba precisamente cual sería o cuales podrían ser
las contribuciones de las tic al pensar en otro tipo de escuela; otro tipo de educación.
Entonces, se planteó que, desde finales del siglo XIX cada nueva innovación en el
campo de la cultura se había vivido como que sería la profecía que lograría cambiar la
escuela. Si hacemos un repaso, por ejemplo desde el momento que se crearon en
Estados Unidos la figura de las bibliotecas públicas, se comenzó a decir que a partir
de ellas, ya no serían necesarias las escuelas, porque la gente podría escoger lo que
quisieran. Luego vino la radio y se dijo que desde casa podrían formarse. Con la
televisión, los ordenadores y el internet pasó lo mismo. La inversión que se a hecho en
los últimos 25 años tanto en formación docente como en dotar de aparatos a las
escuelas, no ha tenido una repercusión, no ha influido en el cambio, en la manera de
enseñar y aprender en las escuelas.
La gramática de la escuela, fue conformada tal y como lo tenemos hoy a finales del
siglo pasado y que esa forma, esa gramática esta enormemente relacionada con la
identidad de los docentes. Lo cual significa que si la forma de articular la escuela
cambia, la identidad de los docentes tiene que cambiar. Pero además tiene que
cambiar la industria escolar. Es decir, para que funcione otro tipo de escuela se
modifiquen las formas de las relaciones pedagógicas, se necesita modificar el papel de
la industria escolar. La principal industria escolar en nuestro país son los libros de
texto que quedaron revalorizados con la reforma del año 90. Estas industrias están en
manos muy poderosas, es muy difícil modificar los modelos y las formas de enseñanza
y aprendizaje porque la industria escolar no quiere ser modificada.
La visión del curriculum sigue siendo de la base disciplinar que se orientan únicamente
a mantener el estatus del profesorado sin poner atención, por ejemplo en otros países
que están orientando lo qué se puede y se debe aprender en las escuelas (nuevos
alfabetismos). Lo que supone un planteamiento educativo en el que se transmite o se
construye a partir de experiencias de indagación, modos de aprender que favorecen
los alfabetismos digitales, aurales, visuales, mediales…
La consecuencia de esto es el problema real, que está en ese 30% de los niños que
no acaban la educación secundaria y en ese 20% de niños y niñas que acaban la

9. educación secundaria con éxito pero que dicen que no tiene ningún significado para
ellos terminar ese ciclo.
Con estos puntos se puede dar un cambio cultural en relación con la escuela, algo que
no se logra si no se cree de verdad.
CULTURA ESCOLAR Y RESISTENCIAS AL CAMBIO
Serafin Antunezen esanetan, aldaketa gertatzeko beharrezkoak dira ikastetxeak eta
bertakoek autonomia eta boterea izatea. Lege erreformek eragina dutela ezin uka
genezake baina Antunezen ustez, are eragin handiagoa du irakasleen iniziatibak, indar
handia hartu baitezake jarrera honek. Esate baterako, erreforma batzuk jasan ditugu
azken urteotan hezkuntzaren esparruan. Hala ere, hauek ez dute eragin berbera izan
eskola guztietan.
Ematen diren aldaketak, hezkuntza komunitatearen baloreetan zentratzen da eta
horrela irakasleen egonkortasuna arriskuan jartzen du. Horregatik, garrantzitsua da
eskolakoa arauak eta aldaketek izan ditzaketen eraginak ondo ulertzea. Honekin
lotuta, esan beharra dago aldaketa bat gertatzea oso zaila dela ikastetxeko
gehiengoak nahi ez badu.
Bidean sortzen diren gatazken kudeaketa okerrak porrota eragiten du erreforman.
Esan beharra dago, irakasleek babes gutxi jasotzen dutela batzuetan eta hori gutxi ez
balitz presupuestoen murrizketa ere gertatu ohi izan da. Azken ekintza hauek prozesua
zailtzen dute.
Beraz, argi ikusi ahal izan dugu irakasleen parte hartzea eta motibazioa ezinbestekoa
dela baina honek lana errazten duen arren ez da nahikoa izango. Ikastetxearen
laguntza beharko dute hauek materialak errazterako orduan, arazoak ebazterako
orduan, talde dinamikarako prestakuntzan etab.
Ondorioztatu dezakegu beraz, aldaketarako beharrezkoak egingo zaizkigun
elementuak izango direla, jarrera ireki bat edukitzea, hausnartzeko gaitasuna, arazoen
ebazpenerako jarrera, helburu komunak hartzea eta berrikuntzarako ideiak beste
askoren artean.
Argi geratu zaigu beraz, legeak aldatzeak ez duela bat batean eta zuzenean eragiten
eskolako aldaketan. Presioa egiteko modu bat dela iruditu zaigu baina irakasleak eta
ikastetxeak berak zeresan handia duela ikusi ahal izan dugu testu honen bidez. Denon
parte hartzea eta hitza beharrezkoa da eta denon arteko indarrek, aldaketa
“desatsegina” dela baderitzote, aldaketa hori geldiarazi dezakegu.