8. Sınıf Maddenin Halleri ve Isı

1. MADDEN N HALLER ve
İ
İ
ISI

2. ISI ve SICAKLIK
Isı;Isı; sıcaklıkları farklı iki madde arasında alınıpsıcaklıkları farklı iki madde arasında alınıp
verilen enerjinin adıdır.verilen enerjinin adıdır.
Bu durumda sıcaklıkları e it iki madde arasındaşBu durumda sıcaklıkları e it iki madde arasındaş
ısı aktarımı gerçekle mez.şısı aktarımı gerçekle mez.ş
Bu iki maddeden birinin sıcaklı ının di erindenğ ğBu iki maddeden birinin sıcaklı ının di erindenğ ğ
farklı olması hâlinde,farklı olması hâlinde, sıcaklı ı yüksek olanğsıcaklı ı yüksek olanğ
maddeden sıcaklı ı dü ük olan maddeyeğ şmaddeden sıcaklı ı dü ük olan maddeyeğ ş
enerji aktarılırenerji aktarılır ve aktarılan bu enerjiye ısı adıve aktarılan bu enerjiye ısı adı
verilir.verilir.

3. Bir maddenin sıcaklı ının ölçümünde o maddeyiğBir maddenin sıcaklı ının ölçümünde o maddeyiğ
olu turan taneciklerin hepsi rol oynar.şolu turan taneciklerin hepsi rol oynar.ş
Taneciklerin enerjileri birbirinden farklı oldu uğTaneciklerin enerjileri birbirinden farklı oldu uğ
için sıcaklık ölçümü taneciklerin ortalamaiçin sıcaklık ölçümü taneciklerin ortalama
hareket enerjileri ile ili kilidir.şhareket enerjileri ile ili kilidir.ş
Taneciklerin ortalama hareket enerjilerininTaneciklerin ortalama hareket enerjilerinin
göstergesi isegöstergesi ise sıcaklıksıcaklık olarak adlandırılır.olarak adlandırılır.
Sıcaklık termometre ile ölçülür.Sıcaklık termometre ile ölçülür.

4. UYARI !!!
IsıIsı bir enerji çe ididir, fakatşbir enerji çe ididir, fakatş sıcaklıksıcaklık bir enerjibir enerji
çe idi de ildir.ş ğçe idi de ildir.ş ğ
SıcaklıkSıcaklık termometretermometre ile ölçülürken ısıile ölçülürken ısı
kalorimetrekalorimetre kabı ile ölçülür.kabı ile ölçülür.

5. • Termometre sıcaklı ığ
ölçülen maddelerin
hangisinin hareket enerjileri
ile ilgili bilgi verir.
Termometrede sıcaklık 0 o
C
yi gösterdi inde o maddeyiğ
olu turan taneciklerinş
hareket enerjisi sıfır
de ildir.ğ

6. ENERJ DÖNÜ ÜMÜ VEİ Ş
ÖZISI
Isı bir enerji çe idi oldu una göre maddelerinş ğIsı bir enerji çe idi oldu una göre maddelerinş ğ
ısınması da enerji aktarımı ile gerçekle ir.şısınması da enerji aktarımı ile gerçekle ir.ş
Bir gram maddenin sıcaklı ını 1 0C arttırmak içinğBir gram maddenin sıcaklı ını 1 0C arttırmak içinğ
gerekli ısı miktarına o maddeningerekli ısı miktarına o maddenin özöz ısısıısısı denir.denir.
Isı birimi olanIsı birimi olan ““kalorikalori”” suyun öz ısısı esassuyun öz ısısı esas
alınarak tarif edilmi tir. 1 g suyun sıcaklı ını 1ş ğalınarak tarif edilmi tir. 1 g suyun sıcaklı ını 1ş ğ oo
CC
arttırmak için gerekli ısı miktarı 1 kaloridir.arttırmak için gerekli ısı miktarı 1 kaloridir.

7. Öz ısı cal/g 0C veya J/g 0C birimleriyle ifadeÖz ısı cal/g 0C veya J/g 0C birimleriyle ifade
edilir.(1 cal=4,18 joule ise suyun öz ısısı 4,18 J/gedilir.(1 cal=4,18 joule ise suyun öz ısısı 4,18 J/g
0C olur)0C olur)
Öz ısı madde miktarına ba lı olmayıp maddeninğÖz ısı madde miktarına ba lı olmayıp maddeninğ
cinsine ba lıdır ve tüm maddeler için farklıdır.ğcinsine ba lıdır ve tüm maddeler için farklıdır.ğ
Bu yüzden öz ısı maddeler için ayırt edici birBu yüzden öz ısı maddeler için ayırt edici bir
özelliktir ve c sembolü ile gösterilir.özelliktir ve c sembolü ile gösterilir.

8. MADDEN N HALLER ve ISIİ İ
ALI VERŞ İŞİ
Maddeyi olu turan tanecikler birbirlerineşMaddeyi olu turan tanecikler birbirlerineş
uyguladıkları çekim kuvvetleri sayesinde biruyguladıkları çekim kuvvetleri sayesinde bir
arada durur. Bu tanecikler arasındaki çekimarada durur. Bu tanecikler arasındaki çekim
kuvveti çok zayıf iken zıt yüklü iyonları vekuvveti çok zayıf iken zıt yüklü iyonları ve
moleküldeki atomları bir arada tutan çekim çokmoleküldeki atomları bir arada tutan çekim çok
kuvvetlidir. Yani madde ısıtıldı ında taneciklerinğkuvvetlidir. Yani madde ısıtıldı ında taneciklerinğ
birbirinden ayrılmasıyla madde hal de i tirebilir,ğ şbirbirinden ayrılmasıyla madde hal de i tirebilir,ğ ş
fakat ısıtılan bir bile ik elementlerine ayrılmaz.şfakat ısıtılan bir bile ik elementlerine ayrılmaz.ş

10. Bir maddede katı halden gaz hale do ru gidildikçe:ğBir maddede katı halden gaz hale do ru gidildikçe:ğ
Tanecikler birbirinden uzakla ır.şTanecikler birbirinden uzakla ır.ş
Tanecikler arasındaki çekim kuvveti azalır.(GazlardaTanecikler arasındaki çekim kuvveti azalır.(Gazlarda
yok denecek kadar az)yok denecek kadar az)
Taneciklerin hareket enerjisi artar ve taneciklerTaneciklerin hareket enerjisi artar ve tanecikler
hızlanır.hızlanır.
Tanecikler düzensizle ir. ekil, hacim gibi özelliklerş ŞTanecikler düzensizle ir. ekil, hacim gibi özelliklerş Ş
ortadan kalkar.ortadan kalkar.

11. ER ME – DONMA veİ
BUHARLA MA – YO U MAŞ Ğ Ş
ISISI
Katı maddeler erirken çevresinden ısı alır veKatı maddeler erirken çevresinden ısı alır ve
alınan ısıyı erime sıcaklı ına gelmek ve tamamenğalınan ısıyı erime sıcaklı ına gelmek ve tamamenğ
erinmek için kullanırlar.erinmek için kullanırlar.
Katı madde erimeye ba ladı ı an sıcaklık bir süreş ğKatı madde erimeye ba ladı ı an sıcaklık bir süreş ğ
sabit kalır, çünkü alınan ısı katının tamamensabit kalır, çünkü alınan ısı katının tamamen
erimesi için kullanılır. Sıcaklı ın sabit kaldı ı buğ ğerimesi için kullanılır. Sıcaklı ın sabit kaldı ı buğ ğ
sürede verilen ısı o maddenin erime ısısıdır.sürede verilen ısı o maddenin erime ısısıdır.

13. Erime ısısı erime sıcaklı ındaki 1 gram saf katığErime ısısı erime sıcaklı ındaki 1 gram saf katığ
maddeyi sıvı hâle geçiren ısıdır. Her madde içinmaddeyi sıvı hâle geçiren ısıdır. Her madde için
farklı oldu undan maddeler için ayırt edici birğfarklı oldu undan maddeler için ayırt edici birğ
özelliktir veözelliktir ve LeLe gösterilir. Birimi J/g dır.gösterilir. Birimi J/g dır.
Maddenin donmak için dı arıya vermesi gerekenşMaddenin donmak için dı arıya vermesi gerekenş
ısıya ise donma ısısı denir. Madde donarkenısıya ise donma ısısı denir. Madde donarken
geçen sürede sıcaklık yine sabit kalır. Maddegeçen sürede sıcaklık yine sabit kalır. Madde
erimek için aldı ı ısı ne kadarsa, donmak içinğerimek için aldı ı ısı ne kadarsa, donmak içinğ
aynı ısıyı geri vermek zorundadır. Bu yüzdenaynı ısıyı geri vermek zorundadır. Bu yüzden
erime ısısı donma ısısına e ittir. (şerime ısısı donma ısısına e ittir. (ş LeLe = Ld= Ld))

14. Aktarılan ısı kütle ile do ru orantılı olarak artar veyağAktarılan ısı kütle ile do ru orantılı olarak artar veyağ
azalır. O halde bir miktar maddeyi eritmek içinazalır. O halde bir miktar maddeyi eritmek için
gerekli ısı; Q = m.Le ile donması için dı arı vermesişgerekli ısı; Q = m.Le ile donması için dı arı vermesiş
gereken ısı Q= m.Ld ile hesaplanır.gereken ısı Q= m.Ld ile hesaplanır.
Sıvı haldeki madde buharla ma sıcaklı ınaş ğSıvı haldeki madde buharla ma sıcaklı ınaş ğ
geldi inde sıcaklık sabit kalır.Çünkü verilen ısığgeldi inde sıcaklık sabit kalır.Çünkü verilen ısığ
maddenin tamamının gaz hale geçmesi içinmaddenin tamamının gaz hale geçmesi için
harcanmı tır.şharcanmı tır.ş
Kaynama sıcaklı ındaki 1 g saf sıvıyı, aynığKaynama sıcaklı ındaki 1 g saf sıvıyı, aynığ
sıcaklıktaki 1g buhar hâline getirmek için gereklisıcaklıktaki 1g buhar hâline getirmek için gerekli
ısıya buharla ma ısısı denir. Sıvılar buharla ırkenş şısıya buharla ma ısısı denir. Sıvılar buharla ırkenş ş
aldıkları ısıyı yo u urken geri verirler. Bu sebepleğ şaldıkları ısıyı yo u urken geri verirler. Bu sebepleğ ş
buharla ma ısısı yo u ma ısısına e ittir. Buharla maş ğ ş ş şbuharla ma ısısı yo u ma ısısına e ittir. Buharla maş ğ ş ş ş
ısısı Lb, yo u ma ısısı Ly eklindedir ve Lb=Ly dir.ğ ş şısısı Lb, yo u ma ısısı Ly eklindedir ve Lb=Ly dir.ğ ş ş

15. ISINMA – SO UMA E R LERĞ Ğ İ İ