Лекц №5

1. Enkhbadralt
Хөдөлмөрийн эрүүл ахуй, хөдөлмөрийн нөхцөл

2. Агуулга
1. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуй, сөрөг хүчин зүйлс
2. Хөдөлмөрийн чадвар түр алдуулах өвчлөл,
мэргэжлээс шалтгаалах өвчин
3. Хөдөлмөрийн нөхцөл, түүний ангилал, үнэлгээ
хийх нь
4. Хөдөлмөрийн нөхцөлийг сайжруулах арга зам
5. Холбогдох хууль, эрхзүйн акт

3. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуй гэж юу вэ?
Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний явцад хими, физикийн болон
биологийн хүчин зүйлээс шалтгаалан ажиллагсдын
бие бялдар, мэдрэл сэтгэхүйд өөрчлөлт орж өвчлөх,
хөдөлмөрийн чадвар буурах явдлаас урьдчилан
сэргийлэхэд чиглэсэн арга хэмжээ
Ажиллагсдын эрүүл мэндэд тааламжгүй нөлөө үзүүлж
улмаар өвчин үүсгэгч болох ажлын орчны хүчин зүйлс
болон стрессыг танин мэдэж, үнэлэх, багасгах, урьдчилан
сэргийлэх аргыг судалдаг шинжлэх ухаан юм.
Стандарт: ХАА, ЭА-н нэр томъёо MNS 4967:2000

4. Ажлын орчин
1. Ажлын байр
-Байнгийн (Ажлын цагийн 50%-с дээш хугацаа)
-Байнгийн бус
2. Ахуйн байр MNS 5621:2000
-Түр амрах
-Усанд орох
-Бие засах
-Тамхи татах
-Гэх мэт
Стандарт: ХАА, ЭА-н нэр томъёо MNS 4967:2000

5. Өвчин эмгэг нь архаг удаан явцтай, эрхтэн
бие мах бодийн тогтоц, үйл ажиллагааг
гэмтээж доройтуулсны улмаас үндсэн
мэргэжлийн ажлыг хийж чадахгүй болж,
хийсэн эмчилгээнд засрахгүй байнгын
архаг байдалтай болсныг хэлнэ
Хөдөлмөрийн чадвар алдалт гэж юу вэ?
Стандарт: ХАА, ЭА-н нэр томъёо MNS 4967:2000

6. Ажиллагсдын бие махбодид хөдөлмөрлөх
үүргээ биелүүлэх явцад үйлдвэрлэлийн
сөрөг хүчин зүйлийн нөлөөллөөс
шалтгаалан үүссэн эмгэг
Мэргэжлээс шалтгаалах өвчин гэж юу вэ?
Стандарт: ХАА, ЭА-н нэр томъёо MNS 4967:2000

7. Тоосны шалтаант гуурсан
хоолойн архаг үрэвсэл
Гуурсан хоолойн мөчир салааны салст
бүрхүүлийн үрэвсэл юм.

8. Бүсэлхий нурууны мэдрэлийн судлын
үрэвсэл (радикулит)
Бүсэлхий нурууны нугалам хоорондийн мөгөөрсөн жийргэвч
гэмтэн улмаар нурууны нугалам ясны бүтцэд өөрчлөлт орж
нугасны салбар салааны судас хавчигдан шахагдаж үүсдэг
өвчин юм.

9. Ажилтаны эрүүл мэндэд нөлөөлж
өвчлүүлэх буюу ажиллах
чадварын бууруулах, зарим үед
тэдний үр удамд нөлөөлөх уршиг
бүхий үйлдвэрлэлийн сөрөг хүчин
зүйлс
Үйлдвэрлэлийн хортой хүчин зүйл
гэж юу вэ?
Стандарт: MNS 5080:2000

10. Үйлдвэрлэлийн тоос, химийн
бодисын ууршилт
Доргион, шуугиан, бичил цаг
уур, цах-н соронзон орон г.м.
1. Хими Амьсгалын зам,
арьсны үрэвсэл
Доргионы,
2. Физик Шуугианы,
туяаны өвчин,
нуруу, гарын үе
Артроз,
3. Сэтгэл зүй-физиологи миофастиз
Бактер, вирус
4. Биологи мөөгөнцөрийн
Хэт ачаалалтай ажиллах,
ажлын тохиромжгүй байрлал
Бактер, вирус, мөөгөнцөрийн
халдвар
Сөрөг хүчин зүйлс Үүсэх өвчин

11. Зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ
Хортой нөхцөлд өдөр бүр /ажлын 6 цаг
буюу долоо хоногт 30 цагаас их биш/
хугацаагаар ажилласан бүх хугацаанд
хүний эрүүл мэндэд тухайн үед болон
хожим үр удамд нь ямар нэгэн өөрчлөлт
оруулахгүй болох нь нотлогдсон хэмжээг
хэлдэг.
Стандарт: Ажлын байрны орчин, эрүүл
ахуйн шаардлага MNS 4990:2000

12. Ажлын байрны агаарын орчинд - Агаарын хэм, хөдөлгөөний
хурд, чийгшил, дулааны тархалтын үзүүлэлт тус тус хамаарна.
Хүйтний улирал: 10о
С-ээс их
Дулааны улирал: 10о
С-ээс бага
Гадна агаарын хэмийн хоногийн дундаж:
Ажлын төрөл:
Амьсгалын бүс:
Ажлын их бага ачааллын үед шалнаас дээш суугаа ажлын үед 1м,
зогсоо ажлын үед 1,5м өндөрт хэмжинэ.
Агаарын хэм, чийгшилтыг-психрометр, тесто багажаар
Хөдөлгөөний хурдыг-анемометр, даралтыг-барометрээр хэмжинэ.
Ажлын байрны орчин, эрүүл ахуйн
шаардлага MNS 4990:2000

13. Ажлын байрны орчин, эрүүл ахуйн
шаардлага MNS 4990:2000
У
Ажлын
зэрэглэл
Температур,
Харьцангуй чийг
%
Хөдөлгөөний
хурдм/с
Тох.
Зөвшөөрөх
Тох. Зөв. Тох. Зөв.
Б. Б.бус
Х
Хөнгөн-1а 22-24 21-25 18-26 40-60 75 0,1
0,1-с
ихгүй
Дунд-2б 17-19 15-21 13-23 40-60 75 0,2
0,4-с
ихгүй
Хүнд-3 16-18 13-19 12-20 40-60 75 0,2
0,5-с
ихгүй
Д
Хөнгөн-1а 23-25 22-28 20-30 40-60
28о
С,
55
0,1
0,1-с
ихгүй
Дунд-2б 20-22 16-27 15-29 40-60
25о
С,
70
0,3
0,1-с
ихгүй
Хүнд-3 18-20 15-26 13-28 40-60
24о
С,
0,4
0,1-с

14. Ажлын байрны орчин, эрүүл ахуйн
шаардлага MNS 4990:2000
№ Бодисын нэр
ЗДХ,
мг/м3
Хорын
зэргийн
ангилал
Төлөв
байдал
Биед
үзүүлэх
нөлөө
Тоос
1
Аморф, цахиурын
давхар исэл 10-70%
2 бх а
2
Аморф, цахиурын
давхар исэл 70%-с дээш
1 бх а
3
Талст хэлбэрийн
цахиурын давхар исэл
2-10%
4 бх а
Химийн бодис
4 Бензин 100 бх у хү
“Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК-ийн хүдэрт Цахиурын давхар исэл 46%

15. Хөдөлмөрийн физиологи
1. Биеийн ба оюуны хөдөлмөрийн физиолгийн зүй
тогтолыг судлах
2. Орчин үеийн үйлдвэрлэлийн нөхцөлд хүний
ажиллах чадварын хэм, хэмжээг тодорхойлогч
физиологийн механизмыг судлах
3. Үйлдвэрлэлийн ажиллагааны үед дэх
хөдөлмөрийн хүнд, хөнгөний зэрэгт үнэлэлт
өгөх
4. Хөдөлмөрийн шинжлэх ухааны үндэстэй зохион
байгуулах физиологийн үндэслэлийг гаргах

16. Хөдөлмөрийн физиологи, биеийн хүчний ажлын
ачааллыг үнэлэх үзүүлэлтын норм,
тодорхойлох арга
Биеийн хүчний ажлын ачаалал: Бие махбодийн тулгуур
хөдөлгөөний эрхтэний үйл ажиллагаа давамгайлж, нэгж
хугацаанд их хэмжээний энерги зарцуулах биеийн хүчний
хөдөлмөр. /ажил/
Динамик ажил:
Статик ажил:
Биеийн аль хэсэг оролцож байгаагаар нь:
Ерөнхий ажил:
Биеийн тодорхой хэсгээр гүйцэтгэх ажил:
Гарын үзүүрээр гүйцэтгэх ажил:
Стандарт: MNS 5107:2001

17. Хөдөлмөрийн физиологи, биеийн хүчний ажлын
ачааллыг үнэлэх үзүүлэлтын норм,
тодорхойлох арга
Стандарт: MNS 5107:2001
№
Үзүүлэлтийн нэр, хэмжих нэгж
/цагт 2-оос доошгүй удаа/
Зөвшөөрөгдөх дээд
хэмжээ, кг
1
Гараар өргөж зөөх ачааны хэмжээ
Эрэгтэй
эмэгтэй
30
10
2
Ээлжийн нэг цагт өргөх ачааны нийлбэр хэмжээ
Ажлын гадаргуугаас
Эрэгтэй
эмэгтэй
Шалнаас
Эрэгтэй
эмэгтэй
870
350
435
175

18. Хөдөлмөрийн физиологи, мэдрэл сэтгэхүйн
ачааллыг үнэлэх үзүүлэлтын норм,
тодорхойлох арга
Мэдрэл сэтгэхүйн ачаалал: Мэдээллийг хүлээн авч боловсруулах уураг
тархины ба сэтгэхүйн эрхтэний үйл ажиллагаа давамгайлсан ажил.
Стандарт: MNS 5106:2001
Үзүүлэлтийн нэр ЗДХ
Үндсэн үзүүлэлт
Ажлын цагт анхааралтай ажиглалтын үргэлжлэх хугацааны эзлэх /%/
Нэг цагт хүлээн авах мэдээллийн дундаж хэмжээ /тоогоор/
Нэг минутанд цорилох судасны лугшилт /тоогоор/
Булчингийн тэсвэрлэх чадвар, анхны үзүүлэлтээс буурсан байдал /%/
50
175
100
30
Нэмэлт үзүүлэлт
Оюуны ачаалал, сэтгэл түгшилт
Хараа
Сонсголын эрхтэны ачаалал
Ажлын нэг хэвийн байдал
Асуумж
%
%
Хугацаа

19. Доргионыг хүний биед дамжин нөлөөлөх байдлаар нь
-Хэсгийн
-Ерөнхий доргио гэж хоёр ангилна.
Хэсгийн доргио
Хэсгийн доргион нь хүний биеийн тодорхой хэсэгт,
тухайлбал: гар, хөлөөр дамжин үйлчлэх доргиог хэлнэ.
Ерөнхий доргио нь суугаа, босоо, хэвтээ байрлалд
хүний тулгуур эрхтэнээр дамжиж нөлөөлөх доргиог
хэлнэ.
Үйлдвэрлэлийн доргион
Стандарт: MNS 4994:2000

20. Үйлдвэрлэлийн доргион
Категори
Доргионы хурдатгал
А, м/с2 Lа, Дб
Z X, Y Z X, Y
Ерөнхий доргио
1-р кат 0.54 0.38 65 62
2-р кат 0.27 0.27 59 59
3-р кат
А төрөл 0.1 0.1 50 50
Б төрөл 0.054 0.054
В төрөл 0.04 0.04 42 42
Хэсгийн доргио 2.0 2.0 76 76
Ерөнхий доргиог үүсгүүрээр нь:
1-р категори – Тээврийн хэрэгслийн
2-р категори – Тээвэр, технологийн
3-р категори - Технологийн
А төрөл - Үйлдвэрлэлийн газрын доргионы үүсгэвэр бүхий байнгын ажлын байр
Б төрөл - Үйлдвэрлэлийн газрын доргионы үүсгэвэртэй ажлын байр
В төрөл - Оюуны хөдөлмөр эрхэлдэг ажлын байр
Стандарт: MNS 4994:2000, Норм

21. Багаж: Vibration meter VM-63, гэх мэт
Үйлдвэрлэлийн доргион
Стандарт: MNS 4995:2000 Доргио хэмжихэд тавих шаардлага
1. Багажны баталгаажилт, тохируулга хийгдсэн байна
2. Объектын талбай хэмжээ, шинж байдлаас хамаарч
дохиологчийг байрлуулах цэг, хэмжих хугацаа, дарах хүчийг
судлах
3. Тоног, төхөөрөмж, ажлын горим, ашиглалтын нөхцөл дэх
горимтой тохирч байх.
4. Давтагддаг доргионы параметрийш хэмжих үед хугацааг
 0,7-5,6 гц давтамжийн бүсэд 20 секундээс багагүй
 5,6-22,4 гц давтамжийн бүсэд 20 секундээс багагүй
 22,4 гц-ээс их бол 1 секундээс багагүй байхаар тогтооно.

22. Ажлын байрны шуугиан
Спектрын байдлаар нь:
1. Өргөн бүст
2. Нарийн бүст
Хугацааны үзүүлэлтээр нь:
1. Тогтмол
2. Тогтмол биш-Хэлбэлзэлтэй, Тасралттай, Импульст
Давтамжаар нь:
1. Бага 16-63 гц
2. Өндөр 63-1000 гц
3. Дунд 1000-8000 гц
Стандарт: MNS 5002:2000 Норм

23. Ажлын байрны шуугиан
Стандарт: MNS 5002:2000, Норм
№ Ажлын байр Эквивалент түвшин, дБА
Үйлдвэр, байгууллага, албан газар
1 Удирдлагын ажлын байр, өрөө, тасалгаа 60
2 Үйлдвэрлэлийн байнгын ажлын байр 85
Сэтгэхүй, анхаарал ихээр шаарддаг хөдөлмөрийн үйл ажиллагаа
3 Программист, багшлах 40
4 Гэх мэт

24. Ажлын байрны гэрэлтүүлэг
Үүсгэгчээр нь:
1. Байгалийн
2. Зохиомол
Байдлаар нь:
1. Ерөнхий
2. Хэсгийн
3. Хавсарсан
Эх үүсвэрээр нь:
1. Улайсмал
2. Өдрийн
3. Мөнгөн усны
Стандарт: MNS 4996:2000

25. Байгалийн гэрэлтүүлэг
БГК=Гд/Гг*100%
Ажл
ын
зэрэг
Ажлын шинж байдал Эрүүл ахуйн норм
Ажлын хэлбэр
Дээрээс
болон
хосолсон
Хажуугийн
Ялгаж харах
зүйлсийн
хэмжээ
I Онцгой нарийн 10 3.5 0.1 хүртэл
II Маш нарийн 7 2 0.1-0.3
III Нарийн 5 1.5 0.3-1
IV Нарийвчлал багатай 3 1 1-10
V Нарийвчлал
шаардахгүй
2 0.5 10-с их
VI Процессыг ерөнхийд
нь ажиглах
1 0.25

26. Зохиомол гэрэлтүүлэг
Ажл
ын
зэрэг
Ажлын шинж байдал Эрүүл ахуйн норм
Ажлын хэлбэр
Дээрээс болон
хосолсон
Өдрийн Улайсмал
Ер Хос Ер Хос
I Онцгой нарийн 0.1 хүртэл 5000
3000
1500
1000
4000
2000
300
II Маш нарийн 0.1-0.3 4000
1000
1250
300
3000
750
300
200
III Нарийн 0.3-1 2000
400
500
200
1500
400
300
150
IV Нарийвчлал
багатай
1-10 350 250 250 100
V Нарийвчлал
шаардахгүй
10-с их - 100 - 50
VI Ерөнхийд нь
- 75 - 30

27. Гэрэлтүүлэгт тавих ерөнхий
шаардлага
1. Гэрэлтүүлэг жигд тархсан байх
2. Нүдэнд шууд тусахгүй, гялбалт үүсгэхгүй байх
3. Сүүдэр үүсгэхгүй байх
4. Ашиглахад хялбар
5. Тэжээлийн шугамын хэлбэлзэл 4%-аас ихгүй
6. Засвар үйлчилгээг тогтмол хийж байх
7. Тоос шороог арчиж цэвэрлэж байх
Стандарт: MNS 4996:2000

28. Ажлын байрны гэрэлтүүлэг
Хэмжих багаж хэрэгсэл:
Ю-16, Ю-17, Ю-18, Ю-116, Ю-117, LX-101
Өрөө тасалгаанд хэмжихдээ цонхны босоо тэнхлэг
болон цонхны хооронд байрлах хавтангуудыг
дайрсан, шалнаас дээш 0,8м-т хэмжилт хийнэ.
Стандарт: MNS 4996:2000

29. Цацрагт туяаг ионжсон ба ионжоогүй гэж хоёр ангилдаг.
Ионжуулаг туяа нь α, β, γ, x, нейтрон гэж 5 ангилдаг.
Ионжоогүй цацрагт туяа нь хэдий нөлөө багатай ч байнга
эсвэл давтагдсан байдлаар үйлчилвэл муу нөлөөтэй. Энэ
ангилалд хэт ягаан туяа, хэт улаан туяа, радиодавтамжийн
цахилгаан соронзон орон, цахилгаан соронзон орон, лазер
туяа зэрэг багтана. Ионжоогүй цацрагт туяанаас
шалтгаалан арьсны биржрүү, хавдар тусах, нүдний эвэр
бүрхэвч гэмтэх, арьс түлэгдэх зэрэг хор нөлөө үзүүлнэ.
Дозиметр
Ионжуулагч ба ионжуулагч бус туяа

30. Хөдөлмөрийн нөхцөлийн ангилал
Хэвийн Хэвийн бус
Тохиромжтой Зөвшөөрөх Хортой Аюултай
1 2 3.1 3.2 3.3 3.4 4
Стандарт: MNS 5080:2000

31. ХАБЭА-н тухай хуулийн заалт :
31.1. “Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн
үнэлгээг мэргэжлийн байгууллага хийнэ”
31.2. “Ажил олгогч нь ажлын байр шинээр бий болгох
болон тухай ажлын байрны үйлдвэрлэл, үйлчилгээний
чиглэл, нөхцөл өөрчлөгдөх бүрд, химийн хорт болон
аюултай бодис агуулсан түүхий эд, материал
ашиглан үйл ажиллагаа явуулж байгаа бол жилд
нэгээс доошгүй удаа ажлын байрны хөдөлмөрийн
нөхцлийн үнэлгээг тус тус хийлгэнэ”
Хөдөлмөрийн нөхцөл, түүний
ангилал, үнэлгээ хийх нь
31

32. 32
Итгэмжлэгдсэн лабораторийн хэмжилтээр
тодорхойлсон ажлын байрны аюултай болон
хортой хүчин зүйлсийн үзүүлэлтүүдийг Монгол
улсын стандартуудад заасан үзүүлэлтүүдтэй
харьцуулан хөдөлмөрийн нөхцлийн үнэлгээг
хийдэг.
Хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ,
шалгуур үзүүлэлтүүд

33. Хөдөлмөрийн нөхцөлийг
үнэлэх шалгуур үзүүлэлт
Ажлын байранд байгаа үйлдвэрлэлийн аюултай,
хортой хүчин зүйлийн хэмжээ бөгөөд тэдгээрийг
хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн норм, стандартаар
тогтоосон зөвшөөрөгдөх хэмжээтэй харьцуулан
шалгаж хөдөлмөрийн нөхцөл аль анги, зэрэгт
хамрагдахыг үзүүлэлт тус бүрээр (MNS
5080:2001) тогтоодог.

34. Хөдөлмөрийн нөхцөлийг үнэлэх
шалгуур үзүүлэлт
 Агаар дахь хортой бодисын хэмжээгээр ангилах
 Бичил уур амьсгалын үзүүлэлтээр ангилах
 Шуугиан, доргионы түвшингээр ангилах
 Цахилгаан соронзон цацрагийн үйлчлэлээр ангилах
 Гэрлийн үзүүлэлтээр ангилах
 Ионжуулах цацрагийн үйлчлэлээр ангилах
 Биологийн хүчин зүйлээр ангилах
 Биеийн хүчний ачааллаар ангилах
 Мэдрэл сэтгэхүйн ачааллаар ангилах
Стандарт: MNS 5080:2001

35. Хүчин зүйл Жишээ
Хөдөлмөрийн нөхцөлийн анги
Зөв. /2/
Хортой /3/ Аюул. /
4/3,1 3,2 3,3 3,4
Шуугиан
Шуугианы ерөнхий
түвшин / дБА/
ЗДТ 10 25 40 50 >50
Доргион Хэсгийн доргио /дБА/ ≤ЗДТ 3 6 9 12 >12
Хорт бодис
Хүчтэй үйлчилгээтэй
хорт бодис
≤ЗДТ 1,1-2 2,1-4 4,1-6 6,1-10 >10
Биологи
Амьд эс, бичил биетэн
ЗДХ-ээс хэтэрсэн
≤ЗДТ 1,1-3 3,1-10 > 10
Цахилгаан
соронзон орон
Үйлдвэрлэлийн
давтамжтай цахилгаан
орон
≤ЗДТ 1,1-3 3,1-5 5,1-10 >10
Даралт,
температур
Хүйтний улиралд,
Ажлын байранд
+/16-19,9/ +/13-15/
+/10-
12,9/
+/7-9/ +/1-6/
+/0-
доош/
Гэрэлтүүлэг Ажлын гадаргуу Е /лк/ -
0,5 Ен-
Ен
<0,5
Ен
Физиологи Гараар, өргөж зөөх ачаа 30 хүртэл
30-с
дээш
MNSMNS 5080:20015080:2001
““Хөдөлмөрийн нөхцөл, түүний ангилал, хүчин зүйл.Хөдөлмөрийн нөхцөл, түүний ангилал, хүчин зүйл.
Хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ.Хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ.

36. 36
36
МNS 5080:2001“Хөдөлмөрийн нөхцөл түүний ангилал, хүчин зүйл,
хөдөлмөрийн нөхцлийн үнэлгээ”.
МNS 5107:2001 “Хөдөлмөрийн физиологи. Биеийн хүчний ажлын
ачааллыг үнэлэх үзүүлэлтийн норм, тодорхойлох арга.
МNS 4990:2000 “ Ажлын байрны агаарын орчин дахь хорт бодисын
агууламжийн ЗДХ, хорын ангилал, төлөв байдал, нөлөө ”.
МNS 5002:2000 “ Шуугианы норм, аюулгүй ажиллагааны ерөнхий
шаардлага ”.
МNS 5106:2001 “ Хөдөлмөрийн физиологи. Мэдрэл сэтгэхүйн
ачааллыг үнэлэх үзүүлэлтүүдийн норм, тодорхойлох арга ”.
Хөдөлмөрийн нөхцлийн сөрөг хүчин
зүйлийн нөлөөлөл

37. NSМ 4990:2000 “Ажлын байрны агаарын орчин дахь хорт
бодисын агууламжийн ЗДХ, хорын ангилал, төлөв
байдал, нөлөө” стандартад :
 Ажлын бүсийн агаар дахь хортой бодисын агууламж.
Жбэл: ацетилен – 70 мг/м.куб
аммиак – 20 мг/м.куб
бензин – 100 мг/м.куб гэх мэт.
 Биологийн хүчин зүйлийн нөлөөлөл.
Ажлын байранд гоц халдварт болон бусад халдварт
өвчин үүсгэгчээр халдварласан тохиолдолд ажиллахыг
хориглодог.
Хөдөлмөрийн нөхцөлийг үнэлэх
шалгуур үзүүлэлт

38. 38
Àãààð ñýëãýëòèéí ñèñòåìä òàâèãäàõ
:шаардлага
1.1. Çóðàã òºñëèéí äàãóó õèéãäýæ, òóðøèãäñàí áàéõ
2. Àøèãëàëòûí ïàñïîðò õºòëºõ
3. Àãààð äàìæóóëàõ õîîëîéí áýõýëãýý
íàéäâàðòàé, äîðãèî ¿¿ñãýõã¿é, äàìæóóëàõã¿é
áàéõ
4. Àæëûí áàéðûã õýò õàëààõ, õºðãºõ íºëººëºë
¿ç¿¿ëýõã¿é áàéõ
5. Àæëûí áàéðàíä ÿëãàðч áàéãàà èë¿¿äýë
äóëààí, чèéã, òîîñ, õèìèéí õîðò áîäèñûã
ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãûí õýìæýýíä õ¿ðòýë
áóóðóóëñàí áàéõ. Àãààðûí áëàíñûã õàäãàëàí,
àãààðûí õ¿чòýé óðñãàë ¿¿ñãýõã¿é áàéõ

39. Хөдөлмөрийн нөхцөлийг сайжруулах
арга зам
1. Техник, технологийн
2. Ариун цэвэр, эрүүл ахуйн
3. Эмнэлэг урьдчилан сэргийлэх
4. Ажилчдын зүгээс авч хэрэгжүүлэх арга
хэмжээ

40. Техник, технологийн арга хэмжээ
1. Ажлын байрыг автоматжуулах, алсын
удирдлагатай болгох, шинэ техник,
технологи нэвтрүүлэх
2. Ажлын байрыг механикжуулах
3. Ажлын байрыг битүүмжлэх

41. Ариун цэвэр, эрүүл ахуй арга
хэмжээ
1. Агааржуулах системийн тоноглолт
2. Ажлын байрны сөрөг зүйлсийг хэвийн
хэмжээнд байлгах
3. Ажиллагсдыг ахуйн байруудаар хангах

42. Агааржуулах системийн
тоноглолт
Ерөнхий болон хэсгийн
агаар солилцоо
Усан мананцар үүсгэгч суурилуулах

43. Эмнэлэгийн урьдчилан сэргийлэх
арга хэмжээ
1. Анх ажилд орох үеийн эмнэлгийн
урьдчилан сэргийлэх үзлэг
2. Жил бүрийн хугацаат үзлэг

44. Ажиллагсдын зүгээс анхаарч
хэрэгжүүлэх арга хэмжээ
1. Эмнэлгийн урьдчилан сэргийлэх үзлэгт заавал
хамрагдаж байх.
2. Мэргэжил тус бүрээр Хөдөлмөрийн аюулгүй
байдал, эрүүл ахуйн сургалт, сурталчилгаанд
заавал хамрагдах.
3. Техник, технологийн горим журмыг зөрчихгүй
байх.
4. Хөдөлмөр хамгааллын хувцас, хэрэгслийг заавар,
журмын дагуу зөв хэрэглэж байх.
5. Химийн бодисын уусгалт задаргаа хийх үед
агааржуулах системийг заавал ажиллуулж байх.

45. Ажиллагсдын зүгээс анхаарч
хэрэгжүүлэх арга хэмжээ
6. Технологийн явц дунд үүсч гардаг химийн
бодисуудын ууршилт, хордлого, урьдчилан
сэргийлэх аргуудыг сайтар мэддэг байх.
7. Хоорондоо харшилдаг тэсрэх, гал авалцах,
өөрөө асдаг бодисуудыг сайтар мэдэх.
8. Харшлах өвчний заалттай ажлуудыг хийхгүй
байх.
9. Сөрөг хүчин зүйлсийн ЗДХ хэтэрсэн
тохиолдолд холбогдох хүмүүст мэдэгдэх.
10. Ажлын зөв байрлал, хэт ачааллыг багасгах.
11. Зөв хооллолт, архи, тамхи хэрэглэхгүй байх.

46. Хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн талаарх
хууль, эрх зүйн хүрээ
1. Үндсэн хууль
2. МУ-ын Хөдөлмөрийн тухай хууль
3. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хууль
4. Үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчин,
хурц хордлогыг судалж, бүртгэх
5. Яамдын сайдын тушаалаар баталсан дүрэм, журам
6. Хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн үндэсний хөтөлбөр
7. Хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн стандарт
8. Хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн талаарх ОУХБ-ын стандарт
9. ЭМ,НХХСайдын 2008 оны 274/137 тоот тушаал
“Хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацаа тогтоох
жагсаалтыг шинэчлэн батлах тухай”
10. Байгууллагын хөдөлмөрийн дотоод журам
11. Хамтын гэрээ г.м

47. ХАБЭА, хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн чиглэлээр
үйл ажиллагаа явуулж буй байгууллагууд
1. Хөдөлмөрийн нөхцөл, мэргэжлийн өвчин
судлалын үндэсний төв
2. МХЕГ-ын Хөдөлмөрийн нөхцөлийн хэмжилт,
шинжилгээний төв
3. ЭМШУИС, НЭМС
4. ЗГХА Эрүүл мэндийн газрын эрүүл мэндийг
дэмжих алба
5. Стандартчилал, хэмжил зүйн үндэсний төв
6. Ажил олгогч, эздийн байгууллага
7. Үйлдвэрчний эвлэлийн байгууллага
8. Олон улсын байгууллагын хамтын ажиллагаа

48. Сайдын тушаал
1. Тэтгэврийг хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр тогтоох ажил
мэргэжлийн жагсаалт (НХХСайдын 2004 он. №77)
2. Ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгсэл олгох
үлгэрчилсэн жагсаалт (НХХСайдын 2002 он. №122)
3. Химийн хорт бодистой харьцах ажиллагсдад олгох
хор саармагжуулах хүнсний бүтээгдхүүний
жагсаалт (НХХСайдын 2000 он. №171)
4. Ажилтныг ажиллах явцад эрүүл мэндийн хугацаат
үзлэгт оруулах ажил үйлчилгээний жагсаалт (ЭМ,
НХСайдын 2000 он. А/206)
5. Эмэгтэйчүүд ажиллахыг хориглосон ажлын жагсаалт
(ЭМ, НХСайдын 1999 он. №А/204)
6. Гэх мэт

49. Монгол улсынМонгол улсын хөдөлмөрийн аюулгүйхөдөлмөрийн аюулгүй
байдал, эрүүл ахуйн тухай хуульбайдал, эрүүл ахуйн тухай хууль ::
15 дугаар зүйл. Àжилтныг аæëûí òóñãàé õóâöàñ, õàìãààëàõ
õýðýãñëýэр хангах :
15.1. Ажил олгогч нь ажилтныг түүний ажлын нөхцөл, ажил
үүргийн онцлогт тохирсон ажлын тусгай хувцас, хамгаалах
хэрэгслээр үнэ төлбөргүй хангах үүрэгтэй.
15.2. Ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгслийг турших,
худалдаж авах, хадгалах, угааж цэвэрлэх, засварлах, ариутгах
зардлыг ажил олгогч хариуцна.

50. 50
Хамгаалах хэрэгслийг дагаж мөрдөх шаардлага
1.1. Õóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñëèéíÕóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñëèéí
òºðºë, çàãâàðûã çºâ ñîíãîõòºðºë, çàãâàðûã çºâ ñîíãîõ
2.2. Õóâü õ¿í á¿ðò òîõèðñîí áàéõÕóâü õ¿í á¿ðò òîõèðñîí áàéõ
3.3. Õóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñëèéãÕóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñëèéã
áàéíãà çºâ õýðýãëýõ áîëîìæòîéáàéíãà çºâ õýðýãëýõ áîëîìæòîé
áàéõáàéõ
4.4. Çàñàæ ñýëáýõ çàéëøã¿éÇàñàæ ñýëáýõ çàéëøã¿é
òîõèîëäîëä ººð õýðýãñëýýðòîõèîëäîëä ººð õýðýãñëýýð
îðëóóëàõîðëóóëàõ
5.5. Õàìãààëàõ õýðýãñëèéãÕàìãààëàõ õýðýãñëèéã
õýðýãëýñíýýñ áîëæ ºâõýðýãëýñíýýñ áîëæ ºâччèí ýìãýã,èí ýìãýã,
òààã¿é áàéäàë ¿¿ñýõã¿é áàéõòààã¿é áàéäàë ¿¿ñýõã¿é áàéõ

51. Нүд хамгаалах хэрэгсэл

52. 52
ÑÎÍÑÃÎË ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ÕÝÐÝÃÑÝË
Бөглөө-Чихний сувгаар шуугианБөглөө-Чихний сувгаар шуугиан
дамжихыг багасгахдамжихыг багасгах
45дб бууруулна.45дб бууруулна.
Чихэвч-Чихний дэлбээ, сувагЧихэвч-Чихний дэлбээ, суваг
хамгаалаххамгаалах
20-25дб бууруулна.20-25дб бууруулна.

53. Хортой хий, уур батоосноос амьсгалах эрхт энийг хамгаалахад тусгай
шүүгч ба хорт хийн багийг ашигладаг.
53
Амьсгалын эрхтэнг хамгаалах

54. Танд баярлалаа