"Аялал жуулчлалын үндэс" Хичээл-7

1. ТЭЭВРИЙН САЛБАРЫН АЯЛАЛ
ЖУУЛЧЛАЛ
Л Е К Ц 7 Б А Г Ш Г. А Р И У Н А А

2. Улс орны нийгэм эдийн засгийн хөгжилд зам
тээврийн харилцаа чухал үүрэгтэй байдаг.
Аялагчдын амарч хоноглох, тухлан хооллох
зориулалттай газрууд хэдэн зууны тэртээгээс
эхэндээ морь, тэмээг уналганд ашиглаж эхэлснээс
хойш хол газар өөр нутагт аялах далай тэнгис
гатлах, гол мөрний эрэг хавиар , дараагааар нь
харилцааны гол замуудын дагуу, нисэх онгоц бий
болоход галт тэрэгний буудал, төмөр замын дагуу
авто тээвэр бий болоход авто замын дагуу , нисэх
онгоц бий болоход онгоцны буудалтай газар нутаг
улс

3. оронд энгийн Таверн буюу дэн буудлаас эхлээд
өнөөгийн тансаг зочид буудлууд цөм зам
харилцааг даган байрлаж өргөжин хөгжиж
байдаг. Жуулчдад үзүүлэх тээврийн хэрэгслийн
үйлчилгээ нь аялал жуулчлалын байгууллагын
үйлчилгээний үндсэн нэг хэсэг болж явдаг
бөгөөд бүхий улс орнуудад жуулчдыг зөөвөрлөх
зориулалттай усан замын, агаарын замын, төмөр
замын , авто замын тээврийн хэрэгслийн парк,
хүчин чадал, хөдлөх бүрэлдэхүүний багтамж
харилцан адилгүй байдаг.

4. Зарим улс оронд нутаг дэвсгэрийн хэмжээ,
эдийн засгийн чадавхи, бүс нутгийн газарзүйн
онцлогоос шалтгаалан аль нэг тээвэр нь
давамгайлж, аль нэг нь сул дорой хөгжсөн
байдаг тул түүнийг даган аялал жуулчлалын
чиглэл маршрутанд нөлөөлдөг.
Төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгийн үед
гадаад дотоодын жуулчдад улсын тээврийн
байгууллагууд үйлчилж байсан явдал нь
техникийн парк ашиглалт , засвар үйлчилгээ,
найдвартай ажиллагаа гээд олон олон сайн
талууд байсан.

5. Харин өмч хувьчлалын дараа эдгээр бааз, улсын
үйлдвэрийн газрууд таран задарч хувийн
эзэмшлийн олон арван чадвар муутай аж ахуйн
нэгжүүд бий болсон нь зах зээлийн хууль жамаар
өөр өөрийн замаа сонгосон юм. Харин монголд
ирэх жуулчдын тоо нэмэгдэх тутам тээврийн
хэрэгслийн байлал парк шинэчлэл, засвар,
ашиглалт, үйлчилгээний чанарт огцом өөрчлөлт
гарсан гэж үздэг.Манай орон ямар нэгэн
тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэдэггүй зөвхөн
импортоор авдаг явдал нь энэ салбарыг илүү
хурдацтай хөгжүүлэхэд төвөг учруулдаг.

6. Тээврийн аялал, түүний төрөл ангилал
Тээврийн хэрэгсэл нь нэг талаас жуулчдыг
шилжүүлэн байрлуулах, зөөвөрлөх хэрэгсэл
болдгоос гадна өөрөө аялалын нэг төрөл болж
явдаг.
Тээврийн аялал гэдэг нь зохион
байгуулагдсан групп жуулчдын төлөвлөж
батлагдсан маршрутын дагуу ямар нэг
тээврийн хэрэгсэл ашиглан явах аялалыг
хэлнэ.Орчин үед аялал жуулчлад хамгийн их
хэрэглэгдэж буй тээвэр нь авто зам, агаарын
болон төмөр замын тээвэр болоод байна.

7. /нийт аялалын 90 орчим хувьд дээрх тээврийн
хэрэгслүүдийг ашигладаг/. Агаарын болон авто
замын тээвэр хөгжихөөс өмнө аялал жуулчлад
далай тэнгисийн тээвэр хөгжихөөс өмнө далай
тэнгисийн тээвэр жинтэй үүрэг гүйцэтгэдэг
байжээ. Жуулчид өөрийн аялалыг төлөвлөхдөө:
*Аялах хурд
*Тохь тухтай байдал
*Аялалын өртөг

8. Ачаа тээвэрлэх боломж
*Зогсох буудаллах боломж
*Хооллох боломж
*Чимээ шуугиан
*Унтаж амрах нөхцөл
*Мэдээллийн хэрэгсэл
*Аюулгүй байдал гэсэн үзүүлэлтийг голчлон
анхаардаг.

9. Харин жуулчид дээрх хүчин зүйлүүдийг өөр
өөрийн сонирхол , үзэл бодлоор үнэлэн ач
холбогдол өгдөг.
Дийлэнх олонх нь:
1.Аялах үед аюулгүй байдал
2.Үнэ өртөг, үнийн хөнгөлөлт
3.Тав тух, тохилог байдал
4.Тээвэрлэлтийн хурд зэргийг нэн тэргүүнд
тавьдаг.

10. Тэнгисийн болон гол мөрний тээвэр нь хэдийгээр
багтаамжтай , тохилог , бүх төрлийн
үйлчилгээгээр бүрэн хангагдсан боловч туулах
чадвар, хурд муутай байдаг.Харин нисэх онгоц
хамгийн хурдан харьцангуй тохилог боловч үнэ
өртөг өндөртэй байдаг. Авто тээвэр нь туулах
чадвар, зогсох боломж сайтай ч багтаамж муутай
.Төмөр замын тээвэр тохилог, үнэ өртөг багатай,
багтаамж сайтай ч туулах чадвар, зогсох боломж
багатай байдаг. Сүүлийн үед нисдэг тэргийг аялал
жуулчлалд өргөн хэрэглэх болсон. Хэдийгээр
нисдэг тэрэг нь хурдтай, туулах чадвар сайтай,
харьцагуй тохилог болсон ч чимээ шуугиан
ихтэй, аялалын өртөг өндөртэй .

11. Авто тээвэр
Авто тээвэр нь өнөөг хүртэл аялал
жуулчлалын тээвэрлэлд чухал нөлөө
үзүүлсээр байгаа бөгөөд үндсэн хоёр
үүргийг гүйцэтгэдэг.
1.Аялалын бие даасан төрөл
2.Трансфер хийх хамгийн тохиромжтой
тээвэр
Тухайн улс орны хөгжлийн түвшин, дэд
бүтцийн хөгжилөөс шалтгаалж аль нэг
тээврийн салбар илүүтэй хөгжсөн байдаг.

12. Өндөр хөгжилтэй орнуудад агаарын
тээврийн асар том сүлжээтэй байдаг учраас
дийлэнх жуулчид агаарын тээврийг сонгодог.
Европод гэхэд л авто тээврийн эзлэх хувийн жин
10 хувь байдаг. Харин манай орны хувьд авто
тээврийн салбарт ихээхэн хувь нэмэр оруулдаг.
Авто тээврийн ашигтай тал нь туулах чадвар
сайтай , аяллын зардал багатай, ачаа тээвэрлэх
боломж өндөр, аялалын явцад зогсох
боломжтой , ашиглалтын зардал багатай зэрэг
үзүүлэлтүүд юм.

13. Дутагдалтай тал нь суудлын тоо, багтаамж бага,
хурдны жигд бус байдал, хүрээлэн буй орчныг
бохирдуулдаг байдал холын аялалын үед тохь
тухтай бус зэрэг бус юм. Жуулчдыг газраар
тээвэрлэхэд автобус хамгийн их хувийг /78%/,
суудлын автомашин /17%/, бусад авто тээврийн
хэрэгсэл /5%/-ийг эзэлдэг. Зохион байгуулалттай
аялал нь ихэвчлэн группээр зохион байгуулагддаг
учраас жуулчны зориулалтын автобус нь холын
зайн аялалд хамгийн тохиромжтой байдаг. Авто
тээврийн хамгийн хүндрэлтэй асуудал нь экологи,
байгаль орчныг бохирдуулах явдал юм

14. Аялал жуулчлалын авто тээврийн
хэрэгслийн төрөл, ангилал

15. Машины дотоод шаталтын хөдөлгүүрийн
угаараас нүүрстөрөгчийн исэл, азотын исэл
гэх мэт янз бүрийн хортой бодисууд гардаг.
Иймээс сүүлийн үед өндөр хөгжилтэй
орнуудад хийн /газ/ хөдөлгүүр, устөрөгчийн
хөдөлгүүр , маховик хөдөлгүүр болон нарны
эрчим хүчийг ашиглан явдаг автомашинуудыг
аялал жуулчлалд өргөнөөр ашиглаж эхэлж
байна. Хийн хөдөлгүүрийг бараг бүх улс
оронд хэрэглэж байна. Хийн хөдөлгүүр нь
нефтийг бодвол байгаль орчинд бага сөрөг
нөлөө үзүүлдэг.

16. Цахилгаан хөдөлгүүр бүхий электробусуудыг
Герман, АНУ, Япон, Их баритани өргөн
хэрэглэж байна. Техник, технологийн
дэвшлийн тод жишээ болох энэ хөдөлгүүр нь
зайгаар /аккумлятор/ ажилладаг бөгөөд нэг
удаа цахилгаанд залгаж цэнэглээд 48 цаг явдаг
гэнэ. Маховик энергийн хөдөлгүүр гэдэг нь
баадуутай төстэй механизм бөгөөд нэг
түлхэлтээрээ энерцинй хүчээр өдөртөө явах
чадалтай байдаг. Харин устөрөгчийн атомын
хөдлөгүүрийг Японд зохион бүтээсэн бөгөөд
одоогоор зөвхөн суудлын автомашинуудад л
туршиж байна

17. Устөрөгчийн хөдөлгүүрийг бичил атомын
цахилгаан станцтай харьцуулан төсөөөлж
болох бөгөөд энэ хөдөлгүүр нь усаар
ажилладаг.
Хэдийгээр байгаль орчинд сөрөг нөлөө бараг
учруулахгүй хөдөлгүүрийн төрлүүд бий
болсон ч дотоод шаталтын хөдөлгүүр тэдэнд
байр сууриа тавьж өгөхгүй л байна.Үүний
учрыг нефтийн компаниудын зогсолтгүй үйл
ажиллагааатай холбон тайлбарладаг.
Сүүлийн үед дэд бүтэц сул хөгжсөн

18. байгаль цаг уурын хүнд нөхцөлтэй улс орнуудад
туулах чадвар өндөртэй, тохилог, тусгай
зориулалтаар тоноглосон автомашинуудыг аялал
жуулчлалд ашиглаж байна. Мөн автомашиныг
чиргүүл хэлбэрээр ашиглах боломжтойгоор
тоноглосон дэлгэгддэг майхан чиргүүл болон
тохилог аяны чиргүүл сууцуудыг жуулчид ихээр
сонирхох боллоо.
Манай орны хувьд авто тээврийг аялал жуулчлалд
өргөн ашиглаж байна. Үүнд:
*Агаарын тээврийн сүлжээ багатай
*Дийлэнх үзмэрүүд нь хол байрлалтай, авто
машинаар очихоос өөр боломжгүй зэрэг нь нөлөөлж
байна.

19. АНХААРАЛ
ХАНДУУЛСАНД
БАЯРЛАЛАА