1. 3-Р УЛИРАЛ
ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ АНГЛИ ХЭЛ - I ХИЧЭЭЛИЙН ХӨТӨЛБӨР
1. Индекс: ÁÀÕ - 201
2. Мэргэжил: ÍÁÁ, Санхүүгийн удирдлага,ОУХМ
3. Судлах кр: 3кр
4. Судлах улирал: III улирал
5. Зорилго: Бизнесийн англи хэл-1 хичээлийг Ерөнхий англи хэл-2 хичээлийн мэдлэгт тулгуурлан
заах бөгөөд хичээлийн зорилго нь өмнө эзэмшсэн үгсийн санг нэмэгдүүлэх, хэл зүйн мэдлэгèéã
ã¿íçãèéð¿¿ëýí ñóäëàõ, áèçíåñèéí àíãëè õýëний ¿ãийн санг ýçýìøүүлэõ, дэлгэрэнгүй õàðèëöàí
ÿðèàã ñîíñîæ îéëãîõ, ÿðèõ, óíøèõ, çîõèîí áè÷ëýã áè÷èõ ÷àäâàðûã сàéæðóóëàõ çýðãýýð
äàðààãèéí ò¿âøíèé áèçíåñèéí àíãëè õýëèéã ¿çýõ суурь ìýäëýãèéã îëãîõîä îðøèíî.
6. Зорилт:
 Àíãëè õýëíèé àíõàí øàòны мэдлэгт суурилан áèçíåñèéí англи хэлний ярианы болон
бичгийн хэлний чадвартай болгох, хэл зүйн àíõàí шатны үндсэн дүрмèéã áèçíåñèéí àíãëè
õýлэíä ã¿íçãèéð¿¿ëýí ñóäàëæ, ñýäýâòýéãýý óÿëäóóëàí хэрэглэх чадварыг эзэмшүүлэх
 Áàíê, çî÷èä áóóäàë, ðåñòîðàí, îíãîöíû áóóäàë, õóðàë öóãëààí, àæëûí áàéð, ãýõ ìýò
áèçíåñèéí áàéãóóëëàãóóäàä харилцаõàä õýðýãëýãäýõ 300 îð÷èì шинэ ¿ã õýëëýãòýé
áîëãîõ, тухайн газруудад өрнөж болох үйл явдлыг дүрчлэн тоглох
 Мэргэжлийн үг хэллэгийг ашиглан зөв оновчтой өгүүлбэр зохиох, харилцан яриаг сонсож
ойлгох, бусдын яриаг сонсож асуулт тавих, чөлөөт болон мэргэжлийн сэдвээр 60-80 ¿ãòýé
монолог, 80-100 үгтэй диалог зохиож ярих, 80-100 үгтэй зохион бичлэг бичих
 Àëáàí áà àëáàí áóñ çàõèäàë бичих
 Áàãààð àæèëëàх, øèéäâýð ãàðãàх
7. Хичээлийн хэлбэр: дадлага
8. Ноогдох цаг: 96 цаг
9. Сэдвийн дэлгэрэнгүй агуулга: Бизнесийн áàéãóóëëàãа, êîìïàíий ¿éë àæèëëàãàà,
á¿òýýãäýõ¿¿í çýðãèéí òàëààð àñóóõ, õàðèóëàõ, бизнес àÿëàëä áýëòãýõ, аялах, çî÷èä áóóäàë
ñîíãîõ, çàõèàëàõ, îíãîöíû áîëîí ãàëò òýðýãíèé öàãèéí õóâààðü àñóóõ, õàðèóëàõ, óóëçàëò
òîâëîõ, хүñýëò òàâèõ, хаðèó ºãºõ, ÷èãëýë çààõ, àëáàí áà àëáàí áóñ çàõèäàë áè÷èõ, êîìïàíè
баéãóóëëàãûí äîòîîä çîõèîí áàéãóóëàëт, á¿òэц болон òºñөл òàíèëöóóëàõ, á¿òýýãäýõ¿¿н
¿éë÷èëãýýíèé ÷èã õàíäëàãûã ãðàôèê áîëîí á¿ä¿¿âч ашиглан танилцуулах, êîìïàíèé ò¿¿хтэй
танилцах, байгууллагын èðýэдүйг тààìàãëаõ, õýðýãëýã÷äèéí ãîìäëûã õ¿ëýýí àâàх, øèéäâýðëýõ,
ìýäýýëëèéã øàëãàх, àëäààòàé ìýäýýëëèéã çàñàõ, àæëûí áàéð áîëîí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òàëààð
ñóðòàë÷èëãàà õèéõ, àæèëä îðîõ õ¿ñýëò ãàðãàõ, òîâ÷ àíêåò áè÷èõ, ººðèéíõºº òàëààð
äýëãýðýíã¿é òàíèëöóóëãà áè÷èõ, àæëûí áàéðàí äàõü íºõö뺺 ä¿ðñëýí ÿðèõ ãýõ ìýò.
Áèçíåñèéí àнгли хэл -I хичээлийн сэдэвчилсэн төлөвлөгөө
No Week Subject Hour Explanation
1 Sep You and your company 2 Grammar and speaking
01-08 People in business
The Present Simple Tense
Talking about your company-Adverbs 2 Grammar and exercises
Company facts and figures –the numerals 2 Practice and speaking
1

2. 2 Sep Work and leisure –review 2 Speaking and exercises
08-15 Preparing a trip 2 Grammar and practice,
Choosing a hotel-There is/are speaking
Booking a hotel- telling time 2 Practice
3 Sep Flying out - vocabulary for making requests and orders 2 Listening
15-22 Away on business-Arriving 2 Speaking
Have and have got, countable or uncountable nouns
Going out-making a call 2 Practice and speaking
4 Sep Arranging to meet-talking about giving directions, 2 Practice and speaking
22-29 much/many, some/any
Practice 2 listening
Eating out- would like/like 2 Grammar, practice and
writing
5 Sep Review 2 Exercises
29-Oct Midterm test I 2 Test
06 Visiting a company-Arriving at company- 2 Exercises, speaking, and
Past Simple Tense writing
6 Oct Meeting new people-introduction 2 Speaking and practice
06-13 Explaining structure –vocabulary 2 Speaking and listening
New developments –current activities, Present 2 Grammar and speaking
Continuous Tense
7 Oct Company developments-a few/ a little, not much/ not 2 Grammar, reading and
13-20 many writing
Personal developments- 2 Listening and speaking
Future engagements-present continuous for future 2 Grammar, listening and
writing
8 Oct Fixing the date- arranging to meet 2 Listening
20-27 Getting connected - 2 Speaking
Appointments 2 Speaking and listening
9 Oct Describing and Comparing –comparing, comparative 2 Grammar, reading and
27- and superlative adjectives 1 speaking
Nov Describing products 2 Speaking and writing
03 Midterm test II 2 Test
10 Nov Evaluating products-adjectives for description 2 Listening and speaking
03-10 Success stories-a life story-past time reference 2 Reading
Lending and borrowing-financial vocabulary 2 Reading
11 Nov A family business –sentence linkers 2 And listening
10-17 Dealing with problems-making decisions, will or present 2 Reading and speaking
continuous
Complaining-will and shall 2 Grammar, listening
12 Nov Thinking ahead, I think that or I don’t think that 2 Reading and listening
17-24 Apologizing- 2 Speaking
People at work-suggesting and recommending 2 Speaking and writing
Should/shouldn’t
13 Nov24 Job responsibilities-modal verbs-must/have to 2 Grammar, reading and
- speaking
Dec 01 Correcting information 2 Speaking and practice
Midterm Test III 2 Test
14 Dec Getting a job-job advertisements 2 Speaking and reading
01-08 Applying for a job-The present Perfect Tense 2 Grammar, reading and
speaking
The interview –present perfect or past simple 2 Listening and writing
15 Dec Working in the nineties -Changing careers –review for 2 Reading and practice
2

3. 08-15 past, future, present perfect
In the office-Comparatives/superlatives 2 Grammar, reading
Company culture-Modal verbs in the past 2 Grammar, reading , speaking
16 Dec Used to 2 Writing
15-22 Review Speaking and writing
Final Test 2 Final test
10. Ýçýìøâýë çîõèõ ìэдлэг, чадвар, дадал
Мэдлэг
 Бàéãóóëëàãа, êîìïàíий ¿éë àæèëëàãàà, дотоод зохион байгуулалт, удирдлагын бүтэц,
á¿òýýãäýõ¿¿í çýðãèéí òàëààð àñóóõ, õàðèóëàõ, á¿òýýãäэхүүíèé øèíæ ÷àíàð áîëîí
¿éë÷èëãýýíèé ÷èã õàíäëàãûã ãðàôèê áîëîí á¿ä¿¿â÷ àøèãëàí ä¿ðñëýõ, çî÷èä áóóäàë
ñîíãîõ, çàõèàëàõ, ãàëò òýðýã, онгоцны öàãèéí õóâààðü àñóóõ, õàðèóëàõ, хурал уулзалтын
öàã òîãòîîõ, àëáàí áà àëáàí áóñ çàõèäàë áè÷èõ, óòñààð ÿðèõ, çî÷äûã óãòàх, ¿äýõ,
òàëàðõàëûí çàõèäàë áè÷èõ, ìýäýýëýë ñîëèëöîõ, төсөл òàíèëöóóëàõ çýðýãò õýðýãëýãäýõ
øèíý ¿ã õýëëýг эзэмшүүлнэ.
 Англи хэлний õýëç¿éí ìýäëýãèéã ã¿íçãèéр¿¿ëýí îëãîíî.
Чадвар
 Á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí áàéãóóëëàãûí òàëààð ä¿ðñýëñýí ýõèéã óíøèæ îéëãîõ
 Êîìïàíèé ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð õàðèëöàí ÿðèàã ñîíñîæ îéëãîí, õýðýãòýé
ìýäýýëëýý îëæ àâàõ, товчлол хийх
 ªãºãäñºí ìýäýýëëèéн дагуу тодорхой ñýдвээр 80-100 ¿ãèéí õ¿ðýýíä õàðèëöàí ÿðèõ, 50-80
¿ãèéí õ¿ðýýíä ìîíîëîã зохион ярих
 ×èãëýë áîëîí áàéðøèë çààõ óãòâàð ¿ãñèéã àøèãëàí, çî÷èä áóóäàë, îíãîöíû áóóäàë,
ðåñòîðàí çýðýã ãàçðóóäàä î÷èõ ÷èãëýëèéã àñóóõ, õàðèóëàõ
 Зî÷èä áóóäàë, îíãîöíû áóóäàë, ðåñòîðàí çýðýã ãàçðóóäàä çàõèàëãà ºãºõ ÿðèàã ñîíñîæ
îéëãîõ, адил õàðèëöàí ÿðèà çîõèîí ÿðèëöàõ
 Öàãèéí õóâààðèéí äàãóó óóëçàëò, õóðëûí òîâ òîãòîîх, óòñààð ÿðèõ, çàõèäàë áè÷èõ,
ôàêñ ÿâóóëàõ
 Êîìïàíèà òàíèëöóóëàõ, зî÷äûã óãòàæ àâàõ, ¿äýõýä ä¿ð÷ëýí òîãëîõ çýðýã ÷àäâàðóóäûã
ýçýìø¿¿ëíý.
Дадал
 Áèçíåñèéí õ¿ðýýíä øèíýýð õ¿íòýé òàíèëöàõ
 ªºðèéí àæèëëàæ áàéãàà áàéãóóëëàãûã òàíèëöóулàõ
 Áèçíåñèéí àæëààð óòñààð ÿðèõ, çàõèäàë áè÷èõ
 ªºðèéí àæèëëàæ áóé байгууллага áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãûí á¿òýö çîõèîí
áàéãóóëàëòûã òàéëáàðëàí, ÿðиõ
 Áèçíåñèéí óóëçàëòûí öàã òîâëîæ, òºëºâëºãºº ãàðãàõ
 Áèçíåñèéí õ¿ðýýíä ñàíàë õ¿ñýëò òàâüæ, õàðèóëаõ
 ªºðèéí çàí áàéäàë, àæèë ìýðãýæëèéí òóðøëàãûí òàëààðõè òîâ÷ òàíèëöóóëãà áýëòãýõ
 Àæèëä îðîõ ºðãºäºë áè÷èõ
 Á¿òýýãäýõ¿¿í çàõèàëàõ áîëîí ñóðòàë÷ëàõ çýðýã ÿðèõ, áè÷èõ, óíøèõ äàäàë ýçýìø¿¿ëíý.
3

4. 11. Агуулга хэрэгжүүлэх арга зам: Дадлагын хичээлийн хэлбэрээр хэрэгжинэ. Мөн багшийн
удирдлага доор оюутны танин мэдэх идэвхтэй үйл ажиллагаа давамгайлсан байдлаар хичээлийг
зохион байгуулна. Сургалтын идэвхтэй бусад аргуудыг хэрэглэнэ. Үүнд:
 KWL ийн арга
 Зураг харж санаагаа илэрхийлэх, зургийг дүрслэх
 Үгийн сүлжээ
 Өгүүлбэр зохиох
 Эхэд анализ хийх
 Багаар ажиллах
 Харилцан яриа зохиох
 Хэлэлцүүлгийн арга
12. Áèçíåñèéí àíãëè õýë-I õè÷ýýëýýð îþóòíû áèå äààí ã¿éöýòãýõ àæëóóä
Cýäýâ Äîëîî Õýëáýð Àðãà÷ëàë ¯íýëãýý-
õîíîã íèé
õýëáýð
Describing a I-II week 1 àëäàðòàé Îþóòíóóä 1 àëäàðòàé áèçíåñìåí 30
famous áèçíåñìåíèé òàëààð ñîíãîí àâ÷ ò¿¿íèé òàëààð ìýäýýëýë
businessman áè÷èæ ÿðèõ öóãëóóëàí áè÷èæ ÿðèíà
Translation III-IV Äýëõèéí õàìãèéí Áàãø 2 îþóòíû äóíä íýã ýõ ºãºõ
“Top 100 week àëäàðòàé 100 çî÷èä áºãººä îþóòíóóä äóíäàà îð÷óóëàõ
hotels” áóóäëûí òàëààðõè áîëîâ÷ òóñ òóñäàà ÿðüæ õàìãààëíà.
ýõèéã óíøèæ
îð÷óóëàí ÿðèõ 30
Presenting a V-VI 1 êîìïàíèé Îþóòíóóä 1 êîìïàíè ñîíãîí àâ÷ 30
company week òàíèëöóóëãà õèéí òóõàéí êîìïàíèé ò¿¿õ, á¿òýö çîõèîí
áàãøèä áîëîí áàéãóóëàëò, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýý
àíãèéíõàíäàà ÿðèõ çýðãèéã áàãòààñàí òàíèëöóóëãà
áýëòãýíý.
Describing and VII-VIII Á¿òýýãäýõ¿¿íèé Áàãø îþóòíóóäûã 4,4-ðíü áàã áîëãîí 30
advertising a week øèíæ ÷àíàð õóâààæ íýã íýã á¿òýýãäýõ¿¿í ñàíàë
product îíöëîãûã ä¿ðñëýí áîëãîíî. Áàãóóä áàãøèéí ñàíàë
ñóðòàë÷ëàõ áîëãîñîí ýñâýë ººðñäèéí ñîíãîñîí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé øèíæ ÷àíàð
îíöëîãèéã ä¿ðñëýí ìºí òóõàéí
á¿òýýãäýõ¿¿íä çîðèóëñàí
ñóðòàë÷èëãàà õèéíý.
Writing a letter IX-X Ãîìäîë ìýä¿¿ëñýí ªºðñäèéí ñîíãîñîí áàéãóóëëàãûí 30
of complaints week áîëîí óó÷ëàë õ¿ññýí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí ¿éë÷èëãýýíèé
and apologizes çàõèäàë áè÷èõ òàëààðõ ãîìäîë ìýä¿¿ëñýí áîëîí ò¿¿íä
óó÷ëàë õ¿ññýí çàõèäàë áè÷èæ ãîë ãîë
õýëëýã¿¿äýýð àñóóãäàõ
Job XI-XII Àæèëä àâàõ çàð Îþóòíóóä ñîíèíãîîñ 2,2 àæèëä àâàõ 30
advertisement week îð÷óóëàõ çàð îëæ ñîíãîí îð÷óóëíà.
Writing a CV XIII-XIV ªºðèéí àæëûí Îþóòíóóä ººðñäèéí àæèëä îðîõ 30
week íàìòàð áîëîí õ¿ñýëò áóþó çàõèäàë, çàí áàéäëûí
òîäîðõîéëîëòîî òîäîðõîéëîëòîî áè÷íý.
áè÷èõ
Ñomparing XV-XVI 2 àæëûã õàðüöóóëàõ 2 ìýðãýæèë ñîíãîí àâ÷ ñóë áîëîí äàâóó 30
two jobs week òàëóóäûã õàðüöóóëàí áè÷èæ ÿðèõ
4

5. 13. Үнэлгээний хэлбэр: Áàãø óëèðëûí ÿâöàä çààæ áóé õè÷ýýëýýð îþóòíûã òàñðàëòã¿é,
æèãä ¿íýëýí ä¿ãíýæ, 5аас доошгүй óäàà ÿâöûí øàëãàëò авсан байна.
Òóõàéí õè÷ýýëýýð îþóòíû ìýäëýã ÷àäâàðûí óëèðëûí ¿íýëýëòèéã ãàðãàõäàà îþóòíû
õè÷ýýëèéí ÿâö äàõü ирц 20 îíîî, èäýâõ îðîëöîî болон явцын шалгалтын 20 îíîî, áèå äààн
ã¿éöýòãýñýí àæил 30 îíîî, улирлын øàëãàëò 30 îíîî гэсэн үнэлгээний шалгуураар òóñ òóñ
дүгнэõ áºãººä нийт îноо 100 байна.
 Бизнеийн мэргэжлийн 2-ð àíãèéí I óëèðàëä áèçíåñèéí àíãëè õýëèéã ñóäëàõäàà îþóòàí
íèéò 48ïàð áóþó 96 цаг õè÷ýýëд /äîëîî õîíîãò 3 ïàð/ õàìðàãäàõ ¸ñòîé áºãººä áàãø
óëèðëûí ýöýñò îþóòíû èðöèéí îíîîã íýã á¿òýí öàãèéã 0.4 îíîîãîîð òîîöîí õóâèëàí
ãàðãàíà.
 Áàãø îþóòíû õè÷ýýëèéí ÿâö äàõü èäýâõè îðîëöîî, ìýäëýãèéí õ¿ðýýã õàðãàëçàí 20
õ¿ðòýëõ îíîîã өгнө.
 Îþóòàí íèéò 8 óäààãèéí /õî¸ð äîëîî õîíîãò íýã óäàà/ áèå äààõ àæëûã ã¿éöýòãýí
øàëãóóëàõ ¸ñòîé áºãººä áàãø íýã óäààãèéí áèå äààëòûã 30 õ¿ðòýëõ îíîîãîîð ä¿ãíýí
óëèðëûí ýöýñò íèéò àâñàí îíîîã 8-ä õóâààí ¿íýëãýýã òîîöíî.
 Îþóòàí óëèðëûí ÿâöàä íèéò 5 óäààãèéí ÿâöûí øàëãàëò ºãºõ ¸ñòîé áºãººä áàãø íýã
óäààãèéí øàëãàëòûã 5 îíîîãîîð òîîöîí ¿íýëãýýã ãàðãàíà.
 Îþóòàí óëèðëûí ýöýñò улирлын øàëãàëò ºãºõ áºãººä ýíý øàëãàëòûí ¿íýëãýý 30 îíîî
áàéíà.
Багш оюутны улирлын нийт оноог шалгалтын хуудас, оюутны сурлагын дэвтэрт оноо болон
үсгэн тэмдэглэгээгээр бичиж, гарын үсгээр баталгаажуулна.
14. Сургалтын хэрэглэгдэхүүн:
Áèçíåñèéí англи хэл-1 хичээлийн сургалтын үндсэн ном сурах бичиг нь New Business Basics
/Oxford University Press/ 1998 New Business basics íîìûí õóóðöàã байна.
Нэмэлт материалууд нь
 English Grammar in Use / Raymond Murphy/ 1997
 Business English by Jigjidsuren Baldandorj and Munkhbaatar Jugder 1998
 The Language of Business English by Nick and Simon Sweeney 1994 ãýõ çýðýã íîìóóä
áàéíà.
Мөн хичээлийн нэмэлт материалыг багш нар интернет болон бусад англи хэл дээрх сонин сэтгүүл
ашиглан бэлтгэнэ.
Ашигладаг веб сайтууд:
www.bogglesworldesl.com
www.nonstopenglish.com
5

6. Ìåíåæìåíòèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí хөтөлбөр
1. Èíäåêñ: МСУ-206
2. Õè÷ýýëèéí íýð: Ìåíåæìåíòèéí ¿íäýñ
3. Êðåäèò: 3
4. Нийт заах цаг: 32 цаг лекц, 32 цаг семинар, нийт 64 цаг
5. Øààðäëàãà çàëãàìæ õîëáîî: Мàðêåòèíãийн үндэс, ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæìåíò, êîðïîðàöèéí ñàíõ¿¿,
áàíêíû ìåíåæìåíò, ¿éëäâýðëýë ¿éë àæèëëàãààíû ìåíåæìåíò зэрэг менежментийн хичээлүүдийн
суурь болно.
6. Õè÷ýýëèéã ñóäëàõ àðãà÷èëñàí çààâàð:
À. Õè÷ýýëèéí çîðèëãî, õýðýãöýý, à÷ õîëáîãäîë: Ýíýõ¿¿ õè÷ýýëèéã áèçíåñèéí óäèðäëàãûí
àíãèóäàä ñóóðü õè÷ýýë áîëãîí ¿çíý. Ýíä óäèðäëàãûí óõààíû ìºí ÷àíàð, ¿íäñýí ôóíêöóóä,
áàéãóóëëàãûã óäèðäàõ òухай ñóóðü ìýäëýãèéã îëãîõîä ýíý õè÷ýýëèéí ãîë çîðèëãî îðøèíî.
Á. Ýçýìøâýë çîõèõ äàäàë, ÷àäâàð:
 Òóñ õè÷ýýëèéã ñóäàëñíààð îþóòíóóä óäèðäëàãûí óõààíû òàëààðõ åðºíõèé îéëãîëòòîé
áîëæ, àæëûã ñèñòåìòýé äàðààëàëòàéãààð ã¿éöýòãýõ îíîëûí ¿íäñèéã îëæ àâàõ, öààøèä
ñóäëàõ õè÷ýýë¿¿äèéí ñóóðü äýâñãýðèéã á¿ðä¿¿ëýõ ¸ñòîé.
 Удирдлагын ухààíû ¿íäñýí îéëãîëòóóä, óðñãàë ÷èãëýë¿¿äèéí àãóóëãûã îíîëûí ã¿íçãèé
¿íäýñòýé òàéëáàðëàæ îþóòíóóä ººðñ人 áèå äààæ хүн, байгууллага, íèéãýì, ñýòãýõ¿éí
îëîí òàëò àñóóäëóóäàä ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãºõ ÷àäâàð ýçýìø¿¿ëíý
 Íèéãýì, àìüäðàë àõóéí àëèâàà òóëãàìäñàí àñóóäëóóäàä îëîí òàëààñ íü óõààëàã õàíäàæ,
çîõèñòîé õóâèëáàð ñîíãîí àâ÷ çºâ øèéäýë îëîõ, ñýòãýëãýýíèé ñî¸ë, àðãà ç¿é
ýçýìø¿¿ëñýí áàéíà.
Â. Îþóòíû áèå äààñàí àæèëëàãàà: Õè÷ýýëèéí ¿ðãýëæëýõ õóãàöààíä õîëáîãäîõ íîì
çîõèîëóóäòàé òàíèëöàæ, ìýäëýãýý áàòàòãàõ ¿¿äíýýñ өгөгдсөн ñýäâ¿¿äýýñ ñîíãîëò õèéæ áèå
äààëòûí àæèë хийж мэдлэгээ үнэлүүлнэ .
Ã. Îþóòíû ìýäëýãèéã ¿íýëýõ: ¯íýëãýý íü ÿâöûí áîëîí улирлын ýöñèéí ãýñýí õî¸ð õýëáýðòýé
áàéíà. Îþóòíû ìýäëýã ÷àäâàðûã ¿íýëýõäýý
À. Òåñò Á. Àñóóëò Â. ßðèëöëàãà Ã. Áè÷ãèéí
ãýñýí õýëáýð¿¿äýýð 3-4 óäàà ¿íýëæ ä¿ãíýíý. ¯íýëãýý íü òóõàéн õè÷ýýëèéí ýçýìøèëò, îíîëûí
ìýäëýãèéã ïðàêòèêò àøèãëàõ ÷àäâàð, äàäàë, öààøèä áóñàä õè÷ýýë¿¿äòýé óÿëäóóëàí àøèãëàõ
÷àäâàð çýðãèéã òîäîðõîéëæ àíãè äýâøèí ñóðàëöàõ àñóóäëûã øèéäâýðëýõ çîðèëãîòîé. ¯¿íèé
çýðýãöýý îþóòíû õýë ÿðèà, ñýòãýõ¿éã õºãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýãäýíý.
Îþóòíûã ¿íýëýõäýý äýýä áîëîâñðîëûí êðåäèò ñèñòåìèéí ¿íýëãýýíèé çàð÷èì, øàòëàëûí
çàãâàðûã ¿íäýñ áîëãîíî. ¯¿íèé äàãóó ¿íýëãýý íü 4 õýñãýýñ á¿ðäýíý. ¯¿íä:
1. Õè÷ýýëèéí èðöèéã ¿íýëýõ
Ýíý íü òóõàéí îþóòàí ëåêö, ñåìèíàðûí õè÷ýýëä áèåýð ñóóñàí áà îðîëöñîí áàéäàë, èäýâõ çýðýãò
¿íäýñëýãäýíý. Íèéò 20 оноо áàéíà.
2. Óëèðàëûí ÿâöàä ýçýìøñýí ìýäëýã, ÷àäâàðûã ¿íýëýõ
Òóõàéí õè÷ýýëèéí ñòàíäàðò, õºòºëáºðèéí äàãóó çàéëøã¿é ýçýìøâýë çîõèõ ìýäëýã, ÷àäâàðûã
¿íýëýõ ¿íýëãýý þì. ¯¿íä: Øàëãàëò ø¿¿ëýã, àñóóëãà, áè÷ãýýð ¿íýëãýý òîãòîîæ ¿íýëíý. Íèéт 20 оноо
áàéíà.
3. Улирлын явцад хийж гүйцэтгэх ажилбаруудыг үнэлэх
6

7. Оюутны семинарын хичээлээрх оролцоо, өгөгдсөн ажилбаруудыг хийж гүйцэтгэж байгаа
байдалд өгөх үнэлгээ. Нийт 20 оноо байна.
4. Îþóòíû ñóðàëöàõ ¿éë àæèëëàãàà, áèå äààëòûí àæëûã ¿íýëýõ
Îþóòíû õóâèéí èäýâõ, ººðèéí áèå äààí õèéæ ã¿éöýòãýñýí àæëûí áèåëýëò çýðýãò òóëãóóðëàí
áàãø îþóòíû õàìòðàí àæèëëàñíû ä¿íä îëãîõ ¿íýëãýý þì. Íèéт 15 оноо áàéíà.
5. Óëèðëûí ýöñèéí øàëãàëòûí ¿íýëãýý
Õºòºëáºð ¸ñîîð ¿çýæ ñóäàëñàí êóðñ õè÷ýýëèéí àãóóëãûã ñòàíäàðòûí äàãóó áîëîâñðóóëæ, õàðúÿà
òýíõèìèéí ç¿ãýýñ õÿíàí áàòàëãààæóóëñàí àñóóëò, òåñòèéí äàãóó àìààð áîëîí áè÷ãèéí õýëáýðýýð
øàëãàæ ¿íýëíý. Нèéт 40 оноо áàéíà.
Õè÷ýýëèéí æèëèéí ýöýñò õºòºëáºðèéí çîðèëãîîð òîäîðõîéëñîí ìýäëýã, ÷àäâàð, äàäëûã ÿìàð ò¿âøèíä
ýçýìøñýíèéã íü õàðãàëçàí äîîðõ ýöñèéí ¿íýëãýýã ºãíº.
“À” õºòºëáºðèéí çîðèëãîîð òîäîðõîéëñîí ìýäëýãèéã äýýä çýðãýýð ýçýìøñýí, ýíý òàëààð òîäîðõîé êåéñ
äýýð àæèëëàæ, àðãà àðãà÷ëàëûã çºâ õýðýãëýõ ÷àäâàðûã õàíãàëòòàé ò¿âøèíä ýçýìøñýí, ýíý õ¿ðýýíä
õîëáîãäîõ øèéäâýðèéã ãàðãàõ äàäàë ýçýìøñýí
“B” õè÷ýýëèéí îéëãîëòûí òàäààð ìýäëýã òîäîðõîé ò¿âøèíä ýçýìøñýí, êåéñ äýýð àæèëëàõ àðãà
àðãà÷ëàëûã ýçýìøñýí, ýíý õ¿ðýýíä õîëáîãäîõ øèéäâýðèéã ãàðãàõ çîõèõ äàäàë ýçýìøñýí.
“C” õè÷ýýëèéí îéëãîëòûí òàëààð äóíä çýðýã, õè÷ýýëèéí ýçýìøèëò äóíä ýçýìøñýí, òîõèîëäîë êåéñ äýýð
àæèëëàõ, àðãà àðãà÷ëàëûã çºâ õýðýãëýõ, áîëîâñðóóëàëò õèéõ ýíý õ¿ðýýíä õîëáîãäîõ ÷àäâàðûã äóíä
çýðýã ýçýìøñýí.
“D” õè÷ýýëèéí òóõàé îéëãîëò, ìýäëýãèéí èõýíõèéã ìóó ýçýìøñýí, õè÷ýýëèéí çîðèëãîîð òàâèãäñàí
÷àäâàð, äàäëûã èõýíõ òîõèîëäîëä ýçýìøýýã¿é.
“F” õè÷ýýëèéí òàëààð ìýäëýã ýçýìøýýã¿é, õè÷ýýëèéí çîðèëãîîð òîäîðõîéëîãäñîí ÷àäâàð, äàäëûã
ýçýìøýýã¿é.
Ä. Àøèãëàõ íîì ç¿é.
- Ò. Äîðæ, ¯. ×èìýä, Ìåíåæìåíò (2000)
- Á. ̺íõæàðãàë, Á. Àìàðæàðãàë, Ìåíåæìåíò
- Þ. Àäúÿà, Ìåíåæìåíòèéí óõààí (2002)
- Ä. Äîðææàâ, Óäèðäàõóéä ñóðàëöàõ íü (2002)
- Õ. Ï¿ðýâäàãâà, Ìåíåæìåíò (1997)
7. Àíãè: Ñàíõ¿¿-2, Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë-2, Олон улсын хцдалдааны менежмент-2
Ìåíåæìåíòèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº
№ Хичээлийн сэдэв Цаг
1 Менежментийн тухай үндсэн ойлголт, менежер түүний 2
тухай
 Менежмент гэж юу вэ?
 Судлах зүйл
 Менежмент шинжлэх ухаан болох нь
 Үзэл баримтлал
 Менежер гэж хэн бэ?
 Менежерийн түвшин
 Ур чадвар
 Түүхэн хөгжил
2 Менежментийн чиглэл хандлагууд, X, Y, Z онол 2
 Чиглэлүүд: Шинжлэх ухаанч, Захиргааны сонгодог, Хүмүүнлэг
харилцаа ба зан үйлийн, Тоон хамаарлын
 Хандлагууд: Үйл явцын, Системийн, Нөхцөл байдлын
 Х онол
7

8.  Y онол
 Z онол
3 Байгууллагын тухай үндсэн ойлголт 2
 Байгууллагын тухай, түүний үндсэн шинжүүд
 Байгууллагын гадаад орчин
 Байгууллагын дотоод орчин
4 Нийгэмд бизнесийн байгууллагын гүйцэтгэх үүрэг, ѐс 2
зүй
 Нийгэмд бизнесийн гүйцэтгэх үүрэг
 Ёс зүй ба орчин үеийн удирдлага
5 Удирдлагын шийдвэр, түүний тухай 2
 Удирдлагын шийдвэийн тухай, шинж чанар
 Удирдлагын шийдвэрт нөлөөлөгч хүчин зүйлс
 Шийдвэрийн ангилал
 Шийдвэрийн загвар
 Шийдвэр гаргах аргууд
6 Харилцаа, түүний тухай 2
 Харилцаа ба удирдлагын үр ашиг
 Харилцааны үйл явц
 Хүмүүс хоорондын харилцаа
 Харилцааны сүлжээ
7 Стратеги төлөвлөлт 4
 Стратеги төлөвлөлтийн мөн чанар, чиг үүрэг
 Бүтэц
 Ангилал
 Түвшин
 Аргачлалууд
 Орчин үеийн хандлага
8 Удирдлага зохион байгуулалт ба бүрэн эрх 2
 Бүрэн эрх түүний тухай
 Бүрэн эрхийн ангилал
 Бүрэн эрхийн түвшин
 Зохион байгуулалтын бүтцийн хэв шинжүүд
9 Идэвхжүүлэлт 4
 Идэвхжүүлэлтийн тухай үндсэн ойлголт
 Идэвхжүүлэлтийн хувьсал өөрчлөлт
 Агуулгын онол
 Процессийн онол
10 Манлайлал 2
 Манлайллын тухай ойлголт
 Манлайлагчийн шинж
 Онолууд
11 Хяналт 2
 Хяналт түүний төрлүүд
 Хяналтын үйл явц
 Хяналтын тухай байгууллага дахь үзэл бодол
 Хяналтын шинж
12 Бүлэг, бүлгийн удирдлага 2
 Бүлэг түүний шинж
 Албан ѐсны бүлэг
 Албан бус бүлэг
8

9. 13 Хүний нөөцийн удирдлага 4
 Хүний нөөцийн үзэл баримтлал түүхэн үйл явц
 Хүний нөөцийг бүрдүүлэхүй
Нийт 32 цаг
Семинарын төлөвлөгөө
№ Хичээлийн сэдэв Хийгдэх ажил Цаг
1 Менежментийн тухай үндсэн ойлголт,  Ярилцлага 2
менежер түүний тухай  Кейс
 Менежмент гэж юу вэ?
 Судлах зүйл
 Менежмент шинжлэх ухаан болох нь
 Үзэл баримтлал
 Менежер гэж хэн бэ?
 Менежерийн түвшин
 Ур чадвар
 Түүхэн хөгжил
2 Менежментийн чиглэл хандлагууд, X, Y, Z  Ярилцлага 2
онол  Кейс
 Чиглэлүүд: Шинжлэх ухаанч, Захиргааны  Бие даан унших
сонгодог, Хүмүүнлэг харилцаа ба зан үйлийн, дасгал
Тоон хамаарлын
 Хандлагууд: Үйл явцын, Системийн, Нөхцөл
байдлын
 Х онол
 Y онол
 Z онол
3 Байгууллагын тухай үндсэн ойлголт  Ярилцлага 2
 Байгууллагын тухай, түүний үндсэн шинжүүд  Кейс
 Байгууллагын гадаад орчин  Бие даан унших
 Байгууллагын дотоод орчин дасгал
4 Нийгэмд бизнесийн байгууллагын гүйцэтгэх  Ярилцлага 2
үүрэг, ѐс зүй  Кейс
 Нийгэмд бизнесийн гүйцэтгэх үүрэг  Бие даан унших
 Ёс зүй ба орчин үеийн удирдлага дасгал
 Тест
5 Удирдлагын шийдвэр, түүний тухай  Ярилцлага 2
 Удирдлагын шийдвэийн тухай, шинж чанар  Кейс
 Удирдлагын шийдвэрт нөлөөлөгч хүчин зүйлс  Бие даан унших
 Шийдвэрийн ангилал дасгал
 Шийдвэрийн загвар
 Шийдвэр гаргах аргууд
6 Харилцаа, түүний тухай  Ярилцлага 2
 Харилцаа ба удирдлагын үр ашиг  Кейс
 Харилцааны үйл явц  Бие даан унших
 Хүмүүс хоорондын харилцаа дасгал
 Харилцааны сүлжээ
9

10. 7 Стратеги төлөвлөлт  Ярилцлага 4
 Стратеги төлөвлөлтийн мөн чанар, чиг үүрэг  Кейс
 Бүтэц  Бие даан унших
 Ангилал дасгал
 Түвшин  Тест
 Аргачлалууд
 Орчин үеийн хандлага
8 Удирдлага зохион байгуулалт ба бүрэн эрх  Ярилцлага 2
 Бүрэн эрх түүний тухай  Кейс
 Бүрэн эрхийн ангилал  Бие даан унших
 Бүрэн эрхийн түвшин дасгал
 Зохион байгуулалтын бүтцийн хэв шинжүүд
9 Идэвхжүүлэлт  Ярилцлага 4
 Идэвхжүүлэлтийн тухай үндсэн ойлголт  Кейс
 Идэвхжүүлэлтийн хувьсал өөрчлөлт  Бие даан унших
 Агуулгын онол дасгал
 Процессийн онол
10 Манлайлал  Ярилцлага 2
 Манлайллын тухай ойлголт  Кейс
 Манлайлагчийн шинж  Бие даан унших
 Онолууд дасгал
11 Хяналт  Ярилцлага 2
 Хяналт түүний төрлүүд  Кейс
 Хяналтын үйл явц  Бие даан унших
 Хяналтын тухай байгууллага дахь үзэл бодол дасгал
 Хяналтын шинж  Тест
12 Бүлэг, бүлгийн удирдлага  Ярилцлага 2
 Бүлэг түүний шинж  Кейс
 Албан ѐсны бүлэг  Бие даан унших
 Албан бус бүлэг дасгал
13 Хүний нөөцийн удирдлага  Ярилцлага 4
 Хүний нөөцийн үзэл баримтлал түүхэн үйл явц  Кейс
 Хүний нөөцийг бүрдүүлэхүй  Бие даан унших
дасгал
 Тест
Нийт 32 цаг
10

11. Íýã. Ìàðêåòèíãèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí òîäîðõîéëîëò
1. Ìàðêåòèíãèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí òàíèëöóóëãà
Õè÷ýýëèéí íýð: Ìàðêåòèíãèéí ¿íäýñ
Èíäåêñ: МЗ-216
Íèéò öàã: 32/32
Ñóäëàõ àíãè: Санхүү, Ня-бо
Êðåäèò: 3 êð
¯çýõ óëèðàë: 3-ð óëèðàë
Çàëãàìæ õîëáîî: Ìàðêåòèíãèéí ¿íäýñ
¯íýëãýý: Îþóòàí íèéò ¿íýëãýýíèé 70 õóâèéã õè÷ýýëèéí ÿâöûí èäýâõ, îðîëöîî,
ÿâöûí øàëãàëò, ø¿¿ëýã, áèå äààëòûí àæëààð öóãëóóëíà. Õàðèí ¿ëäýõ 30 õóâèéã óëèðëûí øàëãàëòààð
öóãëóóëíà.
2. Ìàðêåòèíãèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí ñóäëàõ õýðýãöýý, øààðäëàãà
Îëîí óëñûí íèéãýì ýäèéí çàñãèéí õàðèëöàà óëàì á¿ð õ¿ðýýãýý òýëýí ºðãºæèõèéí õèðýýð áèçíåñèéí
áîëîí áèçíåñèéí áóñ á¿õ àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí ò¿âøèíä ìàðêåòèíã ÷óõàëä òàâèãäàæ áàéíà.
Èéìýýñ íýã óëñ îðîí òºäèéã¿é îëîí óëñûí ò¿âøèíä ìàðêåòèíãèéã íèéãìèéí õàðèëöààíû á¿õèé ë
õ¿ðýýíä ñîíãîìîë óòãààð íü õýðýãæ¿¿ëýñíýýð õóâü õ¿í, ºðõ ãýð, á¿õ òºðëèéí áàéãóóëëàãûí àøèã
îðëîãî íýìýãäýæ, óëñ îðíû õºãæèë ò¿ðãýñýõýä ÷óõàë ¿¿ðýãòýé. Ýíý øààðäëàãûí óëìààñ õóäàëäààíû
ìýðãýæëýýð ñóðàëöàæ áóé èõ, äýýä ñóðãóóëèóäûí îþóòàí ñóðàëöàã÷èä ìàðêåòèíãèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéã
çààâàë ñóäëàõ øààðäëàãàòàé.
3. Ìàðêåòèíãèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí çîðèëãî
Ìàðêåòèíã áîë çàõ çýýëèéí ýðýëò õýðýãöýýã ìýäýýëýë ñóäàëãààíû ¿íäñýí äýýð ìýäýð÷ ò¿¿íä çîõèöóóëàí
õýðýãëýã÷äýä õàíäñàí áèçíåñèéí áà áèçíåñèéí áóñ á¿õèé ë ¿éë àæèëãààíû íèéëáýð öîãö þì. Èéìýýñ
ìàðêåòèíãèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí ¿íäñýí çîðèëãî íü çàõ çýýëèéí ìýäýýëýë ñóäàëãààã öóãëóóëàõ, ò¿¿íèéã
çºâ çîõèñòîé àøèãëàõ, ¿íýí çºâ øèéäâýð ãàðãàõ àðãà óõààíä ñóðãàõàä ÷èãëýãäýíý.
4. Ìàðêåòèíãèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí çîðèëò
- Ìàðêåòèíãèéí ¿íäñýí óõàãäàõóóíóóä áîëîí òýäãýýðèéí óëäàà õîëáîîã øèéäâýðò
àøèãëàæ ñóðàõ
- Ìàðêåòèíãèéí øèéäâýð ãàðãàõ àðãà óõààíóóäòàé òàíèëöàõ
- Çàõ çýýëýý ñîíãîõ, áàãòààìæ, áîëîìæèéã òîãòîîõ ÷àäâàð ýçýìøèõ
5. Ìàðêåòèíãèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº, öàã õóâààðèëàëò
Õè÷ýýëèéí
¹ Á¿ëýã Ñýäâ¿¿ä Öàã
õýëáýð
1 Ìàðêåòèíãèéí 1.1 Ìàðêåòèíãèéí òóõàé îéëãîëò, ¿íäñýí Ëåêö 2
ìºí ÷àíàð óõàãäàõóóíóóä
1.2 Ìàðêåòèíã áèäèé àìüäðàëä Ñåìèíàð 2
1.3 Ìàðêåòèíãèéí õºòºëáºð, òºëºâëºãºº, Ëåêö 2
õÿíàëò
1.4 Áàéãóóëëàãûí ìàðêåòèíãèéí Ñåìèíàð 2
òºëºâëºãººòýé òàíèëöàæ,
11

12. áîëîâñðóëóàõ
1.5 Ìàðêåòèíãèéí îð÷èí Ëåêö 2
1.6 Áèçíåñèéí íýãæèä íºëººëºõ õ¿÷èí Ñåìèíàð 2
ç¿éëñ
1.7 Ìàðêåòèíãèéí ìýäýýëýëèéí ñèñòåì, Ëåêö 2
ñóäàëãàà
1.8 Ìýäýý, ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ Ñåìèíàð 2
1.9 Ìàðêåòèíãèéí ñóäàëãàà Ëåêö 2
1.10 Ìàðêåòèíãèéí ñóäàëãàà õèéõ àðãàç¿é Ñåìèíàð 2
2 Çàõ çýýëèéí 2.1 Õýðýãëýãч èéí çàõ çýýë Ëåêö 2
òºðºë, îíöëîã
2.2 Ìîíãîëûí çàõ çýýëèéí îíöëîã Ñåìèíàð 2
òîäîðõîéëîõ
2.3 Áàéãóóëëàãûí çàõ çýýë Ëåêö 2
2.4 ͺõöºë áàéäëûí øèíæèëãýý Ñåìèíàð 2
2.5 Çàõ çýýëèéí ñåãìåíò÷ëýë, çîðèëòîò çàõ Ëåêö 2
çýýë
2.6 Çàõ çýýëèéã á¿ðä¿¿ëýõ, ñîíãîõ íü Ñåìèíàð 2
3 Ìàðêåòèíãèéí 3.1 Áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í Ëåêö 4
èæ á¿ðäýë
3.2 Áàðàà, ò¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿í Ñåìèíàð 4
3.3 ¯íý, ¿íý á¿ðäýëò Ëåêö 4
3.4 Áàðààíû íýð òºðºë, ¿íý òîãòîîëò Ñåìèíàð 4
3.5 Õóâààðèëàëò Ëåêö 2
3.6 Õóâèàðëàëòûí ñóâãèéí á¿ðäýëò Ñåìèíàð 2
3.7 Èäýâõæ¿¿ëýëò Ëåêö 2
3.8 Ðåêëàìíû òºðºë õýëáýð¿¿äèéã Ñåìèíàð 2
àøèãëàõ
4 Ñàëáàð 4.1 Îëîí óëñûí ìàðêåòèíã Ëåêö 2
ìàðêåòèíã
Ãàäààä çàõ çýýëèéí îíöëîã Ñåìèíàð 2
4.2 Áèçíåñèéí áóñ õ¿ðýýíèé ìàðêåòèíã Ëåêö 2
4.3 Íèéãýì áà ìàðêåòèíã Ñåìèíàð 2
Ëåêö 32
12

13. Нийт цаг Ñåìèíàð 32
6. Áàãøèä òàâèãäàõ øààðäëàãà
Ìýðãýæëèéí õóâüä:
Ýäèéí çàñãèéí áîëîí ìàðêåòèíãèéí ºíäºð ìýäëýãòýé, ìàðêåòèíãèéí óõààíû àëü íýã ÷èãëýëýýð
ìýðãýøñýí, îíîëûí ìýäëýãýý ïðàêòèêò õýðýãëýõ ÷àäâàðòàé, çààõ àðãà ç¿éã ýçýìøñýí, ýðäýì øèíæèëãýý,
ñóäàëãààíû àæëûí çîõèõ ò¿âøíèé àðãà ç¿éòýé, áàãøèéí ¸ñ ç¿é òºëºâøñºí, áàãøëàõ äóð ñîíèðõîëòîé
ìýðãýæèëòýí áàéíà.
Áîëîâñðîë ñóäëàë, çààõ àðãà ç¿éí õóâüä:
- Ëåêö óíøèõ, ñåìèíàð, äàäëàãà áîëîí îþóòíû áèå äààõ àæëûã óäèðäàõäàà õè÷ýýëèéí á¿ëýã,
ñýäýâ õîîðîíäûí óÿëäàà õîëáîî, ëîãèê äàðààëàëûã îíîâ÷òîé òîãòîîæ, îíîë ïðàêòèêèéí
õîëáîîã îéëãîìæòîé ãàðãàõ, îþóòíû ñýòãýí áîäîõ, ìýäëýãýý àøèãëàõ ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ
àðãà ç¿éã ýçýìøñýí áàéõ
- Ñóðãàëòûí òºðºë á¿ðèéí àðãà õýëáýðèéã õîñëóóëàí àøèãëàäàã áàéõ
- Îþóòíû îëæ àâñàí ìýäëýã, ìýäýýëýëèéã ýìõýëæ öýãöëýõýä íü òóñëàõ ÷àäâàð, ýðìýëçýëòýé
áàéõ
- Îþóòàí ººðèéí ìýäëýã, ìýäýýëýëýý áóñàäòàé õóâààëöàõ, áóñäàä îéëãóóëàõ ÷àäâàðòàé
áîëîõîä íü òóñëàõ
Áóñàä ç¿éëèéí òàëààð:
- Ñóðãàëòûí ìàòåðèàëûã øèíýëýã õýëáýðýýð, îéëãîìæòîé áýëòãýõ, òýäãýýðèéã àøèãëàõ àðãûã
îþóòíóóäàä çààæ ñóðãàõ
- Îþóòíû ìýäëýã ÷àäâàðûã ¿íýëýõ ¿íýëãýýã îéëãîìæòîé, òîäîðõîé áîëãîæ, îþóòàí á¿ðèéã
áîäèòîé ¿íýëýõ
- Ñóðãàëòûí ÿâöàä øèíý òåõíèê, òåõíîëîãèéã àøèãëàõ ÷àäâàðòàé áàéõ
13

14. Бизнесийн статистик õè÷ýýëèéí хөтөлбөр
Õè÷ýýëèéí íýð : “Бизнесийн статистик”
Èíäåêñ : БС-221
Íèéò öàã : 64 öàã (32ö-ëåêö, 32ö-ñåìèíàð)
Êðåäèò : 3кр
¯çýõ ñåìåñòð : 2-р курсийн 2– ð ñåìåñòð
Àíãè, ìýðãýæèë : НБ-2, СХ-2 àíãèуд
Çàëãàìæ õîëáîî : Эконометрикс õè÷ýýëèéí ñóóðü áîëíî.
¯íýëãýý : Îþóòàí, íèéò ¿íýëãýýíèé 60 õóâèéã õè÷ýýëèéí ÿâöûí èäýâõè, îðîëöîî, áèå
äààëòûí àæèë, ÿâöûí øàëãàëò, ø¿¿ëãýýð, õàðèí ¿ëäýõ 40 õóâèéã óëèðëûí øàëãàëòààð öóãëóóëíà.
1.2 “Бизнесийн статистик” õè÷ýýëèéã ñóäëàõ õýðýãöýý, øààðäëàãà
Ýäèéí çàñãèéí микро түвшинд ажиллаж буй менежерүүд, ажил хэрэгч хүмүүс, санхүү бизнесийн
удирдлагын талбарт хүчээ сорихоор суралцаж буй залууст хэрэгцээт мэдээллээ оновчтой боловсруулан
ашиглах явдал юм. Чухам ийм учраас статистикийн арга аргачлалууд нь менежерүүдэд мэдээллийг
бизнесийн үнэт зүйлсийн түвшинд хүргэн ашиглах тэр гол хэрэгсэл, түлхүүр болох нь гарцаагүй. Нөгөө
талаар судалгаа шинжилгээ бол удирдлагын аль ч түвшинд шийдвэр гаргах тулгуур нь бөгөөд статистикийг
хэрэглэхгүйгээр эдийн засаг, социологийн ямар ч судалгаа явуулж чадахгүй нь ойлгомжтой юм.
1.3 “Бизнесийн статистик” õè÷ýýëèéí çîðèëãî,çîðèëò
Статистикийн онолын үндсэн ойлголт, арга аргачлалуудыг бизнесийн менежерүүдийн мэдээлэл
боловсруулан шийдвэр гаргах бодит хэрэгцээ шаардлагатай уялдуулан холбож чаддаг болох.
1.4 “Бизнесийн статистик” õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº, öàã õóâààðèëàëò
№ Бүлэг Ñýäýâ лåêö ñåì Íèéò
1 Статистикийн үүсэл
- Статистикийн хөгжлийн товч түүх
хөгжил, судлах зүйл 2 2 4
- Статистикийн судлах зүйл, үндсэн аргууд
- Статистикийн тулгуур ойлголтууд
Мэдээлэл цуглуулах - Статистик мэдээлэл цуглуулах үндсэн
2 үндсэн аргууд ба арга зам 2 2 4
мэдээллийн анхан шатны
- Статистик ажиглалт
боловсруулалт
- Тархалтын цуваа байгуулах
3 - Тархалтын цувааны график дүрслэл ба 2 2 4
тархалтын нягтрал
14

15. - Абсолют хэмжигдэхүүн
4 Статистик хэмжигдэхүүн 2 2 4
- Харьцангуй хэмжигдэхүүн
- Дундаж хэмжигдэхүүн
- Тархалтын цувааны дундажийг тооцоолох нь
- Òархалтын цувааны төвийн 2 дахь
5 Òархалтын цувааны хэмжигдэхүүн Медиан 2 2 4
төвийн хэмжигдэхүүн ба - Òархалтын цувааны төвийн 3 дахь
хэлбэлзлийн үзүүлэлтүүд хэмжигдэхүүн Мода
- Хэлбэлзлийн үзүүлэлтүүд, тэдгээрийг
6 тооцоолох аргачлал 2 2 4
- Тархалтын цувааны тэгш хэмийн шинжилгээ
Магадлалын онол ба
- Магадлалын онолын ерөнхий ойлголт
7 магадлалын тархалтын 2 2 4
- Магадлалын тархалтын цуваа
цуваа
- Нормаль тархалт, түүний үндсэн үзүүлэлтүүд
- Түүвэр судалгаа, түүний төрлүүд
- Түүврийн стандарт алдаа, түүнийг
8 тодорхойлох аргачлал 2 2 4
- Түүвэр тархалтын үндсэн үзүүлэлтийн
үнэлгээ
Түүвэр судалгаа - Ерөнхий нийдмийн үндсэн үзүүлэлтүүдийг
интервалаар интервалаар үнэлэх
- Ерөнхий нийдмийн үндсэн үзүүлэлтүүдийг
9 гипотез дэвшүүлэн үнэлэх 2 2 4
- Түүвэр судалгаанд шаардлагатай нэгжийн
тоог тодорхойлох арга
- Бие даасан хоѐр нийдмийн дундажийн ялгааг
Хоѐр нийдмийн дундаж үнэлэх нь
10 болон харьцангуй - Бие даасан хоѐр нийдмийн харьцангуй 2 2 4
хэмжигдэхүүний үнэлгээ хэмжигдэхүүний ялгааг үнэлэх нь
- Хоорондоо үл нийцэх хоѐр түүвэр нийдмийн
дундажийн ялгааг үнэлэх нь
- Хи квадрат тестийн арга
Статистик таамаглал
11 - Дисперсийн шинжилгээний тооцоололын дэс 2 2 4
шалгах аргууд
дараалал
- Нэг хүчин зүйлийн дисперсийн шинжилгээ
15

16. Нийдмийн хэлбэлзлийн - Нийдмийн дисперсийг интервалаар үнэлэх нь
12 үзүүлэлтүүдийн үнэлгээ - Дисперсийг гипотез дэвшүүлэн үнэлэх тухай 2 2 4
- Хоѐр нийдмийн хэлбэлзлийн үзүүлэлтүүдийг
үнэлэх нь
- Хамаарал түүний ангилал, судлах аргууд,
хамаарлыг тэгшитгэлээр нь илэрхийлэх нь
13 Хамаарал, харилцан - Регрессийн коэффицентийн итгэлтэй эсэхийг 2 2 4
нөлөөллийг судлах арга үнэлэх нь
- Хамаарлын хүчийг тодорхойлох корреляцийн
шинжилгээ
14 - Хамаарлын хүчийг хэмжих энгийн аргууд 2 2 4
- Олон хүчин зүйлийн регрессийн шинжилгээ
- Индекс, түүний төрөл
15 - Ерөнхий индексийг байгуулах тооцоолох 2 2 4
Индексийн арга аргачлал
- Индексийг эдийн засгийн судалгаанд ашиглах
16 нь 2 2 4
- Индексийг ашиглах арга зүйн зарим практик
асуудал
нийт 32 32 64
1.5 “Бизнесийн статистик” õè÷ýýëèéí áèå äààõ àæëûí óäèðäàìæ, ñýäýâ Гүйцэтгэх
Тайлбар
хугацаа
Хамрах
хүрээ
№ Бүлэг Ñýäýâ Оюутан тус бүр өөрийн сонгосон сэдвийн
шинжилгээнүүдийг хийн дүгнэлт гаргана.
Статистикийн - Статистикийн хөгжлийн товч түүх
үүсэл хөгжил, Статистикийн судлах зүйл, үндсэн
дагуу судалгаа хийж, түүн дээрээ
1 -
судлах зүйл аргууд
- Статистикийн тулгуур ойлголтууд
7-14 хоног
- Статистик мэдээлэл цуглуулах үндсэн
СХ-2
2 арга зам
Мэдээлэл
цуглуулах үндсэн - Статистик ажиглалт
аргууд ба - Тархалтын цуваа байгуулах
мэдээллийн анхан
3 шатны - Тархалтын цувааны график дүрслэл ба
боловсруулалт
тархалтын нягтрал
16

17. - Абсолют хэмжигдэхүүн
- Харьцангуй хэмжигдэхүүн
4 Статистик - Дундаж хэмжигдэхүүн
хэмжигдэхүүн
- Тархалтын цувааны дундажийг
тооцоолох нь
5 Òархалтын - Òархалтын цувааны төвийн 2 дахь
цувааны төвийн хэмжигдэхүүн Медиан
хэмжигдэхүүн ба - Òархалтын цувааны төвийн 3 дахь
хэлбэлзлийн хэмжигдэхүүн Мода
үзүүлэлтүүд
- Хэлбэлзлийн үзүүлэлтүүд, тэдгээрийг
6 тооцоолох аргачлал
- Тархалтын цувааны тэгш хэмийн
шинжилгээ
Магадлалын онол - Магадлалын онолын ерөнхий ойлголт
Оюутан тус бүр өөрийн сонгосон сэдвийн дагуу судалгаа хийж, түүн дээрээ
7 ба магадлалын - Магадлалын тархалтын цуваа
тархалтын цуваа - Нормаль тархалт, түүний үндсэн
үзүүлэлтүүд
- Түүвэр судалгаа, түүний төрлүүд
- Түүврийн стандарт алдаа, түүнийг
шинжилгээнүүдийг хийн дүгнэлт гаргана.
8 тодорхойлох аргачлал
- Түүвэр тархалтын үндсэн үзүүлэлтийн
үнэлгээ
- Ерөнхий нийдмийн үндсэн
Түүвэр судалгаа үзүүлэлтүүдийг интервалаар
7-14 хоног
интервалаар үнэлэх
СХ-2
- Ерөнхий нийдмийн үндсэн
9 үзүүлэлтүүдийг гипотез дэвшүүлэн
үнэлэх
- Түүвэр судалгаанд шаардлагатай
нэгжийн тоог тодорхойлох арга
Хоѐр нийдмийн - Бие даасан хоѐр нийдмийн дундажийн
дундаж болон ялгааг үнэлэх нь
10 харьцангуй - Бие даасан хоѐр нийдмийн харьцангуй
хэмжигдэхүүний хэмжигдэхүүний ялгааг үнэлэх нь
үнэлгээ - Хоорондоо үл нийцэх хоѐр түүвэр
нийдмийн дундажийн ялгааг үнэлэх нь
17

18. - Хи квадрат тестийн арга
Статистик
- Дисперсийн шинжилгээний
11 таамаглал шалгах
тооцоололын дэс дараалал
аргууд
- Нэг хүчин зүйлийн дисперсийн
шинжилгээ
Нийдмийн - Нийдмийн дисперсийг интервалаар
хэлбэлзлийн үнэлэх нь
Оюутан тус бүр өөрийн сонгосон сэдвийн дагуу судалгаа хийж, түүн
12 үзүүлэлтүүдийн - Дисперсийг гипотез дэвшүүлэн үнэлэх
үнэлгээ тухай
- Хоѐр нийдмийн хэлбэлзлийн
дээрээ шинжилгээнүүдийг хийн дүгнэлт гаргана.
үзүүлэлтүүдийг үнэлэх нь
- Хамаарал түүний ангилал, судлах
аргууд, хамаарлыг тэгшитгэлээр нь
Хамаарал, илэрхийлэх нь
13 - Регрессийн коэффицентийн итгэлтэй
харилцан
нөлөөллийг судлах эсэхийг үнэлэх нь
7-14 хоног
арга - Хамаарлын хүчийг тодорхойлох
СХ-2
корреляцийн шинжилгээ
- Хамаарлын хүчийг хэмжих энгийн
14 аргууд
- Олон хүчин зүйлийн регрессийн
шинжилгээ
- Индекс, түүний төрөл
15 - Ерөнхий индексийг байгуулах
Индексийн арга тооцоолох аргачлал
- Индексийг эдийн засгийн судалгаанд
16 ашиглах нь
- Индексийг ашиглах арга зүйн зарим
практик асуудал
Ãóðàâ. “Бизнесийн статистик” õè÷ýýëèéí çààõ àðãà ç¿é
3.1 “Бизнесийн статистик” õè÷ýýëèéí çààõ àðãà ç¿éä òàâèãäàõ øààðäëàãà
3.2 Áàãøèä òàâèãäàõ øààðäëàãà
3.3 Ñóðãàëòûí áîëîìæèò àðãóóä
3.1 “Бизнесийн статистик” õè÷ýýëèéí çààõ àðãà ç¿éä òàâèãäàõ øààðäëàãà
“Бизнесийн статистик” õè÷ýýëèéí ñóäëàõ ç¿éë, çîðèëãî, çîðèëòòîé óÿëäàí ýíýõ¿¿ õè÷ýýëèéã çààõ
àðãà ç¿éä äàðààõ øààðäëàãà òàâèãäàíà.¯¿íä:
 Ýíý õè÷ýýëèéí åðºíõèé çîðèëãî, á¿ëýã, ñýäýâ òóñ á¿ðèéí çîðèëãûã
õàíãàõóéö, òóõàéí ñýäâèéíõýý àãóóëãûã áîãèíî õóãàöààíä ãàðãàæ èðýõýýð
ñóðãàëòûí àðãà õýëáýðèéã ñîíãîí õè÷ýýëýý ÿâóóëàõ
 Îþóòàí á¿ð õè÷ýýëä æèãä, èäýâõèòýé îðîëöîõ áîëîìæ, íºõöºëèéã
á¿ðä¿¿ëýõ
 Õè÷ýýëèéí àãóóëãà íü îíîë, ïðàêòèêò íèéöñýí áàéõ
 Îþóòíû ìýäëýã, ÷àäâàðûã áîãèíî õóãàöààíä, áîäèòîé ¿íýëýõ øàëãóóðûã
ñýäýâ áîëãîíä òîãòîîõ
3.2 Áàãøèä òàâèãäàõ øààðäëàãà
Ìýðãýæëèéí õóâüä:
18

19. Ìàòåìàòèêèéí îíîëûí ºíäºð ìýäëýãòýé, ìàòåìàòèêèéí îíîëûí àëü íýã ÷èãëýëýýð ìýðãýøñýí,
îíîëûí ìýäëýãýý ïðàêòèêò õýðýãëýõ ÷àäâàðòàé, áóñäàä îéëãóóëàõ áóþó çààõ àðãà ç¿éã ýçýìøñýí, ýðäýì
øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû àæëûí çîõèõ ò¿âøíèé àðãà ç¿éòýé, áàãøèéí ¸ñ ç¿é òºëºâøñºí, áàãøëàõ äóð
ñîíèðõîëòîé ìýðãýæèëòýí áàéíà.
Áîëîâñðîë ñóäëàë, çààõ àðãà ç¿éí õóâüä:
 Ëåêö óíøèõ, ñåìèíàð, äàäëàãà áîëîí îþóòíû áèå äààõ àæëûã óäèðäàõäàà õè÷ýýëèéí á¿ëýã,
ñýäýâ õîîðîíäûí óÿëäàà õîëáîî, ëîãèê äàðààëëûã îíîâ÷òîé òîãòîîæ, îíîë áà ïðàêòèêèéí
õîëáîîã îéëãîìæòîé ãàðãàõ, îþóòíû ñýòãýí áîäîõ, ìýäëýãýý àøèãëàõ ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ àðãà
ç¿éã ýçýìøñýí áàéõ
 Ñóðãàëòûí òºðºë á¿ðèéí àðãà, õýëáýðèéã õîñëîí àøèãëàõ
 Îþóòíû îëæ àâñàí ìýäëýã, ìýäýýëëèéã ýìõýëæ, öýãöòýé áîëãîõîä òóñëàõ ÷àäâàð, ýðìýëçýëòýé
áàéõ
 Îþóòàí ººðèéí ìýäëýã, ìýäýýëëýý áóñàäòàé õóâààëöàõ, ººðèé㺺 çºâ èëýðõèéëæ, áóñäàäàà
îéëãóóëàõ ÷àäâàðòàé áîëîõîä òóñëàõ
Áóñàä ç¿éëèéí õóâüä:
 Ñóðãàëòûí ìàòåðèàëûã øèíýëýã õýëáýðýýð, îéëãîìæòîé áýëòãýõ, òýäãýýðèéã àøèãëàõ àðãûã
îþóòíóóäàä çààæ ñóðãàõ
 Îþóòíû ìýäëýã, ÷àäâàðûã ¿íýëýõ ¿íýëãýýã îéëãîìæòîé, òîäîðõîé áîëãîæ, òýäýíä õè÷ýýëèéí
ýõíýýñ ìýä¿¿ëýõ, îþóòàí á¿ðèéã áîäèòîé ¿íýëýõ
 Ñóðãàëòûí ÿâöàä øèíý òåõíèê, òåõíîëîãèéã àøèãëàõ ÷àäâàðòàé áàéõ
3.3 Ñóðãàëòûí áîëîìæèò àðãóóä
“Бизнесийн статистик” õè÷ýýëèéí ëåêö áîëîí ñåìèíàð õè÷ýýë¿¿äèéã õóâààðûí äàãóó àíãèä îðíî.
1. Ëåêöèéí õýëáýð íü ìýäýýëýë äàìæóóëàõ íýã ñóâàã áîëãîí àøèãëàäàã.
Áèçíåñèéí ñòàòèñòèê õè÷ýýëèéí óõàãäàõóóíóóä, òýäãýýðèéí õàðèëöàà õîëáîî,
¿íäñýí îéëãîëòûã ëåêöèéí õýëáýðýýð ºã÷, àøèãëàõ ýõ ñóðâàëæ ìàòåðèàëûã
çààæ ºãºõºä ëåêöèéí õýëáýð èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéäàã.Ëåêöèéí ÿâöàä òóõàéí
ñýäâèéí òàëààðõ ¿ç¿¿ëýí òàíèóëàõ ìàòåðèàëûã ºðãºíººð àøèãëàõ ìºí òåõíèê
õýðýãñëèéã õýðýãëýõ íü áîãèíî õóãàöààíä èõ ìýäýýëýë äàìæóóëàõ, ñýäýâèéí
àãóóëãûã á¿ðýí ãàðãàõàä à÷ òóñòàé.
2. Ñåìèíàðûí õýëáýð íü îþóòíóóä îëæ àâñàí ìýäëýãýý áàòàòãàõ ìýäëýãýý õýðýãëýõ
÷àäâàð ýçýìøèõýä èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéäàã. ßëàíãóÿà ëåêöýí äýýð îëæ àâñàí
ìýäëýãýý áàòàòãàí áîäëîãî áîäñîíîîð ìýäëýã íü èë¿¿ áàòæèí, ìàðòàëò óäààí
áàéõ áîëíî.
“Бизнесийн статистик” õè÷ýýëèéí ¿íýëãýý
4.1 ¯íýëãýýíèé çîðèëãî
“Бизнесийн статистик” õè÷ýýëèéí çîðèëãîî õýðõýí õàíãàñàí, îþóòíóóä ýíý õè÷ýýëýýð ÿìàð ìýäëýã àâ÷,
÷àäâàð ýçýìøñýíèéã áîäèòîéãîîð òîäîðõîéëîõîä ¿íýëãýýíèé çîðèëãî îðøèíî.
¯íýëãýýã äàðààõ ç¿éëñýä àøèãëàíà.
 Ñóðãàëòûí ¿ð ä¿íä õè÷ýýëèéí çîðèëãî õàíãàãäñàí ýñýõ, ÿìàð ò¿âøèíä õàíãàãäñàí
 Áàãø õè÷ýýëèéí àãóóëãûã á¿ðýí ãàðãàæ, ºãºõ ¸ñòîé ìýäëýãèéã ºã÷ ÷àäñàí ýñýõ
19

20.  Áàãøèéí çààõ áîëîí ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð ÿìàð ò¿âøèíä áàéãààã òîäîðõîéëîõ
 Îþóòàí óã õè÷ýýëèéã ÿìàð ò¿âøèíä ýçýìøñýí, äàâòàí ñóðàõ øààðäëàãàòàé ýñýõ
 Îþóòíû ñóð÷ áîëîâñðîõ ýðìýëçëèéã èäýâõæ¿¿ëæ ÷àäàæ áóé ýñýõ
4.2 ¯íýëãýýíèé øàëãóóð
Îþóòíûã íèéò 100 îíîîãîîð ä¿ãíýíý.
Õè÷ýýëèéí ÿâöàä áàãøààñ 60 îíîîã àâíà. ¯¿íä:
Èðö-10 (îþóòàí õè÷ýýëèéí íèéò öàãèéí 70%-ñ áàãàã¿é öàãò ñóóñàí áàéõ øààðäëàãàòàé)
Èäýâõ-10(Õè÷ýýë á¿ð äýýð ºãñºí äààëãàâàðûã õýðõýí öàãò íü áàãòààæ, çºâ ã¿éöýä õèéñíýýñ
õàìààðíà)
Áèå äààëò-20(Ñåìèñòðèéí òóðø 2-4 áèå äààõ àæèë õèéæ öàã òóõàéä øàëãóóëæ õàìãààëàõ)
ßâöûí øàëãàëò-20(Ñåìèñòðèéí òóðø íèéò 2-3 óäàà øàëãàëò àâíà)
¯ëäñýí 40 îíîîã óëèðëûí øàëãàëòààð àâíà.
20

21. Санхүүгийн бүртгэл-1 хичээлийн хөтөлбөр
Хичээлийн нийт цаг: 64-үүнээс 32 цаг лекц,32 цаг семинар
Кредит цаг: 3.0
Индекс: СБ-238
Анги, мэргэжил : Бизнесийн удирдлага-НББ, Санхүүгийн удирдлага
Улирал: 3-р улирал
Хичээлийн зориулалт : Санхүүгийн бүртгэл хичээлийг судалснаар оюутнууд эдийн засгийн
шийдвэр гаргахад нягтлан бодох бүртгэлийн мэдээллийг ашиглаж чаддаг болох түүнчлэн
бизнесийн байгууллагын санхүүгийн мэдээллийг боловсруулж тайланг иж бүрнээр нь гаргаж сурах
чадварыг эзэмшүүлэх зориулалтаар судална.
Хичээлийн зорилго: Санхүүгийн тайлан гаргах аргчлалыг сурснаар бизнесийн байгууллагын
эдийн засгийн нөөц,тэрхүү нөөц ямар эх үүсвэрээр бүрэлдэн бий болсон,хэрхэн үр өгөөжтэй
хуваарилан зарцуулж ашиглаж байгаа зэргийн санхүүгийн үр дүнг тооцож чаддаг болохын тулд
холбогдох асуудлуудыг гүнзгийрүүлэн судлах зорилготой.
Залгамж холбоо: Санхүүгийн бүртгэл-1 хичээл нь санхүүгийн бүртгэл-2, нягтлан бодох
бүртгэлийн үндэс, зардлын бүртгэл, удирдлагын бүртгэл, санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ,
санхүүгийн тайлангийн олон улсын стандарт зэрэг хичээлүүдтэй холбоотой юм.
Ном зүй, ашиглах материал:
1. Ñàíõ¿¿ãèéí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë Ðîáåðò Ô.Ìåéãñ,ÂîëòåðÁ.Ìåéãñ 1996
2. ÍÁÁ-í áîäëîãûí õóðààìæ Ë.Äàìáàäàðæàà 1997
3. Ñàíõ¿¿ãèéí øèíæèëãýý Ö.Ãóíãààíÿìáóó 1997
4. Ñàíõ¿¿ãèéí ÍÁÁ ÌÓÈÑ-í õàìòàðñàí á¿òýýë 1996
5. Àæ àõóé íýãæ áàéãóóëëàãàä ìºðäºõ ÍÁÁ-í äàíñíû íýãäñýí çààâàð Ñàíãèéí ÿàì 1995
6. Ñàíõ¿¿ãèéí ÍÁÁ Ë.Äàìáàäàðæàà 1996
7. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã ÿàæ óíøèõ âý? Í.Àãâààí 1995
8. Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýëèéí áîäëîãî äàñãàëûí õóðààìж Ä.¯¿ðèéíòóÿà,Ä.Ýíõæàðãàë1998
9. Òåñò áîäëîãûí õóðààìæ ÌÌÍÁÈíñòèòóò 1999
10. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà÷ëàë Ð.Áàòæàðãàë, Í.Àãâààí 1999
11. ÍÁÁ-í Îëîí Óëñûí Ñòàíäàðò 2003
12. Îëîí Óëñûí Àóäèòûí Ñòàíäàðò 1999
13. Öîãö áîäëîãûí õóðààìæ Ð.Áàòæàðãàë, ×.×èìýäñ¿ðýí 2003
14. Äóíä øàòíû ÍÁÁ I, II äýâòýð
15. Роберт Н.Энтони "НББ-ийн үндэс" 1995 он 1-ГУбүлэг
16. Т.Жаваа "Санхүүгийн болон удирдлагын НББ" 1995 он
17. Н. Агваан "Шинэчлэгдсэн НББ" 1995 он
18. П.Жавзмаа, А.Саранчимэг "Санхүүгийн бүртгэл"
19. А.Сарантуяа, А.Одгэрэл "Дунд шатны НББ”
20. Н.Агваан. “ НББ, Аудит” 2009
21.ММНБИ. “ДШНББ” бодлого дасгал 2009
22. ММНБИ “НББ” 2009
23. Л.Удвал “НББ” 2009
21

22. 24. Н.Агваан “Бизнесийн байгууллагын санхүү бүртгэл тайлан” 2009
25. Н. Самданжмц “Санхүү бүртгэл” 2006
26. ТИНБН А.Еркеш, О.Нүржигмаа “НББ” 2006
27. ТИНБН А.Еркеш, О.Нүржигмаа “ НББ” 2008
29. НББ-ийн цогц бодлогын хураамж II,III дахь хэвлэл
30. Г. Ундрах “ Төсөвт байгууллагын НББ” 2006
Àíãëè õýë äýýð:
1. Accounting and information system Joseph W.Wilkinson 1991
2. Financial accounting Robert Meigs,Walter Meigs 1989
3. Financial accounting Kermit D.Larson 1989
4. Financial accounting Richard D.Irwin 1992
5. Financial statement analysis Skousen, Langerderfer Albechi 1983
6. Financial accounting Robert K.Eskew, Daniel L.Jensen 1988
7. Intermediate accounting Smith, Skousen 1995
8. Intermediate accounting James Cashin,Saul Feldman 1989
9. Intermediate accounting Keiso Weygandt 1992
22

23. Санхүүгийн бүртгэл-1 хичээлийн сэдэвчилсэн төлөвлөгөө
№ Сэдвийн нэр Лекц семинар
1 Худалдааны байгууллагын бүртгэлийн онцлог 2 2
2 Мөнгөн хөрөнгийн бүртгэл 4 4
Мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнэ
Банкин дах мөнгө Банкны
зохицуулалт Жижиг мөнгөн сан
3 Авлагын бүртгэл 2 2
Дансны авлага,тэдгээрийн ангилал
Найдваргүй авлагын бүртгэл,НАН байгуулах аргууд
Авлагын бичиг
Авлагын бичгийн хөнгөлөлт
4 Бараа материалын бүртгэл ба үнэлгээ 4 6
Бараа материалын байнгын ба цаг үеийн систем
Бараа материалын өртөг үнэлэх аргууд
Бараа материалын өртөг зах зээлийн үнийн аль багаар нь үнэлэх
Бараа материалын эцсийн үлдэгдлийг тооцох аргууд
5 Богино хугацаат хөрөнгө оруулалтын бүртгэл 6 6
Өрийн үнэт цаасаарх хөрөнгө оруулалт
Өмчийн үнэт цаасаарх хөрөнгө оруулалт
6 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэл 6 4
Үндсэн хөрөнгийн өртгийг тодорхойлох нь
Хүүгийн капиталжуулалт
Үндсэн хөрөнгийн солилцоо
Үндсэн хөрөнгийн дараа үеийн зардлууд
Үндсэн хөрөнгийг ашиглалтаас хасах,худалдах
Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл тооцох аргууд
7 Байгалийн нөөцийн бүртгэл 2 2
8 Биет бус хөрөнгийн бүртгэл 2 2
9 Богино хугацаат өр төлбөрийн бүртгэл 4 4
Тодорхой өр төлбөр Болзошгүй өр төлбөр
Нийт цаг 32 32
Хоѐр. Санхүүгийн бүртгэл -1 хичээлийн заах
арга зүй
Багшид тавигдах шаардлага:
23

24. Мэргэжлийн хувъд:
Нягтлан бодох бүртгэлийн онолын өндөр мэдлэгтэй, НББ-н онолын аль нэг чиглэлээр
мэргэшсэн, онолын мэдлэгээ практикт хэрэглэх чадвартай,бусдад ойлгуулах буюу заах
арга зүйг эзэмшсэн эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлын зохих түвшиний арга зүйтэй,
багшийн ѐс зүй төлөвшсөн, багшлах дур сонирхолтой мэргэжилтэн байна.
Боловсрол судлал,заах арга зүйн хувьд:
 Лекц унших,семинар,дадлага болон оюутны бие даах ажлыг удирдахдаа хичээлийн
бүлэг сэдэв хоорондын уядлаа холбоо ,логик дарааллыг оновчтой тогтоож,онол
практикийн холбоог ойлгомжтой гаргах, оюутны сэтгэн бодох, мэдлэгээ ашиглах
чадварыг хөгжүүлэх арга зүйг эзэмшсэн байх
 Сургалтын төрөл бүрийн арга ,хэлбэрийг хослон ашиглах
 Оюутны олж авсан мэдлэг,мэдээллийг эмхэлж,цэгцтэй болгоход туслах
чадвар,эрмэлзэлтэй Байх
 Оюутан өөрийн мэдлэг, мэдээллээ бусадтай хуваалцах,өөрийгөө зөв
илэрхийлж,бусдад ойлгуулах чадвартай болоход туслах
Бусад зүйлийн хувьд:
 Сургалтын материалыг шинэлэг хэлбэрээр.ойлгомжтой бэлтгэхдэдгээрийг ашиглах
аргыг
оюутнуудад зааж сургах
 Оюутны мэдлэг,чадварыг үнэлэх үнэлгээг ойлгомжтой тодорхой болгож,тэдэнд
хичээлийн
эхнээс мэдүүлэх, бүрийг бодитой үнэлэх
 Сургалтын явцад шинэ техник,технологийг ашиглах
чадвартай байх
Гурав. Санхүүгийн бүртгэл -1 хичээлийн үнэлгээ
Үнэлгээний зорилго. Санхүүгийн бүртгэл-1 хичээлийн зорилгоо хэрхэн хангасан,
оюутнууд энэ хичээлээр ямар мэдлэг чадвар эзэмшснийг бодитойгоор тодорхойлоход
оршино.
Үнэлгээг дараах зүйлсд ашиглана.
 Сургалтын үр дүнд хичээлийн зорилго хангагдсан эсэх
 Багш хичээлийн агуулгыг бүрэн гаргаж,өгөх ѐстой мэдлэгийг өгч чадсан
эсэх
 Багшийн заах болон мэргэжлийн ур чадвар ямар түвшинд байгааг
тодорхойлох
24

25. Оюутан уг хичээлийг ямар түвшинд эзэмшсэн ,давтан сурах шаардлагатай
эсэх
 Оюутны сурч боловсрох эрмэзлийг идэвхжүүлж чадаж буй эсэх
Үнэлгээний шалгуур.
"Санхүүгийн бүртгэл"хичээлийн үр дүнгийн шалгуур
үзүүлэлт Тухайн сэдвийн агуулгыг эзэмшвэл зохих
түвшин
Сэдвийн агуулга A B C D
1 Худалдааны байгууллагын бүртгэлийн онцлог
 Худалдааны байгууллагын ба үйлдвэрлэлийн
байгууллагын үйл ажиллагааны ялгаа, мөчлөг +
 Байнгын ба цаг үеийн систем
 Нийт дүнгийн ба цэвэр дүнгийн арга
++
 Худалдааны байгууллагын ажлын хүснэгт
+
бэлтгэх бэлтгэх арга зүй
2 Мөнгөн хөрөнгийн бүртгэл +
 Бизнесийн байгууллагын мөнгөн хөрөнгийн +
бүтэц +
 Касст буй мөнгө түүний орлого зарлагын
хөдөлгөөн
 Харилцахын орлого ба зарлага
 Банкны тохируулга ,түүний г хийх шаардлага
+
3 Авлагын бүртгэл
 Авлага, түүний төрөл +
 Дансаархи ба векселийн авлагын бүртгэл +
 Эргэлзээтэй авлагын хасалдуулга, нөөц
байгуулж ашиглах, журналын бичилтүүд
+
+
25

26. 4 Бараа материалын үнэ бүхий зүйлийн бүртгэл
 БМҮБЗ-н бүрэлдэхүүн
 БМҮБЗ-н өртөг, түүний бүтэц
+
 БМҮБЗ-н өртөг тооцох аргууд
 БМҮБЗ-н үнэлгээ
 БМҮБЗ-н үлдэгдлийг тодорхойлох аргууд
+
5 Үндсэн хөрөнгийн бүртгэл
 Үндсэн хөрөнгийн ангилал +
 Үндсэн хөрөнгийн үнэлгээ ,өртөг
+
 Үндсэн хөрөнгийн орлого ба зарлага +
 Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл тооцох аргууд

+
6 Байгалийн нөөцийн бүртгэл +
7 Биет бус хөрөнгийн бүртгэл +
8 Богино хугацаат өрийн бүртгэл +
 Түрээсийн өглөг
 Болзошгүй өр төлбөр
+ +
 Тооцоолсон өр төлбөр
 Хуримтлагдсан өглөг
 Цалингийн өглөг
+
ТАЙЛБАР:
D-тувшин: Оюутнууд тухайн сэдвийн агуулгыг сонссон байх ѐстой ба өөрийн
+
үгээр
тодорхойлох тайлбарлах чадвартай байх.
С-тувшин: Оюутнууд тухайн сэдвийн агуулгыг бүрэн мэддэг байх+ мөн
түүний зорилго +
бусад сэдвүүдтэй хэрхэн уялдаж байгааг тайлбарлаж чаддаг байна.
В-түвшин: Оюутнууд тухайн сэдвийг бүрэн эзэмшсэн байх ба түүнтэй
холбоотой
асуудлуудыг шийдвэрлэж, бүрэн хариу өгч сурсан байна.
А-тувшин: Оюутнууд сэдвийг бодит амьдрал, практикийн нөхцөлд шилжүүлэн
ашиглах
чадвартай болсон байна.
26

27. Тоон шинжилгээний арга зүй
1. Индекс: ТША211
2. Хичээлийн нэр: Тоон шинжилгээний аргууд
3. Кредит цаг: 3 кр буюу 32 цаг лекц. 32 цаг семинар
4. Заах анги: Санхүүгийн удирдлага, нягтлан бодох бүртгэлийн 2-р анги
5. Заах багшид тавигдах шаардлага: Тухайн мэргэжлээр магистр болон түүнээс дээш зэрэгтэй
багш заана.
6. Хичээлийн залгамж холбоо: Энэ хичээлийг үзэхийн өмнө Математик-1, Математик-2,
Микро эдийн засаг хичээлүүдийг үзсэн байх ѐстой ба Макро эдийн засаг хичээлтэй зэрэг
үзнэ.
7. Хичээлийн зорилго: Оюутнуудад математик болон эдийн засгийн хичээлүүдээр үзсэн
онолын мэдлэгүүдээ хослуулан хэрэглэх чадвар эзэмшүүлж шийдвэр гаргах түвшинд тоон
шижилгээний орчин үеийн арга техникүүдийг зохих түвшинд эзэмших чадвар суулгахад
оршино.
8. Хичээлийн товч агуулга буюу сэдэвчилсэн төлөвлөгөө:
7
Сэдэв Лекц Сем Ном
хоног
Систем, системийн математик загвар,
1 загварын параметр, Мэдрэмжийн 2 2 [1],[2],[3]
шинжилгээ
ШПБ-ын загвар, сүүдрийн үнэ, графикийн
2 2 2 [1],[3]
аргаар мэдрэмжийн шинжилгээ хийх
Симплекс арга хосмог бодлого ашиглан
3 2 4 [1],[3]
мэдрэмжийн шинжилгээ хийх
Шийдвэрийн онолын үндэс, шийдвэр
4 2 2 [1],[3]
гаргах шалгуурууд
Шийдвэрийн мод, дараалсан шийдвэрийн
5 2 2 [1],[3]
мод, нэмэлт мэдээллийн үнэ цэнэ
Сэтгэл ханамжийн онолыг шийдвэр
6 2 2 [1],[3]
гаргахад ашиглах
Тоглоомын онолын үндэс, матрицан
7 тоглоом, тэг нийлбэртэй тоглоом, оновчтой 4 2 [1],[3]
стратеги, тоглоомыг шийдэх аргууд
8 Тоглоомыг ШП-ын аргаар шийдэх 2 2 [1],[3]
9 Сүлжээг төсөлд хэрэглэх, Төслийн хугацаа, 2 2 [1],[3]
27