Begin jaren 1980 waren de melk-, boter- en melkpoedervoorraden in de toenmalige EEG aangegroeid tot schijnbaar onoverzichtelijke plassen en bergen. De budgettaire gevolgen noopten tot een drastische ingreep. In april 1984 werden daarom de melkquota ingevoerd waarmee Europa hoopte de stijgende melkproductie aan banden te leggen. Ook België kreeg een nationaal productieplafond opgelegd, verdeeld over de melkveehouders. Onder druk van de wereldmarkt en gezien de groeiende zuivelvraag in de wereld werd in de loop van 2008 definitief beslist om de melkquota per 1 april 2015 stop te zetten.

1. ILVO
Welke oude en nieuwe
beperkingen houden de
melkproductie op het spoor?
Erwin Wauters
Senior Onderzoeker
Melle, 27 maart 2015

2. ILVO
WAT IS DE VRAAG EIGENLIJK

3. ILVO
Wat na de quota

4. ILVO
Wit goud of zwarte sneeuw?*
• De ‘meningen’ over wat er na de melkquota
zal gebeuren variëren sterk naargelang
wanneer en aan wie je dit vraagt.
• Scenario’s variëren van “wit goud” tot
“zwarte sneeuw”
• Lijkt soms ingegeven door de emotie van
het moment (langere termijn perspectief
wordt vergeten)
• Afhankelijk van wie het uitspraak doet
* De standaard, 14 feb 2015

5. ILVO
Wit goud of zwarte sneeuw
• De standaard (14 feb 2015): “Begin juli 2014 schreef het
International Farm Comparison Network (IFCN), dat sinds
2000 de melkstatistieken bijhoudt, dat 'de melkprijs in
2014 op het huidige hoge peil zal blijven schommelen,
met vermoedelijk minder prijssprongen'. Voor 2015
verwacht het IFCN dat er ruim 20 miljard liter melk in
Europa meer geproduceerd zal worden. ‘ Maar omdat er
in 2015 ook een extra vraag van 20 miljard liter melk zal
zijn, verwachten we in 2015 geen sterke daling van de
prijs.‘Maar ondertussen daalden de prijzen toch en
daarmee ook het enthousiasme en de verwachtingen. De
Vlaamse boer kreeg in december 2013 een recordprijs
van 41,87 cent per liter, een jaar later was dat nog 31,15
cent per liter.

6. ILVO
Wit goud of zwarte sneeuw
• “Zonder onvoorziene gebeurtenissen
verwachten we geen sterke daling van de prijs”
• “Op langere termijn verwachten we tot 2020
gemiddeld gunstige prijzen”
• “Tegen 2020 zal er ook merkbaar meer handel
zijn, waardoor de volatiliteit zou kunnen dalen”
• “Maar er zullen nog periodes komen waarin de
prijzen te laag zijn om de kosten te dekken,
liquiditeitsmanagement wordt van kapitaal
belang”

7. ILVO
Wat is de vraag eigenlijk
• De vraag die nu in de media en de sector op de
lippen ligt is “Hoe zal de prijs evolueren na de
afschaffing van de quota?”
• Dat is begrijpelijk
• Hoewel de prijs in de recente jaren, dus voor de
afschaffing van de quota niet noodzakelijk beter
voorspelbaar was.
• En moet dit wel de vraag zijn, en niet “Welke
bedrijfsstrategieën zullen in de toekomst voldoende
rendabiliteit en flexibiliteit combineren?” en “Wat is
de rol van elke stakeholders daarin?”

8. ILVO
WAAROVER GAAT HET DAN?

9. ILVO
Waarover gaat het dan?
• Het gaat over het samenspel van
– Aanbod
– Vraag
– Handel

10. ILVO
Melkprijs in België
• De melkprijs in België volgt de
wereldmarktprijs
• België exporteert melk, dus de prijs waaraan
dit op de wereldmarkt verkocht kan worden
bepaalt de prijs in België, ook voor de melk
die nooit het land verlaat

11. ILVO
Wereldvraag naar melk
• Onder normale omstandigheden neemt de
wereldvraag toe jaar na jaar
– Meer mensen dus meer consumptie
– Toename in consumptie per persoon
– Toename situeert zich vooral in
ontwikkelingslanden (landen met een laag
verbruik)

12. ILVO
Wereldvraag naar melk
• Komen we in een periode waarin ‘normale
omstandigheden’ tijdelijk niet meer
voorkomen?
– Oorlog in Oekraïne
– “Jeruzalem staat op ontploffen”
– “China verhoogt zijn militair budget nogmaals,
Japan en Vietnam worden nerveus”
– “De toekomst van Europa zal militair beslecht
worden” (Jonathan Holslag – De kracht van het
paradijs: hoe Europa kan overleven in de
Aziatische eeuw)

13. ILVO
Wereldhandel
• Onder “normale omstandigheden” zal de
handel in melk toenemen
• Economisch zorgt dit voor minder volatiliteit,
niet voor meer volatiliteit
• Rol van bilaterale (preferentiële)
handelsakkoorden en geopolitieke
manoeuvers: kan economisch effect verstoren
(wie handelt met wie?)

14. ILVO
De wereldproductie
• De wereldwijde productie wordt verwacht
toe te nemen
• De meeste landen binnen IFCN die nu netto-
importeur zijn willen hun eigen
melkproductie opdrijven
• Netto-exporteurs willen hun positie
behouden of zelfs versteren

15. ILVO
De wereldproductie
• De wereldproductie wordt verwacht (ML
termijn) procentueel het sterkst te stijgen in
landen waar die nu laag is
• Binnen de EU in eerste instantie een
verschuivingen naar die regio’s waar de
productie nu reeds intensief en hoog is
(waaronder Vlaanderen)

16. ILVO
WAT HOUDT MELKPRODUCTIE
OP HET SPOOR

17. ILVO
Eerste tentatieve vraag
• Wat is “op het spoor?”
• Laag zodat prijs goed blijft voor een grote
groep landbouwers?
• Hoog zodat de industrie en de consument
kan profiteren van goedkope melk?

18. ILVO
Productie in Vlaanderen na de
quota
• Er zijn veel economische redenen om aan te
nemen dat we geen abrupte toename zouden
mogen verwachten
– Prijs en bedrijfseconomie
– Grondbeperkingen
– IHD en PAS
– Management
– Eindigheid van schaalvoordelen binnen huidig
productiesysteem
– Vraag en afzet

19. ILVO
Prijs en bedrijfseconomie
• De voorbije jaren werd quotum enkel
volgemolken als reactie op gunstige prijs en
gunstige bedrijfseconomische
omstandigheden
• Bij ongunstige omstandigheden werd
quotum ondergemolken
• Reactie op prijsverhoging sterker dan op
prijsverlaging

20. ILVO
Grond
• Uitbreiden betekent extra grondbehoefte (of
extra kosten voor mestverwerking)
• Concurrentie voor grond met
– Akkerbouwers
– Seizoentelers
– Natuur
– Niet-landbouwers
• Rol van pachtwetgeving

21. ILVO
IHD en PAS
• Natuurdoelstellingen zorgen voor
stopzetting van vergunning voor bedrijven
• Weinig discriminatie naargelang “kwaliteit”
van de bedrijven
• Dus ruimte voor groei??

22. ILVO
Management
• Groei van bedrijven vergt andere
managementskills
• Van een “dierenboer” naar een
“computerboer” en “manager”
– Personeel
– Financiering
– Monitoring

23. ILVO
Eindigheid van schaalvoordelen?
• Er zijn aanwijzingen dat binnen het huidig
dominante productiesysteem er geen
schaalvoordelen meer te halen zijn uit
verdere groei
• Desondanks bereiken de financiële risico’s
de grens van wat door een individueel gezin
gedragen kan worden

24. ILVO
De vraag
• Wie gaat die extra melk kopen?
• Europa: uiterst belangrijke consumptieregio,
maar, beperkte toename in de vraag
mogelijk
• Zullen zuivelverwerkers de extra melk
afnemen?

25. ILVO
Economische rationaliteit versus
realiteit
• Wat er daadwerkelijk gebeurt is niet altijd
wat we vanuit de economische realiteit
kunnen verwachten
• Ondernemen is deels emotie en proberen

26. ILVO
Ondanks economische realiteit
zien we dat
• Volgens een studie van AMS landbouwers
plannen hebben om hun productie op te
drijven met 30% tegen 2018
• Ierland een overheidsgestuurd programma
heeft om de productie te verdubbelen
• Vanuit de bankensector berichten komen over
meer en vooral grotere investeringen dan
voordien
• Zuivelfabrieken voor het eerst in 30 jaar
opnieuw poedertorens bouwen

27. ILVO
Wat is er dan toch anders?
• Afschaffing van de quota biedt ruimte om
meer uit breiden dan het quotum waarmee
een andere boer stopt
• Als zuivelfabrieken meegaan, de
vergunningen er zijn, en de bank mee stapt
in het verhaal zullen de grotere stallen er
komen, wat de economische realiteit ook
zegt

28. ILVO
Uitsmijter
• Zijn we langzaam op weg naar een
differentiatie van het productiesysteem in
de melkveehouderij (cfr kippen, varkens, …)
– Jongvee opkweek
– Ruwvoerproductie
– Melkproductie
• En zal dergelijke ontkoppeling van het
productieproces voor de “gevreesde”
enorme toename in de productie zorgen?

29. ILVO
Dank u wel
Instituut voor Landbouw-
en Visserijonderzoek
Burg. Van Gansberghelaan 115, bus2
9820 Merelbeke – België
T + 32 (0)9 272 23 40
F +32 (0)9 272 23 41
Erwin.wauters@ilvo.vlaanderen.be
www.ilvo.vlaanderen.be