Donderdag 19 september: Toelichting op de Miljoenennota: Hoe gaat het economisch gezien met Nederland? Wat zijn de belangrijkste plannen van het kabinet voor het volgende jaar? En wat gaan die plannen kosten? Jaarlijks organiseert WTC·E Zakensociëteit i.s.m. de lokale en regionale ondernemerscontacten op donderdag na Prinsjesdag een toelichting op de Miljoenennota. De toelichting is een uiteenzetting van de nota voor het MKB bedrijfsleven en wordt behandeld door Drs. Han de Jong, hoofdeconoom ABN AMRO.

1. Welkom bij de Toelichting op de Miljoenennota

2. Miljoenennota 2014
Perspectief op duurzaam herstel
Han de Jong
Economisch Bureau
19 september 2013

3. Stelling 1.
Onze koning deed het prima
• Ja
• Nee
3

4. Stelling 2.
Ik hoor dat het economisch beter gaat
• Ja
• Nee
4

5. Stelling 3.
• Ik merk al dat het beter gaat
• Ik merk het nog niet maar verwacht het wel
• Het blijft slecht
5

6. 6
Nederland – vertrouwen
Bron: Thomson Reuters Datastream
index
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Producentenvertrouwen Consumentenvertrouwen

7. Om depri van te worden…
• Bezuinigingen en lastenverzwaringen
• Dalende huizenprijzen
• Onzekerheid over hypotheekrenteaftrek
• Stijgende werkloosheid
• Te omvangrijke schulden
• Onrust over pensioenen
• Eurocrisis
• Wegenbelasting old timers
…maar soms overdrijven we … er zijn altijd lichtpuntjes
7

8. Twee lichtpuntjes?
Bron: www.bnr.nl
8

9. 9
Stelling 4.
Ik heb vertrouwen in het kabinet van VVD en PvdA
• Ja
• Nee
9

10. We zijn een gek land (1)
Heel depri en toch heel gelukkig
(4e op de jaarlijkse World Happiness Report)
10

11. 11
Stelling 5.
Wij doen het ………. als de landen waarmee we ons zouden
moeten vergelijken
• Slechter
• Beter
• Net zo goed/slecht
11

12. Reële BBP-groei (oplopend)
12
% j-o-j
Bron: OECD Economic Outlook, May 2013
cumulatief
2009/13 2009 2010 2011 2012 2013
Nederland -3.0 -3.7 1.6 1.1 -1.0 -0.9
Finland -0.3 -8.5 3.3 2.8 -0.2 0.0
Frankrijk -0.2 -3.1 1.6 1.7 0.0 -0.3
België 0.6 -2.8 2.4 1.9 -0.3 0.0
Oostenrijk 2.6 -3.5 2.2 2.7 0.8 0.5
Duitsland 3.1 -5.1 4.0 3.1 0.9 0.4
Eurozone -2.1 -4.3 1.9 1.5 -0.5 -0.6

13. Waarom doen we het duidelijk slechter?
• Bezuinigingsbeleid
• Huizenmarkt / bouw
• Pensioensector
13

14. Consumptiegroei huishoudens
14
% j-o-j
Bron: OECD Economic Outlook, May 2013
cumulatief
2009/13 2009 2010 2011 2012 2013
Nederland -6.5 -2.1 0.3 -1 -1.4 -2.5
Frankrijk 1.6 0.3 1.5 0.3 -0.4 -0.1
België 3.2 0.6 2.7 0.2 -0.3 0.0
Oostenrijk 3.5 1.1 1.6 0.9 0.4 0.1
Duitsland 4.5 0.3 0.8 1.7 0.6 1.0
Finland 4.8 -2.9 3.3 2.3 1.6 0.5

15. Reëel besteedbaar inkomen huishoudens
15
% verandering
Bron: DNB
2013
-3.8
-2.6
-0.4
-0.3
1.8
totaal lonen en salarissen -0.8
1)
telt niet volledig op
pensioenpremies -2.8
sociale uitkeringen en
pensioenbetalingen
4.4
2.0
waarvan1
inflatie -6.9
directe belastingen en sociale
premies
-3.5
2011-2013 totaal
Reëel besteedbaar inkomen -8.6

16. Sterke punten
• Rijk land
• Hoge productiviteit
• Sterke instituties
• Sterke concurrentiekracht
• Sterke externe positie
• Grootste pensioenfondsen
• Geografie
• Sectoren?
16

17. Zwakke punten
• Schuld gezinnen
• Rigide huizenmarkt
• Rigide arbeidsmarkt
• Bureaucratie
• Overgewaardeerde markten onroerend goed
17

18. 18
Nederland – BBP-groei en PMI
Bron: Thomson Reuters Datastream
35
40
45
50
55
60
65
-2.50
-1.25
0.00
1.25
2.50
00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13
BBP (% k-o-k, l.a.) PMI (index, r.a.)

19. 19
• Acute dreiging eurocrisis is voorbij
• Concurrentiepositie perifere landen verbetert
• Overheidsfinanciën verbeteren
• Minder bezuinigingen 2013H2 en 2014 (met dank aan Eur. Cie.)
Eurozone: meer licht

20. Miljoenennota 2014 – “Perspectief op duurzaam herstel”
Drie pijlers:
• Gezondmaking overheidsfinanciën
• Evenwichtige inkomensverdeling
• Duurzame groei / structurele hervormingen
20

21. 21
• Extra ombuigingen (€6 mld) vanwege dreigend (veel) te groot
tekort
• Prijskaartje: groei 2014 wordt met ¼%-punt gedrukt
• In ‘15-17 groei óók met gem. ¼%-pt per jaar gedrukt
Schatkist op orde brengen

22. 22
• Collectieve uitgaven in % BBP stabiel in ‘12-’14
• Lasten in % BBP stijgen in ‘13 en ‘14
vooral bij gezinnen (in ’13 vooral bij bedrijven)
• Koopkracht daalt (gem.) – door o.a.
bevriezen schijven, loonmatiging ambtenaren, vermindering alg. heffingskorting en
arbeidskorting (hogere inkomens)
• koopkracht van werkenden constant
• koopkracht meest omlaag bij hogere inkomens / ‘rijkere’ gepensioneerden
• Tekort naar 3,3% BBP in 2014
Schatkist op orde brengen - gevolgen

23. Lasten nemen opnieuw toe
23
0
2
4
6
8
10
2012 2013 2014
Bedrijven Huishoudens
Bron: MEV 2014
EUR mld

24. 24
• Éxtra ombuigingen overheid (€ 6 mld)
• Koopkracht daalt opnieuw
• Daling huizenvermogen werkt nog tijdje door in consumptie
• Werkloosheid volgt herstel productie met vertraging
• Maar …. uitvoer profiteert van herstel wereldhandel
2014: consumptie nog onder druk

25. 25
Prognose ontwikkeling sectoren 2013-14
% mutatie toegevoegde waarde
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau - Sector Research
Industrie
Bouw
Zakelijke
dienstverlening
Retail Leisure
Transport &
Logistiek
Agrarisch
Food
TMT
Olie & Gas
Autoretail
-2%
-1%
0%
1%
2%
3%
-6% -5% -4% -3% -2% -1% 0% 1% 2% 3%
Volumegorie2014
Volumegroei 2013

26. 26
• Ondersteuning bedrijfsfinanciering
• Fondsen om energiebesparing aan te moedigen
• Arbeidsmarkt: werk-naar-werkbegeleiding
• Sociaal Akkoord: o.a. aanpassing WW, ontslagrecht/-vergoeding
• Belastingvrij schenken t.b.v. woning
• Komt geld vrij voor onderwijs
• Plannen voor oprichting Nationale Investeringsinstelling
waarin evt. opgenomen de Nationale Hypotheekinstelling
Miljoenennota 2014

27. 27
Stelling 6.
Het begrip ‘participatiemaatschappij’ spreekt mij aan
• Ja
• Nee
27

28. 28
Stelling 7.
Dit kabinet zal de rit uitzitten
• Ja
• Nee
28

29. Wij zijn een gek land (2)
Grote onvrede, maar ook:
• Woonakkoord
• Zorgakkoord
• Sociaal akkoord
• Energieakkoord
• Nog: pensioenakkoord
Dus toch veel draagvlak?
29

30. 30

31. 31
Stelling 8.
Na Barcelona gaat ook PSV gehakt maken van Ajax
31

32. 32
Stelling 8.
Na Barcelona gaat ook PSV gehakt maken van Ajax
• Nee, waarschijnlijk niet
• Nee, zeker niet
32

33. 33
ABN AMRO Group Economics op het internet
insights.abnamro.nl/category/economie/ – Nederlandse publicaties
insights.abnamro.nl/en/category/economy/ – English publications
NIEUW:
App voor de iPad – zie abnamro.nl/marketinsights
Volg Han de Jong op www.handejong.nl
Deze presentatie wordt u ter informatie aangeboden. Voordat u investeert in enig product van ABN AMRO Bank N.V., dient u zich te
informeren over mogelijke restricties die u als gevolg van de op u van toepassing zijnde wet- en regelgeving ondervindt. ABN AMRO
Bank N.V. heeft alle redelijkerwijs mogelijke zorg besteed aan de betrouwbaarheid van dit materiaal, aanvaardt echter geen
aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. ABN AMRO Bank N.V. behoudt zich het recht voor deze presentatie te wijzigen. ABN
AMRO Bank N.V. is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam.

34. Samenspraak