Han de Jong presenteert zijn macro-economische visie. Een vooruitblik naar 2016/2017.

1. Economisch Bureau
Weer een spannend jaar
Han de Jong, Chief Economist
11 februari 2016

2. 2
Even peilen
De vooruitzichten (2016/17) voor de Nederlandse economie zijn
• Slecht
• Matig
• Goed
• Uitstekend

3. 3
Wat zijn de zorgen nu?
• Harde landing in China
• Negatieve gevolgen van de zeer lage olieprijs domineren de positieve
• Amerikaanse economie stevent af op recessie
• Deflatie komt dichterbij
• Inflatieverwachtingen liggen ruim onder de inflatiedoelstelling
• De Fed verhoogt de rente
• Kapitaalvlucht uit opkomende landen
• Met de officiële rente dichtbij 0% kunnen centrale banken niet veel meer doen

4. 4
Wat zijn de zorgen nu?
• Harde landing in China
• Negatieve gevolgen van de zeer lage olieprijs domineren de positieve
• Amerikaanse economie stevent af op recessie
• Deflatie komt dichterbij
• Inflatieverwachtingen liggen ruim onder de inflatiedoelstelling
• De Fed verhoogt de rente
• Kapitaalvlucht uit opkomende landen
• Met de officiële rente dichtbij 0% kunnen centrale banken niet veel meer doen
Waar maakt Nederland zich zorgen om?

5. 5
Wat zijn de zorgen nu?
• Harde landing in China
• Negatieve gevolgen van de zeer lage olieprijs domineren de positieve
• Amerikaanse economie stevent af op recessie
• Deflatie komt dichterbij
• Inflatieverwachtingen liggen ruim onder de inflatiedoelstelling
• De Fed verhoogt de rente
• Kapitaalvlucht uit opkomende landen
• Met de officiële rente dichtbij 0% kunnen centrale banken niet veel meer doen
Waar maakt Nederland zich zorgen om?
• Wij gaan niet naar het EK, België wel

6. 6
Waarom groeien wij redelijk lekker?
• Lage rente
• Gedaalde euro
• Gedaalde grondstoffenprijzen
• Begrotingsbeleid niet meer restrictief
• Huizenprijsdaling omgeslagen in stijging
• Kredietkanaal herstelt zich
• Groei inmiddels breed gedragen
• Agressief beleid ECB
Maar: Opkomende economieën zetten een rem op onze groei

7. 7
Nederland: Stabiele BBP-groei in 2015-2017
% j-o-j
Bron: Thomson Reuters Datastream, ramingen 2015-17 Economisch Bureau
-2
-1
0
1
2
3
11 12 13 14 15 16 17

8. 8
NL: Meer bestedingsruimte voor consument
% mutatie
Bron: CBS, ramingen 2015/16 Economisch Bureau
-2
-1
0
1
2
05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16
Reëel beschikbaar inkomen Particuliere consumptie

9. 9
NL: Krachtige toename investeringen in woningen
% j-o-j
Bron: Thomson Reuters Datastream
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
08 09 10 11 12 13 14 15
Alle investeringen Woningen

10. 10
Nederland: huizenprijzen
% j-o-j
Bron: Thomson Reuters Datastream
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
96 98 00 02 04 06 08 10 12 14

11. 11
NL: Meer banen – minder werklozen
duizenden
Bron: Thomson Reuters Datastream
250
350
450
550
650
750
7700
7800
7900
8000
8100
8200
8300
8400
8500
06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16
Werkzame beroepsbevolking (l.a.) Werklozen (r.a.)

12. 12
Inkoopmanagersindices : divergentie
Index, 50 is neutraal
Bron: Thomson Reuters Datastream
40
45
50
55
60
11 12 13 14 15 16
Ontwikkelde markten Opkomende markten Brazilië

13. Problemen in opkomende economieën
• Vertraging in China
• Daling grondstoffenprijzen
• Verkrapping financiële condities (kapitaaluitstroom)
Maar: Positieve impuls vanuit ‘ons soort landen’, die echter onvoldoende is
gebleken om terugval te voorkomen.
13

14. 14
Even peilen
De vooruitzichten voor de Chinese economie voor 2016 zijn:
• Niet goed
• Redelijk
• Goed
• Uitstekend

15. 15
China inkoopmanagersindices
Index, 50 is neutraal
Bron: Thomson Reuters Datastream
48
49
50
51
52
53
54
55
56
Jan-14 Jul-14 Jan-15 Jul-15 Jan-16
Diensten Verwerkende industrie

16. 16
China: huizenprijzen stabiliseren
Prijzen van nieuwbouwwoningen in 70 (middel)grote steden, % j-o-j
Bron: Thomson Reuters Datastream
-10
-5
0
5
10
11 12 13 14 15 16

17. 17
CRB index vs Brent olie
Bon: Bloomberg
0
20
40
60
80
100
120
140
160
150
200
250
300
350
400
450
500
05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16
CRB index (l.a.) Olie (USD/vat, r.a.)

18. Even peilen
Ik vind de huidige olieprijs:
• Prima zo
• Erg vervelend
• Ik heb geen sterke gevoelens op dit punt
18

19. 19
Olieproductie overtreft het verbruik
Vaten per dag, miljoenen
Bron: International Energy Administration, ABN AMRO Economisch Bureau
80
82
84
86
88
90
92
94
96
98
08 09 10 11 12 13 14 15
Vraag Aanbod

20. 20
VS olieproductie vs boortorens: aanbod reageert (traag)
Bron: Reuters, ABN AMRO Economisch Bureau
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
5000
6000
7000
8000
9000
10000
11 12 13 14 15 16
VS olieproductie (x 1000 vaten/dag, l.a.) VS boortorens (r.a.)

21. 21
Short posities in olie futures (‘iedereen’ is short)
Aantal contracten, duizenden
Bron: Reuters
0
50
100
150
200
250
300
350
10 11 12 13 14 15 16

22. 22
Waardeverandering (%) valuta’s t.o.v. de US dollar
Euro -22
Australië -22
Japan -15
Brazilië -42
Rusland -55
India -8
China -8
Zuid-Afrika -32
Turkije -28
Mexico -25
Indonesië -15
Zuid-Korea -12
Aantal contracten, duizenden
• Leidt op korte termijn tot verdere neerwaartse druk op economie
• Leidt later tot versterking export
• Maar is negatief voor de VS

23. Wat is het probleem in de VS?
BBP, % k-o-k geannualiseerd Producentenvertrouwen, index, 50 is neutraal
Industriële productie, % j-o-j Verandering in werkgelegenheid, duizenden
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
07 08 09 10 11 12 13 14 15
30
35
40
45
50
55
60
65
07 08 09 10 11 12 13 14 15 16
ISM verwerkende industrie ISM diensensector
-20
-15
-10
-5
0
5
10
07 08 09 10 11 12 13 14 15
-1000
-800
-600
-400
-200
0
200
400
600
07 08 09 10 11 12 13 14 15 16
Bron: Bloomberg

24. 24
Kunnen centrale bankiers nog wat doen?
• De rente kan (verder) negatief worden
• De aankoopprogramma’s kunnen worden uitgebreid
• Wellicht is ook het begrotingsbeleid nodig
• Het ultieme wapen is het monetair financieren van overheidsuitgaven,
maar velen beschouwen dat vloeken in de kerk

25. 25
Waar gaat het heen?
• Er is nu wel heel veel pessimisme
• VS gaat niet in recessie
• China stabiliseert
• Grondstoffenprijzen stabiliseren
• Onze groei zwakt wellicht wat af, maar blijft positief
• Beleidsmakers hebben voldoende wapens om een meer negatieve
ontwikkeling te bestrijden

26. 26
Onzekerheden – risico’s
• Geo-politiek
• Vluchtelingencrisis in Europa
• Brexit
• China harde landing
• Fed gaat toch door met renteverhoging
• Amerikaanse presidentsverkiezingen staan verdere onconventionele
maatregelen misschien in de weg
• El Nino
• Etc.

27. 27
Even peilen - Welke uitspraak spreekt u het meest aan?
1. Het belang van duurzaamheid wordt overdreven, het bewijs voor klimaatverandering is
niet overtuigend
2. Ik vind duurzaamheid belangrijk, maar heb het te druk met dagelijkse beslommeringen om
me er intensief mee bezig te houden
3. Ik vind duurzaamheid belangrijk, maar het is mij niet duidelijk wat ik kan doen
4. Ik vind duurzaamheid belangrijk, ben er mee bezig, maar op beperkte schaal
5. Ik ben in mijn bedrijf actief bezig met duurzaamheid
6. Ik ben zeer actief bezig met het verduurzamen van onze bedrijfsprocessen, producten etc.

28. 28
Duurzaamheid in fases
Eerste fase:
• Energiebesparing
• Vermindering afval en verspilling
• Stroomlijnen logistiek
Dat leidt tot kostenbesparing en is dus goed voor de winstgevendheid
Tweede fase:
Gaat om zekerstellen van de toekomst van de aarde. Brede inspanning door overheden;
grote bedrijven die hun verantwoordelijkheid nemen en hun leveranciers en klanten
beïnvloeden; investeerders/beleggers die hun verantwoordelijkheid nemen en eisen stellen
aan bedrijven waarin wordt belegd; en natuurlijk burgers.
Onderzoek suggereert dat ‘early adopters’ tot de winnaars behoren.

29. 29
Duurzaamheid en economische groei
• Forse investeringen nodig, dat stimuleert de bedrijvigheid en zal
ongetwijfeld tot innovaties leiden
Grote uitdagingen voor de mensheid de komende decennia:
• Klimaat
• Energievoorziening
• Voedsel (hoeveelheid en kwaliteit)
• Water (drinkwater en bescherming)
Daar liggen grote kansen voor ons eigen land!

30. 30
Belangrijke informatie
ABN AMRO Group Economics op het internet
https://insights.abnamro.nl – Nederlandse publicaties
https://insights.abnamro.nl/en – English publications
Deze presentatie wordt u ter informatie aangeboden. Voordat u investeert in enig product van ABN AMRO
Bank N.V., dient u zich te informeren over mogelijke restricties die u als gevolg van de op u van toepassing
zijnde wet- en regelgeving ondervindt. ABN AMRO Bank N.V. heeft alle redelijkerwijs mogelijke zorg besteed
aan de betrouwbaarheid van dit materiaal, aanvaardt echter geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten.
ABN AMRO Bank N.V. behoudt zich het recht voor deze presentatie te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. is
geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam.