1. Tema 5: Industrialización e sociedade
na España do século XIX
1. Poboación e agricultura no século XIX
2. Os inicios da industrialización
3. Minaría e ferrocarril
4. A economía española no cambio de século
5. A sociedade española no século XIX
6. As orixes do movemento obreiro
7. Economía e sociedade de Galicia no século XIX
2. 1. Poboación e agricultura no século
XIX
1.1. O crecemento demográfico.
- Medrou a poboación española
1.3. A reforma agraria liberal.
- Aumento do 60%
- Definición de reforma agraria liberal
- Diminución da mortalidade e mantemento da
natalidade - Obxectivo: disolución do Antigo Réxime no campo
e a introdución de formas de propiedade e mais
- Crises de subsistencia (grandes fames) produción capitalistas
- Maior crecemento da poboación: Madrid, - Aboliuse o réxime señorial
Cataluña, Murcia, Canarias e o País Vasco
- Desvinculouse a propiedade
1.2. Migracións e crecemento urbano.
- Desamortizáronse a maioría das terras da Igrexa
- Abolición do réxime señorial (campesiños (Mendizábal en 1836) e dos Concellos (Madoz en
expulsados das súas terras) 1855)
- Concentración da propiedade - Consolidaron a propiedade privada da terra
- Transformacións técnicas da agricultura - Mentalidade baseada en vivir de rendas
- Mellora dos transportes - Consecuencias da privatización das terras:
- Vida mellor noutro lugar 1. Perda dos dereitos á utilización de pastos
- Animaron ou obrigaron a campesiños a emigrar 2. Obtención de leña
- Emigrantes en Madrid, Barcelona e Biscaia 3. Emprobecemento aínda maior
- Españois emigran á América Latina a finais do s.
XIX
- Aumento da urbanización
- A principios do XX a poboación española seguía
sendo rural
3. 1.4. Un escaso desenvolvemento
agrario
- Mantemento duns baixos rendementos
- Consecuencias: Escaso estímulo para o
avance da industrialización
- Estrutura da propiedade
- En Estremadura, Castela e Andalucía existían
grandes latifundios
- Predominaban os minifundios na Submeseta
Norte de Galicia
- Cultívase o cereal, as patacas, o millo e
abundaban o arroz e os cítricos
- As laranxas, o viño e o aceite de oliva eran os
principais produtos de exportación
Campesiños
4. 2. Os inicios da industrialización
2.1. A industrialización española.
- Realizouse de forma incompleta
- Principais factores:
1. A escasa capacidade de compra
2. A falta de investimentos
3. Os problemas de transporte
4. A escaseza de fontes de enerxía
5. A posición afastada
- Proteccionismo
2.2. A industria téxtil.
- Primeiro sector productivo, o téxtil
- Concentrouse en Cataluña
- Iniciou un proceso de mecanización en 1830
- A mecanización destas fábricas chamábanse
vapores
- Creáronse as colonias industriais
2.3. A siderurxia.
- Os primeiros fornos españois instaláronse en
Andalucía
- Importaban carbón de coque, o que encarecía a
O Vapor Aymerich, Amat e Jover produción
- Asturias foi o seguinte centro siderúrxico
- Consolidouse a industria siderúrxica no País Vasco
- Nos empresas de construción: metalúrxica e naval
- Sector bancario
5. 3. Minaría e ferrocarril
3.1. A explotación mineira.
- Subsolo español rico en depósitos mineiros
- Extracción de carbón e ferro
- Depósitos de hulla máis importantes en
Asturias
- Principais minas de ferro en Biscaia
(fabricación de aceiro)
- Depósitos de chumbo, cobre, mercurio e cinc
3.2. O ferrocarril.
- Lei xeral de ferrocarrís
- Estrutura radial
- Ancho entre carrís superior que a maioría das
liñas europeas
- Consecuencias:
1. Dificultou os intercambios co resto de Europa
- O ferrocarril favoreceu o traslado de persoas e
de mercadorías, axudando á formación dun
mercado nacional máis integrado
6. 4. A economía española no cambio de
século
4.1. A crise agraria de finais do século XIX
- Cereais a prezos considerablemente máis baratos
- A caída dos ingresos agrarios foi moi importante e
implicou un descenso dos salarios dos
campesiños
4.3. Expansión industrial e desequilibrios.
- Para o cereal, impoñeron aranceis proteccionistas - Forte crecemento demográfico
- Viticultura, sufriu unha grave crise ao se espallar a
praga da filoxera francesa, que implicou a
- Esta situación provocou unha maior demanda de
desaparición de case a totalidade das cepas bens de consumo
4.2. Novas enerxías e novas industrias.
- En Cataluña e o País Vasco consolidouse un
sector industrial, así como en Asturias e nas terras
- Electrificación valencianas
- Dúas grandes etapas: - Madrid converteuse na terceira rexión
1. O uso da electricidade estivo restrinxido á industrializada de España
iluminación de vivendas, fábricas e lugares - A crise de finais de século afectou a Canarias,
públicos Galicida, a actual Castela-A Mancha, Estremadura
2. Na 2º fase, o seu uso estendeuse á mecanización e Andalucía
da industria - A situación superouse grazas aos investimentos
- Difusión do petróleo en novas cavaduras e regadíos
- Invención do motor de explosión (industria do
automóbil)
- Automóbiles: Hispano-Suíza
- Expansión da industria metalúrxica a finais do s.
XIX
- Industria química (fabricación de fertilizantes,
pinturas, medicamentos, explosivos e produtos
químicos)
8. 5. A sociedade española no século
XIX
5.1. As novas clases dirixentes.
- A nobreza terratenente
- A nova clase adiñeirada era a alta burguesía
1. Compartía coa nobreza o seu predominio social
2. Era a propietaria das novas industrias, as
grandes compañías e os bancos
- A mediana burguesía (clase media)
1. Era escasa
2. Constituída por pequenos empresarios
industriais (comerciantes, profesionais liberais,
funcionarios,etc.)
5.2. Os campesiños.
- Constitúen a meirande parte da poboación
española, 65%
- Traballaban as terras dos grandes propietarios
agrícolas en réxime de aluguer
- Grupo máis numeroso: xornaleiros e os mozos
(criados)
- As condicións de vida desa poboación era coma
a dos obreiros
- Arrendos caros, o emprego escaso
9. 5.3. As clases populares urbanas
- Vivían os artesáns (zapateiros, ferreiros,
carpinteiros…)
- Eran asalariados
- Condicións de vida moi precarias
- A competencia das novas industrias foi arruinando
os traballos artesáns
- Persoas dedicadas aos servizos (criados,
transportistas…)
- Traballos ocasionais, xornadas moi longas e
salarios escasos
- No servizo doméstico, máis da metade eran
mulleres (criadas, lavandeiras, pasadoras do
ferro…)
- 90% de mulleres traballadoras
- As mulleres dedicadas ao fogar eran de clase
media ou alta
5.4. O proletariado industrial.
- Campesiños emigran ás cidades na procura de
traballo
- Constituíron o proletariado industrial
- Concéntrase en Cataluña Mulleres traballadoras
- Condicións de vida dos obreiros moi difíciles
10. 6. As orixes do movemento obreiro
6.1. Ludismo e sindicalismo. 6.3. O anarquismo.
- Destacaron os sucesos de Alcoi - O anarquismo defendeu a acción directa contra a
- Incendio da fábrica Bonaplata sociedade burguesa
- Organización dos sindicatos - Produciuse unha espiral de violencia
- Primeiro sindicato: Asociación de Teceláns de - Época marcada polos atentados a personaxes
Barcelona políticos (Cánovas, Martínez Campos) e aos
- En 1855 produciuse a primeira folga xeral: símbolos de burguesía (bomba no Liceo de
protestaban pola introdución de novas máquinas Barcelona) e a Igrexa (atentado da procesión do
que os obreiros consideraban que lles quitaban o Corpus tamén en Barcelona)
traballo - Feitos de maior relevancia: Man Negra (1833)
- En 1870 creouse a Federación Española da - Confederación Nacional do Traballo (CNT)
Asociación Internacional de Traballadore 6.4. Os coflictos agrarios.
- Difundiuse o marxismo e o anarquismo - Crispación social (forma de asaltos, roubos e
6.2. O socialismo. incendios de colleitas)
- Partido Socialista Obrero Español (PSOE) por - Accións semellantes aos movementos de carácter
Pablo Iglesias ludista
- Creación dun sindicato: Unión Xeral de - Alzamentos campesiños
Traballadores (UXT) - Máis importante, o de Loja (Granada)
- O PSOE defendía a acción política
- Obxectivo: revolución social e o cambio do sistema
capitalista por unha sociedade igualitaria
- Sufraxio universal
12. 7. Economía e sociedade de Galicia no
século XIX
7.1. Os problemas da agricultura.
- Proceso de desamortización
- Sistema de foros mantívose durante todo o século
XIX
- Intentos por redimir os foros: lograr que os
campesiños obtivesen a propiedade das terras que
traballaban
- Os cultivos agrarios eran os mesmos
- As técnicas de cultivo apenas se modernizaron
- Minifundismo: limitaba aínda máis o crecemento
agrario
7.2. O fracaso da industrialización.
- Ausencia de industrias
- Sector do liño
- Fábrica de louza e cerámica de Sargadelos
- Ferrarías
- Sector pesqueiro e conserveiro
- Fabricación de curtidos
- A Fábrica de Tabacos da Coruña
- O Arsenal de Ferrol, que construía buques Fábrica de Tabacos
13. 7.3. Poboación e sociedade galega
- A poboación galega medrou de forma moderada no s. XIX
- Emigración a Ultramar
- A sociedade rural galega mantívose dividida entre os rendistas
- Rendeiros: os que pagaban as rendas
- Fidalgos
- O campesiñado dividiuse entre pequenos propietarios, arrendatarios ou caseiros
- Clases urbanas
7.4. Conflitos sociais en Galicia.
- Movementos de resistencia ao pagamento dos impostos
- As ideas da I Internacional chegaron a Galicia a través da Fábrica de Tabacos
- Difundiron propostas do republicanismo federal
- Fundouse en Ferrol a primeira Agrupación Socialista de Galicia
- Ideas anarquistas
