પ્રદુષણ

1. પ્રદુષણ શુું છે ?
પ્રદૂષણ એ હાનિકારક પદાથોિી રજૂઆત છે, ખાસ
કરીિે
દૂનષત જે પર્ાાવરણ અથવા જીવુંત સજીવ પર
કોઈપણ પ્રકારિી હાનિકારક અસર ઉભીથતી
જોવા મળે છે. તેિે સામન્ર્ અથામાું પ્રદુષણ
તરીકે ઓળખવામાું આવે છે.

2. જમીિ પ્રદૂષણ શુું છે?
ભૂમિ પ્રદૂષણ એ પૃથ્વીની જિીન ઉપરની સપાટીનો બગાડ છે, જે
ઘણી વખત સીધી રીતે અથવા પરોક્ષ રીતે િાનવ પ્રવૃમિઓના
જિીન સંસાધનો નો દુરુપયોગ કરે છે

3.  જ્ર્ારે માિવીએ કૃનષ(ખેતી) પ્રણાલીઓ દરનમર્ાિ જ ુંતુિાશકકો અિે
ખાતરોિા સ્વરૂપમાું જમીિ પર રસાર્ણોિે ફેંકી દેવામાું આવે છે. જે
લાબસમર્ે ખનિજોિા શકોષણ થી પૃથ્વીિી સપાટી માું નવિાશકિા કારિો
જોવા મળે છે
 ઔદ્યોગિક ક્ાુંનતથી, કુદરતી વસવાટો િો િાશકથવા પામ્ર્ો છે અિે
પર્ાાવરણ પ્રદૂનષત થઈ િર્ા છે, જેિા દ્વારા માિવીઓમાું અિે
પ્રાણીઓમાું અન્ર્ ઘણી પ્રજાનતઓમાું રોિો જોવા મળે છે.
 માિવ ક્રક્ર્ાઓમાું જમીિિા ઘણાું મોટા ભાિિા નવસ્તારોમાું સજીવસૃષ્ટી
અિે ઇકોનસસ્ટમ્સિે(પ્રાણી સૃષ્ટી) ટેકો આપવા માટે તેમિી ક્ષમતા ઘણી
ગુમાુંવી પડી છે આિે “જમીિ પ્રદુષણ” તરીકે ઓળખવામાું આવે છે.

4. જમીિ પ્રદૂષણિા પ્રકાર
 આમાું ઘર, શકાળા, હોસ્સ્પટલો, બજાર અિે કાર્ાસ્થળોમાું પડેલા
કચરાિો બધા જ પ્રકારોિો સમાવેશક કરવામાું અવે છે
 ઉ.હ :- પ્લાસ્સ્ટક,બોટલ,કેિ,વસી ખોરાક,ફનિચર અિે ઈલેક્ટ્રોનિક
ચીજવસ્તુ વિેરે...
ઘન કચરો

5. કેનમકલ્સ
 કેનમકલ અિે પરમાણુ ઊજાા પ્લાન્ટ કચરાિા પદાથોનુું ઉત્પાદિ કરે છે કે
જે ક્ાુંક સુંગ્રક્રહત થવુું હોર્. ખાતર, જ ુંતુિાશકકો, જ ુંતુિાશકકો,
ફામાાસ્યુક્રટકલ ઉત્પાદકો ઘણાું ઘિ અિે પ્રવાહી કચરો ઉત્પન્ન કરે છે.
 કેટલીક વખત તેઓ પાઇપ અિે િટરિે લીક કરવા માટે તેમિો માિા
પણ શકોધી કાઢે છે. તેઓ પ્રદૂનષત જમીિિો અંત કરે છે અિે આપણા
આરોગ્ર્ માટે નુકસાિકારક પાક બિાવે છે.

6. વિિાબૂદી
 માિવ જીવિ સક્રહત અિેક વસ્તુઓ માટે વૃક્ષો પર આધાર રાખે છે. વૃક્ષો
હવામાુંથી કાબાિ ડાર્ોક્ટ્સાઈડ (એક ગ્રીિહાઉસ િેસ) શકોષી લે છે અિે
ઓસ્ક્ટ્સજિ સાથે હવાિે છોડે છે જે માિવીિા જીવિ માટે જરૂરી છે
 વૃક્ષો માિવ માટે લાકડુું અિે ઘણી જમીિમાું પ્રાણીઓ, જ ુંતુઓ અિે પક્ષીઓ
તેમાું વસવાટ કરે છે. વૃક્ષિે કાપી િાખવાથી પોષક તત્ત્વોનુું ધોવાણ થતુું હોર્
છે.
 માણસ પોતાિા સ્વાથ માટે લાકડાઓ, બાુંધકામ કરવા માટે ફ્ર્િીચરો , અિે
પોતાિા જરૂક્રરર્ાત િા હેતુઓ માટે કરોડો એકર વૃક્ષો કાપી િાખીર્ા છે, અિે
તેિી સામે િવા વૃક્ષો પાછા ક્ારેર્ વાવેતર થતા િથી આ એક પ્રકારનુું

7.  2010 િા નવશ્લેષણિા અંદાજ મુજબ વાયુ પ્રદૂષણિે લીધે 1.2 નમગલર્િ લોકો
ચીિમાું દર વષે અકાળે મૃત્યુ પામ્ર્ા હતા.
 પાણી પ્રદૂષણ થી પ્રનત ક્રદવસ લિભિ 14,000 લોકોનુું મૃત્યુ થાર્ છે.
 ભારતમાું 1 કરોડથી વધુ લોકો 2013 માું પાણીથી થતા રોિો થી બીમાર પડયા
હતા અિે 1,535 લોકો મૃત્યુ પામ્ર્ા હતા, તેમાુંિા મોટા ભાિિા બાળકો હતા.

8.  2010 િા નવશ્લેષણિા અંદાજ મુજબ વાયુ પ્રદૂષણિે લીધે 1.2 નમગલર્િ લોકો ચીિમાું દર વષે
અકાળે મૃત્યુ પામ્ર્ા હતા.
 ડબ્લલ્યુએચઓએ 2007 માું એવો અંદાજ મૂક્ો હતો કે હવાનુું પ્રદૂષણ દર વષે અડધા પાુંચ લાખ
લોકોનુું મૃત્યુ કરે છે.
 વાયુ પ્રદુષણ હાનિકારક રાસાર્ગણક િેસિા ઉત્સર્જિ (દા.ત. કાબાિ મોિોક્ટ્સાઇડ) અથવા હવાિા
પ્રવાહ િા સ્વરૂપમાું
હોઇ શકકે છે
વાયુ પ્રદુષણ શુું છે ?
 વાયુ પ્રદૂષણિા સૌથી સામાન્ર્ સ્રોતોમાું ઓઇલ ક્રરફાઈિરીઓ, પાવર પ્લાન્્સ, ફેક્ટ્ટરીઓ,
ઓટોમોબાઇલ્સ અિે અન્ર્ પક્રરવહિિા અન્ર્ સાધિોમાું અસ્શ્મભૂત ઇંધણ અિે અન્ર્ સામગ્રીઓિા
બનિિંિિો સમાવેશક થાર્ છે.
 વાયુ પ્રદૂષણ એ જ્ર્ારે વાયુ, ધૂળિા કણો, ધુમાડો અથવા િુંધિે વાતાવરણમાું એવી રીતે રજૂ
કરવામાું આવે છે જે તે મનુષ્ર્ો, પ્રાણીઓ અિે છોડિે નુકસાિકારક બિાવે છે. આ કારણે હવા િુંદા
બિી જાર્ છે

9. ઘોંઘાટ પ્રદૂષણ
 ક્ારેક ઉચ્ચ ધ્વનિ સુંિીત સાુંભળિારાિે ખુશક કરે છે જો કે અન્ર્ લોકોમાું બળતરા થાર્
છે. પર્ાાવરણમાું કોઈપણ અનિચ્ચ્છત અવાજ સ્વાસ્થ્ર્ માટે હાનિકારક છે.
 ધ્વનિ પ્રદૂષણમાું ભાિ લેિારા કેટલાક સ્રોતો-ઉદ્યોિો, ફેક્ટ્ટરીઓ, પક્રરવહિ, રાક્રફક,
નવમાિિા એચ્ન્જિ, રેિ અવાજો, ઘરેલુ ઉપકરણો, બાુંધકામ વિેરે છે.
 . જે વસ્તુઓિે કુદરતી લર્માું ખલેલ પહોંચાડે છે તેિે ઘોઘાટ પ્રદુષકો તરીકે ઓળખવા
માું આવે છે
 તે શકરીર લર્ નિર્મિ માટે જરૂરી અવાજ માટે કાિ સુંવેદિશકીલતા ઘટાડે છે.

10.  ઘોંઘાટનુું પ્રદૂષણ એ આધુનિક જીવિ શકૈલીિી ખતરિાક ભેટ છે અિે ઔદ્યોગિકરણ
અિે શકહેરીકરણનુું સ્તર વધ્યુું છે. જો નિર્નમત અિે અસરકારક કાર્ોિે નિર્ુંનિત
કરવા માટેપિલા લેવામાું િ આવે તો તે ભનવષ્ર્િી પેઢીઓ માટે ખ ૂબ જ િુંભીર
બિી શકકે છે.
 ઘોંઘાટ પ્રદૂષણ પર્ાાવરણમાું અવાુંનછત અવાજિા વધતા સ્તરિે કારણે પ્રદૂષણ
.થાર્ છે. તે સ્વાસ્થ્ર્ માટે એક મોટી સુંભનવત ખતરો છે અિે સુંચાર સમસ્ર્ાઓિા
નવશકાળ સ્તરનુું કારણ બિે છે.
 60 ડીબીિો અવાજિો સ્તર સામાન્ર્ અવાજ તરીકે િણવામાું આવે છે, જો કે અવાજ
80 ડીબી અથવા તેથી વધુિી ઉપરથી શકારીક્રરક રીતે પીડાદાર્ક અિે આરોગ્ર્ માટે
હાનિકારક બિી જાર્ છે.
 ઊંચા અવાજિા પક્રરમાણ ધરાવતા શકહેરોમાું ક્રદલ્હી (80 ડીબી), કોલકતા (87 ડીબી),
બોમ્બે (85 ડીબી), ચેન્નઇ (89 ડીબી) વિેરે છે. સલામત સ્તરે અવાજિી સુંખ્ર્ાિે
મર્ાાક્રદત કરવાથી જીવિ માટે ખ ૂબ જ જરૂરી બિી િયુું છે. અનિચ્છનિર્ અવાજથી
પૃથ્વી, મનુષ્ર્, છોડ અિે પ્રાણીઓિા આરોગ્ર્િે પણ અસર કરે છે.

11.  રાસાર્ગણક અિે ક્રકરણોત્સિી પદાથો કેન્સર અિે જન્મિા ખામીઓનુું કારણ બિી
શકકે છે
 કાબાિ ડાર્ોક્ટ્સાઇડ િા ઉત્સર્જિથી દક્રરર્ાઇ એનસક્રડક્રફકેશકિ, પૃથ્વીિા પીએચમાું
સતત ઘટાડો થાર્ છે તેથી મહાસાિરો co 2 તરીકે ઓિળી જાર્ છે.
 ગ્રીિહાઉસ વાયુઓિા ઉત્સર્જિ ગ્લોબલ વોનમિંિ તરફ દોરી જાર્ છે જે ઇકોનસસ્ટમ્સિે
ઘણી રીતોમાું અસર કરે છે
 અદૃશ્ર્ પ્રજાનતઓ મૂળ પ્રજાનતઓ સ્પધાા કરે છે અિે જૈવનવનવધતા ઘટાડો થાર્ છે
.
 છોડ દ્વારા મેળવેલા સૂર્ાપ્રકાશકિી માિાિે ઘટાડી શકકે છે અિે રોપોસ્ફેક્રરક ઓઝોિિા
ઉત્પાદિ તરફ દોરી જાર્ છે જે છોડિે નુકસાિ કરે છે.
 જે પર્ાાવરણમાું માટી અિે રાસાર્ગણક બુંધારણમાું ફેરફાર કરી શકકે છે

12. જળ પ્રદૂષણ
 જળ પ્રદૂષણ પાણીિા ભૌનતક, રાસાર્ગણક અિે જૈનવક ગુણધમોમાું કોઇ ફેરફારિા
સ્વરૂપમાું હોઇ શકકે છે જે જીવુંત વસ્તુઓ પર નુકસાિકારક અસર કરે છે.
 પાણીિા પ્રદૂષણિા મુખ્ર્ પ્રકારો તેિે પીવાિા અિે અન્ર્ ઉપર્ોિો માટે અર્ોગ્ર્
બિાવે છે. પ્રદુનષત પાણીમાું વાર્રસ, બેક્ટ્ટેક્રરર્ા, આંતરડાિા પરોપજીવી અિે અન્ર્
હાનિકારક સૂક્ષ્મજ ુંતુઓિો પણ સમાવેશક થાર્ છે, જે ઝાડા, ડાર્સેન્ટરી અિે ટાઈફોઈડ
જેવા પાણીજન્ર્ રોિોનુું કારણ બિી શકકે છે.
 જળ પ્રદૂષણ માિ મનુષ્ર્ો જેવા જમીિિા પ્રાણીઓિે અસર કરે છે, પણ દક્રરર્ાઇ
પ્રાણીઓ પણ જળ પ્રદૂષણ થી સમગ્ર ઇકોનસસ્ટમ માટે નવિાશકક છે

13. Bechar Rangapara
Khintlawala