Tải bài mẫu luận văn trường đại học khoa học tự nhiên Hà Nội với đề tài: Đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đến tài nguyên nước lưu vực sông Lô. ZALO/TELEGRAM 0917 193 864

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------------
NGUYỄN HOÀNG MIN
ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ĐẾN TÀI
NGUYÊN NƯỚC LƯU VỰC SÔNG LÔ
TẢI MIỄN PHÍ KẾT BẠN ZALO:0917 193 864
DỊCH VỤ VIẾT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
WEBSITE: VIETKHOALUAN.COM
ZALO/TELEGRAM: 0917 193 864
MAIL: BAOCAOTHUCTAPNET@GMAIL.COM
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC

2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------------
NGUYỄN HOÀNG MINH
ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ĐẾN TÀI NGUYÊN
NƯỚC LƯU VỰC SÔNG LÔ
Chuyên ngành: Thủy văn học
Mã số:60440224
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC
Người hướng dẫn: PGS.TS. Trần Hồng Thái
Hà Nội, 2013

3. MỤC LỤC
MỤC LỤC ..................................................................................................................... ............... 1
DANH SÁCH CÁC HÌNH ........................................................................................................... 3
DANH SÁCH CÁC BẢNG ......................................................................................................... 5
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................................................... 6
A. MỞ ĐẦU ................................................................................................................................. 7
1. TÍNH CẤP THIẾT ................................................................................................................ 7
2. MỤC TIÊU CỦA LUẬN VĂN ............................................................................................ 7
3. CÁCH TIẾP CẬN ................................................................................................................ 8
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................................................ 8
5. PHẠM VI THỰC HIỆN ....................................................................................................... 9
B. NỘI DUNG LUẬN VĂN ...................................................................................................... 10
CHƯƠNG I: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA LÝ TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI LƯU VỰC SÔNG LÔ ... 10
1.1. Đặc điểm địa lý tự nhiên ................................................................................................. 10
1.1.1. Vị trí địa lý ................................................................................................................ 10
1.1.2. Đặc điểm địa hình, địa mạo ..................................................................................... 10
1.1.3. Đặc điểm địa chất ..................................................................................................... 12
1.1.4. Đặc điểm thảm phủ thực vật ..................................................................................... 13
1.1.5. Đặc điểm khí hậu ...................................................................................................... 14
1.1.6. Đặc điểm thủy văn, chế độ thủy văn ......................................................................... 18
1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội ................................................................................................... 21
1.2.1. Đặc điểm dân cư – lao động ..................................................................................... 21
1.2.2. Tình hình phát triển kinh tế xã hội các tỉnh trong lưu vực sông Lô ......................... 22
CHƯƠNG II: TỔNG QUAN VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ CÁC KỊCH BẢN BIẾN ĐỔI KHÍ
HẬU CHO LƯU VỰC SÔNG LÔ ............................................................................................. 23
2.1. Tổng quan về BĐKH trên thế giới và ở Việt Nam .......................................................... 23
2.1.1. Biểu hiện của biến đổi khí hậu trên thế giới .............................................................. 23
2.1.2. Biểu hiện của biến đổi khí hậu ở Việt Nam .............................................................. 25
2.1.3. Kịch bản biến đổi khí hậu cho Việt Nam ................................................................... 25
2.2. Biểu hiện của biến đổi khí hậu và kịch bản biến đổi khí hậu cho lưu vực sông Lô .......... 26
2.2.1. Biểu hiện của biến đổi khí hậu ở lưu vực sông Lô .................................................... 26
2.2.2. Kịch bản biến đổi khí hậu cho lưu vực sông Lô ........................................................ 28
CHƯƠNG III: CÁC MÔ HÌNH SỬ DỤNG TRONG ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN
ĐỔI KHÍ HẬU ĐẾN TÀI NGUYÊN NƯỚC LƯU VỰC SÔNG LÔ ....................................... 38
3.1. Mô hình thủy văn ............................................................................................................ 38
3.1.1. Khái quát về mô hình NAM ...................................................................................... 38
3.1.2. Các thông số cơ bản của mô hình NAM ................................................................... 39
3.1.3. Các yếu tố chính ảnh hưởng đến kết quả mô hình ................................................... 39
3.1.4. Dữ liệu đầu vào ........................................................................................................ 41
3.1.5. Dữ liệu đầu ra của mô hình ...................................................................................... 42
3.1.6. Phân chia lưu vực ..................................................................................................... 42
1

4. 3.1.7. Hiệu chỉnh và kiểm định mô hình .............................................................................42
3.2. Mô hình thủy lực..............................................................................................................47
3.2.1. Cơ sở lý thuyết mô hình MIKE 11 ............................................................................47
3.2.2. Yêu cầu số liệu đầu vào............................................................................................50
3.2.3. Hiệu chỉnh, kiểm định mô hình thủy lực ...................................................................52
3.2.4. Kết quả hiệu chỉnh, kiểm định mô hình thủy lực cho mùa lũ....................................52
3.3. Mô hình cân bằng nước....................................................................................................54
3.3.1. Giới thiệu mô hình MIKE BASIN..............................................................................54
3.3.2. Phân khu sử dụng nước............................................................................................55
3.3.3. Số liệu đầu vào mô hình............................................................................................55
3.3.4. Hiệu chỉnh, kiểm định mô hình .................................................................................56
CHƯƠNG IV: ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ĐẾN TÀI NGUYÊN
NƯỚC LƯU VỰC SÔNG LÔ....................................................................................................60
4.1. Tác động của BĐKH đến chế độ dòng chảy....................................................................60
4.1.1. Dòng chảy năm.........................................................................................................60
4.1.2. Dòng chảy mùa.........................................................................................................61
4.2. Tác động của BĐKH đến cân bằng nước hệ thống ..........................................................63
4.2.1. Sự thay đổi nhu cầu sử dụng nước ...........................................................................63
4.2.2. Cân bằng nước hệ thống...........................................................................................64
4.3. Tác động của BĐKH đến dòng chảy lũ............................................................................68
4.3.1. Lưu lượng đỉnh lũ thiết kế ........................................................................................68
4.3.2. Sự thay đổi của mực nước đỉnh lũ ............................................................................70
4.4. Tác động của BĐKH đến hạn hán....................................................................................71
4.4.1. Phương pháp tính toán hạn hán ...............................................................................72
4.4.2. Tính toán hệ số Khạn cho giai đoạn 1980 – 1999.....................................................73
4.4.3. Tính toán hệ số Khạn cho lưu vực sông Lô theo các kịch bản BĐKH......................76
C. KẾT LUẬN ............................................................................................................................79
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..........................................................................................................80
PHỤ LỤC....................................................................................................................................81
2

5. DANH SÁCH CÁC HÌNH
Hình 1: Bản đồ lưu vực sông Lô .............................................................................................. ... 10
Hình 2: Bản đồ địa hình lưu vực sông Lô .................................................................................... 12
Hình 3: Bản đồ địa chất lưu vực sông Lô .................................................................................... 13
Hình 4: Bản đồ mạng lưới trạm KTTV lưu vực sông Lô ............................................................. 21
Hình 5: Diễn biến chuẩn sai nhiệt độ trung bình toàn cầu ........................................................... 23
Hình 6: Diễn biến lượng mưa năm ở các vùng khác nhau trên thế giới ....................................... 24
Hình 7: Xu thế biến động mực nước biển tại các trạm trên toàn cầu ........................................... 24
Hình 8: Sự thay đổi của yếu tố nhiệt độ tại một số trạm trên lưu vực sông Lô ............................ 27
Hình 9: Sự thay đổi của yếu tố lượng mưa tại một số trạm trên lưu vực sông Lô ........................ 28
Hình 10: Giao diện phần mềm SDSM ......................................................................................... 29
Hình 11: Giao diện phần mềm SIMCLIM ................................................................................... 30
Hình 12: Hệ thống Earth Simulator và mô tả kịch bản BĐKH của mô hình AGCM/MRI .......... 32
Hình 13: Mô tả vị trí của mô hình PRECIS và giao diện mô hình ............................................... 32
Hình 14: Sự thay đổi của nhiệt độ theo các kịch bản BĐKH A2, B2, B1 tại các trạm ................. 35
Hình 15: Sự thay đổi của lượng mưa theo các kịch bản BĐKH A2, B2, B1 tại các trạm.......... 36
Hình 16: Kết quả hiệu chỉnh mô hình tại trạm Bảo Yên ............................................................ 43
Hình 17: Kết quả hiệu chỉnh mô hình tại trạm Chiêm Hóa ........................................................ 43
Hình 18: Kết quả hiệu chỉnh mô hình tại trạm Đạo Đức ............................................................ 44
Hình 19: Kết quả hiệu chỉnh mô hình tại trạm Hàm Yên ........................................................... 44
Hình 20: Kết quả hiệu chỉnh mô hình tại trạm Ghềnh Gà .......................................................... 44
Hình 21: Kết quả hiệu chỉnh mô hình tại trạm Vụ Quang .......................................................... 45
Hình 22: Kết quả kiểm định mô hình tại trạm Bảo Yên ............................................................. 45
Hình 23: Kết quả kiểm định mô hình tại trạm Chiêm Hóa ........................................................ 45
Hình 24: Kết quả kiểm định mô hình tại trạm Đạo Đức ............................................................ 46
Hình 25: Kết quả kiểm định mô hình tại trạm Hàm Yên ........................................................... 46
Hình 26: Kết quả kiểm định mô hình tại trạm Ghềnh Gà .......................................................... 46
Hình 27: Kết quả kiểm định mô hình tại trạm Vụ Quang .......................................................... 47
Hình 28: Sơ đồ sai phân hữu hạn 6 điểm ẩn Abbott ................................................................... 48
Hình 29: Sơ đồ sai phân hữu hạn 6 điểm ẩn Abbott trong mặt phằng x~t ................................. 48
Hình 30: Nhánh sông và các điểm lưới xen kẽ ........................................................................... 49
Hình 31: Cấu trúc các điểm lưới xung quanh điểm nhập lưu ..................................................... 49
Hình 32: Cấu trúc các điểm lưới trong mạng vòng .................................................................... 49
Hình 33: Mạng lưới sông trên mô hình MIKE 11 ...................................................................... 51
Hình 34: Sơ đồ quá trình hiệu chỉnh bộ thông số mô hình ......................................................... 52
Hình 35: Đường quá trình mực nước tính toán và thực đo tại trạm Vụ Quang – VII/1996 ....... 53
Hình 36: Đường quá trình mực nước tính toán và thực đo tại trạm Vụ Quang – VIII/2002 ...... 53
Hình 37: Sơ đồ mô hình MIKE BASIN ....................................................................... ............... 55
Hình 38: Kết quả hiệu chỉnh mô hình tại trạm Hàm Yên ............................................................ 57
Hình 39: Kết quả hiệu chỉnh mô hình tại trạm Chiêm Hóa .......................................................... 57
Hình 40: Kết quả hiệu chỉnh mô hình tại trạm Ghềnh Gà ............................................................ 57
Hình 41: Kết quả hiệu chỉnh mô hình tại trạm Vụ Quang ........................................................... 58
Hình 42: Kết quả kiểm định mô hình tại trạm Hàm Yên ............................................................. 58
Hình 43: Kết quả kiểm định mô hình tại trạm Chiêm Hóa .......................................................... 58
Hình 44: Kết quả kiểm định mô hình tại trạm Ghềnh Gà ............................................................ 59
Hình 45: Kết quả kiểm định mô hình tại trạm Vụ Quang ............................................................ 59
Hình 46: Xu thế lưu lượng trung bình năm các trạm chính trên sông Lô theo các kịch bản ........ 61
Hình 47: Xu thế lưu lượng mùa lũ tại các trạm chính trên sông Lô theo các kịch bản ................. 62
Hình 48: Xu thế lưu lượng mùa kiệt tại các trạm chính trên sông Lô theo các kịch bản .............. 63
3

6. Hình 49: Sự thay đổi của nhu cầu nước trên lưu vực sông Lô qua các thời kỳ theo các KB
BĐKH .........................................................................................................................................64
Hình 50: Lượng nước thiếu hụt trên lưu vực sông Lô qua các giai đoạn – kịch bản A2............65
Hình 51: Lượng nước thiếu hụt trên lưu vực sông Lô qua các giai đoạn – kịch bản B2............66
Hình 52: Lượng nước thiếu hụt trên lưu vực sông Lô qua các giai đoạn – kịch bản B1............68
Hình 53: Bản đồ phân vùng hạn hán lưu vực sông Lô ...............................................................75
Hình 54: Bản đồ hạn hán lưu vực sông Lô – Tháng 11/1992.....................................................76
Hình 55: Bản đồ hạn hán lưu vực sông Lô – Tháng 3/1993.......................................................76
Hình 56: Bản đồ hạn hán lưu vực sông Lô – Tháng 11/2052.....................................................77
Hình 57: Bản đồ hạn hán lưu vực sông Lô – Tháng 3/2053.......................................................77
4

7. DANH SÁCH CÁC BẢNG
Bảng 1: Lượng mưa trung bình tháng và năm các trạm trên lưu vực sông Lô...........................15
Bảng 2: Lượng bốc hơi trung bình tháng và năm các trạm trên lưu vực sông Lô......................16
Bảng 3: Sự thay đổi của nhiệt độ trung bình năm so với thời kỳ nền tại các trạm .....................34
Bảng 4: Sự thay đổi của lượng mưa năm tại các trạm trên sông Lô so với thời kỳ nền.............35
Bảng 5: Các thông số của mô hình NAM...................................................................................39
Bảng 6: Danh sách các trạm khí tượng sử dụng trong mô hình NAM .......................................42
Bảng 7: Kết quả hiệu chỉnh, kiểm định mô hình NAM tại các trạm chính trên sông Lô ...........43
Bảng 8: Phân chia khu sử dụng nước trên lưu vực sông Lô .......................................................56
Bảng 9: Kết quả hiệu chỉnh, kiểm định mô hình thông qua chỉ số NASH .................................59
Bảng 10: Nhu cầu sử dụng nước trên lưu vực sông Lô theo các kịch bản BĐKH .....................63
Bảng 11: Lượng nước thiếu hụt trên lưu vực sông Lô theo kịch bản A2 ...................................64
Bảng 12: Lượng nước thiếu hụt trên lưu vực sông Lô theo kịch bản B2 ...................................66
Bảng 13: Lượng nước thiếu hụt trên lưu vực sông Lô theo kịch bản B1 ...................................67
Bảng 14: Lưu lượng đỉnh lũ thiết kết 1%, 5% trung bình ngày và tức thời tại một số trạm thủy
văn chính trên lưu vực sông Lô – KB A2...................................................................................68
Bảng 15: Lưu lượng đỉnh lũ thiết kết 1%, 5% trung bình ngày và tức thời tại một số trạm thủy
văn chính trên lưu vực sông Lô – KB B2...................................................................................69
Bảng 16: Lưu lượng đỉnh lũ thiết kết 1%, 5% trung bình ngày và tức thời tại một số trạm thủy
văn chính trên lưu vực sông Lô – KB B1...................................................................................69
Bảng 17: Sự thay đổi của mực nước lớn nhất tại trạm Vụ Quang theo các KB BĐKH.............71
Bảng 18: Chỉ tiêu phân cấp mức độ hạn .....................................................................................73
Bảng 19: Danh sách các trạm khí tượng sử dụng trên sông Lô ..................................................74
Bảng 20: Kết quả tính hệ số hạn cho lưu vực sông Lô mùa khô năm 1992/1993 ......................75
Bảng 21: Kết quả tính hệ số hạn cho lưu vực sông Lô mùa khô năm 1952/1953 – KB A2.......76
Bảng 22: Kết quả tính hệ số hạn cho lưu vực sông Lô mùa khô năm 1952/1953 – KB B2.......76
Bảng 23: Kết quả tính hệ số hạn cho lưu vực sông Lô mùa khô năm 1952/1953 – KB B1.......77
5

8. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BĐKH Biến đổi khí hậu
KTTV Khí tượng thủy văn
KB Kịch bản
MONRE Bộ Tài nguyên và Môi trường
IPCC Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu
ĐN Hướng Đông Nam
Đ Hướng Đông
A2 Kịch bản phát thải khí nhà kính cao
B2 Kịch bản phát thải khí nhà kính trung bình
B1 Kịch bản phát thải khí nhà kính thấp
SRES Special Report on Emission Scenarios
PCMDI Program for Cliamte Model Diagnosis and Intercomparision
NTDB Nhân tố dự báo
DBHD Dự báo hạn dài
GCM Mô hình khí hậu toàn cầu
JMA Japan Meteorology Agency
JAMSTEC Agency for Marine – Earth Science and Technology
PRECIS Providing Regional Climates to Impacts Studies
6

9. A. MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT
Biến đổi khí hậu (BĐKH) mà biểu hiện chính là sự nóng lên toàn cầu và mực nước
biển dâng, là một trong những thách thức lớn nhất đối với nhân loại trong thế kỷ 21. Thiên
tai và các hiện tượng khí hậu cực đoan khác đang gia tăng ở hầu hết các nơi trên thế giới,
nhiệt độ và mực nước biển trung bình toàn cầu tiếp tục tăng và đang là mối lo ngại của các
quốc gia trên thế giới. Theo tính toán của Bộ Tài nguyên và Môi trường (MONRE, 2012), ở
Việt Nam, trong khoảng 50 năm qua, nhiệt độ trung bình năm đã tăng khoảng 0,5 đến
0,7°C, mực nước biển đã dâng khoảng 20cm. Hiện tượng El-Nino, La-Nina ngày càng tác
động mạnh mẽ đến Việt Nam. Biến đổi khí hậu thực sự đã làm cho thiên tai, đặc biệt là
bão, lũ, hạn hán ngày càng nghiêm trọng. Nhiệt độ trung bình ở Việt Nam có thể tăng lên
3°C và mực nước biển có thể dâng 1m vào năm 2100.
Từ số liệu quan trắc cho thấy, các thành phần của chu trình thủy văn đã có sự
biến đổi trong vài thập niên qua, như gia tăng hàm lượng hơi nước trong khí quyển;
mưa thay đổi cả về lượng mưa, dạng mưa, cường độ và cực trị mưa; độ ẩm đất và dòng
chảy thay đổi.
Tài nguyên nước bị tổn thương và bị tác động mạnh bởi biến đổi khí hậu và do
đó gây nên những hậu quả bất lợi đối với loài người và các hệ sinh thái. Theo Ủy ban
Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu (IPCC, 2007), vào giữa thế kỷ 21, do biến đổi khí
hậu nên dòng chảy năm trung bình của sông suối sẽ tăng lên ở các khu vực vĩ độ cao và
một vài khu vực nhiệt đới ẩm, nhưng giảm ở một số khu vực nằm ở vĩ độ vừa và khu
vực nhiệt đới khô.
Lưu vực sông Lô là lưu vực có nguồn tài nguyên nước dồi dào đã, đang và có
thể phải hứng chịu những tác động của biến đổi khí hậu, điều này có thể ảnh hưởng lớn
đến kinh tế xã hội và đa dạng sinh học trên lưu vực. Do đó, cần phải có những nghiên
cứu, đánh giá định lượng, từ đó đưa ra các giải pháp ứng phó kịp thời. Nội dung của
luận văn sẽ đề cập đến vấn đề: “Đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đến tài nguyên
nước lưu vực sông Lô”.
2. MỤC TIÊU CỦA LUẬN VĂN
a. Mục tiêu tổng quát
Đưa ra các đánh giá định lượng về sự thay đổi của các đặc trưng của tài nguyên
nước mặt dưới tác động của biến đổi khí hậu.
b. Mục tiêu cụ thể
- Đánh giá được mức độ tác động của BĐKH đến các đặc trưng của tài nguyên
nước mặt như: dòng chảy đến, nhu cầu nước, cân bằng nước hệ thống, lưu lượng đỉnh
lũ, hạn hán.
7

10. - Đánh giá xu thế thay đổi của tài nguyên nước mặt theo các kịch bản BĐKH.
3. CÁCH TIẾP CẬN
Luận văn áp dụng các cách tiếp cận sau:
- Tiếp cận theo không gian và thời gian: BĐKH gây ra các hiện tượng thời tiết cực
đoan, tăng tần suất thiên tai và mực nước biển dâng, xâm nhập mặn. Các ảnh hưởng của
sự thay đổi này thường diễn ra trên diện rộng, mức độ và phạm vi ảnh hưởng thay đổi
theo không gian và thời gian. Do đó để nhận định quy mô ảnh hưởng của BĐKH đến tài
nguyên nước cần tiếp cận theo không gian và thời gian.
- Tiếp cận hệ thống:
+ Chúng ta xem xét tác động của BĐKH, các đối tượng chịu tác động và sự điều
chỉnh các chính sách, các quy hoạch là một hệ thống nhất tự nhiên - kinh tế - xã hội (khí
hậu - hệ thống tài nguyên - môi trường - sinh thái – kinh tế - xã hội), trong đó mọi thành
phần của hệ thống này có quan hệ chặt chẽ với nhau, mọi biến động của từng thành phần
trong hệ thống đều có tác động đến các thành phần khác. Hiện trạng tài nguyên môi trường,
phát triển kinh tế - xã hội liên quan rất chặt chẽ với nhau và phụ thuộc mạnh mẽ vào các
điều kiện tự nhiên nói chung, khí tượng-khí hậu nói riêng. Do đó, xu thế BĐKH gây nên
những tác động có tính chất quyết định tới các cấu phần còn lại của hệ thống.
+ Theo cách tiếp cận này, việc nghiên cứu, điều tra đánh giá ảnh hưởng của
BĐKH tới các chính sách, quy hoạch phát triển tổng thể và phát triển ngành phải được
tiến hành đồng bộ, hệ thống, toàn diện. Việc xây dựng, chỉnh sửa các chính sách, quy
hoạch tài nguyên nước trong khu vực nghiên cứu cần được thực hiện trong mối quan hệ
không chỉ của đơn lẻ từng yếu tố, hoặc chỉ tính đến các yếu tố nội địa, mà phải xem xét
trong mối quan hệ, tác động tổng hợp của các cấu thành thuộc hệ thống nội tại và các
yếu tố ảnh hưởng từ bên ngoài.
- Tiếp cận tích hợp, liên ngành: Việc nghiên cứu, xây dựng các chính sách, quy
hoạch tài nguyên nước trên lưu vực cần được xem xét trong mối quan hệ tổng thể về
điều kiện tự nhiên (khí hậu, địa chất, địa hình, địa mạo), điều kiện kinh tế - xã hội.
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Phương pháp thu thập, thống kê, tổng hợp tài liệu:
+ Phương pháp này được thực hiện trên cơ sở kế thừa, phân tích và tổng hợp các
nguồn tài liệu, tư liệu, số liệu thông tin có liên quan một cách có chọn lọc, từ đó, đánh
giá chúng theo yêu cầu và mục đích nghiên cứu.
+ Thống kê là phương pháp xử lý số liệu một cách định lượng. Ở giai đoạn đầu,
tiến hành thống kê, thu thập các số liệu, các kết quả nghiên cứu của các chương trình,
dự án đã được thực hiện có liên quan. Đồng thời, thống kê, thu thập các số liệu đo đạc,
khảo sát ngoài thực địa, tính toán trên bản đồ.
+ Các tài liệu cần thu thập:
8

11. 
Số liệu nhiệt độ, lượng mưa, bốc hơi, lưu lượng, mực nước tại các trạm khí
tượng thủy văn trên lưu vực sông Lô.



Kịch bản biến đổi khí hậu đối với nhiệt độ, lượng mưa cho lưu vực sông Lô.



Tài liệu niên giám thống kê năm 2011, tài liệu quy hoạch phát triển kinh tế
xã hội đến năm 2020, tài liệu quy hoạch thủy lợi của các tỉnh có diện tích tự
nhiên nằm trong lưu vực sông Lô.



Các đặc trưng của 2 hồ chứa Thác Bà và Tuyên Quang.


- Phương pháp mô hình toán: Các mô hình được sử dụng trong luận văn: Mô hình
NAM, mô hình MIKE 11, mô hình MIKE BASIN.
- Phương pháp bản đồ và GIS: Phương pháp bản đồ và GIS được sử dụng phục vụ
việc đánh giá phạm vi, đối tượng bị ảnh hưởng bởi các tác động của biến đổi khí hậu.
5. PHẠM VI THỰC HIỆN
Luận văn không nghiên cứu xây dựng các kịch bản biến đổi khí hậu. Luận văn chỉ
thu thập, tổng quan các kịch bản dựa trên các nghiên cứu đã và đang được tiến hành.
Luận văn sẽ tập trung nghiên cứu các tác động của biến đổi khí hậu đến các đối
tượng của tài nguyên nước mặt theo quy mô không gian và thời gian.
9

12. B. NỘI DUNG LUẬN VĂN
CHƯƠNG I: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA LÝ TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI LƯU
VỰC SÔNG LÔ
1.1. Đặc điểm địa lý tự nhiên
1.1.1. Vị trí địa lý
Lưu vực sông Lô là phần lãnh thổ thuộc hai quốc gia: Việt Nam và Trung Quốc.
Hệ thống sông Lô được hình thành từ 4 con sông chính đó là dòng chính sông Lô, sông
Chảy, sông Gâm và sông Phó Đáy với tổng diện tích lưu vực là 37.878 km2
, trong đó
diện tích nằm trong địa phận Trung Quốc là 15.249 km2
chiếm 40,26% diện tích của
toàn lưu vực. Bản đồ lưu vực sông Lô được thể hiện trong Hình 1.
Hình 1: Bản đồ lưu vực sông Lô
1.1.2. Đặc điểm địa hình, địa mạo
Địa hình phân bố trên lưu vực sông Lô có thể kể: cao nguyên Bắc Hà với đỉnh cao
nhất là 2267m, khối tinh thạch cổ thượng nguồn sông Chảy có đỉnh Tây Côn Lĩnh cao
2431m, về phía Đông Nam là cao nguyên đá vôi và diệp thạch: Quảng Bạ, Pu Tha Ca và
10

13. Đồng Văn.Vùng núi cánh cung khu trung tâm phía Đông Bắc, cánh cung Ngân Sơn và
cánh cung sông Gâm với các đỉnh cao nhất: Pia Ya 1980m, Pia uac 1930m, Pia Bioc
1587m. Khối núi Tam Đảo ở Đông Nam có đỉnh cao nhất tới 1591m. Đồi núi thấp là
dạng địa hình chủ yếu trong lưu vực sông Lô.Trong lưu vực sông Lô các dãy núi lớn
đều quy tụ về phía Nam và mở rộng vệ phía Bắc. Vì vậy nan quạt có thể đặc trưng cho
hình dạng của lưu vực sông Lô. Các đơn vị địa mạo trên đây phản ánh khá rõ sự phân
bố của nham thạch trên lưu vực.
Đoạn từ nguồn tới Hà Giang chảy theo hướng Tây Bắc- Đông Nam, thung lũng
sông Lô ở đây rất hẹp có nơi chỉ khoảng 4- 5m các bờ núi xung quanh cao từ 1000-
1500m, từ Hà Giang tới Bắc Quang sông đổi hướng thành gần Bắc Nam, lòng sông rất
nhiều thác ghềnh: chỉ kể từ biên giới về tới Vĩnh Tuy đã có tới 60 ghềnh, thác và bãi
nổi. Tới Hà Giang sông Miện ra nhập vào sông Lô ở bờ phải.
Độ sâu trung bình về mùa cạn của sông Lô thuộc thượng lưu phía Việt Nam
khoảng 0,6- 1,5m và sông rộng trung bình 40- 50 m( thượng lưu sông Lô ở phái Trung
Quốc có tên là Bàn Long).
Trung lưu sông Lô có thể kể từ Bắc Quang tới Tuyên Quang dài 180km. Độ dốc
đáy sông giảm xuống còn 0.25m/km và thung lũng sông đã mở rộng.
Sông rộng trung bình là 140m, hẹp nhất là 26m, sâu trung bình từ 1- 1.5m trong mùa
cạn có khoảng 30 bãi, thác và ghềnh, trong đó có thác Cái ở dưới Vĩnh Tuy là khá nguy
hiểm. Tại Vĩnh Tuy sông Lô gặp sông con chảy từ vùng núi thượng nguồn sông Chảy
xuống, cũng từ Vĩnh Tuy sông Lô bắt đàu chảy theo hướng Tây Bắc- Đông Nam cho tới
Tuyên Quang, taị đây sông Lô chảy qua một vùng đồng bằng đệ tam khá rộng. Phía trên
Tuyên Quang, tại khe Lau sông Lô nhận sông Gâm là phụ lưu lớn nhất lưu vực.
Hạ lưu sông Lô có thể kể từ Tuyên Quang tới Việt Trì, thung lũng sông mở rộng,
lòng sông rộng, ngay trong mùa cạn lòng sông cũng rộng tới 200m và sâu tới 1,5- 3m.
Tới Đoan Hùng có sông Chảy ra nhập vào bờ phải sông Lô và trước khi đổ vào sông
Hồng ở Việt Trì, sông Lô còn nhập thêm một phụ lưu lớn nũa là sông Phó Đáy, chảy từ
phía Chự Đồn xuống.
Trên đoạn hạ lưu tàu thuyền đi lại thuận lợi, thác ghềnh không còn chỉ có những
bãi nổi. Tất cả có tới 12 bãi nổi trên đoạn này. Tới Phan Lương, sông Lô lại cắt qua một
cánh đồng bằng đệ tam nữa, lòng sông mở rộng, độ dốc nhỏ.
Phần thuộc nước ta độ dốc trung bình của đáy sông là 0,26‰. Riêng các phụ lưu
thì dốc hơi nhiều, độ dốc trung bình của sông con tới 6,18‰. Sự dao động về độ cao
tương đối đã tạo ra những thung lũng sâu và hẹp, độ dốc sườn lớn 38- 400. Địa hình núi
đồi chiếm 80% diện tích lưu vực. Trên một số phụ lưu diện tích có độ cao từ 600m trở
nên chiếm tỷ lệ lớn. Độ cao lớn hơn 600m chiếm tới 90% diện tích của hồ Thanh Thủy .
Tại Nậm Ma chiếm trên 70%.
Do điều kiện khí hậu và địa hình lên phần lớn diện tích lưu vực sông Lô phân bố
cấp mật độ lưới sông tượng đối dầy đến rất dầy 0.5 đến 1.94km/ km2
. Vùng có lượng
11

14. mưa nhiều địa hình đồi núi và nền là diệp thạch phân phiến và diệp thạch silic, xâm
thực chia cắt diễn ra mạnh mẽ, mật độ sông suối dầy đặc 1.5 đến 1.94km/ km2
, đó là
các vùng sông Con, Ngoi Xảo, Nậm Ma…
Bản đồ địa hình lưu vực sông Lô được thể hiện trong Hình 2.
Hình 2: Bản đồ địa hình lưu vực sông Lô
1.1.3. Đặc điểm địa chất
Các đới cấu trúc chính trong lưu vực sông Lô:
 Đới cấu trúc Sông Hồng: thể hiện dưới dạng là một phức nếp lồi lớn kéo dài
theo phương tây bắc-đông nam, nằm ở vùng rìa phía tây lưu vực sông Chảy và ngăn
cách với đới cấu trúc sông Lô bằng đứt gãy sâu Sông Chảy. Trong đới này là các thành
tạo biến chất cao Protezozoi hệ tầng Sông Hồng được nâng lên mạnh mẽ dạng địa luỹ.

 Đới cấu trúc Sông Lô: về phía bắc nối tiếp với vùng trồi Mã Quan (Trung
Quốc), ranh giới phía tây là đứt gãy Sông Chảy, ranh giới phía đông là đứt gãy Sông
Phó Đáy. Đới có dạng đẳng thước và là vùng nâng uốn nếp từ Protezozoi muộn. Thành
phần trầm tích trong đới được đặc trưng bởi nhóm thành hệ nguồn lục nguyên-cacbonat
Cambri, Silua, Devon

 Đới cấu trúc Sông Gâm: Phân bố ở lưu vực sông Gâm, nằm liền kề với đới
Sông Lô. Ranh giới phía tây là đứt gãy Sông Phó Đáy, ranh giới phía đông là đứt gãy
12

15. Yên Minh-Phú Lương. Đới Sông Gâm là vùng chìm tương đối so với đới Sông Lô. Đới
được nâng lên hoàn toàn vào cuối hexin. Thành phần trầm tích trong đới được đặc trưng
bởi nhóm thành hệ nguồn lục nguyên-cacbonat Cambri, Ocdovic, Silua, Devon.
Hoạt động magma trong đới cấu trúc này không nhiều, chủ yếu tạo thành những
thể nhỏ, xuyên cắt các trầm tích trên.. Về địa hình đới cấu trúc Sông Gâm được đặc
trưng bởi các khối núi cao, phân cắt mạnh và thấp dần về phía Đông nam.
 Đới cấu trúc Mezozoi Sông Hiến: thể hiện dưới dạng kéo dài theo phương tây
bắc - đông nam trên 200 km, hơi cong về phía đông. Ranh giới phía tây là đứt gãy Yên
Minh - Phú Lương, ranh giới phía đông là đứt gãy Cao Bằng - Tiên Yên (ở lưu vực
sông Lô, sông Chảy là rìa đông vùng nghiên cứu). Đới này được nâng vào cuối hexin.
Trong kiến trúc hiện đại đới Sông Hiến ứng với một miền phức nếp lõm.
Bản đồ địa chất lưu vực sông Lô được thể hiện trong Hình 3.
Hình 3: Bản đồ địa chất lưu vực sông Lô
1.1.4. Đặc điểm thảm phủ thực vật
Thảm phủ thực vật trên lưu vực sông Lô có các kiểu thảm phủ thực vật sau:
 Rừng kín cây lá rộng thường xanh nhiệt đới ẩm: Có cấu trúc nhiều tầng ưu thế
cây lá rộng có độ che phủ kín phân bố hạn chế ở độ cao dưới 600 m ở các khu vực Bắc
Kạn, Na Hang, Bắc Mê, Quảng Ngần, Xín Mần.
13

16.  Rừng tre nứa thứ sinh nhiệt đới ẩm: Phân bố rộng khắp ở độ cao dưới 600 m.

 Trảng cây bụi cỏ thứ sinh nhiệt đới ẩm : Phân bố đan xen với rừng tre nứa thứ
sinh và phát triển rộng khắp.

 Rừng kín cây lá rộng thường xanh nhiệt đới ẩm trên đá vôi : Khá thưa, cây lá
rộng, diện phân bố còn ít.

 Trảng cây bụi cỏ thứ sinh nhiệt đới ẩm trên đá vôi: Phổ biến trên đá vôi ở độ
cao dưới 600 m.

 Rừng kín cây lá rộng (có thể xen lẫn cây lá kim ở các đỉnh núi) thường xanh á
nhiệt đới: Phân bố rải rác ở độ cao từ 600 - 1600 m như Tây Côn Lĩnh, bắc Hoàng Xu
Phì, Xín Mần, Phia Oắc, có cấu trúc ít tầng (2 tầng), che phủ kín.

 Rừng tre nứa thứ sinh á nhiệt đới: Phân bố ở độ cao 600 - 1600 m, không phổ
biến, độ phủ kín, cấu trúc 1 tầng.

 Trảng cây bụi cỏ thứ sinh á nhiệt đới: Phân bố trên vùng núi, có cấu trúc thưa,

thấp.

 Rừng hỗn giao cây lá rộng, lá kim á nhiệt đới: Có diện tích không lớn, phân bố
trên đá vôi, xen giữa cây lá rộng và lá kim.

 Trảng cây bụi cỏ thứ sinh á nhiệt đới trên đá vôi: Cây thấp, thưa, xen với đá lộ.

 Rừng kín cây lá rộng thường xanh hoặc hỗn giao cây lá kim ôn đới ẩm: Phân bố
hạn chế ở độ cao trên 1600 m, độ che phủ tốt.

 Trảng cây bụi cỏ thứ sinh ôn đới ẩm: Phân bố hạn chế ở độ cao trên 1600 m, độ
che phủ thưa, cấu trúc 1 tầng.
1.1.5. Đặc điểm khí hậu
a. Nhiệt độ
Nhiệt độ trung bình năm trên lưu vực sông Lô - Chảy, kể cả những vùng núi cao
Tây Côn Lĩnh chưa có số liệu quan trắc, vào khoảng 12 – 23,3ºC, chênh lệch giữa nơi
nóng nhất và nơi lạnh nhất lên tới 12,5ºC. Nhiệt độ quan trắc được ở Việt Trì là 23,3ºC
nhiệt độ ước lượng cho độ cao 2419 m của Tây Côn Lĩnh là 12ºC dựa trên quy luật
nhiệt độ giảm dần theo độ với gradien 0,5ºC/100 m.
Do sự giảm dần nhiệt độ theo độ cao trên lưu vực sông Lô - Chảy nhiệt độ ở phía
Bắc thấp hơn hẳn nhiệt độ ở phía Nam.
Tổng nhiệt độ năm trên lưu vực, tính cho cả những vùng núi chưa quan trắc nhiệt
độ, vào khoảng 4400 – 8450ºC. Chênh lệch giữa nơi có tài nguyên nhiệt độ phong phú
nhất và nơi có ít tài nguyên nhiệt độ nhất vượt 4000ºC.
b. Chế độ mưa
14

17. Theo số liệu quan trắc được trên lưới trạm khí tượng và đo mưa, lượng mưa trung
bình năm của lưu vực phổ biến là 1600 - 2400 mm. Lượng mưa trung bình tính cho 14
trạm quan trắc là 1993 mm (Bảng 1).
Bảng 1: Lượng mưa trung bình tháng và năm các trạm trên lưu vực sông Lô
Đơn vị: mm
Trạm I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Năm
Phó Bảng 21,4 23,6 38,3 93,2 184,3 301,7 379,4 317,8 178,9 114,0 65,7 26,3 1744,6
Bảo Lạc 12,6 23,7 41,3 77,0 160,3 214,5 233,8 254,3 106,6 77,6 55,0 19,3 1276,0
Hà Giang 38,5 41,6 62,4 110,1 310,6 448,0 519,8 408,7 250,0 171,1 91,1 40,5 2491,4
Hoàng Su Phì 19,6 21,5 42,6 84,9 197,1 297,1 331,2 331,6 187,2 105,1 56,3 17,8 1692,0
Bắc Mê 24,1 25,2 43,9 100,3 232,5 297,6 338,5 285,8 136,6 101,2 58,1 22,3 1666,1
Bắc Hà 18,1 30,4 42,7 120,6 165,4 259,9 328,8 362,6 237,5 124,7 64,2 19,1 1774,0
Bắc Quang 74,4 69,9 88,4 249,7 766,0 923,0 958,4 666,5 427,7 408,1 150,9 82,9 4865,9
Chợ Rã 10,9 23,7 34,6 91,6 190,5 241,6 243,1 268,7 144,6 73,8 38,7 16,5 1378,3
Na Hang 25,6 28,1 54,4 123,8 275,6 316,9 314,0 287,1 174,0 105,3 54,4 33,2 1792,4
Chợ Đồn 24,2 37,0 59,4 122,2 208,9 311,7 373,6 345,8 207,5 100,7 44,3 23,5 1858,8
Chiêm Hoá 26,7 33,5 52,3 130,7 209,8 276,3 278,6 325,6 175,9 111,1 57,4 21,7 1699,7
Lục Yên 31,2 45,0 61,7 138,9 202,8 300,6 372,6 419,6 287,1 167,2 66,8 32,6 2126,1
Hàm Yên 26,7 38,5 55,9 127,3 211,5 310,5 331,8 355,3 219,9 125,0 50,4 22,7 1875,5
Tuyên Quang 23,0 29,1 53,2 114,6 219,9 280,4 277,6 298,1 178,8 132,4 49,0 17,5 1662,0
Phú Hộ 32,1 37,1 52,2 109,7 219,4 257,7 281,5 280,0 200,3 156,3 57,7 22,3 1701,1
Việt Trì 23,5 29,8 38,9 98,3 189,7 243,4 288,8 312,4 224,0 144,6 53,9 15,7 1663,0
Trung bình toàn lưu vực 1993
Trên lưu vực sông Lô - Chảy lượng mưa ngày lớn nhất tương đối lớn ở Bắc Quang
và một số trạm phía Nam, tương đối bé ở các núi vừa, núi cao và trung tâm mưa ít Bảo
Lạc - Chợ Rã.
Trên cùng địa điểm lượng mưa ngày lớn nhất phụ thuộc vào biến trình mưa. Nhìn
chung, trị số của đặc trưng này tương đối lớn vào mùa mưa (lớn nhất vào các tháng cao
điểm VI, VII, VIII), tương đối bé vào các tháng mùa khô, bé nhất vào các tháng ít mưa
nhất (XII - I).
Từ tháng XII đến tháng III hầu như không có ngày mưa trên 100mm. Duy nhất ở
Bắc Quang có lượng mưa 102.5mm vào ngày 16/II/1993. Từ tháng V đến tháng XI, trị
số của đặc trưng này phổ biến là 100 - 300mm. Kỷ lục về lượng mưa ngày ở nhiều nơi
chỉ trên dưới 150mm. Đặc biệt ở Phú Hộ quan trắc được lượng mưa 701.2mm vào ngày
24/VII/1980. Ngoài ra, ở Bắc Quang đã nhiều lần có lượng mưa ngày trên 400mm, lớn
nhất là 427mm, xẩy ra vào ngày 29/VI/1999.
15

18. c. Bốc hơi
Lượng bốc hơi trung bình năm trên lưu vực sông Lô - Chảy, kể các vùng núi chưa
có quan trắc khí tượng, vào khoảng 500 - 1000mm, trung bình lưu vực là 765 mm. Ở
phía Bắc, Bắc Hà có lượng bốc hơi chỉ 578mm trở thành tâm bốc hơi bé nhất của khu
vực. Bên cạnh đó vùng núi vừa phía trước Tây Côn Lĩnh - Hoàng Xu Phì lại có lượng
bốc hơi 956mm. Ở phía Nam, các huyện phía Nam tỉnh Tuyên Quang có lượng bốc hơi
543mm trong khi lượng bốc hơi ở Phú Thọ lên tới 977mm.
Trên lưu vực này, chỉ vào thời kỳ từ tháng V đến tháng VII mới có tháng có lượng
bốc hơi trung bình trên 100mm. Chi tiết về lượng bốc hơi các trạm trên lưu vực sông Lô
được thể hiện trong Bảng 2.
Bảng 2: Lượng bốc hơi trung bình tháng và năm các trạm trên lưu vực sông Lô
Đơn vị: mm
Trạm I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Năm
Phó Bảng 48,1 52,6 71,3 78,6 79,0 61,5 55,6 58,2 60,9 62,3 50,6 50,4 729,1
Bảo Lạc 53,2 63,2 92,6 103,3 106,8 78,7 74,8 65,9 66,0 60,7 51,9 50,9 868,0
Hà Giang 49,1 54,3 74,4 86,4 102,9 80,8 74,7 72,1 77,7 77,5 62,5 54,6 867,0
Hoàng Su Phì 61,1 68,5 97,7 106,0 111,7 86,6 81,2 71,8 72,8 73,0 64,0 61,8 956,2
Bắc Mê 48,5 56,8 73,5 82,8 88,3 68,3 65,3 62,7 63,2 60,4 50,7 51,0 771,5
Bắc Hà 31,2 32,9 47,7 56,7 70,4 58,3 56,4 49,2 49,3 50,0 39,3 36,3 577,7
Bắc Quang 33,8 37,9 49,3 55,7 70,7 60,5 61,6 59,4 59,0 54,8 44,5 39,6 626,8
Chợ Rã 51,1 57,3 71,4 76,5 86,0 69,3 66,1 59,6 62,2 57,8 50,5 50,7 758,5
Chiêm Hoá 41,9 43,1 53,0 62,6 83,2 70,2 66,1 55,9 58,9 57,0 48,0 46,4 686,3
Lục Yên 38,0 40,2 49,7 58,6 81,9 72,5 73,1 66,4 63,3 61,3 51,0 44,2 700,2
Hàm Yên 32,2 32,0 37,6 43,6 62,5 55,8 55,9 49,1 49,5 47,5 40,1 37,6 543,4
Tuyên Quang 48,8 47,2 55,2 66,4 90,7 76,1 78,6 62,9 62,5 62,0 55,0 54,9 760,3
Phú Hộ 55,2 49,9 54,7 70,7 101,2 95,4 94,2 74,3 75,3 81,3 71,7 64,6 888,5
Việt Trì 63,9 55,9 65,7 75,1 110,2 100,6 101,0 80,7 82,7 88,1 78,3 75,1 977,3
Trung bình 765
d. Độ ẩm tương đối
Độ ẩm tương đối trung bình năm trên lưu vực sông Lô - Chảy xê dịch trong
khoảng 80 - 87%, tương đối thấp ở các núi cao thượng nguồn sông Chảy, trung tâm
mưa nhiều Bắc Quang và các vùng phụ cận phía Nam của tâm mưa này, tương đối thấp
ở Bảo Lạc phía Đông Bắc, Việt Trì ở phía Nam. Ngoài ra, vùng núi vừa Hoàng Su Phì
cũng có độ ẩm tương đối thấp.
16

19. Độ ẩm tương đối biến đổi với biên độ năm khoảng 4 - 8%, rất bé so với các lưu
vực khác và do đó sự khác nhau về độ ẩm giữa các mùa và các tháng không đáng kể.
Không ít trường hợp độ ẩm tương đối đạt mức 100%. Ngược lại, độ ẩm tương đối
có thể xuống dưới 20%, thậm chí dưới 10%, nhất là trong mùa đông.
e. Chế độ gió
Trên lưu vực sông Lô - Chảy, hướng gió không phản ánh đầy đủ đặc điểm của
điều kiện hoàn lưu và diễn biến chủ yếu của hoàn lưu qua các mùa.
Tổng tần suất gió của hướng Đông nam (ĐN) và hướng Đông (Đ) lên tới 20 - 30%
trong thời kỳ từ tháng VIII đến tháng I và chiếm 35 - 55% trong thời kỳ từ tháng II đến
tháng VII. Lưu ý rằng tần suất lặng gió các tháng lên đến 30 - 60% và do đó, tần suất
gió các hướng không thuộc hướng thịnh hành hầu như không đáng kể.
Lưu vực nghiên cứu có tốc độ gió trung bình vào loại bé nhất so với các khu vực
khác trên cả nước. Tốc độ gió trung bình năm phổ biến khoảng 1,0 - 1,5 m/s, có nơi chỉ
0,9 m/s và có nơi lên đến 1,8 m/s. Thông thường gió trong tháng III, tháng IV mạnh hơn
các tháng khác.
Tốc độ gió mạnh nhất ở nhiều nơi lên đến 34 - 35 m/s, có nơi trên 35 m/s như ở
Bắc Mê. Tốc độ gió mạnh nhất ước lượng cho chu kỳ 50 năm ở nhiều nơi đến
34 - 35 m/s, thậm chí trên 50 m/s. Rõ ràng là, gió mạnh nhất ở lưu vực sông Lô -
Chảy không thua kém mấy so với Tây bắc và khu vực đồng bằng Bắc Bộ.
f. Bức xạ mặt trời
Lưu vực sông Lô - Chảy có chế độ bức xạ của một vùng núi nằm sát chí tuyến Bắc.
Hàng năm, hai lần mặt trời qua thiên đỉnh: lần thứ nhất vào hạ tuần tháng V - trung tuần
tháng VI (29 - V ở điểm cực Nam và 17 - VI ở điểm cực Bắc) và lần thứ hai vào hạ tuần
tháng VI - trung tuần tháng VII (27 - VI ở điểm cực Bắc và 16 - VII ở điểm cực Nam), do
ở sát chí tuyến Bắc, hai lần mặt trời qua thiên đỉnh chỉ cách nhau 10 ngày ở điểm cực
Bắc và 48 ngày ở điểm cực Nam.
Độ cao mặt trời giữa trưa lên đến 800 hoặc hơn nữa trong các tháng lân cận hạ chí
(V, VI, VII, VIII) và dưới 600 trong các tháng lân cận Đông chí (XI, XII, I, II). Vào
Đông chí, độ cao mặt trời giữa trưa ở điểm cực Bắc chỉ còn 43011 và ở điểm cực Nam
là 45013. Thời gian chiếu sáng ngày 15 hàng tháng lên đến 12,4 - 13,2 giờ trong các
tháng lân cận hạ chí và 10,3 - 11,2 trong các tháng lân cận đông chí. Giữa mùa Đông và
mùa Hè có sự khác nhau đáng kể về độ cao mặt trời cũng như thời gian chiếu sáng.
Lượng bức xạ tổng cộng trung bình năm ở Phú Hộ là 118,9 kcal/cm2
.
g. Số giờ nắng
Số giờ nắng trung bình năm trên lưu vực sông Lô - Chảy phổ biến là
1500 - 1600. Có số giờ nắng dưới 1500 là phần lớn cao nguyên Đồng Văn - Quản
Bạ, các núi thượng nguồn sông Chảy, hầu hết vùng thấp thuộc tỉnh Hà Giang và phần
17

20. phía Đông của Yên Bái. Có số giờ nắng trên 1600 là Hoàng Su Phì cùng với vùng núi
kế cận ở phía Tây bắc của Hà Giang. Ngoài ra các huyện Tam Dương, thành phố Việt
Trì của Phú Thọ ở phía Nam cũng có trên 1500 giờ nắng hàng năm.
1.1.6. Đặc điểm thủy văn, chế độ thủy văn
 Mạng lưới sông suối: Mật độ sông suối lưu vực sông Lô không đồng nhất giữa

các vùng từ cấp mật độ rất thưa đến dày ( 0,46- 1,94 km/km2
). Phía tây và Tây Bắc lưu vực
phân bố cấp mật độ dày đến rất dày là vùng núi cao và mưa nhiều nhất lưu vực. Phía

Đông và Đông Bắc lưu vực với sa diệpthạch là chủ yếu, lượng mưa ít lênsông suối thưa

thớt. Có 162 sông với diện tích lưu vực dưới 100 km2
và 44 sông có diện tích 100 – 500
km2
, chỉ có 10 sông có diện tích trên 500 km2
.

 Các phụ lưu chính:

Sông Gâm:
Sông Gâm( L= 297km, F= 17.200km2
). Là phụ lưu lớn cấp 1 của sông Lô, chiếm
khoảng 44,1% diện tích của toàn bộ lưu vực sông Lô, các phụ lưu của sông Gâm phân
bố tương đối đều dọc theon hai bên dọc sông.
Giới hạn về phía Đông Và Đông Nam lưu vực sông Gâm là cánh cung Ngân Sơn
và cánh cung sông Gâm, là đường phân nước lớn nhất trong khu vục Đông Bắc, đường
giới hạn nay cao trung bình 500- 1000m, riêng các đỉnh cao trên 1000m,cao nhất là đỉnh
Pia Uao 1930m
Mật độ sông suối trung bình trên lưu vực sông Gâm từ dưới 0,5 đến 1,5 km/km2
.
Phía thượng lưu sông Gâm mật độ sông suối ít hơn cả, từ dưới 0,5 đến 1 km/km2
, tại
đây mưa ít và đá vôi nhiều nhất so với các vùng khác trong lưu vực.

Sông Chảy:

Sông Chảy(L= 319km, F = 6.500 km2
) là phụ lưu lớn thứ 2 trong lưu vực sông Lô
bắt nguồn từ vùng núi Tây Côn Lĩnh cao nhất khu Đông Bắc 2419m.
Diện tích sông chảy chiếm khoảng 16,7% diện tích toàn bộ lưu vực sông Lô. Lưu
vực sông chảy được giới hạn khá rõ. Phía Bắc là vùng núi cao 1500m, đường phân nước
giữa sông chảy và sông Bàn Long( Sông Lô). Dẫy núi con voi kéo dài từ Tây Bắc
xuống Tây Nam phân cách giữa hai sông Chảy và sông Thao. Phía Đông và Đông Nam
là đường sống núi của dãy Tây Côn Lĩnh và dãy núi thấp phân chia giữa hai lưu vực
sông Chảy và dòng chính sông Lô ở phía trung lưu.
Độ dốc bình quân sông Chảy tới 24%, độ cao bình quân cũng lớn khoảng 858m.
Diện tích có độ cao từ 400m trở xuống chiếm 40% diện tích toàn lưu vực. mạng lưới
sông suối phát triển rất mạnh trên 1,5 km/ km2
. Vùng có mật độ sông suối tương đối
dầy từ 0.7km/ km2
đến 1 km/ km2
, phân bố ở thượng lưu nơi có lượng mưa ít và địa
hình thấp.
18

21. Dòng chính sông Chảy uốn khúc quanh co, hệ số uốn khúc lớn 2.32, độ rộng bình
quân lưu vực nhỏ 26 km, hệ số không cân bằng của lưới sông nhỏ hơn 1, các phụ lưu
nhập vào sông chính tương đối đều theo hai bên bờ sông chính.

Sông Phó Đáy:

Sông Phó Đáy cũng là một sông nhánh tương đối lớn của sông Lô. Bắt nguồn từ
vùng núi Tam Tao, cao trên 1100m, ở tỉnh Bắc Kạn, sườn phía Đông nam cánh cung
Ngân Sơn, chảy theo hướng Đông bắc - Tây nam vào địa phận tỉnh Tuyên Quang
(huyện Yên Sơn, Sơn Dương), qua thị trấn Sơn Dương đổi hướng Tây bắc - Đông nam
chảy vào địa phận tỉnh Vĩnh Phúc (các huyện Lập Thạch, Tam Dương) rồi đổ vào sông
Lô tại xã Viết Xuân, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc cách cửa sông Lô 2km về phía
thượng lưu. Sông Phó Đáy dài 170 km, diện tích lưu vực 1610 km2 có một số sông
nhánh tương đối lớn như sông Lương Quang (F =138 km2
), Ngòi Le (F =106 km2
).

Sông Miện

Sông miện có( L= 124km, F= 1935 km2
), bắt nguồn từ vùng Trờ Pâng Trung
Quốc chảy vào theo hướng Tây Bắc – Đông Nam, tới Việt Nam sông chuyển hướng
theo hướng gần Bắc- Nam, sông Miện xả qua cao nguyên đá vôi diệp thạch Quân Ba và
đổ vào sông Lô ở bờ trái tại thị xã Hà Giang cách cửa sông Lô 258km.
Nằm trong vùng đồi núi cao nguyên trên 1000m, do đó độ dốc bình quân lưu vực
lớn 976m và độ dốc lưu vực thuộc loại trung bình 24,5% và hệ số uốn khúc lớn 1,98.
Tổng lượng nước của sông Miện là 1,62km3
ứng với lượng bình quân năm 51,4
m3
/s và mô đun dòng chảy năm 26,6 l/skm2
thuộc loại tương đối ít nước trên lưu vực
sông Lô.

Sông Con

Sông Con có ( L= 76km, F= 1368 km2
), bắt nguồn từ phía Đông Nam của khối núi
cao thượng nguồn sông Chảy. Sông Con chảy theo hướng Tây Bắc- Đông Nam và nhập
vào sông Lô ở Vĩnh Tuy thuộc bờ phải, cách cửa sông Lô 176km. Độ cao bình quân lưu
vực đạt 430m, độ dốc trung bình lưu vực cũng đạt tới 23,6%, độ dốc đáy sông tới 6,18‰.
Mật độ sông suối tại đây phát triển nhất trongn lưu vực sông Lô, phù hợp với vùng
núi cao, dốc nhiều, nham thạch mềm và lượng mưa nhiều. Do đó dòng chảy của lưu vực
sông Con cũng phong phú nhất trong lưu vực sông Lô. Tổng lượng nước bình quân
nhiều năm là 2.06km3
ứng với lượng mưa bình quan năm 65,3 m3
/s và mô đun dòng
chảy năm là 47,7 l/s.km2
.
So với sông Miện tuy diện tích sông Con nhỏ hơn nhưng lại nhiều nước hơn.
 Chế độ thủy văn:
Do khí hậu của vùng tương đối ẩm ướt với lượng mưa cao nên dòng chảy sôngngòi
tương đối phong phú. Trong điềukiện lớp vỏ phong hoá dày, khả năng điềutiết nước lớn
19

22. nhất là đối với các sông nhỏ nên mặc dù các sông cắt xẻ không sâu nhưng các sông
không bị khô cạn vào mùa khô.
Môđun dòng chảy trung bình năm của vùng từ 20 - 30 l/s/km2
. Nơi có môđun
dòng chảy lớn nhất là thượng lưu sông Lô 40 - 50 l/s/km2
. Phù hợp với khí hậu, chế độ
thuỷ văn chia làm hai mùa rõ rệt: mùa lũ và mùa cạn.
Mùa lũ ở lưu vực sông Lô - Chảy tới sớm hơn vùng Tây Bắc một tháng, nghĩa là
từ tháng V đến tháng X, có những năm lũ bắt đầu ngay từ tháng IV và chấm dứt vào
tháng XI. Số trận lũ xảy ra liên tiếp nhiều nhất vào các tháng VI, VII, VIII, IX nhất là
các tháng VI, VII, VIII. Lũ lớn nhất thường xảy ra vào các tháng VII, VIII. Ở phía Bắc
của vùng, trên các sông nhỏ lũ lớn nhất tập trung vào tháng VI, liên quan tới thời tiết
mưa dông do đối lưu nhiệt, hội tụ kinh tuyến, front lạnh... trên các sông lớn chậm đi 1
tháng do khả năng tích nước của lòng sông.
Dòng chảy mùa lũ của vùng lớn, nhưng dòng chảy cực đại nhỏ chứng tỏ phân phối
dòng chảy mùa lũ khá điều hoà ảnh hưởng của bão yếu và nhân tố gây mưa lũ phong phú.
Bắt đầu từ tháng XI các sông bước vào mùa kiệt. Giai đoạn đầu lưu lượng kiệt còn
khá lớn do ảnh hưởng của mưa cuối mùa nóng và nhất là lượng nước kiệt giảm đi liên
tục và đạt tới trị số cực tiểu tháng, lúc này nguồn cung cấp của sông hoàn toàn là nước
ngầm. Thời kỳ thứ ba lưu lượng kiệt bắt đầu lên liên quan với mưa cuối mùa lạnh.
Tháng kiệt nhất tới sớm trên thượng nguồn sông Chảy và sông Lô vào tháng III. Ở phần
còn lại tháng kiệt nhất là tháng IV.
Trị số dòng chảy kiệt tháng dao động từ 2 - 20 l/s/km2
, trị số dòng chảy kiệt ngày
từ 1 - 15 l/s/km2
.
Lưu vực dòng chính sông Lô có lượng nước trung bình nhiều năm lớn nhất so với
các sông khác trong lưu vực môđun dòng chảy bình quân đạt 30,2 l/s/km2
. Mùa lũ kéo
dài 4 tháng (VI - IX). Lượng dòng chảy mùa lũ chiếm 74,6% dòng chảy cả năm. Vùng
thượng lưu sông Lô có môđun dòng chảy rất lớn ứng với trung tâm mưa Bắc Quang, trị
số này có thể đạt tới 50 - 70,2 l/s/km2
. So với sông Lô, sông Gâm ít nước hơn tuy diện
tích lớn hơn dòng chính sông Lô. Do lượng mưa thấp nên môđun dòng chảy chỉ đạt
20,52 l/s/km2
.
Mùa lũ trên toàn bộ lưu vực kéo dài trong 4 tháng (VI - IX), chiếm từ 62 - 73%
lượng dòng chảy năm. So với mưa dòng chảy ít tập trung hơn do khả năng điều tiết của
lưu vực, nổi rõ nhất là tác dụng của đá vôi và rừng. Tuy nhiên, do mật độ sông suối thưa
thớt và dòng chảy thất thoát xuống các hang động đá vôi nên cây trồng và đất canh tác
thiếu nước nghiêm trọng vào mùa khô trên khu vực thượng lưu sông Gâm.
Sông Chảy cũng là sông có nhiều nước. Lưu vực sông Chảy có môđun dòng chảy
năm 31,52 l/s/km2
. Mùa lũ kéo dài 4 tháng (VI - IX), chiếm 72,6% lượng dòng chảy năm.
Các sông Phó Đáy có lưu vực nằm trong vùng mưa ít nên môđun dòng chảy năm chỉ
đạt 22 - 23,2 l/s/km2
. Suối Nậm Mu có lưu vực nằm ở trung tâm mưa Hoàng Liên Sơn
20

23. nên có mođun dòng chảy lớn, trung bình 36,22 l/s/km2
, vùng đầu nguồn có thể lên tới
50 - 70,2 l/s/km2
.
Do lưu vực của các sông trong vùng lưu vực sông Lô - Chảy có độ dốc cao, lượng
mưa lớn, mùa mưa lũ dài và cường độ lũ lớn trong điều kiện lớp vỏ phong hoá dày, hoạt
động xâm thực của các sông khá mạnh mẽ. Hệ số xâm thực của lưu vực sông Hồng ở trạm
Yên Bái là 722 tấn/km2
/năm, lưu vực sông Lô ở Hà Giang 600 tấn/km2
/năm, lưu vực sông
Gâm ở Chiêm Hoá 145,8 tấn/km2
/năm, sông Chảy ở Thác Bà 433 tấn/km2
/năm.
Hình 4: Bản đồ mạng lưới trạm KTTV lưu vực sông Lô
1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội
1.2.1. Đặc điểm dân cư – lao động
Lưu vực sông Lô - Chảy (phần Việt Nam) có tổng diện tích tự nhiên là 22.629
km2
, chiếm 6,84% diện tích cả nước, là địa bàn cư trú của nhiều dân tộc với dân số
2.346.937 người (chiếm gần 2.86% dân số cả nước). Do đặc điểm cấu tạo địa hình, sự
phân nhánh của hệ thống sông nên lưu vực sông nghiên cứu không theo địa giới hành
chính theo tỉnh, huyện, xã.
Do vậy lưu vực sông Lô - Chảy bao gồm địa giới hành chính của 8 tỉnh: trong đó
toàn bộ hai tỉnh: Hà Giang, Tuyên Quang, một phần diện tích các tỉnh Lào Cai, Cao
Bằng, Yên Bái, Bắc Kạn, Phú Thọ, Vĩnh Phúc.
21

24. Mật độ dân số của lãnh thổ nghiên cứu hiện nay là 104 người/km2
, vào loại thấp
so với mật độ dân số chung của cả nước (249người/km2
) và các vùng khác (thấp nhất là
Tây Bắc: 68người/km2
, Đông Bắc: 145người/km2
).
Kết cấu dân số: Tỷ lệ dân số phân theo giới tính không có sự chênh lệch nhiều
(49,5% nam và 50,5% nữ). Sự chênh lệch về phân bố dân cư thể hiện rõ nét ở sự phân
bố dân cư thành thị (11,8%) và nông thôn (88,2%).
Nguồn lao động: Theo số liệu của Tổng cục thống kê, trong giai đoạn 2000 - 2003
dân số trong độ tuổi lao động các tỉnh lưu vực sông Lô, sông Chảy đã tăng từ 1,3 lên
1,50 triệu người, chiếm khoảng 3,1% lao động cả nước.
Đến cuối năm 2003, lao động nông nghiệp các tỉnh lưu vực sông Lô, sông Chảy
chiếm 78,5% tổng số lao động. Khu vực công nghiệp chỉ chiếm 8,2% và lao động dịch
vụ chiếm 13,3%. Cũng như các tỉnh miền núi khác của nước ta, chất lượng của lực
lượng lao động lưu vực sông Lô - Chảy còn có những hạn chế nhất định so với các vùng
đồng bằng, thành thị. Đây là một trong những nguyên nhân quan trọng ảnh hưởng tới
quá trình phát triển kinh tế - xã hội của lưu vực.
1.2.2. Tình hình phát triển kinh tế xã hội các tỉnh trong lưu vực sông Lô
Mặc dù GDP hàng năm đều tăng nhưng mức tăng trưởng GDP của các tỉnh trong
lưu vực đạt thấp hơn mức tăng của toàn quốc. Trong 3 khu vực I, II, III theo phân vùng
kinh tế ở các tỉnh miền núi, vùng cao, vùng dân tộc thiểu số thì chỉ có khu vực I có mức
GDP bình quân đầu người cao hơn mức bình quân chung của cả nước.
Khu vực II, gồm các vùng đệm giữa các khu vực đô thị và vùng sâu, vùng xa,
vùng cao, GDP bình quân đầu người đạt 70% mức bình quân cả nước.
Khu vực III, là khu vực khó khăn nhất, hiện chiếm 85% diện tích tự nhiên và 60%
dân số của các tỉnh và huyện miền núi, gồm khu vực vùng cao, vùng sâu, GDP bình
quân đầu người chỉ đạt bằng 31% mức trung bình cả nước.
Nhìn chung, cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm, hiệu quả thấp, chỉ đạt 8 - 9 triệu
đồng/ha/năm, thiếu vững chắc. Diện tích đất trồng lúa nước hai vụ chỉ chiếm gần 50%
diện tích canh tác. Cây công nghiệp chủ yếu dựa vào thiên nhiên, thâm canh thấp,
phương hướng phát triển sản xuất hàng hoá tập trung có quy mô lớn còn nhiều lúng
túng. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội yếu kém so với các lưu vực khác, chưa đủ sức tạo
điều kiện cho kinh tế lưu vực phát triển nhanh, hiệu quả.
Nạn di cư tự do chưa được giải quyết triệt để, còn nhiều người chưa ổn định định
canh, định cư. Các tệ nạn xã hội như nghiện hút tồn tại ở nhiều tộc người. Hiện tượng
vượt biên, buôn bán trái phép, mê tín dị đoan và hủ tục còn tồn tại.
Hiện nay, tình trạng kinh tế tự nhiên tự cung tự cấp còn tồn tại nhiều ở các địa bàn
vùng sâu, vùng xa, kinh tế hàng hoá chậm phát triển, trình độ ứng dụng khoa học kỹ
thuật vào sản xuất (trồng trọt, chăn nuôi, nghề cá,... ) còn thấp do đặc điểm kinh tế - xã
hội truyền thống còn tác động ở nhiều vùng dân tộc thiểu số trên lưu vực.
22

25. CHƯƠNG II: TỔNG QUAN VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ CÁC KỊCH BẢN
BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU CHO LƯU VỰC SÔNG LÔ
2.1. Tổng quan về BĐKH trên thế giới và ở Việt Nam
2.1.1. Biểu hiện của biến đổi khí hậu trên thế giới
Sự nóng lên của hệ thống khí hậu toàn cầu rất rõ ràng với biểu hiện là sự tăng
nhiệt độ không khí và đại dương, sự tan băng diện rộng, dẫn đến sự tăng mực nước biển
trung bình toàn cầu.
Các quan trắc cho thấy rằng nhiệt độ tăng trên toàn cầu và tăng nhiều hơn ở các vĩ
độ cực Bắc. Trong 100 năm qua (1906 – 2005), nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng
khoảng 0,74°C, tốc độ tăng của nhiệt độ trong 50 năm gần đây gần gấp đôi so với 50
năm trước đó. Diễn biến chuẩn sai của nhiệt độ trung bình toàn cầu được thể hiện trong
Hình 5.
Hình 5: Diễn biến chuẩn sai nhiệt độ trung bình toàn cầu
Nguồn: IPCC/2007
Trên phạm vi toàn cầu lượng mưa tăng lên ở các đới phía Bắc vĩ độ 30° thời kỳ
1901–2005 và giảm đi ở các vĩ độ nhiệt đới, kể từ giữa những năm 1970. Ở khu vực nhiệt
đới, mưa giảm đi ở Nam Á và Tây Phi với trị số xu thế là 7,5% cho cả thời kỳ 1901– 2005.
Ở đới vĩ độ trung bình và vĩ độ cao, lượng mưa tăng lên rõ rệt ở miền Trung Bắc Mỹ, Đông
Bắc Mỹ, Bắc Âu, Bắc Á và Trung Á (Hình 6). Tần số mưa lớn tăng lên trên nhiều khu vực,
kể cả những nơi lượng mưa có xu thế giảm đi (IPCC, 2007).
Sự nóng lên của hệ thống khí hậu được minh chứng bởi số liệu quan trắc ghi nhận
sự tăng lên của nhiệt độ không khí và nhiệt độ nước biển trung bình toàn cầu, sự tan
chảy nhanh của lớp tuyết phủ và băng, làm tăng mực nước biển trung bình toàn cầu
(IPCC, 2007).
23

26. Theo các nhà khoa học về biến đổi khí hậu toàn cầu và nước biển dâng, đại dương
đã nóng lên đáng kể từ cuối thập kỷ 1950. Các nghiên cứu từ số liệu quan trắc toàn cầu
cho thấy, mực nước biển trung bình toàn cầu trong thời kỳ 1961 - 2003 đã dâng với tốc
độ 1,8 ÷ 0,5 mm/năm, trong đó, đóng góp do giãn nở nhiệt khoảng 0,42 ÷ 0,12 mm/năm
và tan băng khoảng 0,70 ÷ 0,50 (IPCC, 2007). Nghiên cứu cập nhật năm 2009 cho rằng
tốc độ dâng của mực nước biển trung bình toàn cầu khoảng 1,8 mm/năm (Hình 7).
Hình 6: Diễn biến lượng mưa năm ở các vùng khác nhau trên thế giới
Nguồn: IPCC/2007
Hình 7: Xu thế biến động mực nước biển tại các trạm trên toàn cầu
Nguồn: IPCC/2007
24

27. 2.1.2. Biểu hiện của biến đổi khí hậu ở Việt Nam
Ở Việt Nam, xu thế biến đổi của nhiệt độ và lượng mưa rất khác nhau trên các vùng
trong 50 năm qua. Nhiệt độ trung bình năm tăng khoảng 0,5°C trên phạm vi cả nước và
lượng mưa năm có xu hướng giảm ở nửa phần phía Bắc, tăng ở phía Nam lãnh thổ.
Nhiệt độ tháng I (tháng đặc trưng cho mùa đông), nhiệt độ tháng VII (tháng đặc
trưng cho mùa hè) và nhiệt độ trung bình năm tăng trên phạm vi cả nước trong 50 năm
qua. Nhiệt độ vào mùa đông tăng nhanh hơn so với vào mùa hè và nhiệt độ vùng sâu
trong đất liền tăng nhanh hơn nhiệt độ vùng ven biển và hải đảo. Vào mùa đông, nhiệt
độ tăng nhanh hơn cả là Tây Bắc Bộ, Đông Bắc Bộ, đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ
(khoảng 1,3 – 1,5°C/50 năm). Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ có nhiệt độ
tháng I tăng chậm hơn so với các vùng khí hậu phía Bắc (khoảng 0,6-0,9°C/50 năm).
Tính trung bình cho cả nước, nhiệt độ mùa đông ở nước ta đã tăng lên 1,2°C trong 50
năm qua. Nhiệt độ tháng VII tăng khoảng 0,3-0,5°C/50 năm trên tất cả các vùng khí hậu
của nước ta. Nhiệt độ trung bình năm tăng 0,5 – 0,6°C/50 năm ở Tây Bắc, Đông Bắc
Bộ, đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ, mức tăng nhiệt độ
trung bình năm ở Nam Trung Bộ thấp hơn, chỉ vào khoảng 0,3°C/50 năm.
Lượng mưa mùa khô (tháng XI-IV) tăng lên chút ít hoặc không thay đổi đáng kể ở
các vùng khí hậu phía Bắc và tăng mạnh mẽ ở các vùng khí hậu phía Nam trong 50 năm
qua. Lượng mưa mùa mưa (tháng V-X) giảm từ 5 đến trên 10% trên đa phần diện tích
phía Bắc nước ta và tăng khoảng 5 đến 20% ở các vùng khí hậu phía Nam trong 50 năm
qua. Xu thế diễn biến của lượng mưa năm hoàn toàn tương tự như lượng mưa mùa mưa,
tăng ở các vùng khí hậu phía Nam và giảm ở các vùng khí hậu phía Bắc. Khu vực Nam
Trung Bộ có lượng mưa mùa khô, mùa mưa và lượng mưa năm tăng mạnh nhất so với
các vùng khác ở nước ta, nhiều nơi đến 20% trong 50 năm qua.
Số liệu mực nước quan trắc cho thấy xu thế biến đổi mực nước biển trung bình
năm không giống nhau tại các trạm hải văn ven biển Việt Nam. Trên dải ven biển Việt
Nam, mặc dù ở hầu hết các trạm mực nước trung bình năm có xu hướng tăng, tuy nhiên,
ở một số trạm lại có xu hướng mực nước giảm. Mức biến đổi trung bình của mực nước
biển dọc bờ biển Việt Nam khoảng 2.8 mm/năm.
Số liệu mực nước đo đạc từ vệ tinh từ năm 1993 đến 2010 cho thấy, xu thế tăng
mực nước biển trên toàn biển Đông là 4,7mm/năm, phía Đông của biển Đông có xu thế
tăng nhanh hơn phía Tây. Chỉ tính cho dải ven bờ Việt Nam, khu vực ven biển Trung
Trung Bộ và Tây Nam Bộ có xu hướng tăng mạnh hơn, trung bình cho toàn dải ven
biển Việt Nam tăng khoảng 2,9mm/năm.
2.1.3. Kịch bản biến đổi khí hậu cho Việt Nam
Kịch bản BĐKH tại Việt Nam được xây dựng dựa trên cơ sở các kịch bản phát thải
khí nhà kính của Ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), bao gồm kịch bản phát
25

28. thải cao (A2), kịch bản phát thải thấp (B1) và kịch bản phát thải trung bình (B2). Sự
biến đổi của nhiệt độ và lượng mưa được tính toán cho bảy vùng khí hậu của Việt Nam
là Tây Bắc, Đông Bắc, đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên
và Nam Bộ. Thời kỳ cơ sở để so sánh là 1980 - 1999.
Theo các kịch bản, đến cuối thế kỷ 21, nhiệt độ trung bình năm có thể tăng từ 1.2
đến lớn hơn 3,7°C trên phần lớn diện tích nước ta. Lượng mưa có thể tăng từ 1-10%.
2.2. Biểuhiệncủabiếnđổi khí hậu và kịchbản biếnđổi khí hậu cho lưuvực sông Lô
2.2.1. Biểu hiện của biến đổi khí hậu ở lưu vực sông Lô
Để đánh giá xu thế diễn biến khí hậu trong những năm qua của lưu vực sông Lô,
luận văn đã sử dụng chuỗi số liệu lượng mưa và nhiệt độ của các trạm khí tượng trên
lưu vực.
a. Nhiệt độ
Trong 40 năm qua (1970-2010), nhiệt độ trung bình năm của các trạm trên lưu vực
sông Lô có xu hướng tăng lên, khoảng 0,95ºC. Nhiệt độ tại các trạm tăng không đồng
đều vào các mùa trong năm mà có xu hướng tăng nhanh vào mùa khô và tăng chậm hơn
vào mùa mưa. Xu thế tăng của nhiệt độ tại các trạm được trình bày trong Hình 8.
XU THẾ NHIỆT ĐỘ TRUNG BÌNH NĂM
24.5
TRẠM PHÚ HỘ
24.0
(
C)
23.5
độ
Nhiệt
23.0
22.5
22.0 Năm
1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
26

29. XU THẾ NHIỆT ĐỘ TRUNG BÌNH NĂM
25.0
TRẠM VIỆT TRÌ
24.5
(
C)
24.0
độ
Nhiệt
23.5
23.0
22.5 Năm
1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
XU THẾ NHIỆT ĐỘ TRUNG BÌNH NĂM
24
TRẠM HÀ GIANG
23.5
(
C)
23
độ
Nhiệt
22.5
22
21.5 Năm
1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010
Hình 8: Sự thay đổi của yếu tố nhiệt độ tại một số trạm trên lưu vực sông Lô
b. Lượng mưa
Trong thời kỳ 1970 – 2010, lượng mưa năm trên toàn bộ lưu vực sông Lô có xu
hướng giảm, khoảng 18,46%. Phân bố lượng mưa không đều vào các mùa trong năm,
lượng mưa thường tập trung vào 6 tháng mùa mưa (80 – 85% lượng mưa năm) trong
khi lượng mưa các tháng mùa khô chỉ chiếm khoảng 15 – 20% lượng mưa năm. Tháng
có lượng mưa thấp nhất thường rơi vào khoảng tháng I, III. Xu thế thay đổi của lượng
mưa được trình bày trong Hình 9.
XU THẾ THAY ĐỔI LƯỢNG MƯA NĂM
3500
TRẠM PHÚ HỘ
3000
(mm)
2500
mưa
2000
Lượng
1500
1000
500
0 Năm
1960 1970 1980 1990 2000 2010
27

30. XU THẾ THAY ĐỔI LƯỢNG MƯA NĂM
3500
TRẠM VIỆT TRÌ
3000
(mm)
2500
mưa
2000
Lượ
n
g
1500
1000
500
0 Năm
1960 1970 1980 1990 2000 2010
XU THẾ THAY ĐỔI LƯỢNG MƯA NĂM
4000
TRẠM HÀ GIANG
3500
(mm)
3000
2500
mưa
Lượng
2000
1500
1000 Năm
1960 1970 1980 1990 2000 2010
Hình 9: Sự thay đổi của yếu tố lượng mưa tại một số trạm trên lưu vực sông Lô
2.2.2. Kịch bản biến đổi khí hậu cho lưu vực sông Lô
a. Các kịch bản phát thải khí nhà kính
Như đã biết, nguyên nhân gây ra BĐKH mà cốt lõi là sự nóng lên toàn cầu chính
là do sự tăng lên không ngừng của lượng “khí nhà kính” nhân tạo, phát thải từ nhiều
nguồn khác nhau như công nghiệp, giao thông vận tải, phá rừng,…do sự tăng dân số thế
giới, tốc độ phát triển kinh tế, hiệu suất sử dụng và nguồn năng lượng toàn cầu cũng
như tình trạng triệt phá rừng. Tình hình trên do con người tạo ra nên tất yếu sẽ phụ
thuộc cả vào chính sách chung của loài người. Đứng ở góc độ của bài toán dự báo thì
những đặc trưng trên chính là thông số đầu vào đóng vai trò của nhân tố dự báo mà đối
tượng dự báo là mức độ biến đổi khí hậu, tiêu biểu là trường chuẩn sai nhiệt độ và
lượng mưa cho các thời kỳ dự báo khác nhau. Đó chính là các kịch bản BĐKH ta cần
xây dựng. Từ lần đánh giá lần thứ nhất (FAR) người ta đã đưa ra nhiều phương án khác
nhau, trong đó có phương án cực đoan là giả thiết không có sự can thiệp của con người
nhằm giảm bớt tốc độ phát thải khí nhà kính. Ở lần đánh giá lần thứ hai (SAR), các
phương án đã được bổ sung và hệ thống lại phong phú và đầy đủ hơn.
Trong báo cáo đánh giá lần thứ 3 của IPCC, các kịch bản về phát thải khí nhà kính
được phát triển khá đa dạng, được trình bày chi tiết trong tài liệu “Thông báo đặc biệt
về các kịch bản phát thải khí nhà kính” thuộc công trình “Thông báo đặc biệt của IPCC
về BĐKH”. Các kịch bản lấy k ý hiệu chung là SRES (Special Report on Emission
Scenarios). Trong đó đã đưa ra tập hợp tới 40 kịch bản, phản ánh khá đa dạng khả năng
phát thải khí nhà kính có thể xảy ra trong thế kỷ 21, được tổ hợp lại thành 4 kịch bản
gốc (storyline scenarios) là A1, A2, B1, B2. Ứng với mỗi kịch bản gốc lại là một họ các
kịch bản tương ứng. Ở đây chỉ đề cập đến 3 kịch bản A2, B1, B2 là 3 kịch bản có khả
năng xẩy ra nhất.
- Kịch bản gốc A2 và họ của nó mô phỏng một thế giới rất không đồng nhất. Chủ
đề chính là mối liên hệ và sự bảo toàn tính đồng nhất theo vùng. Mô hình phát triển
giữa các vùng hội tụ chậm, kết quả là tốc độ tăng dân số cao. Phát triển kinh tế theo
vùng, tốc độ tăng trưởng kinh tế tính theo đầu người và sự thay đổi kỹ thuật chậm và
phân tán hơn các kịch bản gốc khác.
28

31. - Kịch bản gốc B1 và họ của nó mô phỏng một thế giới hội tụ với tốc độ tăng dân
số thấp như kịch bản gốc A1 nhưng cấu trúc kinh tế thay đổi nhanh tiến tới một nền
kinh tế thông tin và phục vụ với cường độ tiêu hao vật tư giảm; nền kỹ thuật sạch và
khai thác hiệu quả tài nguyên được thiết lập. Vấn đề quan trọng là tính bền vững đối với
các giải pháp kinh tế, xã hội và môi trường, bảo đảm sự cân bằng nhưng không làm thay
đổi khí hậu.
- Kịch bản gốc B2 và họ của nó mô phỏng một thế giới trong đó nhấn mạnh các
giải pháp kinh tế, xã hội và môi trường bảo đảm tính bền vững. Đó là một thế giới có sự
tăng dân số vừa phải, mức độ phát triển kinh tế trung bình và một sự thay đổi kỹ thuật
không nhanh bằng và đa dạng hơn so với B1 và A1. Trong đó kịch bản cũng hướng tới
sự bảo vệ môi trường và công bằng xã hội nhưng là ở mức vùng và địa phương.
b. Phương pháp xây dựng kịch bản BĐKH
Hàng loạt phương pháp đã được sử dụng nhằm xây dựng kịch bản BĐKH cho cho
quy mô nhỏ như ứng dụng các phần mềm SDSM, SIMCLIM, ứng dụng phương pháp chi
tiết hoá thống kê, khai thác sản phẩm của các mô hình động lực toàn cầu, khu vực,… Sau
đây sẽ giới thiệu sơ lược về các phưong pháp cũng như sản phẩm mang tính minh hoạ.
 Ứng dụng phần mềm SDSM
SDSM là một công cụ hỗ trợ, đánh giá sự thay đổi khí hậu ở quy mô địa phương
bằng cách sử dụng kỹ thuật downscaling thống kê.
Cấu trúc hoạt động của SDSM như sau:
- Kiểm soát chất lượng và chuyển đổi dữ liệu thống kê;
- Kiểm tra các nhân tố dự báo;
- Hiệu chỉnh mô hình;
- Tổ hợp các dữ liệu hiện tại bằng các nhân tố trong quan trắc;
- Đưa đầu ra của mô hình lên công cụ đồ họa;
- Tổ hợp các dự tính khí hậu tương lai (kịch bản BĐKH).
Hình 10: Giao diện phần mềm SDSM
 Ứng dụng phần mềm SIMCLIM
29

32. SIMCLIM có 2 chức năng chính đó là chức năng tạo các kịch bản (Scenarios
Generation) và chức năng đánh giá tác động (Impact model).
Chức năng tạo kịch bản: dựa trên sản phẩm của các mô hình toàn cầu (GCM) theo
từng kịch bản và chuỗi số liệu của các yếu tố khí hậu, mực nước biển dâng ở các địa
phương, phần mềm SIMCLIM có thể tạo các kịch bản về các yếu tố khí hậu và mực
nước biển dâng cho các địa phương đó. Phương pháp chính được sử dụng là thống kê
kết hợp với các công cụ đồ họa. Các yếu tố khí hậu bao gồm: lượng mưa, nhiệt độ
(trung bình, cực trị) và các yếu tố khác như độ ẩm, gió,…
Hình 11: Giao diện phần mềm SIMCLIM
Sản phẩm của 21 mô hình hoàn lưu chung khí quyển được tích hợp trong mô hình
SIMCLIM và có sẵn trong cơ sở dữ liệu của tổ chức PCMDI (http://www-
pcmdi.llnl.gov/).
Chức năng đánh giá tác động bao gồm:
 Đánh giá tác động lên môi trường nước: được thể hiện thông qua các tính toán
cân bằng nước. Mô hình tính toán sự khác nhau giữa lượng mưa và bốc hơi tiềm năng.
Đầu vào của mô hình là nhiệt độ trung bình, lượng mưa và bức xạ mặt trời,… và đầu ra
là giá trị cân bằng nước.

 Đánh giá tác động lên nông nghiệp: sử dụng các tính toán nhiệt – ngày (degree
- day) để đánh giá tác động của biến đổi khí hậu lên nông nghiệp.

 Đánh giá tác động xói lở bờ và tổng lượng nước.

 Phương pháp chi tiết hóa thống kê
Downscaling là một phương pháp để thu thập những thông tin khí hậu hoặc
BĐKH phân giải cao từ mô hình khí hậu toàn cầu (GCMs) có độ phân giải tương đối
thô. Mặc dù GCM ngày càng được hoàn thiện trên phạm vi không gian và thời gian, tuy
nhiên vẫn chưa đảm bảo để đánh giá tác động của BĐKH cho một khu vực nhỏ, có sự
khác nhau quan trọng giữa thực tế với mô phỏng của các mô hình GCM như điều kiện
quy mô nhỏ như địa hình, mặt đệm có ảnh hưởng lớn đến khí hậu địa phương nhưng ít
được thể hiện trong GCM.
30

33. Chi tiết hóa thống kê (Statistical Downscaling) là công cụ phát triển mối quan hệ
định lượng giữa các biến khí quyển quy mô lớn, đóng vai trò là các nhân tố dự báo
(NTDB) và các biến lớp bề mặt của địa phương - đối tượng dự báo (ĐTDB). Cho đến
nay chi tiết hóa thống kê đã phát triển khá mạnh trong dự báo nói chung, dự báo hạn dài
(DBHD) nói riêng. Ứng dụng phương pháp chi tiết hóa thống kê vào xây dựng các kịch
bản về BĐKH được coi như một trường hợp đặc biệt trong dự báo hạn dài. Phát triển
phương pháp chi tiết hóa thống kê trong lĩnh vực xây dựng các kịch bản BĐKH đang
được sự quan tâm ở nhiều nước trong những năm gần đây. Có 3 phương pháp được nêu
ra trong phương pháp chi tiết hóa thống kê:
 Các mô hình hồi quy (Regression models);

 Các sơ đồ phân loại thời tiết (Weather Classification schemes hoặc Weather
Typing);

 Các "máy" tạo thời tiết (Weather Generators);
Trong các nghiên cứu xây dựng mô hình dự báo nói chung, xây dựng các kịch bản
BĐKH nói riêng, có 2 phương pháp tiếp cận được sử dụng:
 Phương pháp "Thống kê từ đầu ra của mô hình" (Model Output Statistics -

MOS). Phương pháp này sử dụng đầu ra của mô hình trong quá khứ kết hợp với số liệu
quan trắc tương ứng của các trạm để xây dựng mô hình hồi quy, chuyển các kịch bản có
được từ các mô hình này cho tương lai về các khu vực nghiên cứu.

 Phương pháp Perfect Prognosis. Phương pháp này sử dụng số liệu "Phân tích lại"
kết hợp với nguồn số liệu quan trắc tương ứng để thiết lập mô hình. Do nguồn số liệu tái
phân tíchđược coi là nguồn số liệu gần thực tế tương tự như số liệu quan trắc nên mối quan
hệ tạo ra giữa chúng gần với quan hệ thực. Dùng mối liên hệ này để chuyển tải các kết quả
dự báo trong tương lai là không thật tương thích. Vì thế phải giả thiết rằng kết quả được dự
báo sau này là hoàn hảo (perfect) tương tự như số liệu "Tái phân tích". Đó là lý do gọi
phương pháp này là "Dự báo hoàn hảo". Trong thực tế, khi chỉ có số liệu dự báo hay ở đây
là các kịch bản BĐKH cho tương lai, mà không có được các kết quả đã tích luỹ hay mô
phỏng cho quá khứ thì PP là phương pháp tất yếu phải dùng.
Khi xây dựng và lựa chọn hàm chuyển cần đánh giá mức độ tin cậy và tiêu chí để
lựa chọn. Tùy theo độ dài và đặc điểm của các chuỗi số liệu tham gia vào quá trình phát
triển mô hình để chọn phương pháp tạo và kiểm chứng mô hình thích hợp.
 Ứng dụng sản phẩm của mô hình AGCM/MRI (Nhật Bản)
Mô hình AGCM/MRI được Viện Nghiên cứu Khí tượng Nhật Bản và Cục Khí
tượng Nhật Bản (JMA) phát triển. Mô hình này là sự kết hợp giữa mô hình dự báo thời
tiết thời đoạn ngắn với mô hình khí hậu thế hệ mới mô phỏng khí hậu thời gian dài tại
MRI.
31

34. Mô hình độ phân giải 20km và 60km được chạy bằng hệ thống mô phỏng trái đất
(Earth Simulator) tại Cục Công nghệ và khoa học Trái đất - Đại dương, Nhật Bản (Japan
Agency for Marine-Earth Science and Technology (JAMSTEC)). Earth Simulator là siêu
máy tính tốc độ nhanh nhất trên thế giới từ năm 2002-2004 với dung lượng 35,86.
Hình 12: Hệ thống Earth Simulator và mô tả kịch bản BĐKH của mô hình AGCM/MRI
Mô hình AGCM/MRI dùng số liệu 25 năm từ năm 1979 - 2003 để mô phỏng khí
hậu quá khứ nhằm tính toán các đặc trưng khí hậu cho thời kỳ cơ sở. Tương lai gần
được mô tả từ 2015 đến 2039 (25 năm) và tương lai xa được mô phỏng từ 2075 đến
2099 (25 năm). Sản phẩm của mô hình gồm khoảng 70 yếu tố khí hậu theo kịch bản
phát thải trung bình A1B.
 Ứng dụng mô hình PRECIS của Trung tâm Hadley – Vương quốc Anh
PRECIS (Providing Regional Climates for Impacts Studies) là mô hình động lực khí
hậu khu vực, được xây dựng bởi Trung tâm Nghiên cứu Khí hậu Toàn cầu Hadley và có thể
chạy trên máy tính cá nhân (PC) nhằm phục vụ việc xây dựng các kịch bản biến đổi khí hậu
cho khu vực nhỏ. Tiền thân của mô hình PRECIS là mô hình HadRM3P xây dựng từ năm
1991 và được phát triển, cải tiến để dự tính biến đổi khí hậu. Vị trí của mô hình PRECIS
trong bài toán chi tiết hóa động lực được mô tả ở hình dưới.
Hình 13: Mô tả vị trí của mô hình PRECIS và giao diện mô hình
Mô hình sử dụng hệ tọa độ Lai (Hybrid, η) gồm 19 mực thẳng đứng với mỗi mực η, k
(k = 1, ..., 19) xác định bởi sự kết hợp tuyến tính giữa độ cao địa hình và các mực khí áp.
Lưới ngang của mô hình là lưới xen kẽ, các biến vô hướng như nhiệt độ, khí áp, độ
32

35. ẩm được xác định tại tâm ô lưới còn các thành phần gió được xác định tại các điểm nút
lưới. PRECIS sử dụng phép chiếu cực quay, đảm bảo cho sự ổn định mô hình mà không
cần tới phép lọc phi vật lí.
Hệ phương trình trong mô hình được giải bằng phương pháp số 3 chiều. Mô hình
mô phỏng các biến riêng biệt, khoảng cách giữa các lưới và thời gian là như nhau. Sự
thay đổi của áp suất, gió, nhiệt độ, độ ẩm và các yếu tố khác tuân theo 3 định luật bảo
toàn chính: định luật bảo toàn mô men động lượng, bảo toàn khối lượng và định luật
bảo toàn năng lượng. Chuyển động thẳng đứng còn chịu ảnh hưởng của lực gradient khí
áp và lực trọng trường. Tuy nhiên trong mô phỏng của PRECIS vận tốc và gia tốc thẳng
đứng của các yếu tố là rất nhỏ, do đó được bỏ qua.
Các sơ đồ tham số hóa vật lí trong mô hình bao gồm: sơ đồ mây và giáng thủy; Sơ
đồ bức xạ; Sơ đồ sol khí; Sơ đồ lớp biên; Sơ đồ bề mặt đất; Sơ đồ sóng trọng trường.
Điều kiện biên xung quanh được lấy từ mô hình toàn cầu hoặc dữ liệu phân tích,
bao gồm gió, nhiệt độ, độ ẩm, áp suất bề mặt,… Có khoảng hơn 100 biến khí tượng có
thể khai thác từ sản phẩm của mô hình, trong đó nhiệt độ trung bình, cao nhất, thấp nhất
bề mặt và lượng mưa theo ngày, tháng, năm được đặc biệt quan tâm nhằm xây dựng các
kịch bản BĐKH.
Miềntính cho Việt Nam được xây dựng với phạm vi không gian trong khoảng: 4N-
36ºN, 93-120ºE, độ phân giải ngang 25x25km. Kích thước lưới tính: 140x160 nút lưới.
Mô hình được thiết kế chạy cho 2 thời kỳ: 1) Thời kỳ cơ sở (baseline), được lựa
chọn theo 2 phương án là 1961-1990 và 1980-1999, và 2) Thời kỳ tương lai, được lựa
chọn là thời kỳ 2000-2100 đối với các kịch bản phát thải trung bình và cao. Các mốc
thời gian trong tương lai được xác định theo khoảng 20 năm một: 2000-2019, 2020-
2039, 2040-2059, 2060-2079 và 2080-2100. Ở đây, các tính toán được thực hiện trung
bình cho các thời kỳ này và so sánh với kết quả mô phỏng trong thời kỳ cơ sở của mô
hình để thu được các mức thay đổi của các yếu tố khí hậu trong tương lai.
Như đã nêu ở trên, trong phương pháp chi tiết hóa thống kê sự phù hợp của các
hàm chuyển được nhận định thông qua độ lớn của hệ số tương quan tuyến tính giữa
nhiệt độ, lượng mưa mô phỏng, phân tích bằng mô hình toàn cầu và quan trắc ở Việt
Nam. Kết quả khảo sát cho thấy mối quan hệ của nhiệt độ trung bình tháng giữa số liệu
quan trắc và số liệu tái phân tích tại cùng một trạm khá chặt chẽ. Hầu hết các tháng có
hệ số tương quan > 0,6. Với mối quan hệ này ta có thể sử dụng một cách đơn giản hàm
hồi quy tuyến tính 1 biến làm hàm chuyển. Tuy nhiên, đối với lượng mưa thì phương
trình hàm chuyển không đủ tin cậy, do vậy, biến đổi lượng mưa của mô hình toàn cầu
được sử dụng trực tiếp không thông qua hàm chuyển.
c. Kịch bản BĐKH đối với nhiệt độ trung bình
Nhiệt độ ở tất cả các trạm trên lưu vực sông Lô đều có xu hướng tăng lên ở cả 3
kịch bản biến đổi khí hậu.
33

36. Theo kịch bản A2, trong giai đoạn từ 2020 đến 2099 nhiệt độ trung bình năm tăng
so với thời kỳ nền trung bình 2,8ºC, nhiệt độ trung bình mùa mưa tăng 3,0ºC trong khi
nhiệt độ trung bình mùa khô tăng 2,5ºC.
Theo kịch bản B1, nhiệt độ trung bình năm ở thời kỳ 2080-2099 tăng trung bình
1,7ºC so với thời kỳ nền; mùa mưa tăng khoảng 1,8ºC; mùa khô tăng trung bình 1,5ºC.
Theo kịch bản B2, xu thế của nhiệt độ cũng tương tự như kịch bản A2 và B1, tuy
nhiên không tăng mạnh như kịch bản A2 nhưng tăng nhiều hơn kịch bản B1. So giai đoạn
2080-2099 với thời kỳ nền ở nhiệt độ trung bình năm, trung bình mùa mưa và trung bình
mùa khô cho thấy mức tăng lần lượt như sau: 2,3ºC, 2,5ºC và 2,1ºC. Chi tiết về sự thay đổi
của nhiệt độ trung bình năm tại các trạm trên sông Lô được trình bày trong Bảng 3.
Bảng 3: Sự thay đổi của nhiệt độ trung bình năm so với thời kỳ nền tại các trạm
Đơn vị: ºC
Kịch bản Giai đoạn Chiêm Hóa Hàm Yên Tuyên Quang Phú Hộ Việt Trì Hà Giang
2030-2039 0,8 0,9 0,8 0,9 0,9 0,8
A2
2040-2059 1,3 1,4 1,4 1,5 1,4 1,2
2060-2079 1,9 2 2,0 2,2 2,1 1,8
2080-2099 2,6 2,8 2,7 3,0 3,0 2,5
2030-2039 0,7 0,7 0,7 0,8 0,8 0,7
B2
2040-2059 1,3 1,3 1,3 1,4 1,4 1,2
2060-2079 1,8 1,9 1,9 2,,0 2,0 1,7
2080-2099 2,2 2,2 2,3 2,6 2,5 2,1
2030-2039 0,7 0,7 0,7 0,8 0,7 0,7
B1
2040-2059 1,1 1,2 1,2 1,3 1,3 1,1
2060-2079 1,5 1,5 1,5 1,7 1,6 1,4
2080-2099 1,6 1,6 1,6 1,8 1,8 1,5
XU THẾ TĂNG CỦA NHIỆT ĐỘ Ở
TRẠM CHIÊM HÓA
3.5
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100
A2
B2
B1
Năm
Nhiệt
độ
(ºC)
XU THẾ TĂNG CỦA NHIỆT ĐỘ Ở
TRẠM HÀM YÊN
3.5
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100
A2
B2
B1
Năm
34

37. XU THẾ TĂNG CỦA NHIỆT ĐỘ Ở
TRẠM TUYÊN QUANG
3.5
3.0
(ºC)
2.5
2.0 A2
đ
ộ
B2
Nhi
ệt
1.5
1.0 B1
0.5
0.0
2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100 Năm
XU THẾ TĂNG CỦA NHIỆT ĐỘ Ở
TRẠM VIỆT TRÌ
4.00
3.50
(ºC)
3.00
2.50
đ
ộ
A
2
Nhiệ
t
2.00
B2
1.50
B1
1.00
0.50
0.00
2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100 Năm
XU THẾ TĂNG CỦA NHIỆT ĐỘ Ở
TRẠM PHÚ HỘ
3.50
độ(ºC)
3.00
2.00 A2
Nhiệt
2.50
1.50 B2
1.00
B1
0.50
0.00
2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100 Năm
XU THẾ TĂNG CỦA NHIỆT ĐỘ Ở
3.5 TRẠM HÀ GIANG
3.0
(ºC)
2.5
2.0
đ
ộ
1.5
A2
B2
Nhi
ệt
1.0 B1
0.5
0.0
Năm
2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100
Hình 14: Sự thay đổi của nhiệt độ theo các kịch bản BĐKH A2, B2, B1 tại các trạm
d. Kịch bản BĐKH đối với lượng mưa
Lượng mưa năm tại tất cả các trạm đều có xu hướng tăng lên ở cả 3 kịch bản A2,
B1, B2. Tuy nhiên, lượng mưa không tăng đều ở tất cả các tháng mà có xu hướng tăng
lên rất mạnh vào mùa mưa và giảm vào mùa khô.
Về lượng mưa mùa khô, lượng mưa giảm mạnh vào các tháng I (giảm so với thời
kỳ nền trung bình 18,7% ở kịch bản A2, 17,5% ở kịch bản B2 và 15,8% ở kịch bản B1),
tháng III (giảm trung bình so với thời kỳ nền 8,8% ở kịch bản A2, 8,0% ở kịch bản B2
và 4,9% ở kịch bản B1), giảm nhẹ vào tháng IV (so với thời kỳ nền lượng mưa giảm
trung bình theo các kịch bản A2, B2, B1 lần lượt vào khoảng 3,3%, 3,1% và 2,9%). Tuy
nhiên, vào các tháng đầu và cuối mùa khô (V,XI,XII) lại có xu hướng tăng lên, vào
tháng XI tăng trung bình 6,7%, 6,3% và 6,2% so với thời kỳ nền ở các kịch bản A2, B2
và B1; tháng XII tăng khá mạnh vào khoảng trung bình 20,8%, 19,3% và 15,9% ở các
kịch bản A2, B2, B1; tương tự như vậy, tháng V có lượng mưa tăng nhẹ ở các kịch bản
A2, B2, B1 vào khoảng 1,3%, 1,2% và 1,1%.
Về mùa mưa, lượng mưa có xu hướng tăng ở hầu hết các tháng mùa mưa, đặc biệt
tăng mạnh vào tháng VII, VIII, nhưng giảm đi vào giai đoạn cuối của mùa mưa (tháng
X). Chi tiết về sự thay đổi của lượng mưa tại các trạm trên lưu vực sông Lô được trình
bày trong Bảng 4.
Bảng 4: Sự thay đổi của lượng mưa năm tại các trạm trên sông Lô so với thời kỳ nền
Đơn vị: %
Kịch bản Giai đoạn Chiêm Hóa Hàm Yên Tuyên Quang Phú Hộ Việt Trì Hà Giang
A2 2030-2039 1,3 1,4 1,6 0,6 1,3 2,5
35

38. 2040-2059 2,3 2,4 2,7 0,9 2,2 4,0
2060-2079 3,3 3,5 3,9 1,3 3,1 6,0
2080-2099 4,6 4,9 5,3 1,9 4,3 8,6
2030-2039 1,2 1,3 1,4 0,5 1,2 2,3
B2
2040-2059 2,2 2,3 2,5 0,9 2,0 4,0
2060-2079 3,1 3,3 3,6 1,2 2,9 5,8
2080-2099 3,9 4,1 4,4 1,5 3,6 7,2
2030-2039 1,2 1,2 1,3 0,5 1,1 2,2
B1
2040-2059 2,0 2,1 2,3 0,8 1,9 3,8
2060-2079 2,5 2,7 2,9 1,0 2,3 4,8
2080-2099 2,7 2,9 3,1 1,1 2,5 5,1
XU THẾ THAY ĐỔI CỦA LƯỢNG MƯA Ở
TRẠM CHIÊM HÓA
6.0
5.0
(ºC)
4.0
A2
độ
3.0
B2
Nhiệt
2.0 B1
1.0
0.0
2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100 Năm
XU THẾ THAY ĐỔI CỦA LƯỢNG MƯA Ở
TRẠM TUYÊN QUANG
7.0
6.0
(ºC)
5.0
4.0 A2
độ
B2
Nhiệt
3.0
2.0
B1
1.0
0.0
2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100 Năm
XU THẾ THAY ĐỔI CỦA LƯỢNG MƯA Ở
TRẠM VIỆT TRÌ
6.0
(%)
5.0
4.0
mưa
3.0
A2
Lượng
B2
2.0 B1
1.0
0.0
2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100 Năm
XU THẾ THAY ĐỔI CỦA LƯỢNG MƯA Ở
TRẠM HÀM YÊN
6.0
5.0
(ºC)
4.0
A2
độ
3.0
B2
Nhiệt
2.0 B1
1.0
0.0
2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100 Năm
XU THẾ THAY ĐỔI CỦA LƯỢNG MƯA Ở
TRẠM PHÚ HỘ
4.5
4.0
(%)
3.5
3.0
mưa
2.5 A2
Lượng
2.0 B2
1.5 B1
1.0
0.5
0.0
2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100 Năm
XU THẾ THAY ĐỔI CỦA LƯỢNG MƯA Ở
10.0
TRẠM HÀ GIANG
9.0
8.0
7.0
(ºC)
6.0
5.0 A2
độ
4.0 B2
Nhiệt
3.0 B1
2.0
1.0
0.0
2020-0239 2040-2059 2060-2 07 9 2080-2099 Năm
Hình 15: Sự thay đổi của lượng mưa theo các kịch bản BĐKH A2, B2, B1 tại các trạm
36

39. Xét lượng mưa trung bình năm từng thời kỳ, so với giai đoạn nền, lượng mưa
trung bình năm các giai đoạn trong tương lai có xu hướng tăng lên rõ rệt, giai đoạn sau
tăng nhanh hơn giai đoạn trước. Trong giai đoạn 2020-2059, sự khác biệt giữa các kịch
bản là không nhiều, kịch bản A2 tăng so với giai đoạn nền là 2,4%, kịch bản B2 là 2,3%
và B1 là 2,3%; đến giai đoạn 2060-2099, kịch bản A2 có sự gia tăng mạnh mẽ hơn so
với kịch bản B1 và B2 với lượng tăng trung bình là 4,9%, trong khi kịch bản B2 và B1
tương ứng là 4,1% và 2,9%.
37