Recommended
Recommended
More Related Content
Similar to Academielezing gave van het begrijpende hart deelversie
Similar to Academielezing gave van het begrijpende hart deelversie (13)
More from Avansacademielezing
More from Avansacademielezing (20)
Academielezing gave van het begrijpende hart deelversie
- 1. Gave van het begrijpende hart Dr. Heleen Torringa Docent kritisch denken en ethiek, opleiding Communicatie, Avans Hogeschool
- 2. ‘Het is beter om niet te oordelen.’ ‘Oordelen is iets louter individueels. Elke mening is even veel waard. Discussie over individuele oordelen is zinloos.’
- 3. Stelling 1: Alle dingen die je kunt roken, zijn gezond Stelling 2: Sigaretten kun je roken Conclusie: Sigaretten zijn gezond Geldige redenering?
- 4. Redeneervorm modus ponens Als P, dan Q P Dus: Q Stelling 1: Als je mens bent (P), ben je sterfelijk (Q) Stelling 2: Socrates (X) is een mens (P) Conclusie: Socrates (X) is sterfelijk (Q) Is de redenering geldig of ongeldig?
- 5. Als P, dan Q X is P Dus: X is Q Stelling 1: Als je mens bent (P), ben je sterfelijk (Q) Stelling 2: Socrates (X) is een mens (P) Conclusie: Socrates (X) is sterfelijk (Q) P
- 6. Als P, dan Q X is P Dus: X is Q Stelling 1: Als je mens bent (P), ben je sterfelijk (Q) Stelling 2: Socrates (X) is een mens (P) Conclusie: Socrates (X) is sterfelijk (Q) Q P
- 7. Als P, dan Q X is P Dus: X is Q Stelling 1: Als je mens bent (P), ben je sterfelijk (Q) Stelling 2: Socrates (X) is een mens (P) Conclusie: Socrates (X) is sterfelijk (Q) Is de redenering geldig of ongeldig? Geldige redenering! Q P X
- 8. Stelling 1: Alle dingen die je kunt roken, zijn gezond Stelling 2: Sigaretten kun je roken Conclusie: Sigaretten zijn gezond Geldige redenering?
- 9. Gezond (Q) Roken (P) Sigaretten (X)
- 10. Redeneervorm omkering modus ponens Als P, dan Q X is niet P Dus: X is niet Q Als je mens bent (P), dan ben je sterfelijk (Q) Socrates (X) is geen mens (niet P) Conclusie: Socrates (X) is niet sterfelijk (niet Q) Is de redenering geldig of ongeldig?
- 11. P Als P, dan Q X is niet P Dus: X is niet Q Als je mens bent (P), dan ben je sterfelijk (Q) Socrates (X) is geen mens (niet P) Conclusie: Socrates (X) is niet sterfelijk (niet Q) Is de redenering geldig of ongeldig?
- 12. Q P Als P, dan Q X is niet P Dus: X is niet Q Als je mens bent (P), dan ben je sterfelijk (Q) Socrates (X) is geen mens (niet P) Conclusie: Socrates (X) is niet sterfelijk (niet Q) Is de redenering geldig of ongeldig?
- 13. Als P, dan Q X is niet P Dus: X is niet Q Als je mens bent (P), dan ben je sterfelijk (Q) Socrates (X) is geen mens (niet P) Conclusie: Socrates (X) is niet sterfelijk (niet Q) Is de redenering geldig of ongeldig? Ongeldig! Q P X ? X ?
- 14. “Jij denkt dus dat misbruik van studiefinanciering in het Mbo kan worden ontmoedigd als scholen beter op aanwezigheid controleren en info over niet-aanwezige studenten doorgeven aan de overheid. Denk je nu echt dat er geen misbruik meer wordt gemaakt als die controles er komen...?!” Welke denkfout wordt hier gemaakt?
- 15. “Ik beschouw goed redeneren als een instrument om het resultaat van wat ik “kritisch denken” noem te beoordelen. Dat resultaat is een beargumenteerd standpunt, maar wat eraan vooraf gaat maakt denken kritisch.”
- 17. “Uit de onwil of het onvermogen ons door middel van een oordeel met anderen te verbinden, ontstaan de echte skandala, de werkelijke struikelblokken die geen menselijke macht kan verwijderen, omdat ze niet zijn veroorzaakt door menselijke en in menselijke zin begrijpelijke motieven. Daarin ligt de verschrikking en tegelijkertijd de banaliteit van het kwaad.” Hannah Arendt (1906-1975)
- 19. Reflectief oordelen “Het vermogen specifieke gebeurtenissen te beoordelen, zonder ze onder te brengen onder algemene regels die kunnen worden onderwezen en aangeleerd tot ze tot gewoonten worden die door andere gewoonten en regels kunnen worden vervangen.” (Arendt, Denken en morele overwegingen, 1971)
- 20. Vereisten van reflectief oordelen 1. Verbeelding: het vermogen om het afwezige aanwezig te stellen - Verruimde denkwijze (onpartijdigheid) - In het particuliere iets algemeens ontdekken (in voorbeelden iets algemeens zoeken) Criterium: mededeelbaarheid 2. Gemeenschappelijk zintuig (common sense / sensus communis) - Helpt bepalen in hoeverre iets mededeelbaar is Criterium: menselijke pluraliteit (rekening houden met alle mogelijke standpunten)
- 21. Gave van het begrijpende hart
- 23. Heeft Nederland de morele verantwoordelijkheid om gehoor te geven aan de oproep van Syriëgangers om opgehaald te worden uit strafkampen in Syrië?
- 24. 1. Inspanningsverplichting Staat ophalen Nederlandse kinderen. 2. Staat heeft recht berechting Syriëgangers in Syrië/Irak te laten plaatsvinden. 3. Van Staat kan niet worden geeist dat er grote veiligheidsrisico’s worden genomen.
- 25. Socioloog en criminoloog Marion van San sprak met Syriëgangers. Deze maand (nov. 2019) kwam haar boek Kalifaatontvluchters uit. Syriëgangers hebben vooral élkaar geronseld. Als de mannen vrouwen vroegen te komen, was dat reden om te vertrekken. Radicalisering ging vaak samen met die van hun man of geliefde. Vaak hadden de vrouwen een moeizame, problematische jeugd gehad.
- 26. - Schort je oordeel op. Ga in gesprek over de vraag; - Beperk je in je oordeelsvorming tot de specifieke situatie van de Syriëgangers die de Staat vroegen om repatriëring; - Stel regelmatig de vragen: wat bedoel je met...? Begrijp ik goed dat je...? Wat betekent morele verantwoordelijkheid in dit geval?; - Verplaats je in verschillende (afwezige) partijen die bij een oordeel over deze kwestie betrokken zijn; - Is wat je wilt overbrengen communiceerbaar (mededeelbaar)?
- 27. Bedankt voor uw aandacht!
Editor's Notes
- Welkom! Ik wil jullie in deze lezing laten zien wat er meestal onder kritisch denken wordt verstaan en welk soort lessen daaronder vallen. Ik wil jullie dan laten kennismaken met mijn eigen kritisch denken-begrip. Ik doe dat met behulp van mijn inspiratiebron Hannah Arendt. Zij omschrijft een bepaalde vorm van oordelen ook wel als ‘gave van het begrijpende hart’. Ik neem jullie daar stap voor stap in mee.
- Ik heb een fascinatie voor oordelen. Er is een verschil tussen wat mensen zeggen en wat ze doen. ‘Het is beter om niet te oordelen’ is een opvatting die in bepaalde kringen leeft. Men lijkt dan te doelen op negatieve oordelen. En de snelle, ondoordachte oordelen. Maar ‘Het is beter om niet te oordelen’ is zelf een oordeel. Oordelen staat niet gelijk aan veroordelen. Niet oordelen om te ontkomen aan negatieve en ondoordachte oordelen? Kind met het badwater weggooien. Niet oordelen kan niet en is niet wenselijk, omdat een evenwichtige manier van oordelen ons helpt oriënteren in de wereld. Het is onderdeel van betekenis verlenen aan wat je meemaakt en daarover uitwisselen met anderen. Bovendien cruciaal voor de ontwikkeling van moraal in de samenleving. ‘Elke mening is evenveel waard, dus discussie is zinloos’ is een opvatting die ook veel voorkomt. Discussies in de praktijk laten vaak een heel ander beeld zien. Hoe vaak sluiten mensen zich niet op in hun eigen gelijk? Voorbeelden op sociale media te over. De vraag is of we het dan hebben over meningsverschillen of over een botsing van emoties. Blijkbaar is niet elke mening evenveel waard. Een bepaalde oordeelsvorm, waarover ik het in deze lezing ga hebben, ontkomt niet aan het subjectieve dat aan oordelen kleeft, maar ontstijgt dat niveau eveneens.
- Ik wil jullie graag een indruk geven van wat ik studenten leer onder de noemer van kritisch denken. Dit is het onderdeel logische geldigheid.
- Deze geldige redeneervorm wordt de modus ponens genoemd; wijze (modus) door iets te stellen/bevestigen (ponens).
- We kunnen deze redeneervorm zichtbaar maken met ‘cirkels’ (diagrammen).
- Met dit cirkeldiagram zie je dat de ‘verzamelingen’ in elkaar vallen. Ja, de redenering is logisch geldig. Dit is een invulling van de modus ponens. Feitelijk zijn de uitspraken niet waar, maar logisch – qua vorm – is de redenering als geheel geldig.
- Met behulp van ‘taal’ is lastig uitleggen waarom deze redeneervorm ongeldig is. Aan de hand van het diagram (de cirkels) is de uitleg: X (Socrates) kán binnen Q vallen, want valt dan nog steeds buiten P (en dat is het geval, zoals je moet aannemen aan de hand van de tweede stelling: X is niet P). Je kunt daarom niet uitsluiten dat X binnen Q valt en dat doe je wel als je stelt dat X niet Q is. Daarom is deze redeneervorm ongeldig. Het is de ongeldige tegenhanger van redeneervorm “modus ponens”. Deze redeneervorm is de omkering van de “modus ponens”(in tegenstelling tot de modus ponens wordt niet bevestigd dat Socrates een mens is, maar ontkend dat hij een mens is). De vorm van de geldige modus ponens is als volgt: Als p, dan q - Als je mens bent, dan ben je sterfelijk X is p - Socrates is een mens Dus q - Socrates is sterfelijk De ongeldige tegenhanger - ontkenning van het antecedent - daarvan is: Als je mens bent, ben je sterfelijk Socrates is geen mens (ontkenning van het antecedent – eerste deel van de eerste stelling) Socrates is niet sterfelijk Deze redeneervorm is ongeldig, omdat de regel is ‘als je mens bent, dan ben je sterfelijk’ en niet, de ontkenning ervan: ‘als je geen mens bent, dan ben je niet sterfelijk’. Met andere woorden: mens-zijn is niet de enige voorwaarde voor de eigenschap ‘sterfelijk-zijn’.
- Omkering van de modus ponens; Als p (beter controleren op aanwezigheid en info afwezige studenten doorgeven aan overheid), dan p (misbruik studiefinanciering ontmoedigen). Niet p (niet beter controleren op...). Dus niet q (misbruik studiefinanciering niet ontmoedigen). Uit de tekst kan niet worden opgemaakt dat de maatregel om misbruik van studiefinanciering te bestrijden gezien wordt als noodzakelijke voorwaarde; ‘als niet A (maatregel van controle invoeren), dan niet B’ (misbruik niet ontmoedigen). Anders had er gestaan: alléén als scholen beter controleren op aanwezigheid en info doorgeeft aan de overheid, kan misbruik worden bestreden).
- Voor mij is goed redeneren en goed argumenteren niet de kern van kritisch denken. Ik beschrijf dit onder andere in mijn boek Uitspraken beweren niets. De gemene deler van veel omschrijvingen van kritisch denken is de verwijzing naar het vermogen om goed te redeneren en naar de dispositie om dat ook te doen. Voldoen aan criteria van goed redeneren is in die opvatting kritisch. Ik kan mij in de gelijkstelling van kritisch denken = ‘goed kunnen en willen redeneren’ niet vinden. Citaat laten zien.
- Een geldige redenering en juiste argumentatie kwalificeren als kritisch, stelt kritisch denken voor als een denkvaardigheid die contextloos kan worden beoefend. Of je nu redeneert over Pippi Langkous of over maatschappelijke verantwoordelijkheid, het maakt voor de beoordeling van redeneerkwaliteit niets uit. Dezelfde criteria zijn er namelijk op van toepassing. De argumenten over Pippi Langkous en over maatschappelijke verantwoordelijkheid kunnen relevant en volledig zijn. De onderliggende redenering kan in beide gevallen logisch geldig zijn.
- Dit is Hannah Arendt. Deze Duits-Joodse filosofe leefde van 1906 tot 1975. Na de machtsovername door Hitler emigreerde ze naar Frankrijk waar ze hielp bij de emigratie van Joodse kinderen naar Palestina. Na een korte internering in 1940 kon zij uitwijken naar Amerika. Mijn kritisch denken-begrip is sterk geïnspireerd door haar werk over oordelen. Hannah Arendt maakte zich in haar tijd, de naoorloogse jaren, zorgen over het oordeelsvermogen van burgers. Kort door de bocht dacht ze in de jaren ’50 en ‘60 na over de vraag hoe de verschrikkingen in WOII hebben kunnen plaatsvinden. Eén van de conclusies die ze trok is dat de mensen die niet collaboreerden met het nazi-systeem zelfstandig durfden te oordelen, omdat ze een geweten hadden dat niet automatisch werkte.
- Arendt koppelt de teloorgang van het oordeelsvermogen aan de opkomst van de wetenschappen, begin 20e eeuw. Die wetenschappen hebben het geloof in de gewone ervaring aangetast en zo een wereldvervreemding op gang gebracht. De werkelijkheid die wij met onze zintuigen ervaren wordt tot schijnwerkelijkheid gedegradeerd en vervangen door de werkelijkheid die de wetenschappen onthullen. Herkenbaar voor mij. Denk aan ‘wij zijn ons brein’ en ‘de vrije wil bestaat niet’ van bekende neurowetenschappers in onze tijd. Voor het individu is geen plaats meer, redeneerde Arendt. Het is eerder een afwijking van een statistische wetmatigheid. Als burgers deze wetenschappelijke manier van denken toepassen op maatschappelijke kwesties, dan oogt dat intelligent, maar het is dom, aldus Arendt. Zij ontleent deze provocerende uitspraak aan Immanuel Kant (18e eeuws filosoof uit de Verlichting) die schreef: Eigenlijk is wat men domheid noemt een gebrek aan oordeelsvermogen. CITAAT. Arendt gaat verder en zegt: “Kants definitie van domheid is geenszins naast de kwestie. Sinds het begin van deze eeuw gaat de groei van betekenisloosheid gepaard met een verlies aan gezond verstand. In vele opzichten lijkt dit verlies eenvoudigweg op een toenemende domheid.” Uit: Oordelen. Het leven van de geest (2016). Dirk de Schutter en Remi Peeters. Zoetermeer: Klement. In de logica kan er een feitelijke onjuistheid (sigaretten zijn gezond) volgen uit uitspraken die logisch waar zijn. Logische redeneringen gaan niet over de wereld, maar gaan over de manier waarop uit uitspraken een conclusie wordt getrokken. Op deze manier denken over de “wereld van de menselijke aangelegenheden”, zoals Arendt dat noemt, is dom. Ook het gebrek aan het vermogen om tot evenwichtige waardeoordelen te komen herken ik als ik naar studenten kijk. Data verzamelen voor een onderzoek en daar een conclusie uit trekken lukt nog wel. Maar nadenken over de vraag wat die conclusie betekent voor het handelen van de opdrachtgever, vinden ze onzettend moeilijk. Ze lijken gevangen te zitten in het paradigma: ik mag mijn persoonlijke mening niet geven. Het gaat alleen om feiten. Dat er een verschil is tussen een persoonlijk standpunt en een beargumenteerd advies waar meerdere partijen in zijn meegenomen, lijken ze niet te begrijpen. Ook bij het vak Ethiek dat ik geef, zie ik dat studenten grote moeite hebben om zich te verplaatsen in de perspectieven van anderen en te denken vanuit een ethische theorie om tot een gewogen moreel oordeel te komen. Ze stellen een moreel standpunt gelijk aan een persoonlijke mening waarover discussie niet veel zin heeft. Ook laten ze gevoel in eerste instantie achterwege, want ze willen objectief/zakelijk zijn. Eén mens doden om er vijf te redden vinden veel studenten ‘volkomen logisch, dus het juiste om te doen’. Een feitelijke onwaarheid gebruiken in een campagne om mensen aan te zetten tot gedragsverandering (bijv. orgaandonor te worden), vindt een groot deel van hen gerechtvaardigd (in een basisvak Ethiek), want alles wat werkt is goed.
- Het gaat Arendt om de kunst van het begrijpen. Dat ziet ze, min of meer, als remedie voor gedachteloosheid of doorgeschoten instrumenteel denken. Begrijpen ziet ze als aandachtig en onbevangen de confrontatie aangaat met, en weerstand bieden aan de werkelijkheid, wat die ook moge zijn. Begrijpen ziet ze niet als goedkeuren en niet als empathie, maar als zo onpartijdig mogelijk onderzoeken wat er in de wereld (niet de logische werkelijkheid) gebeurt. Het gaat haar om het zoeken naar betekenis van een concreet fenomeen. Ze ziet begrijpen ook als vorm van verzet. Wat ze aanvankelijk begrijpen noemt, noemt ze later oordelen. Dit begrijpen voltrekt zich als Kants “reflexieve oordeel” waarbij iets wordt bepaald, zonder het onder een algemene noemer te scharen. Bij het logische en juridische oordeel kunnen beoordelaren het bijzondere onder het algemene scharen. Maar in het geval van oordelen over maatschappelijke kwesties is er niet één regel waaruit alle particuliere oordelen voortkomen. Citaat laten zien. Het oordelende individu moet wel in staat zijn om in het particuliere iets algemeens te ontdekken. Niet algemeen in de zin van een regel of concept, maar in de vorm van een voorbeeld. Deze algemeenheid overstijgt het het subjectieve en maakt het oordeel ook voor anderen betekenisvol. Citaat uitspreken: “We kunnen een tafel zien of bedenken die we beoordelen als de best mogelijke tafel en die we als voorbeeld nemen van hoe tafels eigenlijk behoren te zijn: de exemplarische tafel. Dit voorbeeld is en blijft een particulier iets dat in zijn particulariteit de algemeenheid onthult die op geen enkele andere manier gedefinieerd kan worden. Moed is zoals Achilles enzovoort.” Uit: Uit: Oordelen. Het leven van de geest (2016). Dirk de Schutter en Remi Peeters. Zoetermeer: Klement.
- Oordelen als individu is een subjectieve activiteit. Arendt onderzocht, net als Kant, welke oordeelsvorm het puur subjectief oordelen overstijgt. Ze maakt, in navolging van Kant, een onderscheid tussen een smaakoordeel dat zintuiglijk tot standkomt, zonder bemiddeling van reflectie. Sommige smaakoordelen zijn onmiddellijk. Daarover is geen discussie mogelijk in termen van juist of onjuist. Over smaak valt niet te twisten. “Geen enkel argument kan mij overtuigen oesters lekker te vinden als ik geen oesters lust”, aldus Arendt. Zij doelt niet alleen letterlijk op smaakpapillen, maar op al die subjectieve smaakoordelen die niet mededeelbaar zijn. Oordelen die niet goed aan anderen zijn uit te leggen en waarover discussie zinloos is. Denk aan oordelen over wat lekker is en opvattingen die bijna alleen een gevoel weergeven. Ze noemt twee vermogens van mensen die ervoor zorgen dat het louter subjectieve smaakoordeel wordt getransformeerd in iets wat mededeelzaam is en waarde kan hebben voor het samenleven. Verbeelding Gemeenschappelijk zintuig (sensus communis) Ad 1. Verbeelding: het vermogen om het afwezige aanwezig te stellen. Kant zei: als je iets waarneemt wat je bevalt, dan is dat aangenaam, maar niet schoon. Aangenaam is een gewaarwording. Schoon is een oordeel. Als je terugdenkt aan een bepaalde waarneming en je bent nog steeds geraakt in die representatie, dan is het ‘onmiddellijke’ eraf en kunnen we iets beoordelen als juist of onjuist, belangrijk of onbelangrijk, schoon, lelijk of iets er tussenin. We hebben het dan over een oordeel en niet langer over smaak. Deze afstand tot een onderwerp wordt gezien als voorwaarde voor onpartijdigheid. Je iets voorstellen dat nu niet aanwezig is, maakt het klaar voor reflectie. En reflectie is de eigenlijke activiteit van iets beoordelen. Ook is in staat zijn om in iets particuliers iets algemeens te ontdekken (aan de hand van voorbeelden) een kenmerk van het soort verbeelding waarover Arendt het heeft. Om het puur subjectieve te overstijgen, moet wat je zegt mededeelbaar (communiceerbaar) zijn. Ad 2. Gemeenschappelijk zintuig: Kant besefte dat er iets niet-subjectiefs schuilt in ‘common sense’, ons gemeenschappelijke zintuig om de wereld te ervaren. Dat niet-subjectieve zit ‘m in het feit dat we met anderen samenleven. Het niet-subjectieve element in de niet-objectieve zintuigen is de intersubjectiviteit. Een oordeel gaat altijd gepaard met een reflectie over anderen en hun smaak. Het houdt rekening met hun mogelijke oordelen. Ik oordeel als lid van een gemeenschap. Arendt beseft dat common sense ook het gevaar in zich draagt van ‘ondoordacht conformisme’. Zij zegt: gezond verstand kan ook rampzalig zijn; gezond verstand en ideologie gaan vaak hand in hand. Ze spreekt daarom liever van de sensus communis dat meer omvat dan de publieke opinie. “De publieke opinie is de dood van de verscheidenheid.” Wat we nodig hebben is een vorm van kritisch denken die onterechte, ideologische uitspraken ontmaskert. Het criterium voor het gezonde oordeel is verscheidenheid van niet tot elkaar te reduceren opinies. Dus niet ‘wet van het grootste getal. Voor Arendt moet een gemeenschap politiek zijn. Dat wil zeggen: ruimte bieden aan verscheidenheid, een stem geven aan eenieder, met name ook aan individuen en minderheden. Uit: De ontdekking van de de wereld (2005). Over Hannah Arendt. Peter Venmans. Amsterdam/Antwerpen: Atlas.
- Samenvattend: Verbeeldingskracht schept afstand. Afstand schept onpartijdigheid. Onpartijdigheid biedt ruimte voor reflectie. Die reflectie moet mededeelbaar zijn, je moet het kunnen overbrengen aan anderen, want zo kan het appeleren aan gemeenschapszin. Als het appeleert aan ons gemeenschappelijke zintuig, dan kan een reflexief oordeel geldig zijn. Het is niet vergelijkbaar met de geldigheid van wetenschappelijke uitspraken die, stelt Kant, ook geen oordelen zijn. We kunnen daarom iemand niet dwingen om met onze oordelen in te stemmen. We kunnen alleen dingen naar de instemming van alle anderen en hen ertoe verleiden. We doen dan een beroep op de gemeenschapszin. Als we oordelen, oordelen we als lid van een gemeenschap. Arendt vergelijkt verbeeldingskracht met wat koning Salomo in de bijbel “gave van het begrijpende hart” zou hebben genoemd. Ik heb nagevraagd bij emiritus predikant Ries den Dekker of klopt wat Arendt hier toeschrijft aan Salomo. Arendt refereert aan 1 Koningen 3 uit het Oude Testament, licht Den Dekker toe. Letterlijk vraagt Salomo om een horend hart. Of als je de zin uit 1 Kon.3:9 afmaakt: een horend hart om recht te spreken en om te onderscheiden tussen goed en kwaad. Martin Buber vertaalt in zijn Verdeutschung van de Tenach letterlijk: ein hörendes Herz. De oude Statenvertaling zei: een verstandig hart. De lang gebruikte NBG-1951: een opmerkzaam hart. De Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004: een opmerkzame geest. En de Naardense Bijbel uit 2004 die leunt op Buber blijft bij de letterlijke tekst: een horend hart. In de brede zin van het woord kun je een horend hart ook zien als begrijpend hart. Aldus Ries den Dekker die daar ook nog nadere uitleg over geeft. Ik citeer Arendt: “In deze zin zou de oude tot God gerichte smeekbede van koning Salomo, die zeker iets afwist van politiek handelen, om de gave van een “begrijpend hart” als de grootste gave die een mens kan ontvangen en verlangen, ook nog onze smeekbede kunnen zijn.” Arendt schrijft dat Salomo als koning wist dat alleen een “begrijpend hart” en niet louter reflectie of louter voelen het voor ons draaglijk maakt om met andere mensen samen te leven. “Het scheppen van afstand tegenover sommige dingen en het bereiken van anderen over afgronden heen, maakt deel uit van de dialoog van het begrijpen; hiertoe brengt de directe ervaring een te nauw contact tot stand en werpt loutere kennis kunstmatige barrières op. Zonder dit soort van verbeelding, die in feite op begrijpen neerkomt, zouden wij nooit in staat zijn om ons in de wereld te oriënteren. Het is het enige innerlijke kompas dat we hebben. De mate waarin we tijdgenoten zijn hangt af van de reikwijdte van ons begrijpen.” Bron: Oordelen. Het leven van de geest (2016). Dirk de Schutter en Remi Peeters. Zoetermeer: Klement.
- Bij wijze van retorische stijlfiguur : Alsjeblieft Avans, maak meer werk van ethiek. En laat reflectief oordelen, ook over beroepsgerelateerde kwesties die de samenleving raken, onderdeel zijn van kritisch denken om zo je eigen onderwijsvisie waar te maken. In die visie staat o.a. dat Avans tevreden is als: “onze studenten en onze medewerkers een kritische houding hebben en gesprekspartner zijn voor partners in de regio”; “onze studenten komen tot creatieve oplossingen, die maatschappelijk van waarde zijn. En als ze de afweging maken tussen toekomstgericht, leefbaar en maatschappelijk verantwoord”. Zie: Ambitie 2020. https://www.avans.nl/over-avans/organisatie/visie. (Er wordt nu gewerkt aan de ambitie 2025.)
- Dit is een actuele kwestie waarover we middels ‘reflectief oordelen’ een standpunt kunnen vormen.
- Ter info over de kwestie. 1. De kortgedingrechter van de rechtbank Den Haag heeft op 11-11-2019 bepaald dat de Staat zich moet inspannen om de Nederlandse kinderen van Syriëgangers naar Nederland te halen. Volgens de rechter handelt de Staat onzorgvuldig als hij zich daarvoor niet actief inzet. 2. Over de eiseressen in deze zaak, overwegend moeders, oordeelt de rechter anders. Zij zijn welbewust naar Syrië of Irak gegaan om zich aan te sluiten bij IS, een terroristische organisatie. Zij wisten dat die organisatie zich schuldig maakt aan weerzinwekkende en grove misdaden. De vrouwen moeten daarvoor berecht worden. De Staat wil dat die berechting in de regio plaatsvindt en heeft ook het recht om te proberen die berechting daar plaats te laten vinden. Alleen als de Syrisch- Koerdische autoriteiten of anderen die betrokken zijn bij de repatriëring als voorwaarde stellen dat de moeders mee moeten met de kinderen zal de Staat zich ook hiervoor moeten inspannen. Zij worden dan in Nederland voor de rechter gebracht. 3. De rechter heeft overwogen dat het hier uitdrukkelijk gaat om een inspanningsverplichting van de Staat. Dat dit ertoe leidt dat de kinderen snel naar Nederland kunnen reizen, is niet zeker. De situatie in Noord-Syrië is complex door de militaire aanwezigheid van verschillende landen. De Staat moet wel alle mogelijkheden die er zijn, zoals de hulp van de Amerikanen die is aangeboden, benutten. Maar van de Staat kan niet vereist worden dat grote veiligheidsrisico’s worden genomen. Bron: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBDHA:2019:11909&showbutton=true&keyword=Syri%c3%ab
- Socioloog Marion van San deed wat geen enkele andere onderzoeker deed. Ze sprak met Syriëgangers én ze zocht de ouders op. „Ze waren verbijsterd, vertelden ze. Opeens was hun kind weg.” Van San schreef een boek over de kalifaatgangers. Van San: “IS werd steeds slimmer in het verspreiden van propaganda via sociale media. Dat heeft zeker bijgedragen. En er waren charismatische (jonge) mannen die invloed hadden op andere jongeren. Vooral in de driehoek Delft, Zoetermeer, Den Haag. Die steden kennen relatief veel uitreizigers. Maar het ronselen door figuren die rond een moskee hingen, wordt zeer overschat. Ze hebben vooral élkaar geronseld. Jongemannen die al naar Syrië waren gegaan, berichtten vrienden in Nederland hoe geweldig het was. En ze hitsten elkaar in Nederland op: een goede moslim hoort daar te vechten voor zijn broeders. En alle zonden worden vergeven. Het bleef gissen, wie daadwerkelijk vertrok en wie niet. Er waren fervente IS-aanhangers van wie ik dacht – die zijn zo weg – die bleven.” “Ze hebben vooral élkaar geronseld. Jongemannen die al naar Syrië waren gegaan, berichtten vrienden in Nederland hoe geweldig het was. En ze hitsten elkaar in Nederland op: een goede moslim hoort daar te vechten voor zijn broeders. En alle zonden worden vergeven. Het bleef gissen, wie daadwerkelijk vertrok en wie niet. Er waren fervente IS-aanhangers van wie ik dacht – die zijn zo weg – die bleven.” “Voor de dames was het bijzonder aantrekkelijk om iets met een strijder te hebben. Dan had je aanzien in de vriendengroep. Het was ook vrij makkelijk. Als je een paar berichten over de gewapende strijd likete dan had je al snel contact. Ik ben zélf via Facebook ten huwelijk gevraagd door een strijder. Als de mannen vrouwen vroegen te komen, was dat reden om te vertrekken. Er zijn ook vrouwen die op eigen houtje een proces van radicalisering doormaakten, maar ik zag regelmatig dat het samen ging met de radicalisering van hun man of geliefde. Vaak hadden de vrouwen een moeizame, problematische jeugd, soms met mishandeling of seksueel misbruik. Zij zagen hun vertrek ook als een nieuwe start, waarbij de zonden werden gewist.” Bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2019/11/11/de-syriegangers-hebben-vooral-elkaar-geronseld-a3979816.
- Denkoefening in reflectief oordelen.
- Waar oordelen soms gelijk wordt gesteld aan veroordelen en de mogelijkheid van intersubjectiviteit over het hoofd wordt gezien, brengt niet oordelen en louter subjectief oordelen, volgens Hannah Arendt de wereld in juist gevaar. Reflectief oordelen is het ‘met anderen delen en behouden van de wereld’. Bedankt voor uw aandacht!