Шәкәрімтану

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
«ҰЛАН АУДАНЫНЫҢ БІЛІМ БӨЛІМІ» МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕ
«КАКЕН АХАНОВ АТЫНДАҒЫ ОРТА МЕКТЕП» КММ
ТАҢДАУ КУРСЫ БАҒДАРЛАМАСЫ
Тақырыбы: Шәкәрімтану
Сағат саны: 34 сағат
Аптасына: 1 сағат
Сынып: 9
Оқу бағдарламасын құрастырған: қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Касебаева Н.С.
Оқу бағдарламасы гуманитарлық әдістемелік бірлестігі отырысында
қаралды және ұсынылды.
Хаттама №______ _____________ 2017 ж.
Алғабас, 2017

2. Түсінік хат
Өзектілігі. Оқыту сапасын арттыруда білім беру үдерісінің барлық
қатысушыларының ең үздік білім ресурстары мен технологияларына тең
қолжетімділікті қамтамасыз ету; оқушылардың алған білімдері тез өзгеретін әлемде
табысқа жеткізетіндігінен қанағаттану; жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан
Республикасының зияткерлік, дене бітімі және рухани дамыған азаматын
қалыптастыру қажет. ҚР БжҒМ Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім
академиясын ұсынған 2015-2016 оқу жылына ҚР жалпы орта білім беретін
ұйымдарда ғылым негіздерін оқытудың ерекшеліктері туралы әдістемелік нұсқау
хатта: Дарынды балаларға арналған арнайы білім беру ұйымдарында, гимназияда,
мектеп-гимназиялар мен лицейлерде, мектеп-лицейлерде, жалпы білім беретін
мектептерде пәндерді тереңдетіп оқыту үшін факультативтер және оқушылардың
таңдауы бойынша қосымша курстарды ұйымдастыру қажет деген [1,166 б.].
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын, зерттеушілік дағдыларын дамытуға
ерекше мән берілген.
Шәкәрімнің шығармашылық мұрасы – халқымыздың ғасырлар бойы
маңызын жоймайтын рухани қазынасы. Шәкәрімді тану, бағалау, насихаттау,
оқыту – қоғамдық ой-санада тың серпілістер туғызып, мақсаткерлікке
жұмылдырады. Заман, уақыт талабына орай Шәкәрімді жаңа қырынан тану,
ғылыми тұрғыдан тың байламдардың жасалуы – заңдылық.
Курстың мақсаты: Шәкәрім шығармаларын терең де, жан-жақты таныту
арқылы елжанды, халқымыздың әдебиетін, өнерін, салт-дәстүрін, мәдениетін, тілін
ұлттық құндылық ретінде бағалайтын, эстетикалық талғамы жоғары, білім, білік,
дағдылармен қаруланған, түйген ойларын іс жүзінде өз кәдесіне жарата білетін,
ұлттық сана-сезімі қалыптасқан, өркениетті қоғамда өмір сүруге лайықты, терең
ойлайтын дара тұлға қалыптастыру.
Курсты оқытудың міндеттері:
1) Ақынның мұрат-мақсаттарын, көркем-әдеби туындыларын, ғылым, білім,
өнер, тәрбие мәселелері туралы өсиеттерінің маңыздылығын түсіндіру арқылы
оқушылардың ұлттық танымын қалыптастыру, шығармашылық қиялын дамыту,
автордың ұстанымын түсінуге баулу, көркем туындының тілдік ерекшеліктерін,
идеялық мәнін талдауға, пікір алмасуға үйрету, жастардың өмірден өз орнын
табуға бағыттау;
2) Ақынның көркем-әдеби туындыларындағы ұлттық таным мен рухани-
мәдени құндылықтарды оқушылардың бойына дарыту, ақын идеяларын күнделікті
тұрмыста басшылыққа алуға тәрбиелеу, шығармаларының адамгершілікті,
имандылықты, махаббатты, достықты, әділеттілікті, татулықты, бірлікті
жырлайтындығын келер ұрпаққа үлгі-өнеге ету;
3) Ғұлама ойшылдың философиялық ақыл-нақыл сөздерінің мән-мағынасын
ашып, тәлімгерлік тағылымын сөз ету, қоғамдық құрылыс, азаматтық көңіл күй,
тарихи таным үрдісі туралы жазған ғылыми-философиялық трактаттарындағы
көзқарастарымен таныстыру;

3. 4) Ақынның шетел ақындарының шығармаларын аударудағы шеберлігі,
қарасөздері, өлеңдері мен поэмаларындағы ақындық биік мұрат, адамгершілік
идеяларын таныту;
5) Шәкәрім және қазіргі қазақ әдебиетінің рухани байланысын ғылыми
негізде пайымдау. Қазіргі шәкәрімтанушы ғалымдардың ақын шығармаларын
зерттеу, жинақтау, жариялау, насихаттау турасындағы жұмыстарынан хабардар
ету;
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
• Қазақ әдебиетінің энциклопедиясы, Алматы,1999ж
• Бес арыс (Шәкәрім бөлімі)
• Қ Мұқамедханов. Шәкәрім // Қазақ әдебеті 1998ж
• Х Сүйіншәлиев «Ш Құдайбердіұлы» Алматы, 1990ж
• Қ.Бітібаева «Жас ұрпақты сөз өнерімен қауыштыру жолдары» 2011ж

4. «Шәкәрімтану» 9-сынып /34 сағат/
Р/
с
Сабақтың тақырыбы
Сағат
саны
мерзімі
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Ш.Құдайбердіұлының өмірінен мәлімет
Шәкәрім шығармаларына шолу
Шәкәрім шығармашылығының
басты ерекшелігі
Шәкәрімнің әдебиет әлеміне қосқан үлесі
Ақындық мектебінің қайнарлары
Шәкәрім-Абай дәстүрін жалғастырушы
Лирикалық туындыларындағы халық жайы,ел
тағдыры
Шәкәрімнің азаматтық үні
Шәкәрім лирикасындағы оқу-білім мәселелері
Гуманистік, демократиялық идеядағы ар, мораль
туралы лирикалары
Ақындық өнер,өлең,сөз құдіреті мен қасиеті туралы
өлеңдері
Жастық, махаббат лирикасы
Шәкәрім сатирасы
Шәкәрімнің дін,дін иелері туралы пікір,өлеңдері
Шәкәрім өлеңдеріндегі Абай тақырыбы
Мысал өлеңдері
Шәкәрім-эпик ақын
«Еңлік-Кебек» поэмасы
«Қалқаман-Мамыр» поэмасы
2
1
1
1
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
2
2

5. Н.С.Касебаеваның «Шәкәрімтану» курсының
бағдарламасына сарапшының
ПІКІРІ
ҚР Б ж ҒМ Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясын ұсынған
2015-2016 оқу жылына ҚР жалпы орта білім беретін ұйымдарда ғылым
негіздерін оқытудың ерекшеліктері туралы әдістемелік нұсқау хатта: Дарынды
балаларға арналған арнайы білім беру ұйымдарында, гимназияда, мектеп-
гимназиялар мен лицейлерде, мектеп-лицейлерде, жалпы білім беретін мектептерде
пәндерді тереңдетіп оқыту үшін факультативтер және оқушылардың таңдауы
бойынша қосымша курстарды, үйірмелер ұйымдастыру қажет делінген. Авторлық
бағдарламаның ішкі бірлігі кіріспеде белгіленген мақсат пен міндеттер жұмыстың
негізгі нәтижелерінде көрініс тауып, барлық бөлімдер арасында логикалық
байланыс сақталғаны байқалады.
Шәкәрім және қазіргі қазақ әдебиетінің рухани байланысын ғылыми негізде
пайымдалған. Қазіргі шәкәрімтанушы ғалымдардың ақын шығармаларын зерттеу,
жинақтау, жариялау, насихаттау турасындағы жұмыстарынан және ақынның өмір
жолынан, туып-өскен ортасы мен әдеби мектебі, тәлім-тәрбиелік мақсаттағы
өлеңдері, аудармалары мен поэмалары қазіргі шәкәрімтанудағы өзекті мәселелер
топтастырылып ақпараттар берілген.Сондай-ақ Шәкәрімнің ақындық әлемін, өлең
өнеріндегі қайталанбас өзгешелігі мен шеберлігін, шығыс пен еуропа, орыс
әдебиеті классиктерінің туындыларымен жете танысуын және оның
шығармашылық, ақындық өнеріне игі ықпалын тигізіп, поэзия мен қарасөз
жанрында теңдессіз дүниелер тудырғандығы сарапталған.
Бағдарлама ақын шығармаларын терең де, жан-жақты таныту арқылы
елжанды, халқымыздың әдебиетін, өнерін, салт-дәстүрін, мәдениетін, тілін ұлттық
құндылық ретінде бағалайтын, эстетикалық талғамы жоғары, білім, білік,
дағдылармен қаруланған, түйген ойларын іс жүзінде өз кәдесіне жарата білетін,
ұлттық сана-сезімі қалыптасқан, өркениетті қоғамда өмір сүруге лайықты, терең
ойлайтын дара тұлға қалыптастыруда орасан зор пайдасы болатынын сеніммен
айтуға болады.
1) қазақ сөз өнеріндегі Шәкәрімнің орны мен ақындық болмысын тану.
Шәкәрім шығармаларын оқып, білудің өзектілігін, шәкәрімтану ғылымының мол
мұрасы – қазақ өмірінің тарихи факторы іспеттес екендігін ұғындыру.
2) ақынның мұрат-мақсаттарын, көркем-әдеби туындыларын, ғылым, білім,
өнер, тәрбие мәселелері туралы өсиеттерінің маңыздылығын түсіндіру арқылы
оқушылардың ұлттық танымын қалыптастыру, шығармашылық қиялын дамыту,
автордың ұстанымын түсінуге баулу, көркем туындының тілдік ерекшеліктерін,
идеялық мәнін талдауға, пікір алмасуға үйрету, жастардың өмірден өз орнын табуға
бағыттау;
3) Ақынның көркем-әдеби туындыларындағы ұлттық таным мен рухани-
мәдени құндылықтарды оқушылардың бойына дарыту, ақын идеяларын күнделікті
тұрмыста басшылыққа алуға тәрбиелеу, шығармаларының адамгершілікті,
имандылықты, махаббатты, достықты, әділеттілікті, татулықты, бірлікті
жырлайтындығын келер ұрпаққа үлгі-өнеге ету.

6. Н.С.Касебаеваның «Шәкәрімтану» курсының
бағдарламасына сарапшының
ПІКІРІ
ҚР Б ж ҒМ Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясын ұсынған
2015-2016 оқу жылына ҚР жалпы орта білім беретін ұйымдарда ғылым
негіздерін оқытудың ерекшеліктері туралы әдістемелік нұсқау хатта: Дарынды
балаларға арналған арнайы білім беру ұйымдарында, гимназияда, мектеп-
гимназиялар мен лицейлерде, мектеп-лицейлерде, жалпы білім беретін мектептерде
пәндерді тереңдетіп оқыту үшін факультативтер және оқушылардың таңдауы
бойынша қосымша курстарды, үйірмелер ұйымдастыру қажет делінген. Авторлық
бағдарламаның ішкі бірлігі кіріспеде белгіленген мақсат пен міндеттер жұмыстың
негізгі нәтижелерінде көрініс тауып, барлық бөлімдер арасында логикалық
байланыс сақталғаны байқалады.
Шәкәрім және қазіргі қазақ әдебиетінің рухани байланысын ғылыми негізде
пайымдалған. Қазіргі шәкәрімтанушы ғалымдардың ақын шығармаларын зерттеу,
жинақтау, жариялау, насихаттау турасындағы жұмыстарынан және ақынның өмір
жолынан, туып-өскен ортасы мен әдеби мектебі, тәлім-тәрбиелік мақсаттағы
өлеңдері, аудармалары мен поэмалары қазіргі шәкәрімтанудағы өзекті мәселелер
топтастырылып ақпараттар берілген.Сондай-ақ Шәкәрімнің ақындық әлемін, өлең
өнеріндегі қайталанбас өзгешелігі мен шеберлігін, шығыс пен еуропа, орыс
әдебиеті классиктерінің туындыларымен жете танысуын және оның
шығармашылық, ақындық өнеріне игі ықпалын тигізіп, поэзия мен қарасөз
жанрында теңдессіз дүниелер тудырғандығы сарапталған.
Бағдарлама ақын шығармаларын терең де, жан-жақты таныту арқылы
елжанды, халқымыздың әдебиетін, өнерін, салт-дәстүрін, мәдениетін, тілін ұлттық
құндылық ретінде бағалайтын, эстетикалық талғамы жоғары, білім, білік,
дағдылармен қаруланған, түйген ойларын іс жүзінде өз кәдесіне жарата білетін,
ұлттық сана-сезімі қалыптасқан, өркениетті қоғамда өмір сүруге лайықты, терең
ойлайтын дара тұлға қалыптастыруда орасан зор пайдасы болатынын сеніммен
айтуға болады.
1) қазақ сөз өнеріндегі Шәкәрімнің орны мен ақындық болмысын тану.
Шәкәрім шығармаларын оқып, білудің өзектілігін, шәкәрімтану ғылымының мол
мұрасы – қазақ өмірінің тарихи факторы іспеттес екендігін ұғындыру.
2) ақынның мұрат-мақсаттарын, көркем-әдеби туындыларын, ғылым, білім,
өнер, тәрбие мәселелері туралы өсиеттерінің маңыздылығын түсіндіру арқылы
оқушылардың ұлттық танымын қалыптастыру, шығармашылық қиялын дамыту,
автордың ұстанымын түсінуге баулу, көркем туындының тілдік ерекшеліктерін,
идеялық мәнін талдауға, пікір алмасуға үйрету, жастардың өмірден өз орнын табуға
бағыттау;
3) Ақынның көркем-әдеби туындыларындағы ұлттық таным мен рухани-
мәдени құндылықтарды оқушылардың бойына дарыту, ақын идеяларын күнделікті
тұрмыста басшылыққа алуға тәрбиелеу, шығармаларының адамгершілікті,
имандылықты, махаббатты, достықты, әділеттілікті, татулықты, бірлікті
жырлайтындығын келер ұрпаққа үлгі-өнеге ету.