metafrasi

1. Ενότητα 3η
Το χρέος του ιστορικού
ν μ ν ο ν τ λοιπ βίἘ ὲ ὖ ῷ ῷ ῳ Για τον υπόλοιπο, λοιπόν, βίο
τ ν τοιαύτην πιείκειαν σως ο κ ν τις κβάλλοι·ὴ ἐ ἴ ὐ ἂ ἐ
δε θα μπορούσε κάποιος να αποβάλει αυτού του είδους
την εύνοια (προς γνωστούς και φίλους)·
κα γ ρ φιλόφιλον ε ναι δε τ ν γαθ ν νδρα καὶ ὰ ἶ ῖ ὸ ἀ ὸ ἄ ὶ
φιλόπατριν
γιατί, πράγματι, ο αγαθός άντρας πρέπει να αγαπάει
τους φίλους του και την πατρίδα του
κα συμμισε ν το ς φίλοις το ς χθρο ςὶ ῖ ῖ ὺ ἐ ὺ
και να μισεί τους ίδιους εχθρούς που μισούν και οι φίλοι
του
κα συναγαπ ν το ς φίλους·ὶ ᾶ ὺ
και να αγαπά τους ίδιους φίλους (που αγαπούν και οι
φίλοι του)·
ταν δ τ τ ς στορίας θος ναλαμβάν τις,ὅ ὲ ὸ ῆ ἱ ἦ ἀ ῃ
όταν, όμως, κάποιος υιοθετεί το χαρακτήρα του
ιστορικού
πιλαθέσθαι χρή πάντων τ ν τοιούτωνἐ ῶ πρέπει να τα ξεχάσει όλα αυτά
κα πολλάκις μ ν ε λογε ν κα κοσμε νὶ ὲ ὐ ῖ ὶ ῖ και πολλές φορές πρέπει να επαινεί και να τιμά
το ς μεγίστοις παίνοις το ς χθρούς,ῖ ἐ ὺ ἐ με τους μεγαλύτερους επαίνους τους εχθρούς,
ταν α πράξεις παιτ σι το το,ὅ ἱ ἀ ῶ ῦ όταν οι πράξεις το απαιτούν,
πολλάκις δ’ λέγχειν κα ψέγειν πονειδίστως το ςἐ ὶ ἐ ὺ
ναγκαιοτάτους,ἀ
και πολλές φορές θα χρειαστεί να κατακρίνει και να
κατηγορεί κατά τρόπο που ντροπιάζει τους στενούς
συγγενείς,
ταν α τ ν πιτηδευμάτων μαρτίαι το θ’ὅ ἱ ῶ ἐ ἁ ῦ
ποδεικνύωσιν.ὑ
όταν τα σφάλματα στις πράξεις τους αυτό
υποδεικνύουν.
σπερ γ ρ ζ ου τ ν ψεων φαιρεθεισ νὭ ὰ ῴ ῶ ὄ ἀ ῶ
Όπως ακριβώς, όταν ένας ζωντανός οργανισμός χάσει
τα μάτια του
χρειο ται τ λον,ἀ ῦ ὸ ὅ αχρηστεύεται ολόκληρος,
ο τως ξ στορίας ναιρεθείσης τ ς ληθείαςὕ ἐ ἱ ἀ ῆ ἀ έτσι κι από την ιστορία αν αφαιρεθεί η αλήθεια
τ καταλειπόμενον α τ ςὸ ὐ ῆ ό,τι απομένει από αυτήν
νωφελ ς γίνεται διήγημα.ἀ ὲ γίνεται ανώφελο (ασήμαντο) διήγημα.
Πολύβιος, στορίαι 1.14.4-7Ἱ
© Ελληνικός Πολιτισμός - Γιάννης Παπαθανασίου

2. Παράλληλα κείμενα
Πρώτο παράλληλο κείμενο
Η Άννα Κομνηνή (1083-1153/4), κόρη του αυτοκράτορα του µυζαντίου Αλέξιου Α′ Κομνηνού, έγραψε σε
δεκαπέντε βιβλία το ιστορικό έργο της λεξιάς. Στο έργο αυτό πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ο πατέρας της καιἈ
περιγράφονται τα γεγονότα της περιόδου 1069-1148. Στο παρακάτω απόσπασμα η συγγραφέας εκφράζει τις
απόψεις της σχετικά με το χρέος του ιστοριογράφου.
Κείμενο
ταν γ ρ τις τ τ ς στορ ας θος ναλαμβ ν ,Ὅ ά ὸ ῆ ἱ ί ἦ ἀ ά ῃ
πιλαθ σθαι χρ ε νο ας κα μ σους κα πολλ κιςἐ έ ὴ ὐ ί ὶ ί ὶ ά
κοσμε ν το ς χθρο ς το ς μεγ στοις πα νοις, ταν αῖ ὺ ἐ ὺ ῖ ί ἐ ί ὅ ἱ
πρ ξεις παιτ σι το το, πολλ κις δ λ γχειν το ςά ἀ ῶ ῦ ά ὲ ἐ έ ὺ
ναγκαιοτ τους, ταν α τ ν πιτηδευμ των μαρτ αιἀ ά ὅ ἱ ῶ ἐ ά ἁ ί
το θ´ ποδεικν ωσι. Δι περ ο τε τ ν φ λωνῦ ὑ ύ ό ὔ ῶ ί
καθ πτεσθαι ο τε το ς χθρο ς παινε ν κνητ ον.ά ὔ ὺ ἐ ὺ ἐ ῖ ὀ έ
ννα Κομνηνή, λεξιάς, Πρόλογος 2.3Ἅ Ἀ
Μετάφραση
Όντως, όταν κανείς αναλαμβάνει το έργο του
ιστοριογράφου, οφείλει να ξεχάσει την αγάπη και το
μίσος: συχνά πρέπει να στολίζει τους εχθρούς του με
τους μεγαλύτερους επαίνους, όταν τα γεγονότα το
επιβάλλουν, κι επίσης να ελέγχει τους πιο αγαπητούς,
όταν αυτό υποδεικνύουν οι λανθασμένες πράξεις
τους. Γι’ αυτό ακριβώς δεν πρέπει να διστάζει ούτε
τους φίλους να κατηγορεί ούτε και τους εχθρούς να
εγκωμιάζει.
(μτφρ. Α. Σιδέρη)
Δεύτερο παράλληλο κείμενο
Ο Προκόπιος (490/507 - περ. 562) έγραψε σε οκτώ βιβλία το ιστορικό έργο του π ρ τ ν πολέμων λόγοι, τοὙ ὲ ῶ
οποίο αποτελεί την κυριότερη πηγή για την ιστορία της εποχής. Στο παρακάτω απόσπασμα ο συγγραφέας
εκθέτει τις απόψεις του για το χρέος του ιστοριογράφου.
Κείμενο
Πρ πειν τε γε το ητορικ μ ν δειν τητα, ποιητικ δέ ἡ ῖ ῥ ῇ ὲ ό ῇ ὲ
μυθοποι αν, ξυγγραφ δ λ θειαν. Τα τ τοι ο δΐ ῇ ὲ ἀ ή ῦ ά ὐ έ
του τ ν ο ς γαν πιτηδε ων τ μοχθηρῶ ἱ ἐ ἄ ἐ ί ὰ ὰ
πεκρ ψατο, λλ τ π σι ξυνενεχθ ντα κασταἀ ύ ἀ ὰ ὰ ᾶ έ ἕ
κριβολογο μενος ξυνεγρ ψατο, ε τε ε ε τε πη λλἀ ύ ά ἴ ὖ ἴ ἄ ῃ
α το ς ε ργ σθαι ξυν βη.ὐ ῖ ἰ ά έ
Προκόπιος, πέρ τ ν πολέμων λόγοι 1.1.4-5Ὑ ῶ
Μετάφραση
Και πιστεύει ότι, όπως η ευστροφία είναι απαραίτητη
στη ρητορική και η μυθοπλασία στην ποίηση, έτσι
ακριβώς απαιτείται και η αλήθεια για την ιστορική
συγγραφή. Γι' αυτό, με βάση αυτή την αρχή, δεν
απέκρυψε τα σφάλματα και τις αποτυχίες ακόμα και
των πιο οικείων του, αλλά έγραψε τα πάντα με κάθε
ακρίβεια, όπως πράγματι έγιναν, είτε καλά είτε κακά
Τρίτο παράλληλο κείμενο
Ο Λουκιανός στο παρακάτω απόσπασμα από το έργο του Π ς δε στορίαν συγγράφειν εκφράζει την άποψήῶ ῖ ἱ
του σχετικά με τις αρετές που πρέπει να διαθέτει ένας ιστορικός.
Κείμενο
Τοιο τος ο ν μοι συγγραφε ς στω, φοβος,ῦ ὖ ὁ ὺ ἔ ἄ
δ καστος, λε θερος, παρρησ ας κα ληθε ας φ λος,ἀ έ ἐ ύ ί ὶ ἀ ί ί
ς κωμικ ς φησι, τ σ κα σ κα, τ ν σκ φην δὡ ὁ ό ὰ ῦ ῦ ὴ ά ὲ
σκ φην νομ σων, ο μ σει ο δ φιλ τι ν μων ο δά ὀ ά ὐ ί ὐ ὲ ίᾳ έ ὐ ὲ
φειδ μενος λε ν α σχυν μενοςό ἢ ἐ ῶ ἢ ἰ ό ἢ
δυσωπο μενος, σος δικαστ ς, ε νους πασιν χριύ ἴ ή ὔ ἅ ἄ
το μ θατ ρ πονε μαι πλε ον το δ οντος, ξ νοςῦ ὴ έ ῳ ἀ ῖ ῖ ῦ έ έ
ν το ς βιβλ οις κα πολις, α τ νομος, βασ λευτος,ἐ ῖ ί ὶ ἄ ὐ ό ἀ ί
ο τ τ δε τ δε δ ξει λογιζ μενος, λλ τὐ ί ῷ ἢ ῷ ό ό ἀ ὰ ί
π πρακται λ γων.έ έ
Λουκιανός, Π ς δε στορίαν συγγράφειν 41ῶ ῖ ἱ
Τοιο τον λοιπ ν θ λω τ ν συγγραφ α, φοβον,ῦ ὸ έ ὸ έ ἄ
ν τερον μοιβ ν κα δ ρων, λε θερον, φ λον τ ςἀ ώ ἀ ῶ ὶ ώ ἐ ύ ί ῆ
ε λικρινε ας κα τ ς ληθε ας, πο ος, κατ τ νἰ ί ὶ ῆ ἀ ί ὁ ὁ ῖ ὰ ὸ
κωμικ ν, ν λ γ τ σ κα σ κα κα τ ν σκ φηνό ὰ έ ῃ ὰ ῦ ῦ ὶ ὴ ά
σκ φ ν· ο τε ε ς τ μ σος ο τε ε ς τ ν φιλ αν νά ῃ ὔ ἰ ὸ ῖ ὔ ἰ ὴ ί ὰ
χαρ ζεται· ν μ φε δεται ν λυπ ται ν ντρ πεταιί ὰ ὴ ί ἢ ὰ ῆ ἢ ὰ ἐ έ
ν γρ ψ τ ν λ θειαν ν τ ν ποσιωπ , δι νὰ ά ῃ ὴ ἀ ή ἢ ὰ ή ἀ ᾷ ὰ ὰ
περιποιηθ · ν ε νε σος πρ ς λους δικαστ ς κα ξῇ ὰ ἶ ἴ ὸ ὅ ὴ ὶ ἐ
σου φ λος πρ ς λους, στε ν μ πον μ ε ςἴ ί ὸ ὅ ὥ ὰ ὴ ἀ έ ῃ ἰ
καν να περισσ τερον φ ,τι το ν κει· ν ε νεέ ό ἀ ᾽ ὅ ῦ ἀ ή ὰ ἶ
ξ νος πρ ς τ βιβλ α του κα ν μ θεωρ πατρ δαέ ὸ ὰ ί ὶ ὰ ὴ ῇ ί
καμμ αν π λιν, νεξ ρτητος κα μ ποκε μενος ε ςί ό ἀ ά ὶ ὴ ὑ ί ἰ
καν να βασιλ α· ν μ σκ πτεται δ π ς θ φανο νέ έ ὰ ὴ έ ὲ ῶ ὰ ῦ
ε ς τ ν τ δε κα τ ν τ δε σα γρ φει, λλ ν γρ φἰ ὸ ά ὶ ὸ ά ὅ ά ἀ ὰ ὰ ά ῃ
,τι γιναν.ὅ ἔ