1. ΘΕΛΩ ΝΑ ΜΑΘΩ ΜΕΣΡΟ!!!
-Γιατί;
-Γιατί πζφτει ςε πολλά αρχαία (καμιά φορά και ςε βυηαντινά) και μποροφν να γίνουν
ςίγουροι βακμοί.
-Και νομίηεισ ότι είναι εφκολο να ξζρεισ μζτρο; Ειδικά με τόςα μζτρα που υπάρχουν ςτα
αρχαία;
-Κακόλου. Αλλά είναι εφκολο να ζχω μια ιδζα και να μπορϊ να αυτοςχεδιάςω αυξάνοντασ
τισ πικανότθτζσ μου διαβάηοντασ αυτό το κείμενο! Και με λίγο διάβαςμα πριν τισ εξετάςεισ
εξειδικεφοντασ ςτο μζτρο του μακιματοσ που κα εξεταςτϊ να μπορζςω να αντεπεξζλκω ςε
ό,τι πζςει. ;)
Σι πρζπει να ξζρω για το μζτρο;
Οι αρχαίοι όπωσ ξζρουμε είχαν μακρά (-) και βραχζα (υ) φωνιεντα. Αυτό ςυνζβαινε επειδι
ο τόνοσ ιταν μουςικόσ, ο λόγοσ τουσ ιταν πιο «τραγουδιςτόσ». Είχε να κάνει με το φψοσ και
τισ διακυμάνςεισ τθσ φωνισ ςτισ ςυλλαβζσ και όχι μόνο με τθν ζνταςθ, όπωσ ςτα νζα
Ελλθνικά. Επομζνωσ, ςε λογοτεχνικά ζργα, που αποτελοφν καλλιτεχνικά δθμιουργιματα και
θ μορφι παίηει τεράςτιο ρόλο για το αιςκθτικό αποτζλεςμα, το μζτρο ιταν ςθμαντικό.
Κάθε «αρχαίο» ζχει το ίδιο μζτρο;
Πχι. Κάκε λογοτεχνικό είδοσ ξζρουμε ότι είχε κάποια διάλεκτο ωσ ςιμα κατατεκζν, ωσ must
για να ανικει ζνα ζργο ςτο ςυγκεκριμζνο είδοσ. Κάτι ανάλογο γινόταν και ςτο μζτρο, ασ
ποφμε. Κατά κανόνα, άλλο μζτρο ζχει το ζποσ, άλλο θ τραγωδία, διάφορα θ ποίθςθ κλπ.. Το
μζτρο είναι ζνα μελωδικό μοτίβο πάνω ςτο οποίο «κάκονται» οι ςυλλαβζσ για να βγάλουν
το ανάλογο τραγουδιςτικό αποτζλεςμα και ςε κάκε είδοσ ζπρεπε να βγαίνει θ ίδια
ενδεικτικι μελωδία που είχε κακιερωκεί να το χαρακτθρίηει. Επομζνωσ, κα πρζπει να
γνωρίηεισ πολφ καλά ποιο είναι το μοτίβο ςτο μάκθμα που κα εξεταςτείσ για να μπορζςεισ
μετά να βρείσ τισ παραλλαγζσ του ςτο ςτίχο που κα ςου δοκεί.
Διαβάηοντας αυτό το κείμενο θα ξζρω μζτρο μετά;
Πχι, αν κεσ να ξζρεισ μζτρο κα πρζπει να ξεπατωκείσ ςτο διάβαςμα, ςαν πρακτικι άςκθςθ
και ςτθ μελζτθ τουλάχιςτον μίασ «αρχαιοελλθνικισ μετρικισ», όπωσ ονομάηονται τα
ανάλογα βιβλία. Ωςτόςο, κα μπορείσ να παλζψεισ τθν ερϊτθςθ με το μζτρο αντί να τθν
κάψεισ και να χάςεισ ςίγουρα τουσ βακμοφσ, κα μπορείσ να αντιλαμβάνεςαι και μετρικά το
κείμενό ςου και κα μπορείσ να ζχεισ μια καλι ιδζα. Αν κεσ να γίνεισ επιςτιμονασ, πρζπει να
αςχολθκείσ και να διαβάςεισ μετρικι. Το κείμενο αυτό απλά ςε βάηει ςτα πράγματα
απλοποιϊντασ τα και προςεγγίηοντάσ τα με βάςθ το τί διδάςκεςαι και ςε τί εξετάηεςαι.

2. Γενικά:
ΓΙΑ ΣΑ ΦΩΝΗΕΝΣΑ ΚΑΙ ΣΙ΢ ΢ΤΛΛΑΒΕ΢
Ξζρουμε ότι οι αρχαίοι είχαν μακρά, βραχζα και δίχρονα φωνιεντα. Ανάλογα με το φωνιεν
κάκε ςυλλαβισ είχαν μακρζσ και βραχείεσ ςυλλαβζσ (το κάκε δίχρονο είναι είτε βραδφ είτε
μακρό κάκε φορά). Ζτςι, ξζρουμε ότι το θ και το ω είναι μακρά, ενϊ το ε και το ο είναι
βραχζα. Αν μια ςυλλαβι ζχει τζτοιο φωνιεν λζγεται φφςει μακρά ι φφςει βραχεία
αντίςτοιχα.
Ω΢ΣΟ΢Ο,
οι αρχαίοι είχαν ζνα κόλλθμα. Επειδι ο λόγοσ τουσ ιταν τόςο τραγουδιςτόσ απζφευγαν τθ
χαςμωδία (= πολλά μαηεμζνα φωνιεντα ι πολλά μακρά) και τα πολλά μαηεμζνα
ςυμπλζγματα ςυμφϊνων. Για το λόγο αυτό, μία βραχεία ςυλλαβι μπορεί να είναι κζςει
μακρά και μια μακρά ςυλλαβι μπορεί να είναι κζςει βραχεία. Αυτό ςθμαίνει ότι ανάλογα
με το περιβάλλον (= τι βρίςκεται γφρω από ζνα φωνιεν) μπορεί να ζχω ζνα θ ι ω βραχφ, αν
ακολουκοφν πολλά φωνιεντα ι μακρά, ι ζνα ε ι ο μακρό, αν ακολουκοφν πολλά ι
«ςκλθρά» ςυμφωνικά ςυμπλζγματα! Για ςυγκεκριμζνεσ περιπτϊςεισ που ςυμβαίνει αυτό
βλ. παρακάτω «γενικοί κανόνεσ»
Μπορεί 2 ςυλλαβζσ ςε κάποιεσ περιπτϊςεισ να διαβάηονταν γριγορα ωσ 1. Αυτό το
φαινόμενο λζγεται ςυνίηθςθ και ςυνικωσ παρατθρείται ςε αςυναίρετουσ τφπουσ (π.χ.
«Ρθλθιάδεω» αντί «Ρθλιάδου»)
ΓΙΑ ΣΟ ΜΕΣΡΟ
Κάκε μοτίβο-μζτρο χωρίηεται ςε πόδεσ (πουσ = 2 ι περιςςότερεσ ςυλλαβζσ που αποτελοφν
τθ μετρικι μονάδα). Τα είδθ τουσ είναι:
ο δάκτυλοσ ( - υυ )
ο ανάπαιςτοσ ( υυ - )
ο ςπονδείοσ ( - - )
ο ίαμβοσ ( υ - )
ο τροχαίοσ ( - υ )
Ωσ προσ τθ διάρκεια, ΚΑΚΕ ΜΑΚ΢Ο ΜΡΟ΢ΕΛ ΝΑ ΛΣΟΥΤΑΛ ΜΕ 2 Β΢ΑΧΕΑ, άρα και κάκε 2
βραχζα με ζνα μακρό ( - = υυ ).
Το όνομα του μζτρου-μοτίβου δίνεται από το είδοσ του πόδα που κυριαρχεί και από το
πόςουσ πόδεσ αποτελείται κάκε ςτίχοσ (π.χ. «ιαμβικό τρίμετρο», «τροχαϊκό τετράμετρο»,
«δακτυλικό εξάμετρο» κλπ). Στθν ονομαςία ςυνικωσ αναφζρεται και το αν ο τελευταίοσ
πόδασ είναι πλιρθσ ι ελλιπισ και ζτςι χαρακτθρίηεται το μζτρο ωσ «καταλθκτικό» ι
«ακατάλθκτο» αντίςτοιχα.

3. Τα μζτρα με αρκετζσ ςυλλαβζσ ζχουν και τομζσ. Οι τομζσ είναι το ςθμείο του ςτίχου που, ασ
ποφμε, μπορεί να πάρει ανάςα ο αναγνϊςτθσ, οπότε είναι ΡΑΝΤΑ ςτο τζλοσ κάποια λζξθσ.
Συνικωσ, αν ςτον ςτίχο υπάρχει ςθμείο ςτίξθσ, το πικανότερο είναι θ τομι να πζφτει εκεί.
Αν μία τομι, εκτόσ από τζλοσ λζξθσ, είναι και ςε τζλοσ πόδα, τότε ονομάηεται διαίρεςθ. Για
τα είδθ τομϊν βλ. παρακάτω «ςυνικεισ τομζσ»
ΒΗΜΑ 1
ΤΣΕΚΑ΢Ω ΤΟ ΜΟΤΛΒΟ-ΜΕΤ΢Ο ΡΟΥ ΓΝΩ΢ΛΗΩ ΟΤΛ ΑΚΟΛΟΥΚΕΛΤΑΛ ΣΤΟ ΚΕΛΜΕΝΟ ΜΟΥ.
ΒΗΜΑ 2
ΕΦΑ΢ΜΟΗΩ ΤΑ ΦΥΣΕΛ ΜΑΚ΢Α ΚΑΛ Β΢ΑΧΕΑ ΡΟΥ ΕΛΜΑΛ 100% ΣΛΓΟΥ΢ΟΣ ΟΤΛ ΔΕΝ ΥΡΑ΢ΧΕΛ
ΛΟΓΟΣ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΝ.
ΒΗΜΑ 3
ΤΣΕΚΑ΢Ω ΑΝ ΚΑΡΟΛΑ ΑΡΟ ΑΥΤΑ ΡΟΥ ΕΧΩ ΑΦΘΣΕΛ ΚΕΝΑ ΣΥΜΡΛΘ΢ΩΝΟΝΤΑΛ ΥΡΟΧ΢ΕΩΤΛΚΑ
ΑΡΟ ΤΟ ΜΟΤΛΒΟ-ΜΕΤ΢Ο. ΣΤΘΝ ΟΥΣΛΑ ΜΕΤ΢ΑΩ ΤΟΥΣ ΡΟΔΕΣ ΟΤΛ ΒΓΑΛΝΟΥΝ ΟΣΟΛ Ρ΢ΕΡΕΛ.
ΕΛΕΓΧΩ ΑΝ ΑΥΤΑ ΡΟΥ ΚΕΩ΢Ω ΥΡΟΧ΢ΕΩΤΛΚΑ ΑΝΤΛΒΑΛΝΟΥΝ ΣΕ ΚΑΡΟΛΟΝ ΑΡΟ ΤΟΥΣ
ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΛ ΑΝ ΟΧΛ ΣΥΝΕΧΛΗΩ.
ΒΗΜΑ 4
Ο,ΤΛ ΕΧΕΛ ΑΡΟΜΕΛΝΕΛ ΤΟ ΣΥΜΡΛΘ΢ΩΝΩ ΩΣΤΕ ΝΑ ΕΦΑ΢ΜΟΣΤΕΛ ΤΟ ΜΟΤΛΒΟ ΡΟΥ ΓΝΩ΢ΛΗΑ
ΑΡΟ Ρ΢ΛΝ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΡ’ ΟΨΛΝ ΜΟΥ ΤΟΥΣ ΜΕΤ΢ΛΚΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ (ΒΛ. ΡΑ΢ΑΚΑΤΩ) ΚΑΛ
ΡΛΚΑΝΕΣ ΣΥΝΛΗΘΣΕΛΣ
ΒΗΜΑ 5
ΕΛΕΓΧΩ ΑΝ ΑΥΤΟ ΡΟΥ ΕΒΓΑΛΑ ΤΑΛ΢ΛΑΗΕΛ ΣΤΟ ΜΟΤΛΒΟ-ΜΕΤ΢Ο Ι ΤΟ ΡΑ΢ΑΒΛΑΗΕΛ. ΑΝ ΤΟ
ΡΑ΢ΑΒΛΑΗΕΛ ΞΑΝΑΡ΢ΟΣΡΑΚΩ ΑΡΟ ΤΘΝ Α΢ΧΘ ΜΘΡΩΣ ΜΟΥ ΞΕΦΥΓΕ ΚΑΤΛ.. ΑΝ ΟΛΑ ΕΛΝΑΛ
ΚΑΛΑ ΣΥΝΕΧΛΗΩ
ΒΗΜΑ 6
ΣΘΜΕΛΩΝΩ ΤΛΣ ΤΟΜΕΣ Ι ΡΛΚΑΝΕΣ ΔΛΑΛ΢ΕΣΕΛΣ.
ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕ΢
ΠΡΟ΢ΟΧΗ: ΟΛ ΚΑΝΟΝΕΣ ΛΣΧΥΟΥΝ ΑΚΟΜΑ ΚΑΛ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΛΕΞΕΛΣ. ΚΕΩ΢ΘΣΤΕ ΤΟΝ ΣΤΛΧΟ
ΣΤΟ ΜΕΤ΢Ο ΣΑ ΝΑ ΜΘΝ ΕΧΕΛ ΚΕΝΑ! ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΕΝΔΛΑΦΕ΢ΟΥΝ ΜΟΝΟ ΓΛΑ ΤΛΣ ΤΟΜΕΣ.
ΕΠΕΙΔΗ Η ΔΑ΢ΕΙΑ ΠΡΟΦΕΡΟΣΑΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΕΣΡΙΕΣΑΙ ΚΑΙ Ω΢ ΢ΤΜΦΩΝΟ.
1) Φωνιεν + 1 απλό Σφμφωνο => μζνει όπωσ είναι.
2) Φωνιεν + 1 διπλό Σφμφωνο (η, ξ, ψ) => το φωνιεν γίνεται μακρό.
3) Φωνιεν + 2 Σφμφωνα => το φωνιεν γίνεται μακρό. ΑΛΛΑ:

4. ΑΝ τα 2 ςφμφωνα είναι το πρϊτο άφωνο (π,β,φ, τ,δ,κ, κ,γ,χ) και το δεφτερο υγρό ι ζρρινο
(λ,ρ, μ,ν), το φωνιεν μπορεί να είναι οτιδιποτε! Συνικωσ γίνεται βραχφ.
ΤΠΑΡΧΟΤΝ ΚΙ ΑΛΛΟΙ ΚΑΝΟΝΕ΢, ΑΤΣΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΠΟΛΤΣΩ΢ ΑΠΑΡΑΙΣΗΣΟΙ. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΙ
ΜΟΝΟΙ ΟΤΣΕ ΚΑΛΤΠΣΟΤΝ ΚΑΘΕ ΠΙΘΑΝΗ ΠΕΡΙΠΣΩ΢Η, ΑΠΛΑ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΢ΤΧΝΟΣΕΡΟΙ.
ΑΝ ΚΑΣΙ ΧΡΕΙΑΖΕΣΑΙ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΞΕΡΕΣΕ ΑΝ ΑΙΣΙΟΛΟΓΕΙΣΑΙ, ΡΙ΢ΚΑΡΕΣΕ! ΑΠΟΦΕΤΓΕΣΕ Ο,ΣΙ
ΞΕΡΕΣΕ ΠΩ΢ ΑΠΑΓΟΡΕΤΕΣΑΙ.
΢ΤΝΗΘΕΙ΢ ΣΟΜΕ΢
Τ΢ΛΘΜΛΜΕ΢ΘΣ (= ςτον δεφτερο πόδα μετά τθν πρϊτθ του ςυλλαβι).
ΡΕΝΚΘΜΛΜΕ΢ΘΣ (= ςτον τρίτο πόδα μετά τθν πρϊτο του ςυλλαβι).
ΚΑΤΑ Τ΢ΛΤΟ Τ΢ΟΧΑΛΟ (= ςτον τρίτο πόδα μετά τθ δεφτερι του ςυλλαβι).
ΕΦΚΘΜΛΜΕ΢ΘΣ (= ςτον τζταρτο πόδα μετά τθν πρϊτθ του ςυλλαβι).
ΒΟΥΚΟΛΛΚΘ (= ςτο τζλοσ του τζταρτου πόδα, πριν τον πζμπτο).
(Πταν μία τομι είναι ςε τζλοσ πόδα και τζλοσ λζξθσ, τότε είναι διαίρεςθ).
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:
Ασ υποκζςουμε ότι δίνουμε Πμθρο και μασ βάηουν κάποιο ςτίχο για μζτρο.
ΒΗΜΑ 1
Γνωρίηω ότι ο Πμθροσ γράφει ςε δακτυλικό εξάμετρο. Αυτό ςθμαίνει ότι ςυνολικά κα
πρζπει να ζχω 6 πόδεσ. Οι 5 πρϊτοι κα είναι τθσ μορφισ «–υυ» ι «- -» και ο τελευταίοσ κα
ζχει 2 ςυλλαβζσ γιατί ζγραφε ςε δακτυλικό εξάμετρο ακατάλθκτο.
Ά΢Α, ο κόςμοσ να χαλάςει το πρϊτο φωνιεν τουσ ςτίχου κα είναι μακρό.
ΒΗΜΑ 2
Αν μετά το πρϊτο φωνιεν του ςτίχου που είναι ςίγουρα μακρό το δεφτερο ι το τρίτο είναι
ςίγουρα βραχφ, τότε κα είναι και το άλλο, γιατί το μζτρο αυτό δεν μπορεί να ζχει «-υ-» ι «--
υ». Στθ ςυνζχεια ςυμπλθρϊνω τα ΣΛΓΟΥ΢Α μακρά ι βραχζα με βάςθ τουσ κανόνεσ του
μζτρου και τισ γνϊςεισ μου από τθ γραμματικι.
ΒΗΜΑ 3
Με τθν ίδια λογικι που δοφλεψα ςτον πρϊτο πόδα ςτο βιμα2, κοιτάω αν μπορϊ να
καλφψω κενά λόγω του μοτίβου. Στο δακτυλικό εξάμετρο ζχω μόνο «–υυ» ι μόνο «- -» ςε

5. κάκε πόδα). Ζτςι, αν ζχω π.χ. κάπου βραχφ κα ζχω ζνα βραχφ αμζςωσ πριν ι αμζςωσ μετά
από αυτό. Επίςθσ, αν δω ότι οι ςυλλαβζσ μου βγαίνουν για να εφαρμοςτεί το μοτίβο
(προςοχι ςτισ ςυνιηιςεισ εδϊ), μπορϊ να είμαι ςίγουροσ ότι κάκε πρϊτθ ςυλλαβι πόδα κα
είναι μακρά.
ΒΗΜΑ 4
Τϊρα ζχω πολφ λιγότερα κενά. Οι κανόνεσ μετρικισ με βοθκάνε να τα ςυμπλθρϊςω με
αςφάλεια.
ΒΗΜΑ 5
Τϊρα που είναι ςυμπλθρωμζνο το μζτρο τςεκάρω από τθν αρχι τισ ςυλλαβζσ 1 προσ 1 για
να ςιγουρευτϊ πϊσ ό,τι ςυμπλιρωςα δε κα μποροφςε να είναι αλλιϊσ.
ΒΗΜΑ 6
Σθμειϊνω τομι ςτο ςθμείο ςτίξθσ που βρίςκεται ςτα μζςα του ςτίχου. Αν ζχει πολλά ι δεν
ζχει κανζνα ςκζφτομαι που κα μποροφςα να πάρω ανάςα αν το διάβαηα, ποφ μπορεί να
διακοπεί το κείμενο ςε ρζοντα λόγο. Σθμειϊνω εκεί τθν τομι (που δεν είναι ποτζ ςτθ μζςθ
λζξθσ), τθν ονομάηω και αν πζφτει ςε τζλοσ πόδα ςθμειϊνω ότι πρόκειται για διαίρεςθ.