είναι ένα αρχείο παρουσίασης εισαγωγικό - ενημερωτικό για τον Πλάτωνα, τη ζωή, το έργο του και τις επιδράσεις που ο φιλόσοφος άσκησε στο πέρασμα των αιώνων στην ανθρώπινη σκέψη και διανόηση, για να βοηθήσει στην διδασκαλία με τις νέες τεχνολογίες της πλατωνικής αλληγορίας του σπηλαίου στην θεωρητική κατεύθυνση της γ΄ λυκείου.
3. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ3
• Γεννήθηκε στην Αθήνα ή στην Αίγινα
το 427 π.Χ.
• Πατέρας του ο ρίστων ριστοκλέουςἈ Ἀ
ξ λιουπόλεως,ἐ Ἠ
από το γένος του βασιλιά Κόδρου
• Μητέρα του η Περικτιόνη Γλαύκωνος,
αδερφή του Χαρμίδη και ανιψιά του Κριτία
από το γένος του Σόλωνα
• Το πραγματικό του όνομα ήταν ριστοκλ ςἈ ῆ
• Ο Αδείμαντος, ο Γλαύκων και η Πωτώνη είναι αδέρφια του
• Ο Αντιφών ετεροθαλής αδελφός του
από τον δεύτερο γάμο της μητέρας του
με τον Αθηναίο πολιτικό και θείο της Πυριλάμπη
• Πέθανε στην Αθήνα το 347 π.Χ.
4. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ4
• Σε ηλικία 20 ετών, το 407 π.Χ. γνώρισε τον Σωκράτη
• Μετά τον θάνατο του Σωκράτη, το 399 π.Χ.,
έμεινε τρία χρόνια στα Μέγαρα
στον συμμαθητή του Ευκλείδη
• Ταξίδεψε στην Αίγυπτο και την Κυρήνη,
όπου σχετίστηκε με τον μαθηματικό Θεόδωρο
• Αργότερα ταξίδεψε στη Σικελία και την Κάτω Ιταλία και γνώρισε τους
Πυθαγορείους
• Συνδέθηκε φιλικά με τους τυράννους των Συρακουσών, όπου και
πραγματοποίησε 3 περιπετειώδη ταξίδια
• Επιστρέφοντας στην Αθήνα,
μετά το πρώτο ταξίδι, ίδρυσε,
το 387 π.Χ. την «Ακαδημία»,
κέντρο πλατωνικής φιλοσοφίας
μέχρι τον 6ο
μ.Χ. αι. ( 527 μ.Χ. )
6. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ6
Στο έργο του Πλάτωνα
συνυπάρχουν
ο ορθολογισμός, ο μυστικισμός,
η θεωρία της επιστήμης,
η ηθική αναζήτηση
και ο πολιτικός στοχασμός.
Ο αντικειμενικός ιδεαλισμός του
είναι δυναμική και
πρωτότυπη σύνθεση
των προγενέστερων διδασκαλιών
και των κυρίαρχων τάσεων
του ελληνικού πνεύματος
7. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ7
Στις αρχαίες βιογραφικές πηγές όμως
διακρίνονται και ετερόκλητες κρίσεις
για το χαρακτήρα του Πλάτωνα
• σε ορισμένες παρουσιάζεται ως σοφός και θείος
(θεϊκός)
• άλλες τον περιγράφουν
ως υπερόπτη και ζηλόφθονο
υπηρέτη των τυράννων
• που σχεδίασε εσφαλμένα
την εικόνα του Σωκράτη
και των σοφιστών
8. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ8
Είναι ο μοναδικός φιλόσοφος
της αρχαίας Ελλάδας,
του οποίου σώθηκαν
όλα τα έργα
Πρώτη περίοδος 400 - 387 π.Χ.
Λάχης ή περί ανδρείας
Λύσις ή περί φιλίας
Πρωταγόρας ή περί του διδακτού της αρετής
Χαρμίδης ή περί σωφροσύνης
Απολογία
Κρίτων ή περί υπακοής στους νόμους
Ευθύφρων ή περί του οσίου
Ίων ή περί Ιλιάδος
9. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ9
Δεύτερη περίοδος 386 - 367 π.Χ.
Μενέξενος εικονικός επιτάφιος λόγος
περί της πολιτείας
Κρατύλος περί φιλοσοφίας της γλώσσας
Ευθύδημος ή κατά της σοφιστικής σκέψεως
Ιππίας Ελάσσων ή η κακία ως άγνοια του καλού
Γοργίας ή περί ρητορικής
Μένων ή περί αναμνήσεως της ψυχής
Φαίδων ή περί αθανασίας της ψυχής
Πολιτεία ή περί Δικαίου
Συμπόσιον ή περί έρωτος και παιδείας
Ζ ΄ Επιστολή αυτοβιογραφική, με τις
εμπειρίες από τα ταξίδια του στη Σικελία
10. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ10
Τρίτη περίοδος 366 - 348 μ.Χ.
Σοφιστής ή περί του μη όντος
Θεαίτητος ή περί ορισμού της
γνώσεως
Παρμενίδης ή περί του όντος
Φαίδρος ή περί του ωραίου και του έρωτος
Πολιτικός ή ορισμός του πολιτικού
Φίληβος ή περί ηδονής
Τίμαιος ή κοσμολογία
και φυσική φιλοσοφία
Κριτίας ημιτελής διάλογος
σε συνέχεια του Τίμαιου
Νόμοι ή νομοθεσία της ιδανικής Πολιτείας
Πλάτωνος επιγράμματα
11. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ11
Ψευδεπίγραφοι διάλογοι
• Αλκιβιάδης Ι ή μείζων
• Αλκιβιάδης ΙΙ ή ελάσσων
• Ίππαρχος
• Θεάγης
• Μίνως
• Αντερασταί
• Επινομίς
• Κλειτοφών
• Ιπππίας Μείζων
Ψευδεπίγραφες
και οι 12 επιστολές
Ψευδεπίγραφα δοκίμια
• Όροι
• Περί Δικαίου
• Περί Αρετής
• Δημόδοκος
• Σίσυφος
• Αλκυών
• Ερυξίας
• Αξίοχος
Πηγή : ο γραμματικός
Θράσυλλος
12. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ12
Ο Wilamowitz, μελετητής των έργων του Πλάτωνα
διαπιστώνει ότι
το ύφος του φιλοσόφου, όσο μεγαλώνει στην ηλικία,
γίνεται πιο δύσκαμπτο, χάνει την πλαστικότητα
και την ευχέρεια της αισθητικής σκηνοθεσίας
και ότι
στα ώριμα χρόνια της ζωής του
έγραψε τα καθαρά λογικά έργα
(Παρμενίδης, Θεαίτητος, Σοφιστής,
Πολιτικός,Φίληβος)
όπου ο λόγος άσκεπος πια από μύθο,
όλος ρώμη και κάματο πορεύεται μόνος
προς το ιδανικό τέρμα της ζωής του, την ιδέα
13. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ13
Κάθε διάλογος
* είναι δοκίμιο της πλατωνικής τέχνης
και της πλατωνικής διαλεκτικής
* είναι το ιδιαίτερο κλίμα της πλατωνικής ψυχής
και φιλοσοφίας
Ο Σωκράτης χειρίζεται μέσα στο διάλογο κυρίαρχα
όλα τα είδη του λόγου
γιατί στην πλατωνική φιλοσοφία
προπορεύεται η θέαση
και ακολουθεί η αφαίρεση
Ο έρως, η ελευθερία, η ανάγκη,
ο θάνατος, η ψυχή και κρίση της,
η δημιουργία του κόσμου και η ιδέα
είναι τα θέματα του φιλοσοφικού πλατωνικού μύθου
14. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ14
• Η πλατωνική φιλοσοφία είναι δυϊστική
• χωρίζει τον κόσμο σε μία υλική και μία ιδεατή σφαίρα
ύπαρξης
• αυτό γίνεται με την εισαγωγή της θεωρίας των ιδεών
• οι οποίες κατά τον Πλάτωνα είναι :
τα αιώνια αρχέτυπα των αισθητών,
υλικών πραγμάτων
• είναι υπερβατικές φόρμες
που γίνονται αντιληπτές
μόνο με τη λογική και
όχι με τις αισθήσεις.
15. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ15
• Τα αισθητά αντικείμενα τα θεωρεί κατώτερα, υλικά και φθαρτά
είδωλα των ιδεών, οι οποίες τα μορφοποιούν
• Ο Πλάτων αναγνωρίζει :
τον αισθητό κόσμο
ο οποίος διαρκώς μεταβάλλεται και βρίσκεται
σε ασταμάτητη ροή, κατά τον Ηράκλειτο και
τον νοητό κόσμο
τον αναλλοίωτο, τις ιδέες
που υπάρχουν σε τόπο επουράνιο
• Αυτές είναι τα αρχέτυπα του ορατού κόσμου
• τα αιώνια πρότυπα και υποδείγματα
• Που συντηρούν τη μορφή
των υποκείμενων υλικών σωμάτων
• Πρόκειται για ένα δυϊστικό
ιεραρχικό μεταφυσικό σύστημα
16. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ16
Ο Πλάτων ανέπτυξε συστηματικά
τις διδασκαλίες του πυθαγορισμού
ευνοώντας, όπως και ο Πυθαγόρας,
τα μαθηματικά, που
τα έβλεπε ως «παράθυρο»
στον κόσμο των ιδεών,
επειδή ασχολούνται με άυλες
και αναλλοίωτες έννοιες
που διαμορφώνουν τον κόσμο
και είναι μέσον προετοιμασίας
για τη σωκρατική διαλεκτική
17. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ17
• Η γνωσιολογία του ήταν καθαρά ορθολογική :
πίστευε ότι μόνο με τον νου μπορούν να
προσεγγιστούν οι ιδέες
και άρα η πραγματική, βαθύτερη φύση του κόσμου
• Η εμπειρία των αισθήσεων για τον Πλάτωνα ήταν από αβέβαιη έως
ψευδής
• Η λογική διερεύνηση
• αποκάλυπτε : έμφυτη γνώση
και ενόραση των ανάλογων
υπερβατικών ιδεών
η οποία προϋπήρχε με λανθάνουσα μορφή στον νου
λόγω της θείας καταγωγής της ψυχής
πριν από την ενσάρκωση της
18. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ18
Αυτή η νοητική σύλληψη
του λογικά αναγκαίου
εκλαμβάνεται ως «ανάμνηση»
Υψηλότερη ιδέα θεωρούσε
την ιδέα του Αγαθού
Ό,τι είναι ο ήλιος για τον αισθητό κόσμο
τούτο είναι η ιδέα του αγαθού για το νοητό,
από την οποία απέρρεαν όλες οι άλλες
19. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ19
Η θεωρία του Πλάτωνος για τις ιδέες στην Πολιτεία:
Ο Πλάτων μίλησε στην Πολιτεία για τον νοητό τόπο,
όπου υπάρχουν οι ιδέες (τα νοούμενα)
και τον ορατό τόπο, όπου υπάρχουν τα ορώμενα.
Θεωρεί τον ήλιο « κγονον»ἔ του αγαθού.
Ορίζει την ιδέα του αγαθού ως υπερέχουσα όλων των ιδεών
Η ιδέα του αγαθού είναι η αιτία της γνώσης
και της αλήθειας
Όπως το φως και η όψη είναι ηλιοειδή
αλλά όχι ο ήλιος,
έτσι και η γνώση και η επιστήμη είναι αγαθοειδή
αλλά όχι το ίδιο το αγαθό
20. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ20
Προσέγγιση των ιδεών μέσω της διαλεκτικής
• στο πρώτο τμήμα του νοητού η ψυχή χρησιμοποιεί εικόνες και προχωρά
στην αναζήτηση μέσω υποθέσεων, κατευθυνόμενη στο τέλος και όχι στην
αρχή (στο αποτέλεσμα και όχι την αιτία)
• στο δεύτερο τμήμα η ψυχή χωρίς εικόνες αλλά με τα είδη καθαυτά
οδηγείται στην ανυπόθετη αρχή
• στο πρώτο αντιστοιχεί η νόησις, η επιστήμη του «διαλέγεσθαι» σχετικά με
το όν και το νοητό
• στο δεύτερο η διάνοια (η τέχνη των γεωμετρικών), κατώτερη από τη
νόηση
• Υπάρχουν ακόμη δύο τμήματα του νοητού
κατώτερα από τα προηγούμενα :
η πίστις και η εικασία
31. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ31
«O δείς Θεός δύσνους νθρώποις»ὐ ἀ
• Η άποψη του Πλάτωνα, που προϋποθέτει «κάθαρση» παραδοσιακών
μύθων που περιείχαν απάνθρωπες συμπεριφορές θεών και αναίρεση
της αντίληψης για το φθόνο των θεών
δείχνει : τη σημαντική πρόοδο που σημείωσε
η θεολογική σκέψη των Ελλήνων
και που επιγραμματικά διατυπώνεται
για πρώτη φορά από τον Ευριπίδη
στην «Ιφιγένεια εν Ταύροις» :
«ο δένα γ ρ ο μαι δαιμόνων ε ναι κακόν»ὐ ὰ ἶ ἶ
• Ο Σωκράτης στην Απολογία του διακηρύττει:
«ο κ κ χρημάτων ρετ γίγνεται, λλ ξ ρετ ςὐ ἐ ἀ ὴ ἀ ᾽ ἐ ἀ ῆ
χρήματα κα τ λλα γαθ το ς νθρώποις»ὶ ὰ ἄ ἀ ὰ ῖ ἀ
32. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ32
Οι επιδράσεις του Πλάτωνος ανά τους αιώνες
• Ο Ζακ Σεβαλιέ θεωρεί κυρίαρχη την παρουσία της
πλατωνικής φιλοσοφίας σε ολόκληρο το Μεσαίωνα,
την Αναγέννηση και τα Νεότερα χρόνια
(«Ιστορία της σκέψης»1955)
• Ο Καρλ Γιάσπερς προβάλλει τον Πλάτωνα ως το τον πρώτο από
τους τρεις θεμελιωτές του «φιλοσοφε ν»ῖ
(Πλάτων – Αυγουστίνος – Καντ)
• Μέχρι την εποχή του Κικέρωνα
η ιστορία της φιλοσοφίας είναι επηρεασμένη από τον Πλάτωνα
33. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ33
Κατά την εποχή του Οκταβιανού Αυγούστου
ακμάζει
ο «μεσοπλατωνισμός»
με τον Φίλωνα τον Αλεξανδρέα
και αργότερα
υπό την
Οκταβιανός επίδραση του «νεοπυθαγορισμού»
εμφανίζεται Φίλων ο Αλεξανδρεύς
το κίνημα του «νεοπλατωνισμού»
με ιδεαλιστικό, μυστικιστικό,
σωτηριολογικό χαρακτήρα
και εκπρόσωπο τον Πλωτίνο
34. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ34
Την εποχή της σταδιακής επικράτησης του
Χριστιανισμού στη Μεσόγειο
οι ακόλουθοι της αστικής ελληνορωμαϊκής θρησκείας
και των ελληνικών μυστηριακών λατρειών
συσπειρώθηκαν γύρω από τον νεοπλατωνισμό
Νεοπλατωνικοί πυρήνες
επέζησαν μέχρι τον 6ο
μ.Χ. αι.
όταν ο Ιουστινιανός έκλεισε
την «Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών»,
την «Ακαδημία του Πλάτωνα»
35. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ35
Μετά περίπου εννέα αιώνες
το 1439
ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων
γράφει στη Φλωρεντία
το πολύκροτο έργο του:
Περί ν Αριστοτέλης πρός Πλάτωνα διαφέρεταιὧ
που αποτέλεσε το έναυσμα της διαμάχης
πλατωνικών και αριστοτελικών
στο Βυζάντιο και στην Ιταλία.
36. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ36
Ο πλατωνισμός επιβίωσε υπογείως
καθ' όλον τον Μεσαίωνα
κρυμμένος σε μυστηριακά ρεύματα,
έως ότου οι πρωτότυπες ιδέες του
ήλθαν και πάλι στο φως
και σχολιάστηκαν
κατά την Αναγέννηση
Έτσι ούτε η νεότερη φιλοσοφική σκέψη
έμεινε ανεπηρέαστη
Τα διάφορα φιλοσοφικά συστήματα
ή προσπαθούν να ανατρέψουν τις ιδέες του
ή οικοδομούνται πάνω σ' αυτές εκσυγχρονίζοντάς τες.
37. 16/08/13 ΕΥΘ ΦΛΑΡΙΩΤΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1ο ΓΕΛ ΑΓ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ37
Μονή Φιλανθρωπινών –
στο νησάκι της λίμνης Ιωαννίνων
Αρχαίοι Έλληνες Ποιητές και Φιλόσοφοι