2. Полацк
862 г. – першае пісьмовае ўпамінанне.
На месцы ўпадзення р. Палаты ў
Заходнюю Дзвіну
Спрыяльна для гандлю
У Полацку былі знойдзены арабскія і
еўрапейскія манеты IX – XI стст.;
Хутка рос
Стаў цэнтрам Полацкага княства (зямлі)
3. Князь Брачыслаў Ізяславіч (1003-1044)
Барацьба з Ноўгарадам за волакі.
Волакі – сухапутныя шляхі гандлёвых
зносін (злучалі Дняпро і Заходнюю
Дзвіну).
1021 г. – паход Брачыслава на
Ноўгарад. Захоп здабычы і палонных.
За Ноўгарад – Яраслаў Мудры
(дзядзька Брачыслава).
Вынік: Брачыслаў атрымаў Віцебск і
Усвяты, дзе былі волакі.
4. Князь Усяслаў Брачыславіч
• Лічыўся ваўкалакам;
• Росквіт гандлю і рамяства;
• Будаўніцтва Сафійскага сабору
ў Полацку.
(1044-1101)
5. Барацьба з кіеўскімі князямі
Спроба напасць на Пскоў –
беспаспяхова;
Захоп Ноўгарада
Незадаволенне кіеўскага князя
Зіма 1067 г. – сыны Яраслава Мудрага
Ізяслаў, Святаслаў і Усевалад захапілі і
разбурылі Менск.
Усяслаў спазніўся на дапамогу.
6. Бітва на Нямізе
3 сакавіка 1067 г. – бітва на Нямізе.
Паражэнне Усяслава.
Апісана ў “Слове пра паход Ігаравы”.
7. Палон
Усяслаў і яго войска – да Дняпра.
Кіеўскія князі запрасілі яго на
перамовы, цалавалі крыж.
Усяслаў пераправіўся праз Дняпро
каля Оршы
Але!
Захоплены ў палон, адвезены ў Кіеў.
8. Вызваленне
Праз год – вызвалены гараджанамі
Кіева.
7 месяцаў княжыў у Кіеве
Але!
Вярнуўся ў Полацк:
Працягваў супрацьстаянне з
кіеўскімі князямі;
У апошнія гады жыцця – мір.
10. Раздробленасць
Усяслаў Чарадзей – апошні ўладар усёй
Полацкай зямлі.
ХІІ ст. – пачатак раздробленасці.
Раздробленасць – падзел дзяржавы на
больш дробныя самастойныя часткі.
Полацкая зямля драбілась на воласці.
Воласць – княжацкае ўладанне ў перыяд
раздробленасці.
Пачынаюцца міжусобныя войны.
Міжусобная вайна – узброеная барацьба
паміж асобнымі князямі.
12. Прычыны раздробленасці
2. Узнікненне прыватнага землеўладання і
ўзмацненне баярства.
Баяры – нашчадкі родаплемянной знаці,
старэйшыя дружыннікі; пасля – багатыя
феадалы, супернікі князя.
Баяры атрымалі зямлю
Не залежаць ад князя
Не жадаюць моцнай княжацкай улады
13. Вынік раздробленасці
• Распад буйных княстваў
(земляў) на больш дробныя
воласці (Менскае, Віцебскае і
г.д.);
• Раздробленасць – 150 гадоў;
• Аб’яднанне ў межах ВКЛ на
працягу яшчэ 100 гадоў (да сяр.
XIV ст.)
15. Князь Глеб Менскі (1101 – 1119)
• Палітыка ўзвышэння Менска;
• Падпарадкаванне Друцка,
Оршы і Копысі;
• Супрацьстванне з кіеўскім
князем Уладзімірам
Манамахам.
16. Князь Глеб Менскі (1101 – 1119)
1116 г. – Глеб разрабаваў частку Тураўскага княства і спаліў Слуцк (першая
ўзгадка Слуцка ў летапісе).
Тураўскі князь – сын Уладзіміра Манамаха
Уладзімір Манамах узяў Менск у аблогу
Глеб папрасіў міра
Манамах зняў аблогу, Глеб – абяцаў “паслушаці” Манамаха
Але!
Пасля кіеўскі князь адабраў у Глеба Менскае княства, яго – у палон у Кіеў.
1119 г. – Глеб памёр у Кіеве. Пахаваны ў Кіева-Пячорскай лаўры.
Менск аслаблены.
17. Супрацьстаянне Полацка і Кіева
1127 г. – кіеўскі князь Мсціслаў
Уладзіміравіч + 6 рускіх князёў – паход
на Полацк.
Захапілі Ізяслаўль і Лагойск.
Палачане абвінавацілі свайго князя
Давыда Усяславіча
Прагналі яго
Князем стаў Барыс Усяславіч
Вайна прыпынілася
18. Выгнанне полацкіх князёў
1129 г. – Мсціслаў захапіў полацкіх князёў з сем’ямі і выслаў іх у Візантыю.
Праз некалькі гадоў некаторыя вярнулісь у Полацк.
Смерць Мсціслава – канчатковы распад Кіеўскай Русі.
19. Войска
Дружына
Старэйшая
(баяры, “княжыя
мужы”, грыдні) –
кіраванне
дзяржавай
Малодшая
(отракі, дзецкія)
Апалчэнне (“полк”)
• Пешае;
• На чале – тысяцкі;
• Падзялялася на
дзесяткі і сотні (на
чале – дзесяцкія і
сотнікі).
20. Веча ў Полацку (і іншых гарадах)
• Магло заключаць
дагаворы з іншымі
гарадамі і дзяржавамі
• Магло здымаць і
прызначаць князя;
Князі – залежныя ад веча
Павінны былі клапаціцца
аб людзях
21. Дзейнасць веча
Веча не праяўляла сябе:
• У мірны час;
• У час кіравання моцных князёў.
Веча актыўна дзейнічала:
• У час войнаў;
• Падчас змены княжацкай улады
і г.д.
ХІІ ст. – у Полацку аслабляецца
ўлада князя → узмацняецца
ўлада веча.