1. WULANGAN 8
PANATACARA
A. Pengertene Panatacara
Panatacara karep uga diarani dening babrayan agung minangka panatacara
pambyawara, pranata adicara, pranata titilaksana, pranata laksitaning adicara utawi
Master of Ceremony (MC).
Panatacara kuwi sawijining paraga (wong) sing duwe jejibahan nglantarake
titilaksana (lakune) sawwijining upacara adat : temanten, kesripahan, resmi/formal,
pepanggihan (pertemuan), pajamuan (pesta), pangaosan utawa pentas (show) lan
sapanunggale.
Acara upacara adat temanten jawa, panatacara kajibah nglantarke titilaksana
(lakune) adicaba ijab, pawiwahan, lan pahargyan (resepsi).
Upacara Kasripahan (kematian) juru panitilaksana (panatacara) nglantarake upacara
mbudhalake layon saka omah menyang sarean (kuburan).
B. Perangane Teks Panatacara
Pokok-pokok teks panatacara yaiku :
1. Salam pembuka
Salam pembuka kanthi tembung “Assalamualaikum, utawa kawula nuwun.”utawa
salam liyane.
2. Puji syukur konjur marang Gusti ingkang Maha Kuwasa
3. Sapa aruh
Sapa aruh utawa aruh-aruh marang kabeh para tamu undnagan. Anggone sapa aruh
mau diwiwiti saka wong sing paling tuwa nganti narang sing enom, saka sing
pangkate luwih dhuwur nganti sing endhek. Anut sapa wae piyayi kang rawuh.
4. Ancasing gati
Yaiku apa kang dadi maksud saka adicara kang diadani (dilaksanakan) ing wektu iku
paraga panatacara kudu weruh kanthi gamblang ngenani adicara sing diangit lan
kudu klop karo panyuwune sing duwe gawe, sarta kudu klop karo swasanane serta
cundhuk karo tatanan adat kang ana ing bebrayan kono.
5. Penutup
Ngaturake marang tamu mungguh acara kang dirabtam wis lumaku, lan njaluk
pangapura yen anggone nindakake
6. Salam penutup
2. C. Unsur-unsur Panatacara
1. Magatra
Yaiku blenger wewujudane rupa, adining sastra lan nyandang penganggo kang trep,
pantes, lan jangkep.
2. Malaksana, mlaku samlaku, sepecak sajangkah ditata runtut, luwes mbrabawani, ora
ingah-ingih, lan ora wigah wigih serta ora ngisin-ngisini.
3. Mawastha, ngadeg jejeg, ora kendo, ora dhoyong.
4. Maraga, ora grogi, ora wedi, ora gemeter, anteb, lan anteng obahe wawak, sirah,
gulu, siku, asta lumrahe samadya ora katn ndhangak tangan kudu bisanambahi cetha
apa kang diucapake.
5. Malaghawa, trampil kepara trengginas, cag ceg, lancar, gancar, sembada ing karya.
Ora ngleler nanging uga ora katon grusa grusu.
6. Matanggap, tanggap ing sakabehe swasana, serta bisa andayani regenge swasana.
7. Mawwat : anteb, manteb ngentasi purwa, madiya lan wusananing karya.
D. Teknik Maca Panatacara
1. Nganggo pangucap kang trep
2. Pamedhote ukara kang trep
3. Nganggo intonasi, nada, lan tekanan kang trep
4. Ngreteni tandha wacan kanthi trep
5. Swara kang cetha
6. Ngatur alon lan cepete pamaca
7. Ngolah treping mlebu wetuning napas
8. Mahami wacan
9. Pracaya marang dhiri pribadi
Panatacara basa jawa iku kudu nggunakake lan nguwasani sawanehe kaprigelan
kawruh basa kanthi ancas supaya bisa narik kawigatene tamu kang padha rawuh. Mula
setitekna andharan ing ngisor iki !
1. Tembung Yogyaswara
Yaiku tembung loro kang tulisan apadane pangucape meh padha, dinggo bebarengan,
lan mengku teges lanang-wadon.
Tuladha :
➢ Bathara - batahri
➢ Yaksa – yaksi
➢ Hapsara-hapsari
➢ Kendhana-kedhini
➢ Putra-putri
➢ Dewa-dewi
3. 2. Tembung entar
Tembung entar utawa silihan, dudu teges kang baku. Tembung iki duwe teges
rerangkening tembung kang ateges ora salugune. Tembung iku duwe surasa kang
geseh karo tetembungane (duwe teges kias).
Tuladha :
Dawa tangane ➔ clemer, seneng njupuk duweke liyan
Lunyu ilate ➔ pinter guneman
Dawa ususe ➔ sabar
Jembar dhadhane ➔ nrima
3. Tembung rura basa
Tembung rura basa yaiku basa kang rusak sing kelantur-lantur, nganti ora kena
dibenerake maneh.
Tuladha :
▪ Negor gedhang ➔ benere negor debok
▪ Nggiling bakso ➔ benere nggiling daging, bumbu
▪ Adang sega ➔ benere adang beras, diwenehi banyu
4. Panyandra
Panyandra iku tetembungan utawa ukara kang wis gumanthok, kanggo nyandra
kahanan alam, satriya, ratu, perangan awak, solah bawa, kang lumrahe wujud
pepindhan.
5. pepindhan
yaiku tetembungan utawa unen-unen kang ngemu teges irib-iriban utawa emper-
emperan, ameh padha. Pindha nunggal karep karo kaya, kadi, kadya, lir, pendah.
Tuladha :
❖ lakune kaya macan luwe
❖ polahe kaya kitiran
❖ swarane kaya ngabangake kuping
E. Tuladha Teks Panatacara
