1. Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΗΝ
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ
Της μαθήτριας Νεφέλης Βλαχάκη, του τμήματος Α1
Κ
τιριακά παραδείγματα που ανήκουν στην παραδοσιακή μακεδονική
αρχιτεκτονική εντοπίζονται σε πολλές περιοχές της Ελλάδας (Μακεδονία ,Θράκη
,Θεσσαλία)αλλά και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκάνιων.
Καθώς λοιπόν, το γεωγραφικό εύρος ήταν εξαιρετικά μεγάλο ,αποφασίστηκε ο
περιορισμός της έρευνας στην γεωγραφική περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας.
Επιπλέον, τα σημαντικότερα σωζόμενα δείγματα εντός του ελληνικού χώρου
εντοπιστήκαν σε αυτήν την περιοχή και χρονολογούνται από τα τέλη του 17ου έως τα
τέλη του 18ου αιώνα.
Πολιτικές και οικονομικές συγκυρίες της περιόδου ,ευνόησαν την οικονομική
ανάπτυξη πολλών περιοχών της Μακεδονίας και την ανάδυση μιας νέας οικονομικής
τάξης ,των έμπορων και βιοτεχνών.
Η ανάπτυξη αυτή αναπόφευκτα εκδηλώθηκε και στην αρχιτεκτονικοί οικίες της
εποχής αυτής ,χωρίζονταν συνήθως στα «αρχοντικέ» και στα «λαϊκά» σπίτια.
Τα αρχοντικά άνηκαν στους μεγαλέμπορους που είχαν στενές οικονομικές σχέσεις
με την Ευρώπη ενώ τα λαϊκά άνηκαν στις αγροτικές οικογένειες .Υπήρχε ,βεβαιώνει
ο ενδιάμεσος τύπος που ονομαζόταν «νοικοκυρόσπιτο» και αντιστοιχούσε σε ένα
πολύ σημαντικό κοινωνικό στρώμα ,τους νοικοκυραίους στους τοπικούς έμπορους
,στους βιοτέχνες ,στους ναυτικούς ,κ.λπ. .Τα σωζόμενα κτίρια που αντιπροσωπεύουν
στον τύπο της Μακεδονικής αρχιτεκτονικής είναι κύριος τα «νοικοκυρόσπιτα» και τα
«αρχοντικέ», δηλαδή τα κτίσματα που σε σύγκριση μετά ισόγεια «λαϊκά» σπίτια
έχουν πιο σύνθετη κατασκευή ,είναι διώροφα ή τριώροφα ,έχουν λιθόκτιστους τους
τοίχους των κάτω πατωμάτων ,ενώ στους πάνω ορόφους δημιουργούνται χαγιάτια ,
προεξοχές , οι τοίχοι έχουν πολλά και μεγάλα παράθυρα ,κ.λπ.
Αρκετά στοιχειά τόσο της εξωτερικής μορφολογίας όσο και της εσωτερικής
διαρρύθμισης ήταν κοινά ανάμεσα στα «νοικοκυρόσπιτα» και τα «αρχοντικέ».
Η ερευνά διαπίστωσε βασικές τυπολογικές ομοιότητες στον καθ’ ύψος λειτουργικό
διαχωρισμό των χώρων :στο ισόγειο εξυπηρετούνταν πάντα οι βοηθητικές
λειτουργιές (αποθήκες ,αμπάρια ,κ.λπ.) ενώ στους ορόφους διατάσσονταν χώροι που

2. εξυπηρετούσαν της καθημερινές ανάγκες διαβίωσης (ύπνος ,φιλοξενία ,υποδοχή
επισκεπτών ,συζητήσεις ,γιορτές, κλπ)
Όσο αφορά την οριζόντια οργάνωση των λειτουργιών στους ορόφους και
παρατηρώντας πολλές κατόψεις ,διαπιστώθηκε ότι στις περισσότερες διαρρυθμίσεις
υπήρχε πάντα ένας βασικός κεντρικός χώρος γύρω από τον όποιο διατασσόταν μια
σειρά άνετων και αυτοτελών δωματίων ,οι οντάδες κεντρικός αυτός πυρήνας ήταν ,
είτε ημιυπαιθριος δηλαδή χαγιάτι είτε κλειστός ,δηλαδή σάλα.
Μια χαρακτηριστική διαρρύθμιση κάτοψης ορόφου συναντάται κυρίως στα αρχοντικέ
σπίτια και ονομάζεται συμμετρικός τύπος.
Το χαρακτηριστικό αυτό του τύπου ήταν ότι στον ανώτατο όροφο δημιουργούνταν
τέσσερις ομοιόμορφοι χώροι (οι οντάδες) διαταγμένοι στις τέσσερις γωνίες του
κτιρίου ενώ κεντρικά και σε σχήμα σταυρού διαμορφωνόταν ένας ενιαίος χώρος που
σάλα ή δοξάτος.