2. Անտառը երկրագնդի մակերևույթի մաս է, որը ծածկված է
ծառերով։ Ներկայումս անտառները զբաղեցնում են մոտ 38
միլիոն կմ²՝ ցամաքի մակերեսի 30% (ամողջ մակերևույթի
9.4%)։ Այդ անտառային գոտու կեսը պատկանում է
արևադարձային անտառներին, մեկ քառորդը տեղակայված է
հյուսիսային կիսագնդում։
3. Ինչ է անտառը
Անտառը էկոհամակարգ է, որը բնութագրվում է
ծառածածկույթով և բազմազան այլ օրգանիզմների
առկայությամբ՝ բույսեր կենդանիներ:
Անտառները տարբերվում են իրենց կազմով և
կառուցվածքով:
Անտառները վերականգնելի պաշարներ են:
4. Անտառների դասակարգումը
Աշխարհում գոյություն ունեն տարբեր անտառային
բիոմներ: Օրինակ՝ հասարակածային անտառներ,
արևադարձային անտառներ և բարեխառն անտառներ:
Հայաստանի անտառները հիմնականում բարեխառն
են: Մեկ բիոմի ներսում գոյություն ունեն անտառների
տարբեր տեսակներ: Հայաստանի անտառների մի
մասը փշատերև են, սաղարթավոր և խառը:
5. Ծառերը որպես անտառի մաս
Ծառը բազմամյա բույս է, որը ունի ընդգծված փայտե ցողուն, սաղարթ և
արմատներ: Ծառերը մրցում են սննդարար նյութերի արևի տարածքի և
ջրի համար: Ծառերն ունեն կյանքի շրջափուլ, որը ներառում է
ծլարձագում, աճ, հասունացում, վերարտադրում, ծերացում և մահ:
Ծառերն ունեն տարբեր դերեր, օրինակ՝ հաբիտատ, այսինքն
կենդանիների և բույսերի կենսագործունեության բնական միջավայր,
ապահովում են հողի պահպանությունը և օդի մաքրումը: Ծառերի
ներկայությունը փոխում է շրջապատի միջավայրը:
6.
7. Անտառները որպես էկոհամակարգեր
Էկոհամակարգերն ինքնավերարտադրող և ինքնակարգավորող
համակեցություններ են: Նրանց կառուցվածքի մեջ մտնում են
տարբեր տեսակի օրգանիզմներ. Օրինակ՝ արտադրողներ կամ
պռուդուցենտներ, սպառողներ կամ կոնսումենտներ, քայքայողներ
կամ ռեդուցենտներ, որոնք փողներգործում են մեկ մյուսի և իրենց
շրջապատի վրա: Մարդիկ էկոհամակարգի մի մասն են:
Էկոհամակարգերը ենթարկվում են բնական փոփողությունների
դինամիկ են և փոփողվում են բնական ազդեցությունների կամ
մարդու միջամտության հետևանքով: Անտառային
էկոհամակարգերը կապված են այլ ցամաքային և ջրային
էկոհամակարգերի հետ:
8. Անտառի նշանակությունը մարդու
առողջության համար
Անտառն մեծ սանիտարահիգիենիկ և բուժիչ նշանակություն ունի։ Բնական
անտառների օդում կա ավելի քան 300 անուն տարատեսակ քիմիական
միացությունների։ Անտառներն ակտիվորեն վերափոխում են մթնոլորտային
աղտոտվածությունները, հատկապես գազանմանները։ Առավել
թթվայնացնող ունակություններն ունեն փշատերև անտառները, ինչպես նաև
կեչու և լորենու որոշ տեսակներ։ Անտառն ակտիվորեն կլանում է
արտադրական աղտոտվածությունները, հատկապես փոշին ու
ածխաջրածինները։ Անտառը (հատկապես փշատերև) արտադրում է
ֆիտոնցիդներ՝ բակտերիցիդ (մանրէասպան) հատկություններով օժտված
նյութեր։ Ֆիտոնցիդները սպանում են ախտածին մանրէները։
9.
10. Բարեխառն գոտու ասեղնատերև անտառները
տարածվում են Եվրասիայի և Հյուսիսային Ամերիկայի
բարեխառն լայնություններում:Բարեխառն գոտու
հյուսիսային շրջաններում (տունդրայից հարավ), որտեղ
օդի ջերմաստիճանը ցածր է, տարածվում են
ասեղնատերև անտառները, որտեղ ծառերի ու թփերի
տերևները վերաճել են ասեղների (ունի պաշտպանիչ
նշանակություն) և ծածկված են լավ
զարգացած մեխանիկական հյուսվածքով. դրանք
նպաստում են վեգետացիայի շրջանում խոնավության
լրիվ յուրացմանը, իսկ ձմռանը ծառերը պահպանում են
չորացումից: Տերևների յուրահատուկ ձևը նեղ
սաղարթների հետ միասին առատ ձյան ծածկույթից
սաղարթի չկոտըրվելու, ինչպես նաև Արեգակի ցածր
դիրքում նրա լույսն օգտագործելու հարմարանք է: Մութ
ասեղնատերև անտառներում գերիշխում են ստվերասեր
ծառատեսակները, լուսավոր ասեղնատերև
անտառներում` լուսասեր կվենին և սոճին:
11. Հայաստանի անտառները
ՀՀ-ում անտառները կազմում են տարածքի 12,7%-ը: Առավել անտառածածկ են ՀՀ
հարավարևելյան մարզերը, որտեղ բուսականության հիմնական տիպը
հաճարենու անտառներն են՝ արևելյան հաճարենու գերակշռությամբ: Ենթալպյան
անտառային գոտում տարածված են հաճարենու խոնավ անտառները, որոնց
ներսում և եզրերին լայնորեն տարածված են կաղնու մաքուր և խառը
ծառուտները: Կաղնու մաքուր անտառները հիմնականում հարմարված են
հարավային չոր լանջերի միջին և վերին գոտիներին, իսկ կաղնու
խառնանտառները՝ արևմտյան և արևելյան լանջերին: Հյուսիսարևելյան մասի
կաղնուտներում հիմնական անտառկազմող ծառատեսակներն են վրացական և
արևելյան կաղնիները: Կաղնու առավել տիպիկ անտառները տարածված են
Լոռու մարզում: ՀՀ հյուսիսային մարզերում տեղ-տեղ հանդիպում են սոճու
անտառների ոչ մեծ տեղամասեր: Ամենամեծը Գյուլագարակի սոճուտներն են և
Շահալիի անտառատեղամասի սոճուտը:
