ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Α΄Δημοτικού
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Χαράλαμπος Λεμονίδης Αθανάσιος Θεοδώρου
Αχιλλέας Καψάλης Δημήτριος Πνευματικός
Μαθηματικά
Μαθηματικά της Φύσης και της Ζωής
Τετράδιο Εργασιών
β΄ τεύχος
ISBN Set 978-960-06-2461-8
Κωδικός Βιβλίου: 0-10-0010 Τ.Β΄ 978-960-06-2463-2
(01) 000000 0 10 0010 8
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»

2. Τετράδιο Εργασιών
ΔΕΥΤΕΡΟ TEYXOΣ
Mαθηματικά Α΄ Δημοτικού
Mαθηματικά της Φύσης και της Ζωής
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 1

3. ΣYΓΓPAΦEIΣ Χαράλαμπος Λεμονίδης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής
Μακεδονίας
Aθανάσιος Θεοδώρου, Εκπαιδευτικός
Aχιλλέας Kαψάλης, Kαθηγητής του Πανεπιστημίου Mακεδονίας
Δημήτριος Πνευματικός, Λέκτορας του Πανεπιστημίου Δυτικής
Mακεδονίας
KPITEΣ-AΞIOΛOΓHTEΣ Θεοδόσιος Zαχαριάδης, Aναπληρωτής Kαθηγητής του Πανεπιστημίου
Aθηνών
Mαρία Kοτσακώστα, Σχολική Σύμβουλος
Θεόφιλος Tζώρτζης, Εκπαιδευτικός
EIKONOΓPAΦHΣH Κωνσταντίνος Αρώνης, Σκιτσογράφος-Εικονογράφος
ΦIΛOΛOΓIKH EΠIMEΛEIA Φρόσω Ξιξή, Φιλόλογος
YΠEYΘYNOΣ TOY MAΘHMATOΣ
KATA TH ΣYΓΓPAΦH Γεώργιος Τύπας, Μόνιμος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
YΠEYΘYNH TOY YΠOEPΓOY Mαρία Xιονίδου-Mοσκοφόγλου, Eπίκουρος Kαθηγήτρια
του Πανεπιστημίου Aιγαίου
EΞΩΦYΛΛO Aνδρέας Γκολφινόπουλος, Εικαστικός Καλλιτέχνης
ΠPOEKTYΠΩTIKEΣ
EPΓAΣIEΣ ACCESS Γραφικές Tέχνες A.E.
Γ΄ Κ.Π.Σ. / ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ / Ενέργεια 2.2.1. / Κατηγορία Πράξεων 2.2.1.α:
«Αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών και συγγραφή νέων εκπαιδευτικών πακέτων»
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Μιχάλης Αγ. Παπαδόπουλος
Ομότιμος Καθηγητής του Α.Π.Θ.
Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Πράξη με τίτλο: «Συγγραφή νέων βιβλίων και παραγωγή
υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού με βάση
το ΔΕΠΠΣ και τα ΑΠΣ για το Δημοτικό και το Nηπιαγωγείο»
Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου
Γεώργιος Τύπας
Mόνιμος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Αναπληρωτής Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου
Γεώργιος Οικονόμου
Mόνιμος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Έργο συγχρηματοδοτούμενο 75% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και 25% από εθνικούς πόρους.
-
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 19/1/2015 1:20 μμ Page 2

4. Mαθηματικά Α΄ Δημοτικού
Mαθηματικά της Φύσης και της Ζωής
ΔΕΥΤΕΡΟ TEYXOΣ
Τετράδιο Εργασιών
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»
Χαράλαμπος Λεμονίδης Aθανάσιος Θεοδώρου Aχιλλέας Kαψάλης
Δημήτριος Πνευματικός
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
ANAΔOXOΣ ΣYΓΓPAΦHΣ: ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ Α.Ε.
Η συγγραφή και η επιστηµονική επιµέλεια του βιβλίου πραγµατοποιήθηκε
υπό την αιγίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
10-0010-001-003_008TET-TEYXOΣ B 25/1/2016 3:00 μμ Page 3

5. 4
Kάθε κεφάλαιο, ανάλογα με τη
θεματική περιοχή στην οποία
αναφέρεται, έχει ένα χρώμα.
Oι περιοχές είναι οι εξής:
O Πυθαγόρας που σκέφτεται
- Σύμβολο σκέψης: Eμφανίζεται σε
δραστηριότητες νοερών υπολογισμών.
H μέλισσα - Σύμβολο εργατικότητας:
Eμφανίζεται σε δραστηριότητες
εφαρμογής και εμπέδωσης.
O σκύλος ιχνηλάτης - Σύμβολο ανακάλυψης:
Eμφανίζεται στις δραστηριότητες που
εισάγουν τους μαθητές στη νέα γνώση.
O ελέφαντας - Σύμβολο μνήμης:
Eμφανίζεται στις δραστηριότητες
επανάληψης.
Oμάδα μαθητών - Σύμβολο ομαδικότητας:
Eμφανίζεται σε δραστηριότητες που είναι
δυνατό να γίνουν σε ομάδες.
Oι αριθμοί από το 1
16
1. ∆είχνουµε τις καρτέλες µε τους αρ
∆ιαβάζω τους αρι
2 4 1
Συµπληρώνω την εικόνα µε τα µήλα και
Βάζω σε κύκλο τόσα παιχνίδια όσ
2
4
3
5
44
14/12/2012 11:08 πµ Page 16
Tίτλος
κεφαλαίου
Σύμβολο-κλειδί για το
είδος της εργασίας
που ακολουθεί *
Aριθμός
κεφαλαίου
Aριθμός σελίδας
Στην επάνω αριστερή γωνία κάθε δραστηριότητας
υπάρχει ένα από τα ακόλουθα σύμβολα:
Eπανάληψη
Aριθμοί
Πράξεις
Γεωμετρία
Mετρήσεις
Προβλήματα
Xρωματικά σύμβολα
Eικονίδια (σύμβολα-κλειδιά)
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 4

6. 5
πό το 1 έως το 5
ρτέλες µε τους αριθµούς, τους οποίους διαβάζουν οι µαθητές.
ω τους αριθµούς.
1 3 5
τα µήλα και τις κουκκίδες που λείπουν.
αιχνίδια όσα δηλώνει ο αριθµός.
2
3
5
Aριθμός
δραστηριότητας
Διδακτικοί στόχοι
του κεφαλαίου
Σημείωση για τον δάσκαλο
στους νοερούς υπολογισμούς
17
Πόσες είναι οι κουκκίδες;
4. ∆είχνουµε τις καρτέλες µε τις κουκκίδες και οι µαθητές βρίσκουν πόσες είναι.
Βρίσκω πόσα είναι τα δάχτυλα και τα κυβάκια
και τα συνδέω µε τους αντίστοιχους αριθµούς.
Μετρώ τα µπαλόνια που κρατά κάθε παιδί και συνδέω
την εικόνα µε τον αντίστοιχο αριθµό.
2 4 3 5
4
3
5
2
14/12/2012 11:12 πµ Page 17
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 5

7. 6
O Πυθαγόρας ήταν ένας σπουδαίος μαθηματικός
της αρχαιότητας που γεννήθηκε στη Σάμο. Ίδρυσε μια σχολή,
τη σχολή των Πυθαγορείων, οι οποίοι μελετούσαν τη φιλοσοφία,
τα μαθηματικά και τις επιστήμες. Είχε δασκάλους μεγάλους
σοφούς της αρχαιότητας και ταξίδεψε στην Ασία και
την Αίγυπτο όπου μελέτησε την αιγυπτιακή φιλοσοφία,
τα μαθηματικά, την αστρονομία και την ιατρική.
O Πυθαγόρας έμεινε γνωστός ως ο άνθρωπος που έβλεπε
παντού αριθμούς.
O Πυθαγόρας
H Kορίνα
Πυθαγόρας ο Σάμιος (περίπου 600 π.Χ.)
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 6

8. 7
Η Υπατία ήταν η πρώτη γυναίκα μαθηματικός στην Ιστορία.
Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια.
Ήταν κόρη του φιλόσοφου Θέωνα, διευθυντή του Πανεπιστημίου
της Αλεξάνδρειας. Για τον λόγο αυτό είχε την τύχη να αποκτήσει
σπάνια μόρφωση, σε μια εποχή που η θέση της γυναίκας
στην κοινωνία ήταν πολύ διαφορετική από ό,τι σήμερα. Συνέχισε
τις σπουδές της στην Αθήνα και τη Ρώμη εντυπωσιάζοντας όλους
όσοι τη συναναστρέφονταν με το πνεύμα, τη σεμνότητα,
την ομορφιά και την ευγλωττία της. Επιστρέφοντας στην
Αλεξάνδρεια πολύ σύντομα αναδείχθηκε σε μεγάλη δασκάλα
της φιλοσοφίας και των μαθηματικών.
H Yπατία
H Bάσω
H Ίλντα
O Mελέτης
Υπατία η Αλεξανδρινή (370-415 μ.Χ.)
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 7

9. 8
Xρωματικά σύμβολα
Eπανάληψη
Aριθμοί
Πράξεις
Γεωμετρία
Mετρήσεις
Προβλήματα
Δομή του βιβλίου 4-5
Oι ήρωες του βιβλίου 6-7
Περιεχόμενα 8-9
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 8

10. A΄ Περίοδος
Αριθμοί: Οι αριθμοί μέχρι το 20 – Τα σύμβολα της
σύγκρισης – Τακτικοί αριθμοί.
Πράξεις: Προσθέσεις με αριθμούς μέχρι το 10.
Γεωμετρία: Προσανατολισμός στον χώρο –
Γεωμετρικά σχήματα.
Μετρήσεις: Σύγκριση συνεχών μεγεθών –
Τα νομίσματα μέχρι το 10.
B΄ Περίοδος
Αριθμοί: Οι αριθμοί μέχρι το 50 – Σύστημα
αρίθμησης, μονάδες και δεκάδες.
Πράξεις: Αφαιρέσεις με αριθμούς μέχρι το 10 –
Αθροίσματα με πολλούς όρους –
Προσθέσεις με υπέρβαση της δεκάδας.
Γεωμετρία: Χάραξη γραμμών – Κίνηση σε τετραγωνι-
σμένο χαρτί – Γεωμετρικά σχήματα.
Μετρήσεις: Μοτίβα – Ο χρόνος.
Eνότητα 3η:
ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 20
– ΑΘΡΟΙΣΜΑΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 10 – ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
17Κεφάλαιο 17ο:
Οι αριθμοί από το 10 μέχρι το 20. . . . . . . . . . . . . . 10-11
18Κεφάλαιο 18ο:
Αθροίσματα μέχρι το 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12-13
19Κεφάλαιο 19ο:
Tακτικοί αριθμοί – Τα διπλά αθροίσματα . . . . . . . . 14-15
20Κεφάλαιο 20ό:
Τα νομίσματα μέχρι το 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16-17
21Κεφάλαιο 21ο:
Προσθετική ανάλυση αριθμών
από το 6 μέχρι το 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18-19
22Κεφάλαιο 22ο:
Προβλήματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20-21
23Κεφάλαιο 23ο:
Επαναληπτικό μάθημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22-23
Eνότητα 4η:
ΑΦΑΙΡΕΣΗ – ΧΑΡΑΞΗ ΓΡΑΜΜΩΝ – ΜΟΤΙΒΑ
25Κεφάλαιο 25ο:
Οι αριθμοί μέχρι το 50 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24-25
26Κεφάλαιο 26ο:
Χάραξη γραμμών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26-27
27 Κεφάλαιο 27ο:
Μοτίβα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28-29
28Κεφάλαιο 28ο:
Αφαίρεση με αφαιρετέο μικρό αριθμό . . . . . . . . . . 30-31
29Κεφάλαιο 29ο:
Διάκριση των συμβόλων «+» και «–» . . . . . . . . . . 32-33
30Κεφάλαιο 30ό:
Αφαίρεση με αφαιρετέο μεγάλο αριθμό . . . . . . . . . 34-35
31Κεφάλαιο 31ο:
Το συμπλήρωμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36-37
32Κεφάλαιο 32ο:
Επαναληπτικό μάθημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38-39
9
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 9

11. Oι αριθμοί από το 10 μέχρι το 2017
10
1. Oι μαθητές διαβάζουν τους αριθμούς που βρίσκονται σε κάθε πλαίσιο.
Διαβάζω τους αριθμούς.
Kάθε μαθητής θα έχει μία τσάντα;
Μετρώ και βάζω σε κύκλο τον σωστό αριθμό.
2 3 4 5 6
22 24 23 24
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
0 2 2 3
7
2 3 4 5 6
20 2 22 23
3 4 5 6 8 9 0
23 24 25 26 27 28
3 4 5 6 7 8 9 20
3 4 5 6 7 8 9 20
2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
4 5 6 8 9 07
8 9
02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3 4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6
22 24 23 24
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
0 2 2 3
7
2 3 4 5 6
20 2 22 23
3 4 5 6 8 9 0
4 23 24 25 26 27 28
2 3 4 5 6 7 8 9 20
2 3 4 5 6 7 8 9 20
2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
4 5 6 8 9 07
8 9
02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28 29
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
20 2 22 2
22 24 23
0 2 3 4
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 10
δεκατέσσερα δεκαεφτά δώδεκα δεκαέξι δεκαεννιά δεκατρία είκοσι
Όχι γιατί οι μαθητές είναι 15 αλλά υπάρχουν μόνο 14 τσάντες .

12. 22 24 23 2
0 2 3 4 5
11
ενότητα3
η
ενότητα4
η
ενότητα5
η
Συμπληρώνω τις λέξεις και τους αριθμούς που λείπουν.
Η μία καραμέλα κοστίζει 1 λεπτό.
O Πυθαγόρας:
Χρειάζεται λεπτά για να αγοράσει
τις πράσινες καραμέλες.
Xρειάζεται λεπτά για να αγοράσει
τις κόκκινες καραμέλες.
Χρειάζεται λεπτά για να αγοράσει
όλες τις καραμέλες.
1 λεπτό
δέκα
μηδέν
•
•
•
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
2 3 4 5 6 8 9
22 24 23 24 25 2
0 2 3 4 5 6 7
0 2 3 4 5 6 7
0 2 2 3 4 5
7
2 3 4 5 6 87
20 2 22 23 24 2
2 3 4 5 6 8 9 0
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
24 23 24 25 26 27 28
2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 11
7
8
16
έπτα έξι
εννιά οχτώ
0
10

13. 22 24 23
0 2 3 4Αθροίσματα μέχρι το 1018
12
Υπολογίζω τα αθροίσματα.
5 + 2 = ...
9 + 1 = ...
6 + 3 = ...
8 + 2 = ...
5 + 4 = ...
6 + 4 = ...
O Πέτρος είχε αυτοκινητάκια.
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 77 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7 8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
Πόσα αυτοκινητάκια έχει τώρα;
... + ... = ...
Oι κασετίνες έχουν μέσα μολύβια.
Πόσα είναι όλα τα μολύβια μαζί;
Αγόρασε ακόμα.
5
3
45 + 4 = ...
+ 3 = ...
2 3 4 5 6
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
0 2 2
2 3 4 5 6
20 2 22 2
22 24 23
0 2 3 4
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 12
7 2 9
9
10
7 9 9
10 10 10

14. 13
Υπολογίζω και συμπληρώνω τα αθροίσματα.
ενότητα3
η
ενότητα4
η
ενότητα5
η
4 + 2 = ... + 3 = ... 6 + 3 = ...
2 + 4 = ... 3 + = ... 3 + 6 = ...
2 + 8 = ... 5 + 4 = ... + 2 = ...
8 + 2 = ... 4 + 5 = ... 2 + = ...
3. Η δασκάλα προτείνει ένα άθροισμα μέχρι το 10.
Oι μαθητές υπολογίζουν νοερά το άθροισμα και το γράφουν με τη χρήση συμβόλων μέσα στο πλαίσιο.
Υπολογίζω αθροίσματα μέχρι το 10.
Πόσα είναι όλα;
Υπολογίζω και γράφω τα αθροίσματα.
... + ... = ... ...............................
............................... ...............................
4 6
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
22 24 23 24
0 2 3 4 5
2 3 4 5 6 8 9
22 24 23 24 25 2
0 2 3 4 5 6 7
0 2 3 4 5 6 7
0 2 2 3 4 5
7
2 3 4 5 6 87
20 2 22 23 24 2
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
0 2 2 3 4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28
2 3 4 5 6 8 9 0
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3 4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 13
4 2 6 5 + 3 = 8
4 + 4 = 8 6 + 3 = 9
6 10 9
6 10 9
10 9 9
10 9 9
2+8=10 8+2=10 1+9=10 7+3=10 5+5=10 4+6=10

15. Tακτικοί αριθμοί –
Τα διπλά αθροίσματα19
14
22 24 23
0 2 3 4
Ενώνω με μια γραμμή το σωστό άθροισμα.
1. Ζητούμε από τους μαθητές να απαγγείλουν τους τακτικούς αριθμούς μέχρι το 10.
Προφορική αρίθμηση των τακτικών αριθμών.
1OS 2OS ... 10OS
Το φιδάκι
Σχεδίασε το αντικείμενο στο
οποίο έφτασε ο Πυθαγόρας. Η Υπατία έφτασε
στο
Τι αριθμό πέτυχε με τα
ζάρια;
Γράφω τον αριθμό της θέσης στην οποία βρίσκεται κάθε εικόνα.
1 + 1 2 + 2 3 + 3 4 + 4 5 + 5
1 2 3 4 5 6 8 9 10
2O
22 24 23
0 2 3 4
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
20 2 22 2
2 3 4 5 6
22 24 23 24
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
0 2 2 3
7
2 3 4 5 6
20 2 22 23
2 3 4 5 6 8 9 0
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 14
πρώτος, δεύτερος, τρίτος, τέταρτος, πέμπτος, έκτος, έβδομος, όγδοος, ένατος, δέκατος
6ο 7ο
5ο 1ο
10

16. 15
Βάζω σε κύκλο τα διπλά αθροίσματα.
ενότητα3
η
ενότητα4
η
ενότητα5
η
4. Η δασκάλα προτείνει διπλά αθροίσματα μέχρι το 10.
Oι μαθητές υπολογίζουν νοερά τα αθροίσματα και τα γράφουν με τη χρήση συμβόλων μέσα στα πλαίσια.
Διπλά αθροίσματα
3 + 1 = 4 2 + 2 = 4 6 + 2 = 8 6 + 1 =
1 + 1 = 2 2 + 3 = 5 5 + 3 = 8 3 + 3 = 6
1 + 4 = 5 4 + 4 = 8 5 + 5 = 10 + 2 = 9
Το μισό
Βάζω σε κύκλο τα μισά. Γράφω πόσα είναι τα μισά.
2
22 24 23 24 25 2
0 2 3 4 5 6 7
0 2 3 4 5 6 7
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26
0 2 3 4 5 6 7 8
0 2 3 4 5 6 7 8
0 2 2 3 4 5 6
7
2 3 4 5 6 87
20 2 22 23 24 25
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
2 3 4 5 6 8 9 0
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3 4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3 4 5 6 7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8
20 2 22 23 24 25 26 2
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 15
3
5 8
1+1=2 2+2=4 3+3=6 4+4=8 5+5=10

17. Τα νομίσματα μέχρι το 1020
16
Η Υπατία έχει 9 ΕΥΡΩ.
Βάζω σε κύκλο το πορτοφόλι της.
Ποιος μπορεί να αγοράσει το αρκουδάκι;
8€
Η Υπατία έχει ... ΕΥΡΩ.
Η Κορίνα έχει ... ΕΥΡΩ.
O Νίκος έχει ... ΕΥΡΩ.
Το αρκουδάκι μπορεί να το αγοράσει ............
2 3 4 5 6
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
0 2 2
2 3 4 5 6
20 2 22 2
22 24 23
0 2 3 4
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 16
4 6
10
η Κορίνα
10 ΕΥΡΩ 8 ΕΥΡΩ9 ΕΥΡΩ

18. 17
ενότητα3
η
ενότητα4
η
ενότητα5
η
3. Η δασκάλα προτείνει αθροίσματα μέχρι το 10. Oι μαθητές υπολογίζουν νοερά
κάθε φορά το άθροισμα και το γράφουν με τη χρήση συμβόλων μέσα στο πλαίσιο.
Υπολογίζω αθροίσματα μέχρι το 10.
O Πυθαγόρας θέλει να
ανταλλάξει τα νομίσματά του
με νομίσματα του ενός
λεπτού.
Βάζω σε κύκλο το πορτοφόλι που θα πάρει ο Πυθαγόρας.
Η Nόπη έχει 6 €.
Σχεδιάζω τα νομίσματα
σε ΕΥΡΩ που μπορεί να έχει.
O Θανάσης έχει 10 €.
Σχεδιάζω τα νομίσματα
σε ΕΥΡΩ που μπορεί να έχει.
22 24 23 24
0 2 3 4 5
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
2 3 4 5 6 8 9
22 24 23 24 25 2
0 2 3 4 5 6 7
0 2 3 4 5 6 7
0 2 2 3 4 5
7
2 3 4 5 6 87
20 2 22 23 24 2
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 17
8 λεπτά
7 λεπτά
9 λεπτά
5+5=10 4+6=10 3+7=10 1+9=10 8+2=10 6+4=10

19. Προσθετική ανάλυση αριθμών
από το 6 μέχρι το 1021
18
Yπολογίζω τα διπλά αθροίσματα.
1. Προτείνουμε στους μαθητές αθροίσματα της μορφής ν + ν, δηλαδή 1 + 1, 2 + 2, 3 + 3, 4 + 4 και 5 + 5.
Aν έχει 6 βιβλία, με πόσους
διαφορετικούς τρόπους
μπορεί να τα τοποθετήσει
στα ράφια;
Aν έχει βιβλία, με πόσους
διαφορετικούς τρόπους
μπορεί να τα τοποθετήσει
στα ράφια;
Aν έχει 8 βιβλία, με πόσους
διαφορετικούς τρόπους
μπορεί να τα τοποθετήσει
στα ράφια;
6 + 0 = 6
5 + 1 = 6
... + ... =
... + ... =
... + ... =
... + ... =
... + ... =
+ 0 =
6 + 1 =
... + ... =
... + ... =
... + ... =
... + ... =
... + ... =
... + ... =
8 + 0 = 8
+ 1 = 8
... + ... =
... + ... =
... + ... =
... + ... =
... + ... =
... + ... =
... + ... =
H Eλένη θέλει να τοποθετήσει τα βιβλία σε δύο
ράφια στη βιβλιοθήκη της αδελφής της.
22 24 23
0 2 3 4
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
20 2 22 2
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 18
4 2
3
2
1
0
3
4
5
6
6
6
6
6
6
5
4
3
2
1
0
2
3
4
5
6
7 7
7
7
7
7
7 6
5
4
3
2
1
0
2
3
5
4
6
7
8
8
8
8
8
8
8
8
1+1=2 2+2=4 3+3=6 4+4=8 5+5=10

20. 19
ενότητα3
η
ενότητα4
η
ενότητα5
η
Yπολογίζω τα αθροίσματα.
Aναλύω με διαφορετικούς τρόπους τον αριθμό 9 σε άθροισμα.
0 + 9
1 + 8
9
5 + 2 = ... 4 + 4 = ... 5 + 5 = ...
4 + 3 = ... 4 + 6 = ... 8 + 2 = ...
6 + 2 = ... 5 + 3 = ... 5 + 4 = ...
+ 3 = ... 3 + 6 = ... 2 + = ...
22 24 23 24
0 2 3 4 5
2 3 4 5 6 8
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
0 2 2 3 4
7
2 3 4 5 6 7
20 2 22 23 24
2 3 4 5 6 8 9 0
0 2 2 3 4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28
2 3 4 5 6 8 9 0
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
3 4 5 6 8 9 07
8 9
0 02 22 23 24 25 26 2 28 29
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 19
2+7
3+6
4+5
5+4
6+3
7+2
8+1
9+0
7
7
8
10
8
10
8
9
10
10
9
9

21. Προβλήματα22
Πόσες καρέκλες θα χρειαστούμε ακόμα για να καθίσουν 10 καλεσμένοι;
10
Δέκα νάνοι μένουν σε δύο σπιτάκια.
Βρίσκω όλους τους τρόπους με τους οποίους είναι δυνατόν
να μοιραστούν στα δύο σπιτάκια.
+ = 100
+ = 10
+ = 10
+ = 10
+ = 10
+ = 10
+ = 10
+ = 10
+ = 10
+ = 10
+ = 10
20
22 24 23
0 2 3 4
2 3 4 5 6
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
0 2 2
2 3 4 5 6
20 2 22 2
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 20
4
10
9
8
7
6
5
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
4
3
2
1
0

22. 21
Πόσες πεταλούδες πρέπει να πετάξουν
από το κόκκινο στο κίτρινο λουλούδι, έτσι ώστε τα δύο λουλούδια
να έχουν τον ίδιο αριθμό πεταλούδων;
Φτιάχνω ένα δικό μου πρόβλημα και το λύνω.
ενότητα3
η
ενότητα4
η
ενότητα5
η
22 24 23 24
0 2 3 4 5
2 3 4 5 6 8
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
0 2 2 3 4
7
2 3 4 5 6 7
20 2 22 23 24
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 21
3+2=5
Το πρωί ο Νικόλας έδωσε στην μαμά του 3 λουλούδια και το απόγευμα τις έδωσε
άλλα 2 .Πόσα της έδωσε συνολικά ;
3+2=5

23. Eπαναληπτικό μάθημα23
22
Υπολογίζω αθροίσματα με τον αριθμό 5.
Συμπληρώνω τα αθροίσματα:
1. Προτείνουμε στους μαθητές αθροίσματα της μορφής 5 + ν, δηλαδή 5 + 1, 5 + 2, 5 + 3, 5 + 4 και 5 + 5.
Τα 10 πουλιά θα καθίσουν στα δύο δέντρα.
Με πόσους διαφορετικούς τρόπους μπορούν να καθίσουν;
Κάθε σοκολάτα έχει 10 κομμάτια.
Πόσα κομμάτια σοκολάτας υπάρχουν σε κάθε περίπτωση;
Οι σοκολάτες
0 + 10 = 10
... + ... = 10
... + ... = ...
... + ... = ...
... + ... = ...
... + ... = ...
... + ... = ...
... + ... = ...
... + ... = ...
... + ... = ...
... + ... = ...
13
22 24 23
0 2 3 4
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
20 2 22 2
2 3 4 5 6
22 24 23 24
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
0 2 2 3
7
2 3 4 5 6
20 2 22 23
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 22
5+1=6 5+2=7 5+3=8 5+4=9 5+5=10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
10
10
10
10
10
10
10
10
10
5
7 9

24. 23
Υπολογίζω και συμπληρώνω τα αθροίσματα.
ενότητα3
η
ενότητα4
η
ενότητα5
η
4. Ζητούμε από τους μαθητές να απαγγείλουν τους τακτικούς αριθμούς μέχρι το 10.
Προφορική αρίθμηση των τακτικών αριθμών.
Ποιος μπορεί να αγοράσει το παιχνίδι;
3 + 3 = ... + 3 = ... 5 + 5 = ...
5 + 2 = ... 4 + 4 = ... 8 + 2 = ...
6 + 4 = ... 5 + 3 = ... 4 + 5 = ...
1OS 2OS 10OS...
22 24 23 24 25 2
0 2 3 4 5 6 7
0 2 3 4 5 6 7
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26
0 2 3 4 5 6 7 8
0 2 3 4 5 6 7 8
0 2 2 3 4 5 6
7
2 3 4 5 6 87
20 2 22 23 24 25
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
Η Μαρία έχει ... ΕΥΡΩ
O Χασάν έχει ... ΕΥΡΩ.
Η Άρτεμη έχει ... ΕΥΡΩ.
9€
Το παιχνίδι μπορεί να το αγοράσει ......................
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 23
7
7
9
η Άρτεμη
6
7
10
8
8
10
10
910

25. Oι αριθμοί μέχρι το 5025
24
Γράφω τους αριθμούς για να συμπληρωθούν οι σειρές.
Παρατηρώ και συνεχίζω.
Συμπληρώνω τους αριθμούς.
1. Προτείνουμε στους μαθητές αριθμούς μέχρι το 50 και αυτοί βρίσκουν τον επόμενο
και τον προηγούμενο αριθμό. Επίσης προτείνουμε στρογγυλές δεκάδες (π.χ. 30)
και οι μαθητές βρίσκουν την επόμενη και την προηγούμενη δεκάδα (40, 20).
Βρίσκω τον προηγούμενο και τον επόμενο αριθμό καθώς και τη δεκάδα.
20 30 40
5 10 15 ... ... ... ... ... ... 50
30 35 ... ... 50
10 20 ... ... ...
3 6 ... ... ... ... 21
22 25
10 δέκα ένδεκα δώδεκα
δεκατρία δεκατέσσερα δεκαπέντε
δεκαέξι δεκαεπτά δεκαοκτώ
δεκαεννέα είκοσι
2 48
36 3 45
2 3 4 5 6 8
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
0 2 2 3 4
7
2 3 4 5 6 7
20 2 22 23 24
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6
22 24 23 24
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
0 2 2 3
7
2 3 4 5 6
20 2 22 23
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
20 2 22 2
22 24 23
0 2 3 4
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 24
11 12
151413
16 17 18
19 20
23 24
33 3435
28 29 30
38 39 40
49 50
43 44
20 25 30 35 40 45
40 45
30 40 50
9 12 15 18

26. ενότητα4
η
ενότητα5
η
25
Μετρώ ανά 5 μέχρι το 50.
5. Τα παιδιά μετρούν ανά 5 μέχρι το 50. Στη συνέχεια γράφουν τους αριθμούς μέσα στα κυκλικά πλαίσια.
5 50
Μετρώ και συμπληρώνω τους αριθμούς.
Μετρώ τα κυβάκια και υπολογίζω το άθροισμά τoυς.
Όλα είναι
10 + 5
.................
.................
Όλα είναι
Όλα είναι
22 24 23 24 25 2
0 2 3 4 5 6 7
22 24 23 24 25 26
0 2 3 4 5 6 7 8
0 2 3 4 5 6 7 8
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 2
0 2 3 4 5 6 7 8 9 2
0 2 3 4 5 6 7 8 9 2
0 2 2 3 4 5 6 7
7
2 3 4 5 6 8 97
20 2 22 23 24 25 26
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 25
10 15 20 25 30 35 40 45
10+10+6
10+10+10+2
15
26
32
29
37
46

27. Xάραξη γραμμών26
26
Συμπληρώνω το χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Xαράζω τις γραμμές με τον χάρακα για να σχηματίσω το σπιτάκι.
22 24 23
0 2 3 4
2 3 4 5 6
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
0 2 2
2 3 4 5 6
20 2 22 2
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 26

28. 27
ενότητα4
η
ενότητα5
η
Σχεδιάζω τα περιγράμματα.
Συνεχίζω τη γραμμή.
Συμπληρώνω την κάτω εικόνα ώστε να είναι ίδια με την επάνω.
2 3 4 5 6 8
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
0 2 2 3 4
7
2 3 4 5 6 7
20 2 22 23 24
22 24 23 24
0 2 3 4 5
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 27

29. Μοτίβα27
28
Σχεδιάζω τα ίδια σχήματα.
Συνεχίζω τον χρωματισμό με τον ίδιο τρόπο.
Συνεχίζω τη χάραξη της γραμμής και συμπληρώνω τον χρωματισμό.
22 24 23
0 2 3 4
2 3 4 5 6
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
0 2 2
2 3 4 5 6
20 2 22 2
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 28

30. ενότητα4
η
ενότητα5
η
29
Συνεχίζω τη χάραξη των γραμμών με τον ίδιο τρόπο.
Χαράζω την μπλε γραμμή και έπειτα την κόκκινη.
Δημιουργώ δικά μου μοτίβα.
22 24 23 24
0 2 3 4 5 6
2 3 4 5 6 8
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
0 2 2 3 4
7
2 3 4 5 6 7
20 2 22 23 24
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 29

31. Αφαίρεση με αφαιρετέο μικρό αριθμό28
30 1. Oι μαθητές αριθμούν προφορικά αντίστροφα ξεκινώντας από τον αριθμό 20.
Αριθμώ αντίστροφα ξεκινώντας από το 20.
20 19 18 ... 1
Το καλάθι είχε 10 καρότα. Το κουνέλι έφαγε 3 καρότα.
Πόσα καρότα έμειναν μέσα στο καλάθι;
O Μενέλαος είχε 8 γραμματόσημα στη συλλογή του. Έδωσε
γραμματόσημα στον Νίκο.
Πόσα γραμματόσημα έχει τώρα;
... – ... = ...
... – ... = ...
10
22 24 23
0 2 3 4
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
20 2 22 210-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 30
10 3 7
8 3 5

32. 31
Υπολογίζω τις πράξεις και συμπληρώνω τους αριθμούς.
ενότητα4
η
ενότητα5
η
5 –2 = ...
... –... = ...
... –... = ...
... –... = ...
... –... = ...
... –... = ...
Συμπληρώνω τους αριθμούς στις ισότητες.
4 – 1 = ...
3 + 1 = ...
5 – 3 = ...
2 + 3 = ...
3 – 1 = ...
2 + 1 = ...
6 – 1 = ...
5 + 1 = ...
– 1 = ...
6 + 1 = ...
4 – 2 = ...
2 + 2 = ...
2 3 4 5 6 8
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
0 2 2 3 4
7
2 3 4 5 6 7
20 2 22 23 24
22 24 23 24
0 2 3 4 5
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3 4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28 29
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 31
3
4 2 2
3 3 0
7 1 6
10 1 9
8 2 6
3
4
2
5
2
3
5
6
6
7
2
4

33. Διάκριση των συμβόλων «+» και «–»
29
32
Βάφω τα μπαλόνια με το χρώμα που ταιριάζει.
3 + 2 5 – 1
3 + 3
4 + 1
6 – 1
5 + 16 – 22 + 2
– 1
4 + 1
– 2
4 + 2
2 + 3
8 – 2
3 + 3
8 – 3
5
6
Γράφω τις σωστές πράξεις μέσα στα πέταλα των λουλουδιών.
4
5
6
2 3 4 5 6
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
0 2 2
2 3 4 5 6
20 2 22 2
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
22 24 23
0 2 3 4
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 32
7-2
8-3
2+3
7-1
4+2
3+3
8-2

34. 33
ενότητα4
η
ενότητα5
η
3. Η δασκάλα προτείνει προβλήματα πρόσθεσης και αφαίρεσης.
Oι μαθητές γράφουν τις πράξεις και το αποτέλεσμα.
Γράφω τις προσθέσεις και τις αφαιρέσεις και υπολογίζω τα αποτελέσματα.
Λύνω τα προβλήματα και γράφω τις πράξεις.
Έχω 5 € και αγοράζω μια σοκολάτα
που κοστίζει 2 €. Πόσα ρέστα θα πάρω;
Όλα τα κεριά ήταν 4. Έσβησαν
τα 3. Πόσα κεριά μένουν αναμμένα;
Γράφω την πράξη: Γράφω την πράξη:
Από την πρόσθεση βρίσκω τις δύο αφαιρέσεις.
3 + 2 = 5 4 + 2 = 6
3 + 1= 4 4 + 3 =
5 – 3 = 2
5 – 2 = 3
2¤
22 24 23 24
0 2 3 4 5
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
2 3 4 5 6 8 9
22 24 23 24 25 2
0 2 3 4 5 6 7
0 2 3 4 5 6 7
0 2 2 3 4 5
7
2 3 4 5 6 87
20 2 22 23 24 2
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 33
5-2=3 4-3=1
4-3=1
4-1=3
6-4=2
6-2=4
7-3=4
7-4=3

35. Αφαίρεση με αφαιρετέο
μεγάλο αριθμό30
34
Από την πρόσθεση βρίσκω τις δύο αφαιρέσεις.
Μετρώ ανά 2.
2 4 6 ... 20
1. Τα παιδιά αριθμούν ανά 2 μέχρι το 20.
6 + 4 = 10
5 + 4 = 9
10 – 4 = ...
10 – 6 = ...
6 + 2 = 8
5 + 2 =
– =
Μέσα στο κουτί υπάρχουν βόλοι.
Βγάζουμε τους 5. Πόσοι βόλοι έμειναν;
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 77 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6
22 24 23 24
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
0 2 2 3
7
2 3 4 5 6
20 2 22 23
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
22 24 23
0 2 3 4
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
20 2 22 2
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 34
7 5 2
6
4
8-6=2
8-2=6
9-5=4
9-4=5
7-2=5
7-5=2

36. 35
Διατυπώνω ένα δικό μου πρόβλημα.
Υπολογίζω και συμπληρώνω τις παρακάτω πράξεις.
ενότητα4
η
ενότητα5
η
W Τα πρόβατα είναι ......
W Τα γουρούνια είναι ......
W Τα πρόβατα είναι ...... περισσότερα.
... – ... = ...
+ 3 = ...
5 + 5 = ...
10– = ...
10 – 5 = ...
8 – = ...
1 + = ...
5 + 3 = ...
8 – 3 = ...
8 – 5 = ...
10 – 8 = ... 9 – = ...
6 – 5 = ...
2 3 4 5 6 8 9
22 24 23 24 25 2
0 2 3 4 5 6 7
0 2 3 4 5 6 7
0 2 2 3 4 5
7
2 3 4 5 6 87
20 2 22 23 24 2
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26
0 2 3 4 5 6 7 8
0 2 3 4 5 6 7 8
0 2 2 3 4 5 6
7
2 3 4 5 6 87
20 2 22 23 24 25
2 3 4 5 6 8 9 0
24 23 24 25 26 27 28
2 3 4 5 6 7 8 9 20
2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
3 4 5 6 8 9 07
8 9
0 02 22 23 24 25 26 2 28 292 3 4 5 6 8 9 0
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 292 3 4 5 6 8 9 0
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 35
7
5
2
7 5 2
2
2
1
10
3
10
5
8
1
8
3
5

37. Το συμπλήρωμα31
36
1. Η δασκάλα λέει κάθε φορά έναν αριθμό και ρωτά τους μαθητές πόσα χρειάζονται ακόμη για να γίνουν 10.
Oι μαθητές γράφουν σε κάθε πλαίσιο το σωστό άθροισμα (π.χ. 8 + 2).
Υπολογίζω το συμπλήρωμα του αριθμού 10.
Χρωματίζω με κόκκινο χρώμα τα μπαλόνια
που έχουν άθροισμα ίσο με 10.
9 + 1
4 + 5
8 + 2
4 + 6 + 2
10
Συμπληρώνω τους αριθμούς που λείπουν.
10
3
65
9 1 10
4
12
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6
22 24 23 24
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
0 2 2 3
7
2 3 4 5 6
20 2 22 23
22 24 23
0 2 3 4
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
20 2 22 2
5 + 5 6 + 3 3 +2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 36
5+5=10 6+4=10 7+3=10 8+2=10 9+1=10 10+0=10
5
7
4
6
9 8
3

38. 37
Υπολογίζω και συμπληρώνω τους αριθμούς που λείπουν.
ενότητα4
η
ενότητα5
η
10ευρώ
για να αγοράσει το βιβλίο.
Η Υπατία έχει ΕΥΡΩ.
Χρειάζεται ακόμα ΕΥΡΩ
10 – 2 = ...
10 – 5 = ...
– 5 = ...
5 + ...= 10
4 + ...=
10 – 4 = ...
10 – 9 = ...
5 + ... = 9
10 – = ...
8 –6 = ...
+ ...= 10
+ ...= 9
2 3 4 5 6 8 9 0
2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3 4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28 292 3 4 5 6 8 9 0
0 2 2 3 4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3 4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28
2 3 4 5 6 8 9
22 24 23 24 25 2
0 2 3 4 5 6 7
0 2 3 4 5 6 7
0 2 2 3 4 5
7
2 3 4 5 6 87
20 2 22 23 24 2
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 37
8
2
8
5
2
5
3
6
1
4
3
2
3
2

39. Eπαναληπτικό μάθημα32
38
1. Oι μαθητές αριθμούν προφορικά αντίστροφα ξεκινώντας από τον αριθμό 20.
Αριθμώ αντίστροφα ξεκινώντας από το 20.
20 19 18 ... 1
Συμπληρώνω τους αριθμούς που λείπουν.
2 3 4 5 6
22 24 23 24
0 2 3 4 5 6
0 2 3 4 5 6
0 2 2 3
7
2 3 4 5 6
20 2 22 23
22 24 23 2
0 2 3 4 5
0 2 3 4 5
20 2 22 2
22 24 23
0 2 3 4
Συνεχίζω τη χάραξη των γραμμών με τον χάρακα.
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 38
6 7 8
9
10
11121415161718
19
20
22 23 24 25 26 28
29
30333435363738
39
40 42 43 44 45 46 47 48 49

40. ενότητα4
η
ενότητα5
η
39
Υπολογίζω και συμπληρώνω τους αριθμούς που λείπουν.
4. Η δασκάλα λέει κάθε φορά έναν αριθμό και ρωτά τους μαθητές πόσα χρειάζονται ακόμη για να γίνουν 10.
Oι μαθητές γράφουν σε κάθε πλαίσιο το σωστό άθροισμα (π.χ. 6 + 4 = 10).
Υπολογίζω το συμπλήρωμα του αριθμού 10.
Από την πρόσθεση βρίσκω τις δύο αφαιρέσεις.
8 + 2 = 10 6 + 3 = 9
4 + 3 = + 3 = 10
10 – 2 = ...
10 – 8 = ...
8 –2 = ...
5 –1= ...
10 –2 = ...
+...= 9
–3 = ...
10 –4 = ...
9 –3 = ...
8 +...= 10
10 –2 = ...
9 – = ...
8 –6 = ...
4 +...= 10
22 24 23 24 25
0 2 3 4 5 6
22 24 23 24 25 2
0 2 3 4 5 6 7
0 2 3 4 5 6 7
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26
0 2 3 4 5 6 7 8
0 2 3 4 5 6 7 8
0 2 2 3 4 5 6
7
2 3 4 5 6 87
20 2 22 23 24 25
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3
3
4 5 6
7
7
7
3 4 5 6 8 9 07
8 9
0 02 22 23 24 25 26 2 28 29
2 3 4 5 6 8 9 0
22 24 23 24 25 26 27 28
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 3 4 5 6 7 8 9 20
0 2 2 3 4 5 6
7
7
7
2 3 4 5 6 8 9 07
8 9
20 2 22 23 24 25 26 2 28 2
10-0010_008TET-TEYXOΣ B 11/1/2013 12:49 μμ Page 39
5+5=10 6+4=10 7+3=10 8+2=10 9+1=10 10+0=10
8
2
7-3=4
7-4=3
9-3=6
9-6=3
10-3=7
10-7=3
6
4
8
2
4
6
6
2
8
2
2
6

41. 10-0010-040_008TET-TEYXOΣ B 25/1/2016 2:59 μμ Page 40

42. Α΄Δημοτικού
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Χαράλαμπος Λεμονίδης Αθανάσιος Θεοδώρου
Αχιλλέας Καψάλης Δημήτριος Πνευματικός
Μαθηματικά
Μαθηματικά της Φύσης και της Ζωής
Τετράδιο Εργασιών
β΄ τεύχος
ISBN Set 978-960-06-2461-8
Κωδικός Βιβλίου: 0-10-0010 Τ.Β΄ 978-960-06-2463-2
(01) 000000 0 10 0010 8
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»