1. รำยชื่อ สมำชิก กลุ่ม
ลำำ ดับ ชื่อ นำมสกุล เลขที่
1. น.ส.ชุต ิก ำญจน์ ธีร ภัค ธนบดี 6
2. นำงณัฐ ญำพัช ร กงเกตุ 7
3. น.ส.พัช ริน ทร์ คงฟู 23
4. น.ส.วรำพร สุจ ำำ นงค์ 37
5. น.ส.วิไ ลพร กุน นั 41
6. น.ส.วิไ ลลัก ษณ์ ศิล ำรวม 42
7. น.ส.ศิร ิน วล สัน ติร ัก ษ์ 45
โยธิน
8. นำงศิร ิพ ร กองเสล็ม 46

2. ยุง และ
แมลง
นำำโรค

3. แมลงนำำ โรค (vector) หมำย
ถึง แมลงทีทำำให้คนได้รับเชือโรคเมือ
่ ้ ่
มันเจำะและปล่อยเชือโรคเข้ำไปทำง
้
ผิวหนัง โดยกำรกัด หรือโดยทีมัน
่
ปล่อยเชื้อโรคให้ตดบนผิวหนัง
ิ
อำหำรหรือวัตถุอื่นๆ ตัวแมลงนำำโรค
เองอำจจะเป็นโรคหรืออำจจะเป็น
พำหะนำำเชือโรค
้

4. ลัก ษณะของแมลง
แมลง (insects) เป็นสัตว์ที่ไม่มีกระดูก
สันหลังซึ่งทำงชีววิทยำจัดอยู่ใน class
insects ลำำตัวปกคลุมด้วยโครงสร้ำงภำยนอก
(exoskeleton) ซึ่งแบ่งออก
หัว (head) ประกอบด้วยอวัยวะที่สำำคัญ
คือ หนวด 2 เส้น ตำ ปำก
อก (thorax) คือส่วนขอลำำตัวเป็นปล้อง
(Segments) ซึ่งมี 3 ปล้อง มีขำ 3 คู่ ด้ำนบน
จะมีปก 1-2 คู่ แล้วแต่ชนิดของแมลง
ี
ท้อ ง (abdomen) คือส่วนท้ำยของลำำตัว
ประกอบด้วยปล้อง 9 ปล้อง

5. แมลงวัน (Flies) ทำงชีววิทยำจัด
แมลงวันอยูใน Order Diptera Family
่
musidae

6. ชนิด ของแมลงวัน

7. นิส ัย ของแมลงวัน ชอบอำศัยอยู่
ตำมบ้ำนเรือน คอกสัตว์หรืออยู่ใกล้ๆ
กับบริเวณทีมอำหำรสมบูรณ์ ชอบ
่ ี
อำกำศร้อนหรืออบอุ่น มีควำมชันสูง
ชอบอำศัยอยู่ในทีมีร่มเงำ ไม่ชอบที่
่
โล่งแจ้ง เมือเกำะอยู่ทใดจะถ่ำยมูลทิง
่ ี่ ้
ไว้เป็นจุดสีดำำ ชอบอำหำรทีเป็น
่
ของเหลวหรือเปียกแฉะ

8. โรคที่เ กิด จำกแมลงวัน เป็น
พำหะ เช่น อหิวำตกโรค ไทฟอยด์
โรคบิด โรคท้องร่วง พยำธิปำกขอ
พยำธิตัวกลม และวัณโรค

9. กำรควบคุม แมลงวัน
@ กำำจัดแหล่งเพำะพันธ์ของ
แมลงวัน
(กำรสุขำภิบำลสิ่ง
แวดล้อม)
@ กำำจัดหนอนแมลงวันและตัว
แมลงวันโดยวิธีตำง ๆ
่

11. ยุง (Mosquitoes) ในประเทศไทยมีทั้งสิ้น
19 สกุล รวมทั้งหมด 412 ชนิด แบ่งออกเป็นกลุ่ม
ใหญ่ๆ ได้ 2 กลุ่ม คือ ยุงที่เป็นพำหะนำำโรค และยุง
ที่ไม่เป็นพำหะนำำโรค

12. ชนิด ของยุง
ยุงลำย อยูใน Genus Aedes ซึ่งมี
่
หลำยชนิดที่สำำคัญและพบมำกที่สด คือ
ุ
Aedes aegypti

13. ยุง ก้น ปล่อ ง อยู่ใน Genus
Anopheles เป็นตัวกำรนำำไข้
มำลำเรีย

14. ยุงบ้ำนหรือยุงรำำคำญ อยู่ใน
Genus Cales

15. ยุงเสือ Genus Mansonia เป็นยุงที่มี
ตัวโตกว่ำยุงชนิดอื่นๆ

16. โรคที่มียงเป็นพำหะ
ุ
ยุง ลำย เป็นพำหะนำำเชื้อไวรัสซึงทำำให้
่
เกิดโรคสำำคัญ คือ
ไข้เลือดออก ไข้เหลือง Dangue Fuver,
Enecphalitis
ยุง ก้น ปล่อ ง เป็นตัวกำรนำำไข้มำลำเรีย
ยุง รำำ คำญ บำงชนิดเป็นตัวกำรนำำโรคไข้
เหลือง และโรคเท้ำช้ำง และบำงชนิดไม่
นำำโรคอะไรเลย
ยุง เสือ เป็นตัวกำรนำำโรคเท้ำช้ำง

17. นิส ย ของยุง
ั
ยุงตัวผูจะกินนำ้ำหวำนหรืออินทรียสำร
้ ์
ต่ำง ๆ เช่น เกสรดอกไม้ นำ้ำผึ้งจำกลวงผึ้ง
สำำหรับตัวเมียเท่ำนั้นที่จะกินเลือดของคน
และสัตว์เป็นอำหำร ยุงมักจะไม่ชอบหำกิน
ไกล ๆ กำรเจริญเติบโตและกำรแพร่พันธุ์
ของยุง คือ อุณ หภูม ิ ควำมชื้น กระแส
ลม แหล่ง นำ้ำ

19. กำรควบคุม และกำำ จัด ยุง
กำรทำำ ลำยลูก นำ้ำ
กำรใช้สำรเคมี
กำรสุขำภิบำลสิงแวดล้อม
่
กำรใช้ศัตรูธรรมชำติ สมุนไพร
Bacillus thuringiensis
subsp.israelensis

20. ตัวยุง
มุ้ง
ยำกันยุง
กำรใส่เสื้อผ้ำป้องกัน

22. แมลงสำบ (Cockrosches) ชนิดของแมลงสำบ
มีประมำณ 3,500 ชนิด

23. แมลงสำบเอเชีย หรือ แมลงสำบตะวัน ออก
(Oriental cockroach)
พบได้ทั่วโลก มักอำศัยอยู่ตำม
ฐำนเขื่อน หรือใต้พื้นอำคำร
ตัวยำวประมำณ 22-27
มิลลิเมตร มีปกสั้นบินไม่ได้ ตัว
ี
แก่มีสีนำ้ำตำลหรือดำำ มีลำยสี
เหลืองและขำวบนส่วนอกและ
ขอบด้ำนนอกของส่วนท้อง

24. พบมำกที่สดใน
ุ
ำบอเมริก ัน (American cockroach)
ประเทศไทย มีควำมยำว
ประมำณ 1.5-2 นิ้ว ตัวแก่
มีสนำ้ำตำลแดงไปจนถึง
ี
นำ้ำตำลดำำ ปกติบนไม่ได้แต่
ิ
อำจบินได้ในระยะใกล้ ๆ
อำศัยตำมท่อระบำยนำ้ำเสีย
อุโมงค์นำ้ำ ห้องนำ้ำห้องส้วม
และห้องใต้ดินหรือใต้ถุนตึก
มักอำศัยอยูกันเป็นกลุ่มหรือ
่
เป็นกอง

25. ลงสำบเยอรมัน (German cockroach)
เป็นแมลงสำบที่มีขนำด
เล็กกว่ำ 2 ชนิดที่ได้กล่ำว
มำแล้ว มีขนำดควำมยำว
ประมำณ 1/2 - 6/10 นิ้ว
มีสนำ้ำตำลแก่มีแถบสีนำ้ำตำล
ี
อ่อนบนส่วนอก 2 แถบ มีตำ
ขนำดใหญ่ มีแส้ 1 คู่ มัก
อำศัยอยูใกล้ชิดมนุษย์ในที่
่
ที่มควำมอบอุ่นและควำม
ี
เปียกชื้น เช่น ในห้องครัว
ตู้เสือผ้ำ
้

26. ำบลำยนำ้ำ ตำล (Brown-banded cockroach)
พบได้ทวโลก มักอำศัยอยู่
ั่
ในเขตอบอุน มีขนำดเล็ก
่
ประมำณ 1-1.25 นิว มีสี
้
นำ้ำตำลแดงอ่อน พบได้ทกุ
แห่งของบ้ำน เป็น
แมลงสำบทีค่อนข้ำง
่
เกียจคร้ำน

27. โรคและเชือ โรคสำำ คัญ ที่น ำำ โดยแมลงสำบ
้
เชือ แบคทีเ รีย โรคเรื้อน กำฬโรค โรคบิด
้
โรคท้องเสียในเด็ก โรคติดเชื้อของช่องขับถ่ำย
(Urinary tract) โรคฝีและผิวหนังพุพอง โรคใน
ระบบทำงเดินอำหำร โรคอำหำรเป็นพิษ และโรค
ไทฟอยด์
หนอนพยำธิ แมลงสำบสำมำรถเป็น โฮสต์
กึ่งกลำง (intermediate host) ของพยำธิได้
หลำยชนิด เช่น พยำธิปำกขอ (Ancylostoma
duodenle), พยำธิไส้เดือนกลม (Ascaris
Iumbricoides), พยำธิตืดแคระ (Hymenolepis
nana), พยำธิตืดวัว (Taenia saginata), พยำธิ
ใบไม้โลหิต (Schistosoma haematobium)
เป็นต้น

28. โรคและเชื้อ โรคสำำ คัญ ที่น ำำ โดย
แมลงสำบ
เชื้อ ไวรัส เชื้อสำเหตุของโรคตับ
อักเสบ (Hepatitis)
เชื้อ โปรโตซัว ที่เป็นสำเหตุทำำให้
เกิดควำมพิกำรของทำรกในครรภ์ และมี
เชื้อโปรโตซัวอีกหลำยชนิดที่เป็นสำเหตุ
ของโรคท้องเสีย หรือโรคบิด
เชื้อ รำ พบมีเชื้อรำ 2 ชนิดทีเป็น
่
สำเหตุของโรคระบบทำงเดินหำยใจคือ
Aspergillus fumigatus และ โรค
ผิวหนัง คือ Aspergillus niger

29. กำรควบคุม และกำำ จัด แมลงสำบ
@ ทำำลำยแมลงสำบและไข่ของ
แมลงสำบ
%กำรใช้กับดัก
%กำรใช้สำรเคมีพวกคำร์บำเมต
ออร์กำโนฟอสเฟต
@ กำรกำำจัดไข่แมลงสำบ
@ ทำำลำยแหล่งอำหำรของแมลงสำบ

30. เห็บ ( Ticks )
เห็บเป็นปรสิตชนิดใช้ปำกดูดเลือดมนุษย์และ
สัตว์ อยู่ใน Class Arachnida มีลักษณะแตก
ต่ำงจำกแมลงคือ ลำำตัวแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ
ส่วนหัวและส่วนอกรวมกันเป็นส่วนเดียว เรียกว่ำ
Cephalothorax และมีส่วนท้องแยกจำกกัน
บำงชนิดมีส่วนหัว ส่วนอก และส่วนท้องติดกัน
ไม่มีหนวด มีขำ 4 คู่ รูปร่ำงค่อนข้ำงกลม

32. วิธีควบคุม
เห็บ
ำรควบคุมโดยกำรใช้สำรเคมีกำำจัดเห็บ (chemical contr
กำรควบคุมเห็บโดยชีววิธี (biological control)
กำรควบคุมแบบผสมผสำน (intregated control)
กำรควบคุมเห็บโดยกำรใช้วัคซิน (vaccination)

33. เหำ (Lice)
เหำเป็นแมลงที่นำำโรคระบำดมำเกิดกับ
คน เช่น ไข้กลับชำ้ำ ไข้รำกสำดใหญ่ ซึ่ง
โรคระบำดเหล่ำนี้มกจะเกิดขึนในที่ที่มควำม
ั ้ ี
อยูรวมกันหนำแน่น เช่น โรงเรียน เรือนจำำ
่
ศูนย์อพยพ

35. กำรควบคุมเหำ

36. หมัด (Fleas)
หมัดเป็นแมลงที่อยูใน Order
่
Siphonaptera แตกต่ำงจำกแมลงชนิด
อื่นๆ คือ ไม่มีปก เป็นพำหะนำำโรค คือเชื้อ
ี
กำฬโรค หมัดแบ่งออกได้เป็น 3 ชนิด คือ
หมัดคน
หมัดหนู
หมัดสุนัขและแมว

37. กำรควบคุม งกันและกำำจัดหมัดภำยใน
กำรป้อ
อำคำรบ้ำนเรือนอำจทำำได้โดยใช้สะอำด
ห้องที่พบหมัด ตลอดจนเฟอร์นิเจอร์
ภำยในห้องด้วยเครื่องดูดฝุ่นเป็นกำรลด
จำำนวนของหมัดทีดี จำกนั้นจึงใช้ฉีดพ่น
่
ด้วยวัตถุมีพิษอีกครั้งหนึ่ง วัตถุมีพษที่ควร
ิ
ใช้ คือเมทท๊อกซีคลอ มำลำไธออน หรือ
รอนเนล

38. ไร (mites)
ไรจัดอยูในชันอรำชนิดำ (Class
่ ้
Arachnida)
อันดับอคำรินำ (Order Acarina)

39. กำรควบคุม ไร่ฝ น ุ่
ที่นอน หมอน : คลุมด้วยผ้ำพลำสติก หรือ
ผ้ำทอแน่นก่อนสวมผ้ำคลุมทับอีกชัน ผ้ำปูที่นอน
้
ปลอกหมอน : ซักในนำ้ำร้อนอุณหภูมิ 60 ซ นำน
20 นำที สัปดำห์ละครั้ง พื้น ห้อ ง : ถูด ้ว ย
ผ้ำ ชุบ นำ้ำ หมำด, ดูด ฝุน , หลีก เลี่ย งกำรใช้
่
พรม

40. เรือ ด
เป็นแมลงประเภทมวนชนิดหนึ่ง ที่อยู่
ในวงศ์ Cimicidae โดยเป็นแมลงทีจะดูด่
กินเลือดสัตว์และคนเป็นอำหำร และเป็น
แมลงที่มีขนำดเล็ก ลำำตัวกว้ำง เป็นรูปไข่
และแบน จะยำวประมำณ 3-5 มม. มีสี
นำ้ำตำลแดง ชนิดที่พบในประเทศไทย คือ
Cimex sp.

42. ควำมสัม พัน ธ์ร ะหว่ำ งตัว เรือ ดกับ คน
/โดยกำรกัด เพรำะตัวเรือดมีนิสัยชอบกิน
เลือด
/โดยกำรเป็นสือของโรค โรคที่แพร่โดย
่
เรือดได้แก่ กำฬโรค ทูลำรีเมีย
กำรควบคุม และกำำ จัด เรือ ด
/ใช้ดีดีที 5 เปอร์เซ็นต์ พ่นให้ถูกตัวเรือด
โดยตรง จะทำำให้ตัวเรือดตำย
/กำรอบด้วยก๊ำซพิษ เช่น ก๊ำซไฮโดรไซยำ
นิค กำรเผำกำำมะถัน
/ใช้นำ้ำยำเคมีชนิดที่มีผลตกค้ำงตำมแหล่ง
อำศัย แหล่งเพำะพันธุ์

43. ริ้น ดำำ (Black flies)
เป็นแมลงขนำดเล็กอยูในอันดับ
่
Diptera วงศ์ Simuliidae มี 4 สกุล สกุลที่
ใหญ่ที่สุดคือ สกุล Simulium มีอยู่
ประมำณ 1,203 ชนิด

44. ริ้นดำำเป็นพำหะสำำคัญในกำรนำำโรคมำสูคน
่
และสัตว์เลี้ยงต่ำงๆ เช่น เป็ด ไก่ วัว ควำย โรคที่
เกี่ย วกับ คนคือ onchocerciasis หรือ river
blindness โดยริ้นดำำตัวเมียนำำตัวอ่อนของพยำธิ
ตัวกลมชนิด Onchocerca volvulus มำสู่คน
ทำำ ให้ส ำยตำเสีย และตำบอด หรืออำจนำำพยำธิ
ตัวกลมชนิดอื่นคือ O. gutterosa ไปสู่วัว ควำย
เมื่อริ้นดำำกัดคน และดูดเลือดมันจะปล่อยพยำธิเข้ำสู่
คน

45. โรคที่เกิดจำกยุง

46. ไข้เ ลือ ดออก
กำรติด ต่อ
ไข้เลือดออกเป็นโรคติดต่อทีเกิดจำกยุง
่
กัด และโรคนี้จะพบมำกในเด็กอำยุ 5 - 14 ปี เชื้อ
ทีเป็นสำเหตุของโรค คือ เชื้อไวรัสเดงกิว โดยเชื้อ
่
ไวรัสทียุงลำยได้รับเมือไปกัดผู้ป่วยด้วยโรคไข้
่ ่
เลือดออกจะลงสู่กระเพำะยุงและฝังตัวอยู่ในผนัง
กระเพำะยุงลำย จำกนันเชื้อไวรัสจะแบ่งจำำนวนตัว
้
มันเอง แล้วเดินทำงไปยังส่วนหัวของยุง เข้ำสู่ต่อม
นำ้ำลำยยุง เมือยุงไปกัดดูดเลือดบุคคลใดก็จะปล่อย
่
เชื้อไวรัส เข้ำสู่กระแสเลือดของบุคคลนัน แล้วเชื้อ
้
จะเพิมจำำนวนมำกขึ้นจนทำำให้เกิดอำกำรป่วยต่อไป
่

47. อำกำร
อำกำรของโรคไข้เลือดออก มีตั้งแต่
อำกำรเล็กน้อยไปจนถึงอำกำรรุนแรง ซึ่งมีอำกำร
ช็อกและอำจเสียชีวิตได้ อำกำรแสดงทีสำำคัญของ
่
โรค พอสรุปได้ดังนี้
1. ไข้สูง ไข้มกสูงอยู่ 2 - 7 วัน บำงคนอำจหน้ำแดง
ั
ผิวแห้งแดงบริเวณคอ หน้ำอก และลำำตัว บำงคน
อำจบ่นปวดศีรษะและปวดเมือยตำมตัวพร้อมๆ กัน
่

48. 2. จุดเลือดออกที่ผวหนัง ตำมแขน ขำ และลำำ
ิ
ตัว บำงรำยอำจมีเลือดกำำเดำออก เลือดออกที่
ใต้เยื่อบุตำ เลือดออกตำมไรฟัน อำกำรเลือด
ออกที่รุนแรงคือ เลือดออกในกระเพำะ
อำหำรและลำำไส้ ผู้ปวยจะอำเจียนเป็นเลือดสี
่
นำ้ำตำลดำำ หรือถ่ำยดำำ อำกำรเลือดออกมักจะ
เริ่มเกิดขึ้นประมำณวันที่ 2 - 3 นับจำกเริ่ม
ป่วย จุดเลือดออกตำมผิวหนังมักหำยไป
ภำยใน 3 - 4 วัน

49. 3. ตับมักจะโตและคลำำได้ใต้ชำยโครงขวำ
อำจจะกดเจ็บและมักจะตรวจพบได้
ประมำณ 3 - 4 วัน นับจำกเริ่มป่วย
4. ในรำยที่มีอำกำรรุนแรง ผู้ปวยมีอำกำร
่
ช็อค ซึ่งมักจะเริ่มประมำณวันที่ 3 - 4 นับ
แต่วันเริ่มมีไข้ เมื่อผู้ปวยช็อคมักจะมีอำกำร
่
กระสับกระส่ำย มือเท้ำเย็น รอบปำกเขียว
ชีพจรเบำเร็ว ควำมดันโลหิตตำ่ำ ถ้ำรักษำ
ไม่ทันผูป่วยจะเสียชีวิตภำยใน 24 - 48
้
ชัวโมง
่
5. อำกำรอื่นๆ ได้แก่ ผื่นขึ้นตำมตัว คล้ำยผื่น
หัด เบืออำหำร อำเจียน ปวดท้อง
่

50. กำรวิน จ ฉัย โรค
ิ
กำรที่จะทรำบว่ำผู้ปวยเป็นโรคไข้เลือดออกหรือ
่
ไม่นั้น อำจเจำะเลือดตรวจหำเชือไวรัสหรือ
้
ภูมิคมกันเชื้อไวรัสได้ แต่วิธีกำรค่อนข้ำง
ุ้
ลำำบำกและยุ่งยำก ดังนั้นโดยทั่วไปกำร
วินิจฉัยโรคนี้ อำศัยหลักเกณฑ์ดังต่อไปนี้
1. มีอำกำรไข้สูงเกิน 2 - 3 วันขึ้นไป
2. มีอำกำรเลือดออก เช่น มีผนจุดเลือดออกใต้
ื่
ผิวหนัง(Petechial rash) อำกำรเลือดออก
ตำมไรฟัน เลือดกำำเดำไหล ตลอดจนเลือด
ออกในกระเพำะอำหำรและส่วนอื่นๆ ของ
ร่ำงกำย

51. 4. ผลตรวจ Tourniquet test ให้ผลบวก
กล่ำวคือ เมื่อรัดแขนด้วยเครื่องวัดควำมดัน
โลหิตให้อยู่ระดับควำมดันโลหิตบนและ
ควำมดันโลหิตล่ำง เป็นเวลำ 5 นำที จะพบ
จุดเลือดเล็กๆ บริเวณผิวหนังส่วนล่ำงต่อจำก
ที่รัดแขนมำกกว่ำ 20 จุดต่อพื้นที่ 1 ตำรำง
นิ้วขึ้นไป
5. ผลตรวจเลือดพบว่ำ
5.1 เกล็ดเลือดตำ่ำกว่ำ 100,000 ตัว ต่อ
ลูกบำศก์มิลลิเมตร
5.2 ควำมเข็มข้นของเม็ดเลือดแดง สูงเกิน

52. • กำรป้อ งกัน โรค
กำรป้องกันไม่ให้ถูกยุงกัด เป็นกำรป้องกัน
โรคที่ดีที่สุด โดยกำรปฏิบัติดังนีีี้
1. นอนในมุ้ง
2. สวมใส่เสื้อผ้ำให้ปกปิดร่ำงกำยให้มิดชิด
เพื่อป้องกันยุงกัด
3. ทำยำกันยุง

53. โรคที่เ กิด จำกแมลงวัน

54. อหิว ำตกโรค (cholera)
อหิวำตกโรค (cholera) เป็นโรค
ติดต่อ ที่มีสำเหตุมำจำกเชื้อแบคทีเรีย
(Vibrio cholerae) เข้ำสู่ร่ำงกำยโดย
กำรรับประทำน เชือจะเข้ำไปอยู่บริเวณ
้
ลำำไส้ และจะสร้ำงพิษ ออกมำทำำปฏิ
กิริยำกับเยื่อบุผนังลำำไส้เล็ก ทำำให้เกิด
อำกำรท้องร่วงอย่ำงรุนแรง อุจจำระเป็น
นำ้ำสีซำวข้ำว ร่ำงกำยเสียนำ้ำและ เกลือ
แร่อย่ำงรวดเร็วและรุนแรง ถ้ำไม่ได้รับ
กำร รักษำอย่ำงทันท่วงทีอำจทำำให้ เสีย
ชีวิตได้

55. โรคนี้พบเป็นโรคประจำำถิ่นที่เกิด
ระบำดขึ้นเป็นครั้งครำวใน อัฟริกำ
เอเชีย ยุโรปตะวันออก และอินเดีย
เป็นโรคนำำเข้ำ ของประเทศ สหรัฐ
อเมริกำและยุโรปตะวันตก กำร
ระบำดไม่ค่อยเกี่ยว พันกับกำรเดิน
ทำง ทำงอำกำศ

56. สำเหตุ
เกิดจำกกำรติดเชื้อ Vibrio
cholerae serogroup O(โอ)1 ซึ่ง
มี 2 biotypes คือ classical และ
ElTor แต่ละ biotype แบ่งออก ได้
เป็น 3 serotypes คือ Inaba,
Ogawa และHikojimaเชื้อเหล่ำนี้
จะสร้ำง สำรพิษเรียกว่ำCholera
toxin ทำำให้เกิดอำกำรป่วย คล้ำย
กัน ปัจจุบันพบว่ำกำรระบำดส่วน
ใหญ่เกิดจำก เชื้อ biotype El Tor
เป็นหลักแทบไม่พบ biotype

57. พ.ศ.2535 - 2536เกิดกำรระบำดครั้ง
ใหญ่ในอินเดีย และบังคลำเทศ สำเหตุเกิด
จำกเชือสำย พันธุใหม่ คือ Vibrio
้ ์
choleraeO139 โดยที่ ครั้งแรกตรวจพบ
สำเหตุ กำรระบำดจำกเชือ V. cholerae
้
non O1 ที่ไม่ทำำปฏิกิริยำกับ V. cholerae
antiserun O2-O138 ซึ่งปรกติกลไกก่อ
โรคจำกเชือกลุ่มนี้ม ีิได้เกิดจำก Cholera
้
toxin สำยพันธุ์ใหม่ที่พบ สำมำรถ
สร้ำง Cholera toxin ได้เหมือน Vibrio
cholerae O1ต่ำงกันที่โครงสร้ำง
Lipopolysaccharides (LPS) ที่เป็นส่วน

58. สำเหตุก ำรเป็น โรคอหิว ำตกโรค
1. กินอำหำรหรือนำ้ำทีมเชื้ออหิวำตกโรค หรือ
่ ี
พิษของเชื้ออหิวำตกโรคปะปนอยู่ เช่น
อำหำร ทีมแมลงวันตอม อำหำรสุกๆ ดิบๆ
่ ี
อำหำรกระป๋องทีเสียแล้ว
่
2. ส่วนใหญ่เกิดจำกเชื้อ Vibrio cholerae O
group 1 (ไบโอทัยป์ eltor หรือ classical)
3. สำยพันธุ์ Vibrio cholera non O group
1 จะทำำให้เกิดอำกำรเหมือนโรคอหิวำต์
ระบำด ได้อย่ำงจำำกัดบำงครั้งอำจจะมีไข้ และ
อุจจำระมีมกปนเลือด แต่ไม่เคยเกิดกำร
ู
ระบำดใหญ่

59. 4. เชื้อต้นเหตุ เกิดจำกเชือบัคเตรีรูปแท่งที่
้
มีลำำตัวโค้งงอ ที่ชื่อว่ำ Vibrio
cholerae แบ่งย่อย เป็น 2 ชนิด คือ
ชนิดแท้หรือคลำสสิก และชนิดอ่อนหรือ
เอลทอร ี์
5. ในอุจจำระของผูป่วยโรคอหิวำต์จำำนวน
้
1 ซีซี จะมีเชื้ออหิวำต์ 1 พันล้ำนตัว ใน
อุจจำระ ของผู้ที่มีเชืออหิวำต์ แต่ยังไม่มี
้
อำกำรถ่ำยเหลวขนำดนำ้ำหนัก 1 กรัม
จะมีเชือโรคดังกล่ำวประมำณ 1,000
้
ตัว โดยเชื้ออหิวำต์เพียง 2 ตัว หำกอยู่
ในสิ่งแวดล้อมอื่นๆ ที่อยู่ในสภำพชืน ๆ
้
จะสำมำรถ แบ่งตัวได้อย่ำงรวดเร็ว
ภำยใน 9 ชัวโมง สำมำรถเพิ่มจำำนวนได้
่

60. อำกำร
อำกำรทำงคลินกและลักษณะทำงระบำด
ิ
วิทยำเหมือนกับโรคอุจจำระร่วงอย่ำงแรงทุก
ประกำร ดังนัน องค์กำรอนำมัยโลกแนะนำำ
้
ให้รำยงำนว่ำ เป็นโรค อุจจำระร่วงอย่ำงแรง
ด้วย สำำหรับเชื้อ V. cholerae ใน ปัจจุบันมี
ถึง 194 serogroupsกำรรำยงำนเชื้อทีไม่ ่
ใช้ทง O1 และO139 ให้เรียกว่ำ เป็น V.
ั้
cholerae non O1/non O139 ซึ่งเป็นก
ลุ่มทีก่อให้เกิดอำกำรกระเพำะ และลำำไส้
่
อักเสบ เชื้อ V. cholerae non O1/non
O139 บำง serotypes อำจผลิตcholera
toxin ก่อให้เกิด อำกำรคล้ำยโรคอุจจำระ

61. อำกำรเมื่อ เป็น อหิว ำตกโรค
1.เป็นอย่ำงไม่รุนแรง พวกนี้มักหำยภำยใน 1
วัน หรืออย่ำงช้ำ 5 วัน มีอำกำรถ่ำยอุจจำระ
เหลวเป็นนำ้ำวันละหลำยครั้ง แต่จำำนวน
อุจจำระ ไม่เกินวันละ 1 ลิตร ในผูใหญ่อำจมี
้
ปวดท้องหรือ คลื่นไส้อำเจียนได้
2.เป็นอย่ำงรุนแรง อำกำรระยะแรก มีท้องเดิน
มีเนื้ออุจจำระมำก ต่อมำมีลักษณะ เป็นฯนำ้ำ
ซำวข้ำว เพรำะว่ำมีมูกมำก มีกลิ่นเหม็นคำว
ถ่ำยอุจจำระได้โดยไม่มีอำกำรปวดท้อง บำง
ครั้งไหลพุ่งออกมำโดยไม่รู้สึกตัว มีอำเจียน
โดยไม่คลื่นไส้ อุจจำระออกมำกถึง 1 ลิตร ต่อ
ชัวโมง และจะหยุดเองใน 1 - 6 วัน ถ้ำได้นำ้ำ
่

62. 3. จะมีอำกำรขำดนำ้ำ อย่ำงมำก ลุกนั่งไม่ไหว ปัสสำวะ
น้อย หรือไม่มีเลย อำจมีอำกำรเป็นลม หน้ำมืด จนถึง
ช็อค ซึ่งเป็นอันตรำยถึงชีวิตได้
4. เชื้อเข้ำสู่ร่ำงกำยโดยกำรกินอำหำรที่เป็น ผลิตภัณฑ์
จำก สัตว์ ที่มีเชื้อ หรือปนเปื้อนเชื้อจำก อุจจำระของผู้
ป่วยหรือสัตว์ที่ เป็นโรค โดยที่อำหำร นันไม่มีกำรปรุงให้
้
สุก เช่น ไข่ นมดิบ เนื้อสัตว์ รวมทั้ง เป็ดไก่ และ
ผลิตภัณฑ์จำกสัตว์ดังกล่ำว คนอำจได้รับ เชื้อจำกกำร
สัมผัสสัตว์เลี้ยง เช่นเต่ำ ลูกไก่ หรือ ผลิตภัณฑ์ยำที่ผลิต
จำกสัตว์ ซึ่งไม่ผ่ำนกำรสเตอริไรซ์ กำรติดเชื้อในสัตว์
อำจเกิดจำก อำหำร สัตว์หรือปุ๋ย ซึ่งผลิตจำกเนื้อสัตว์
กระดูกสัตว์ โดยสรุปแล้วกำร ติดต่อ ที่สำำคัญ คือกำร
ติดต่อ โดย ผ่ำนทำงกำรกิน และกำรขับถ่ำย (fecal-
oral) จำกคนไปคนโดยเฉพำะ เมื่อมีอำกำรอุจจำระร่วง
จำำนวนของเชื้อที่สำมำรถก่อ ให้เกิดโรคโดยปกติต้อง
มำกกว่ำ 100 - 1,000 ตัว โดยทั่วไปแล้วเชื้อ สำมำรถ
จะเจริญเพิ่มจำำนวนใน อำหำร โดยเฉพำะนมได้อย่ำง

63. 5. นอกจำกนี้กำรปนเปือนของอุจจำระในระบบ
้
กำรจัดจ่ำยนำ้ำ โดยไม่ผำนกำรฆ่ำเชือด้วย
่ ้
คลอรีน ก็เป็นสำเหตุหนึ่งที่ทำำให้กำรระบำดของ
โรคกระจำยอย่ำงรวดเร็วระยะฟักตัว : 6 - 72
ชัวโมง โดยทั่วไปประมำณ 12 - 36 ชัวโมง
่ ่
6. ระยะติดต่อของโรค : เชือนี้มีระยะติดต่อได้
้
หลำยวันถึงหลำยสัปดำห์ และผู้ที่เป็นพำหะ ของ
โรคชัวครำว (temporary carriers) มีโอกำส
่
แพร่เชื้อหลำยเดือน โดยเฉพำะในเด็กทำรก
ประมำณ 1 เปอร์เซ็นต์ ของผูใหญ่ที่ติดเชื้อ
้
และ 5 เปอร์เซ็นต์ ของเด็กอำยุตำ่ำกว่ำ 5 ปี
สำมำรถ แพร่เชื้อได้นำนกว่ำ 1 ปี กำรใช้ยำ
ปฏิชวนะโดยไม่จำำเป็น จะส่งผลให้ระยะติดต่อ
ี

64. • ระยะฟัก ตัว
ผู้ที่ได้รับเชื้อ จะเกิดอำกำรได้
ตั้งแต่ 24 ชั่วโมง ถึง 5 วัน แต่โดย
เฉลี่ยแล้วจะเกิดอำกำร ภำยใน 1 - 2
วัน

65. • กำรป้อ งกัน
กำรระบำดของอหิวำตกโรค อำกำร
แรกเริ่มของผูป่วยโรคอหิวำตกโรค มี
้
อำกำรถ่ำยเหลว เป็นนำ้ำ 2-3 ครั้งภำยใน
24 ชั่วโมงลักษณะคล้ำยนำ้ำซำวข้ำว มี
กลิ่นเหม็นคำว อำเจียน เหนื่อย
อ่อนเพลีย ไม่ควรซื้อยำรับประทำนเอง
โดยเด็ดขำด ให้รีบนำำผูป่วยพบแพทย์
้
ทันที
สำเหตุเกิดจำกกำรบริโภคอำหำรทะเล
สุก ๆ ดิบ ๆ ค้ำงคืน มีแมลงวันตอม โดย
เฉพำะหอย แครงลวก หอยแครงยำำ ไม่
ล้ำงมือก่อนปรุงอำหำร ก่อนบริโภค

66. กำรป้อ งกัน กำรเกิด โรค
• รับประทำนอำหำรทีปรุงสุกใหม่ๆ และดื่มนำ้ำสะอำด
่
เช่น นำ้ำต้มสุก ภำชนะทีใส่อำหำรควร ล้ำงสะอำด ทุก
่
ครั้งก่อนใช้ หลีกเลี่ยงอำหำรหมักดอง สุก ๆ ดิบ ๆ
อำหำรทีปรุงทิ้งไว้นำน ๆ อำหำร ที่มแมลงวันตอม
่ ี
• ล้ำงมือฟอกสบู่ให้สะอำดทุกครั้งก่อนกินอำหำร หรือ
ก่อนปรุงอำหำร และหลังเข้ำส้วม
• ไม่เทอุจจำระ ปัสสำวะและสิงปฏิกูลลงในแม่นำ้ำลำำคลอง
่
หรือทิงเรื่ยรำด ต้องถ่ำยลงในส้วม ทีถูกสุขลักษณะ
้ ่
และกำำจัดสิ่งปฏิกูลโดยกำรเผำหรือฝังดิน เพื่อป้องกัน
กำรแพร่ของเชื้อโรค
• ระวังไม่ให้นำ้ำเข้ำปำก เมือลงเล่นหรืออำบนำ้ำใน
่
ลำำคลอง
• หลีกเลี่ยงกำรสัมผัสผู้ป่วยทีเป็นอหิวำตกโรค
่

67. • สำำหรับผู้ที่สัมผัสโรคนี้ ควร
- ควรฉีดวัคซีนทุกวันหลังอำหำร
- ห้ำมออกนอกบ้ำน 3 วัน
- รับประทำนยำที่แพทย์ให้จนครบ
"อหิว ำตกโรคระบำดอัน ตรำยถึง ตำย
งดอำหำรทะเลสุก ๆดิบ ๆ กิน อำหำร
ปรุง สุก ล้ำ งมือ ด้ว ยสบู่ ทุก ครั้ง "

68. กำรรัก ษำผู้ป ่ว ยโรค
อหิว ำตกโรค อดดำำ ถ้ำ
• ให้สำรนำ้ำทดแทนทำงปำก หรือเส้นเลื
ผูป่วยมีอำกำรไม่รุนแรง และไม่อำเจียน อำจให้
้
กินนำ้ำต้มสุกที่ละลำยนำ้ำตำลและเกลือสำำหรับผู้
ท้องร่วง ถ้ำเป็นรุนแรง ต้องให้นำ้ำเกลือ จำำนวน
มำกเข้ำเส้นเลือด ถ้ำเลือดมีภำวะเป็นกรดต้อง
แก้ไขภำวะดุลกรดด่ำงของร่ำงกำย
• ให้ยำเตตร้ำซัยคลิน ไทรเมโธพริม หรือ ซัลฟำ
เมธอกซำโซล
• ไม่ต้องแยกกักผู้ปวย ยกเว้นในพื้นที่ไม่ใช่โรค
่
ประจำำถิ่น

69. ข้อควรปฏิบติเมื่อเกิดั
งดอำหำรที่มีรสจัดหรือเผ็ดงเสีย ของ
อำกำรท้อร้อน หรือ
หมักดอง
• ดื่มนำ้ำชำแก่แทนนำ้ำ บำงรำยต้องงด
อำหำรชั่วครำว เพื่อลดกำรระคำยเคืองใน
ลำำไส้
• ดื่มนำ้ำเกลือผง สลับกับนำ้ำต้มสุก ถ้ำเป็น
เด็กเล็กควรปรึกษำแพทย์
• ถ้ำท้องเสียอย่ำงรุนแรง ต้องรีบนำำส่ง
แพทย์ด่วน

70. ยุง
มำเลเรีย (Malaria)
• เสียชีวิต ร้อยละ 35 เปอร์เซ็นต์ เชือไข้เลือด
้
ออก (Dengue fever)
มีเม็ดผืนที่ผวหนังและสูญเสียควำมรู้สึกด้ำน
่ ิ
รสชำติ อำจมีอำกำรปวดศรีษะ มำกหรือปวดตำ
ปวดข้อกระดูกไหล่หรือเข่ำ เชือไข้เลือดออกที่
้
ร้ำยแรงที่สดคือสำยพันธ์ Dengue
ุ
hemorrhagic fever ผูได้รับเชือนี้จะมีเลือด
้ ้
ออกจำกจมูกและส่วนอื่นๆของร่ำงกำย ผูรับเชือ
้ ้
นี้จะเสียชีวิตถึง 5 เปอร์เซ็นต์

71. เชือไข้เลือดออก (Dengue fever)
้
• มีเม็ดผื่นที่ผิวหนังและสูญเสียควำมรู้สึกด้ำน
รสชำติ อำจมีอำกำรปวดศรีษะมำกหรือปวดตำ
ปวดข้อกระดูกไหล่หรือเข่ำ เชือไข้เลือดออกที่
้
ร้ำยแรงที่สุดคือสำยพันธ์ Dengue
hemorrhagic fever ผู้ได้รับเชือนี้จะมีเลือดออก
้
จำกจมูกและส่วนอื่นๆของร่ำงกำย ผู้รับเชื้อนี้จะ
เสียชีวิตถึง 5 เปอร์เซ็นต์

72. เชื้อไข้เหลือง (Yallow fever)
• 15 เปอร์เซ็นต์ของผูที่ได้รับเชือจะมีอำกำร
้ ้
รุนแรงมำกขึ้น จะมีไข้สูง ร่ำงกำยซีดเหลือง มี
เลือดออกจำกจมูก ตำปำก หรือกระเพำะอำหำร
ครึ่งหนึ่งของผู้ที่มีอำกำรเช่นนี้ จะเสียชีวิต
ภำยใน 10-14 วัน
• เชื้อโรคเท้ำช้ำง (Elephantia-sis)
จะค่อยๆทำำรำยระบบนำ้ำเหลืองและ
กำรทำำงำนของไต อำกำรของโรคเท้ำช้ำงที่เลว
ร้ำยที่สุดปรำกฏในวัยผู้ใหญ่พบในเพศชำย
มำกกว่ำเพศหญิง อำกำรที่พบคือสูญเสียพลัง

73. เชือ โรคไข้ส มองอัก เสบ (Encephalitis)
้
• ผูท ี่ม ส ข ภำพแข็ง แรงส่ว นใหญ่ห ำกได้ร ับ
้ ี ุ
เชือ ไวรัส ดัง กล่ำ วก็จ ะไม่ม อ ำกำรหรือ อำจ
้ ี
เจ็บ ป่ว ยแค่ 1-2 วัน แต่ผ ท ี่ม ร ะบบป้อ งกัน
ู้ ี
โรคที่อ ่อ นแอตำมธรรมชำติ เมือ ได้ร ับ เชือ
่ ้
นีจ ะมีอ ำกำรรุน แรง มีไ ข้ส ง ปวดศรีษ ะ
้ ู
หนำวสัน และถึง ตำยได้
่

74. แมลงสำบ
เชื้อ แบคทีเ รีย
• เชือ แบคทีเ รีย เป็น สำเหตุ ได้แ ก่ โรคเรื้อ น
่
กำฬโรค โรคบิด โรคท้อ งเสีย ในเด็ก โรค
ติด เชือ ของช่อ งขับ ถ่ำ ย (Urinary
้
tract)โรคฝีแ ละผิว หนัง พุพ อง
โรคในระบบทำงเดิน อำหำร โรคอำหำร
เป็น พิษ และโรคไทฟอยด์
เชือ ไวรัส
้
• ยัง ไม่พ บว่ำ มีก ำรแพร่เ ชือ ไวรัส จำก
้
แมลงสำบสูค น แต่จ ำกกำรศึก ษำในห้อ ง
่
ทดลองพบว่ำ แมลงสำบสำมำรถเป็น พำหะ

75. เชือ โปรโตซัว
้
• เป็น สำเหตุท ี่ท ำำ ให้เ กิด ควำมพิก ำรต่อ
ทำรกในครรภ์ และมีเ ชือ โปรโตซัว อีก
้
หลำยชนิด ที่เ ป็น สำเหตุข องโรคท้อ งเสีย
หรือ โรคบิด
เชือ รำ
้
• เป็นสำเหตุของโรคระบบทำงเดินหำยใจ คือ
Aspergillus fumigatus และโรคผิวหนัง คือ
Aspergillus

76. เห็บ หมัด
เชือ กำฬโรคชนิด โลหิต เป็น พิษ
้
• เกิด จำกกำรติด เชือ ในเลือ ด อำกำรของ
้
โรคกลุ่ม นี้ คือ ไข้ไ ม่ส ง (37.8 องศำ
ู
เซลเซีย ส) ต่อ มนำ้ำ เหลือ งไม่โ ตแต่ม ีเ ลือ ด
ออกตำมอวัย วะต่ำ งๆ ผูป ว ยบำงรำย อำจมี
้ ่
อำกำรดีซ ่ำ นตัว เหลือ งตำเหลือ งร่ว มด้ว ย
อำจทำำ ให้ถ ึง ชีว ิต

77. แมลงวัน
เชือ B enteritidis
้
• เกิด ลำำ ไส้อ ก เสบ หรือ ท้อ งร่ว ง
ั

78. เชือ B typhosus
้
• เกิดโรคไข้ไทฟอยด์ มีอำกำรไข้สูง ปวดศรีษะและ
หนำวสั่นอยูหลำยวัน อำกำรระบบทำงเดินอำหำร คือ
่
เบื่ออำหำร ท้องอืดมำก ปวดท้องหลำยวันจึงจะถ่ำย
ลักษณะอุจำระจะเหลว มีกลิ่นเหม็น(มำกกว่ำปกติ) ม้ำม
จะโต ชีพจรเต้นช้ำเมือเทียบกับอุณหภูมร่ำงกำยที่เพิ่ม
่ ิ
ขึ้นจำกไข้
(relative bradyeardia) อำจมี DIC shock
(Disseminated Intravascular Coagulopathy
Shock)
คือภำวะทีเลือดแข็งตัวกระจำยไปทัวร่ำงกำย มีเลือด
่ ่
ออกในลำำไส้หรือลำำไส้ทะลุ
ได้ พบประมำณร้อยละ 1 ในระยะท้ำยของผู้ป่วยที่ไม่

79. จบกำรนำำเสนอค่ะ