Методическая разработка

1. Ақмола облысы білім басқармасының
«Туризм және сервис индустриясы колледжі» КММ
Управление образования Акмолинской области
КГУ «Колледж индустрии туризма и сервиса»
Әдістемелік әзірлеме
Методическая разработка
мероприятия Республиканского фестиваля детских
молодежных театральных коллективов
«Мельпомена».
«Ұлы Абылай хан, сенің
арманың орындалды!»
«Абылай, Великий хан
твоя мечта сбылась»
(мини – спекталь)
Әзірлеген: тарих пәнінің оқытушысы Бекенева К.А
Разработала: преподаватель истории Бекенева К.А
г. Щучинск
2017

2. Обоснование
Данный вид выбранной темы методического исследования излагает
свое собственное научное видение процессов XVIII века.
Долгие годы в центре внимания историков в СССР были крупные
социально- экономические явления ,социально и политические
конфликты, классовая борьба. Личностное начало в истории если
не игнорировалось вовсе, то, во всяком случае, находилось на
периферии исследовании.
В Казахстане становление государственной независимости вынесло
на повестку дня многие актуальные вопросы истории казахского
народа : формировании его этнической территории , этапов
становления и возрождения государственности казахов на своей
исконной земле. В этих условиях на новый уровень поднялось
историческое самосознание народа, повысилась общественная
потребность в переосмыслении и правдивом освещении истории
Отечества , свершении героев борьбы за его независимость.
Преимущество данной методической темы позволяет через
биографию видного исторического деятеля понять яснее время,
народ, страну, эпоху.
Роль хана Абылая в единении казахского народа ,в организации
борьбы против иноземных захватчиков, в становлении казахско
-российских взаимоотношении,в определений принципов казахско-
джунгарских отношений- таковы основные темы методического
исследования.

3. Мақсаты:
Патриотизмге, азаматтық көзқарасты дамуын тәрбиелеу, Отандық тарихқа
қызығушылығын және ұлттық мәдениет байлығына, адамзат мәдениетіне
балаларды бейімдеуге үйрету. Әлемнің көркемдік және образдық бейнесін,
өзіндік дарынын қалыптастыру және дамыту.
Цель:
Воспитание патриотизма, гражданской позиции, интереса к отечественной
истории и приобщение детей к богатству национальной культуры, культуры
человечества. Формирование и развитие уникальных способностей к
самовыражению, эстетическому и образному постижению мира.
Пьесаның авторы: Бекенева Карлыгаш Амантаевна
Автор пьесы:
Сценарисі: Бекенева Карлыгаш Амантаевна
Сценарист:
Режиссері: Бекенева Карлыгаш Амантаевна
Режиссер:
Дыбыс режиссері (слайдты музыкалық көркемдеуші): Бекенева К.А
Звукорежиссер (музыкальный оформитель слайдов): Бримжанов гр.
АД- 11
Сахнаны көркемдейтін суретші: Бекенева К.А
Художник оформитель сцены: Алаш А.С.
Хореограф: Бекенева К.А
Актерлердің тегі, аты, әкесінің аты
Фамилия, имя, отчество актеров
Орындайтынтың рөлі
Исполняемая роль
1. Каирбек Касым Амантай - ұлы Абылай
2. Габбас Диас Дархан - ұлы Шарыш
3. Михель Лолита Александровна егде әйел
4. Балтабекова Жанаргуль Баглановна биші, жүргізуші
5. Айткенов Даурен Канатович Бөгенбай батыр
6. Лебедев Алексей Олегович Қазақ батыры
7. Панковский Петр Васильевич ойрат патшасы
8. Серомаха Артем Вечеславович Әбілмамбет
9.Жумабеков Абылайхан Муслимович Төле би
10.Савичев Анатолий Сергеевич жоңғар әскері
11.Чернышова Юлия Олеговна биші
12. Саргазин Дамир Ержанович Бұхар жырау
13. Бримжанов Әділет Кафисович дыбыс режиссері
14. Смағулова Жазира Төлегеновна биші
15. Шпеттер Ростислав Олегович жоңғар әскері
16. Фатеус Александр Дмитриевич қазақ батыры
17. Шкарупа Алексей Дмитриевич жоңғар әскері
18. Бекенева Қарлығаш Амантаевна автордың сөзін оқушы

4. Сценарий
(Жайымен Ұлытау әуені ойнап тұрады.)
Спектакльді жүргізушілер ашады, Абылай хан туралы баяндама оқылады.
Сахнада: ( Домбыраны ақырын шертіп, қария отыр.)
Автор: Домбыраның шегін ойланып шертіп,
Бурыл шашты жырау өз әңгімесін бастайды.
Әділ, батыл, ақылды –хан туралы
Бізге естелік қалдыруға
Бозбала семсерін қайрап отыр. Қатарда екі бойжеткен сыбырласып күлісіп
тұр. «Қара жорғаның» әуені ойнағанда жүгіріп келіп бозбаланы биге алып
шығады. Кенет әуен тоқтап қалады. Барлығы кетіп қалады, сол жерде жас
Әбілмансұр ғана қалады, жанына егде әйел келіп жақын тарта иығынан
сипайды.Ол басын төмен түсіріп тұрып қалады.
Әйел: Жақын адамыңды жоғалту - ауыр қаза.
Әбілмансұр: Бірақ мен сіздің алдыңызда, әкемнің аруағымен
Жек көрінішті ойраттан
Соңына дейін қуып,
Кегімді мен қайтарам!
(Жайымен Құрманғазының термесі ойнап тұрады.)
Умбетеу
жырау: Жас күнінде, Абылай
Үргеніштен мұнда кел
Сарыарқаны жерім деп
Келмеп пе едің жаяулай
Автор: Жетімнің мұны шықпас деп –
Өмірі қайғылы болса да
Белгісіз болуға тырысып
Тегін де сонда жасырды
Бақты да ол мал - жайың
Өз бағын күтті жайымен
Әбілмансұр: «Аттан!»Аттан!»деп Бөгенбай
Шақырды барлық қазақты
Келді біздің мезгіл де
Жаудан азат болуға
Сахнаға: («Аттан!» деген ұранмен қазақ батырлары мен жоңғар әскері
Шарыша қолбасшыларымен шығады (шеңберлеп тұра қалады.)

5. Әбілмансұр: «Жеңісіңді ерте тойлама
Өлкемді менің жеңіп ала алмайсың»
Автор: Жоңғардың әміршісі Шарышпен кездесіп
Айқаймен ол ұрысқа кіріп кетеді
Әбілмансұр: «Абылай!»
(Мазасыз әуен ойнап, екі жауынгер шайқасқан уақытта қатысушылар
толқып, Абылайды көтермелеп, қолдап тұрады.)
1батыр: Семсер жүзі жарқылдап
Жас жауынгер соғысты
Автор: Соңын күтіп тына қалды мың көздер
2 батыр: Ол жеңеді!
3 батыр: Ол батыр! Ол беделді!
Автор: Әрбір айтылған сөз өсиет болып көрінді
( «Аттан!» деген ұранмен қазақ батырлары соғысқа ентелеп кірді, Жоңғар
әскерімен шайқас басталып кетті)
(Шарыш құлайды, ал батыр семсерін көтеріп, бір тізерлей отыра қалып Алла
мен аспанға тәжім етті.)
(Жайымен Ұлытау әуені ойнап тұрады.)
Әбілмансұр: О Алла, о көк аспан, жеңісіміз үшін саған мың алғыс!
(Жайымен Құрманғазының термесі ойнап тұр.)
Бухар
жырау: Ей, Абылай, Абылай
Қалмақпен соғыс болғанда,
Жиырма жасың толғанда,
Алғашқы бақты тапқанда,
Шарыштың басын қаққанда,
Қанжығаға бас байлап,
Абылайлап шапқанда
Автор: Өз жерін қорғау туралы ойлар Абылайдың санасына кіріп
алды.Ол көп ойланып, жаттығып, дана адамдар мен қадірлі адамдардың
кеңестерін тыңдайды:
- Бұхар жырау - ойлап, армандауды үйретті
- Ал Төле би - барлық дауды жалғансыз шешуге.
- Бөгенбай болса - батыр болуына көмектесті,
- Әбілмамбет сұлтандардың абырой, беделіне үйретті,
Абылай: Ұстазымның тәрбиесіне алғыс айтамын.
Ақылыңыз бен ғылымыңызға алғыс білдіремін!
Барлық күш, жігеріммен

6. Шыңғыстың намысын қорғаймын!
(Жайымен әуен ойнап тұр, Абылай жатып ұйқыға кетті)
(жоңғардың екі әскері ұрланып келіп Абылайды байлап әкетеді)
Автор: Қамауда да берілмей
Ойрат тілін үйреніп
Жауы жайлы көп біліп
Алғысы келді ханымның
Қамауда жатып ойланып
Өзіне алды сабақ көп.
(Ойраттың әміршісі Галдан - Церен қарауылымен отыр)
Галдан - Церен: Абылай сенің халқың егін еге ме?
Абылай: Жоқ.
Галдан - Церен: Отанын әлі тауып алу үшін,
халқың жер қойнауынан алыстатылып,
жерден, елден қуылып, жер бетіне шашыратылады
Абылай: (армандайды)
Біз егін егіп, күш жинаймыз,
Малымызды сақтап қалу үшін, жем-шөп жинап
Сауда жасаймыз:
Ресеймен қарым-қатынасты жақсартып.
Барлық қазақ халқын азат етеміз.
Бар қазақтың бірлігі, әкеледі жеңіске
(Құрманғазының термесі жайымен ойнап тұрады.)
Умбетей
жырау: Ей, Абылай, Абылай,
Сен жиырма жаска жеткен соң
Алтын тұғыр үстінде
Ақ сңқар құстай түледің.
Дәулет құсы қонды басыңа,
Қыдыр келді қасыңа
(Сахнаға барлық қатысушылар шығады)
Барлық қатысушылар: Ұлы кемеңгер хан, сенің арманың орындалды,
Қазақстан азат, достық пен ынтымақтастықта,
Даласында егіні жайқалып, малы жайылған,
Қалалары салынып, астанасы тұр көркейген.
«Отан» туралы автор өз өлеңін оқиды.
«Қара жорға» әуені ойнап актерлер биге кіріседі.
Барлық қатысушылар тәжім етуге шығады.

7. Сценарий
(Играет тихая музыка Улытау.)
Выступают ведущие с приветствием и докладом о хане Абылае
На сцене : (Сидит старик держит домбру. Перебирает струны)
Автор: Задумчиво перебирая струны
Чтобы оставить в памяти для нас
О хане – справедливом, смелом, умном
Седой жырау начинает свой рассказ.
Юноша точит меч. Рядом шепчутся и смеются 3 девушки. Зазвучала музыка
«Кара жорға» девушки подбегают и выводят на танец юношу. Вдруг резко
обрывается мелодия. Все убегают, остается только юный Абильмансур, к
нему подходит «пожилая женщина» с сочуствием погладив по плечу. Он
стоит опустив голову.
Пожилая женщина:
Потеря близких - страшная утрата.
Абильмансур:
Но я клянусь Вам памятью отца
Что буду бить я ненавистного ойрата
До полного изгнанья, до конца!
Играет тихая музыка (терме Курмангазы )
Умбетей
жырау: Жас күнінде, Абылай
Үргеніштен мұндакел
Сарыарқаны жерім деп
Келмеп пе едін жаяулай
Автор: Да нелегок удел сироты –
Жизнь полна и невзгод и лишений
Он старался все быть незаметным
И скрывая происхождение
Терпеливо пас скот
И ждал часа заветного
Абильмасур: И такой час настал
Бросил клич Богенбай.
Собирает народ: «Аттан!»
Вперед на битву. Час наш настал!
На сцене:
(Выходят казахские батыры с кликом «Аттан!» и джунгарские воины со
своим предводителем Шарыша (становяться полукругом).
Абильмансур «Ты зря победу праздновать спешишь
Не покорить тебе любимый край»
Автор: И приняв вызов от джунгарского Шарыша
Ринулся в бой он с криком.

8. Абильмансур: «Абылай!»
(Играет тревожная мелодия, два воина сражаются, все участники
волнуются, подбадривают Абылая)
1батыр
Звенит клинок.
то бьется юный воин
Автор: И в ожидании застыли сотни глаз
2 батыр: Он победит!
3 батыр Он батыр! Он достоин!
Автор: И каждый взор как воину наказ
(Ринулись в бой казахские батыры с кликом «Аттан!»
Битва батыров с джунгарскими воинами)
(падает Шарыш, герой поднимает меч, становится на одно колено и
благодарит Аллаха и небо)
Абильмансур: О Аллах, о небо спасибо тебе за эту победу!
Играет тихая музыка (терме Курмангазы )
Бухар
жырау: Ей, Абылай, Абылай
Қалмақпен соғыс болғанда,
Жиырма жасың толғанда,
Алғашқы бақты тапқанда,
Шарыштың басын қаққанда,
Қанжығаға бас байлап,
Абылайлап шапқанда
(Играет тихая музыка (Улытау))
Автор: Идея освобождения родной земли захватила Абылая
Он много тренируется, работает над собой, слушая мудрых и
уважаемых людей:
- Бухар жырау – учит мыслить и мечтать
- А Толе-би – решать все споры без обмана.
- Богенбай - помог ему батыром стать
- Абулмамбет учил достоинству султана
Абылай: Благодарю учителя за воспитание
За науку вам спасибо!
Я приложу все силы и старанье
Не уроню я чести Чингизида.
(Играет мелодия, Абылай прилег и заснул)
Автор: От тренировок как-то обессилив
Прилег. Свалил батыра сон
И в этот миг обманом, без усилий
Джунгарами захвачен и пленен
(Два джунгарских воина крадучись подходят, связывают и уводят Абылая)
Автор: С достоинством держался он в плену
Учил язык, обычаи ойратов

9. И думал, прежде чем вести с ними войну
О противнике узнать побольше надо
Пленение пошло герою впрок
Абылай извлек большой урок
( Сидит ойратский правитель Галдан-Церен с охраной.)
Галдан-Церен: Скажи Абылай, сеет ли хлеб твой народ
Абылай: Нет!
Галдан-Церен: Народ, отлученный от груди земной,
не раз будет согнан и рассеян по земле,
прежде чем обретет Родину
Абылай: (мечтает)
Мы будем сеять хлеб, что нас питает силой
И сено заготовим, чтоб сохранить свой скот
Мы будем торговать;
Подружимся с Россией.
И лишь единство всех казахов
к свободе приведет
Играет тихая музыка (терме Курмангазы )
Умбетей
жырау: Ей, Абылай, Абылай,
Сен жиырма жаска жеткен соң
Алтын тұғыр үстінде
Ақ сұңқар құстай түледің.
Дәулет құсы қонды басыңа,
Қыдыр келді қасыңа
(На сцену выходят все участники).
Все участники: Великий, мудрый хан, твоя мечта сбылась
Свободен Казахстан, здесь дружба и согласие
Пшеница колосится, а на лугах стада
Построили столицу, возводят города
Авторское стихотворение «Отан»(читает сам автор Каирбек Касым или
любое стихотворение про Родину)
Зазвучала музыка «Кара жорға» (актеры танцуют)
Все актеры выходят на поклон.