Ποντιακά ήθη & έθιμα

1. Ποντιακά ήθη & έθιμα

2. Ο κουκαράς
Τον κουκαρά κατασκεύαζαν οι γυναίκες κρυφά από τα
παιδιά τους. Αυτός αποτελούνταν από ένα μεγάλο
κρεμμύδι πάνω στο οποίο κάρφωναν σε ημικύκλιο
εφτά φτερά από κότα ή κόκορα (όσες οι εβδομάδες της
νηστείας). Χωρίς να γίνουν αντιληπτές από τα παιδιά
τον κρεμούσαν από το ταβάνι. Το κρέμασμα γινόταν
την Καθαρά Δευτέρα πολύ νωρίς. Έτσι,όταν ξυπνούσαν
τα παιδιά αντίκριζαν τον κουκαρά να κρέμεται από το
ταβάνι και να κουνιέται. Αν δεν συμμορφώνονταν με το
κράτημα της νηστείας, τα φοβέριζαν ότι θα τα φάει ο
κουκαράς. Με τρόπο φυσούσαν τον κουκαρά που,
καθώς κουνιόταν και περιστρέφονταν προκαλούσε τον
φόβο. Κάθε εβδομάδα που περνούσε αφαιρούσαν και
ένα φτερό μέχρι να τελειώσουν όλα με το τελείωμα της
νηστείας.

3. Τα Μπαμπούγερα της Καλής Βρύσης
Τραγόμορφες φιγούρες των «Μπαμπούγερων», μορφές που ξεπηδούν
από τη λατρεία της Μητέρας Γης και του θεού Διονύσου. Άνθρωποι
μεταμφιεσμένοι με κατσικοδέρματα και με πρόσωπα μαυρισμένα με
αιθάλη, τραγουδούν και χορεύουν, ξορκίζοντας τα κακά πνεύματα.

4. Οι Μωμόγεροι
Λαϊκό σατυρικό δρώμενο που τελείται από τους Πόντιους με παραλλαγές σε διάφορες περιοχές
της Δράμας.
Αναπαρίσταται στις αυλές των σπιτιών και στις πλατείες τις ημέρες του Δωδεκαημέρου. Κύριο
πρόσωπο ο Μωμόγερος η Κιτί Γοτσάς με θίασο συντελεστών όπως η νύφη και ο γαμπρός, ο
Αλής (έφιππος ), ο πατέρας, ο γιατρός, ο οργανοπαίχτης, ο κουμπάρος, ο χωροφύλακας, δυο
μικροί διάβολοι, η έγκυος γυναίκα και η συνοδεία.
Όλοι οι συντελεστές φορούν κουδούνια όπως προβιές και δέρματα τράγων. Ο Μωμόγερος ή Κιτί
γοτσάς ή Πορδαλάς (Θρυλόριο) με τη δύση του ήλιου εισβάλλει με την ακολουθία του στα
σπίτια του χωριού και εμπλέκει τους σπιτονοικοκύρηδες σε περιπέτειες «εξαπατώντας» τους.
Η απαγωγή της νύφης παίζει κι εδώ καθοριστικό ρόλο, καθώς μετά από αλλεπάλληλες εικονικές
συμπλοκές μεταξύ των τελεστών, το νέο ζευγάρι, η νύφη και ο γαμπρός κατορθώνουν να
σμίξουν, στεφανώνονται μάλιστα από τον παπά που εισέρχεται στο τέλος στο θίασο
επιβάλλοντας την τάξη.
Με τη συνοδεία ποντιακής λύρας και νταουλιού χορεύοντας και διασκεδάζοντας τα μωμογέρια,
εγκαταλείπουν το σπίτι, για να επισκεφθούν το επόμενο, όπου θα προβούν σε ανάλογους,
νέους αυτοσχεδιασμούς και μιμικές πράξεις.

5. Οι Μωμόγεροι

6. Έθιμα της βάφτισης
• Η ονοματοδοσία ακολουθούσε
την εξής ιεραρχία. Στο πρώτο παιδί, αν
ήταν αγόρι, δινόταν το όνομα του
παππού, αν ήταν κορίτσι το όνομα της
γιαγιάς (καλομάνα).Το όνομα του
δεύτερου παιδιού και των υπόλοιπων
παιδιών, το έδινε ο νονός ή η νονά ο
«δεξάμενος ή η δεξαμέντσα», τους
οποίους όλη η οικογένεια τιμούσε με
αίσθημα σεβασμού.
• Στις τρεις μέρες μετά τη
βάπτιση γινόταν η απόλουση του
βρέφους, για να καθαριστεί από το
λάδι. Τότε οι παρευρισκόμενοι
έριχναν χρήματα μέσα στη σκάφη.
Μια βδομάδα μετά τη βάπτιση οι
γονείς, για να τιμήσουν τον
κουμπάρο παρέθεταν τραπέζι στον
ίδιο και στην οικογένειά του.

7. Έθιμα της βάφτισης
• Κοσάρα σημαίνει κότα στην ποντιακή
διάλεκτο. Το έθιμο στον Πόντο ήθελε μια
βραστή κότα ολόκληρη με τα πόδια και το
κεφάλι, της οποίας έβαφαν το ράμφος και τα
νύχια της κόκκινα της και την έντυναν με μια
παραδοσιακή Ποντιακή στολή. Από επάνω
την στόλιζαν με τούλι και φυσικά της
φορούσαν πέπλο και λουλούδια στο κεφάλι.
• Την έβαζαν σε έναν δίσκο και κρατώντας την
ψηλά οι κοπέλες υποδέχονταν τον κουμπάρο
στο τραπέζι. Σχημάτιζαν γύρω του ένα κύκλο
και τραγουδούσαν παραδοσιακά Ποντιακά
τραγούδια γάμου.
• Κατι τότε άρχιζε το παζάρι με τον κουμπάρο.
Για να πάρει την κότα, έπρεπε να ασημώσει
τον δίσκο. Έτσι ο κουμπάρος έβαζε το χέρι
στη τσέπη και άφηνε όσα χρήματα ήθελε.
• Τότε οι κοπέλες συνέχιζαν το χορό αλλά δεν
έδιναν τόσο εύκολα την κότα, κάνοντάς τον
να αφήσει αρκετά χρήματα. Τέλος του
έδιναν την κότα, τον ευχαριστούσαν,
συγκέντρωναν τα χρήματα και τα έδιναν στο
νιόπαντρο ζευγάρι

8. Ποντιακή Διατροφή

9. Ποντιακή Διατροφή
Από την περιοχή του Πόντου προέρχεται μια
πλούσια διατροφική παράδοση, ένα μοντέλο
διατροφής που πρόσφερε μακροζωία και
ποιότητα ζωής στους προγόνους μας. Η
πλούσια βλάστηση της περιοχής, λόγω
εδαφοκλιματολογικών συνθηκών, διαμόρφωσε
και τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων. Ο
Στράβων, γνωστός γεωγράφος της
αρχαιότητας, χαρακτηρίζει την περιοχή «χώρα
θαυμάσια στην παραγωγή καρπών και
προπάντων σιταριού, καθώς και σε κάθε είδος
κτηνοτροφίας. Η πεδιάδα είναι γεμάτη δροσιά
και καταπράσινη… Τα πλούσια νερά της
περιοχής δεν αφήνουν ξηρασία πουθενά. Ούτε
μια φορά δεν έχει αναφερθεί ότι έπεσε πείνα
σε αυτά τα μέρη». Ο Πόντος είναι μια
κατεξοχήν ορεινή περιοχή, με μεγάλη
επιφάνεια δασικών εκτάσεων , με πολλούς
ποταμούς και συχνές βροχοπτώσεις.

10. Ποντιακή Διατροφή
Στο μικρό ποσοστό καλλιεργήσιμης γης
καλλιεργούνταν κυρίως δημητριακά,
φουντούκια (στην παραλιακή ζώνη) και
οπωρικά. Μεγάλη ήταν η επάρκεια
καλαμποκιού και σιταριού κυρίως στην
Τραπεζούντα, απ’ όπου γινόταν
εξαγωγές. Πατρίδα της αρχαιότερης
ποικιλίας σιταριού είναι η περιοχή
νότια του Πόντου απ’ όπου μέσω των
Βαλκανίων έφθασε στην κεντρική και
βόρεια Ευρώπη. Επίσης, η θάλασσα
του Ευξείνου Πόντου όπου θεωρείται
μια από τις πιο ιχθυοπαραγωγικές
θάλασσες του κόσμου ήταν αρκετή για
την προμήθεια ψαριών.
Τραπεζούντα

11. Ποντιακή Διατροφή
 Χρήση μικρής ποσότητας κρέατος ως πηγή πρωτεϊνών
 Χρήση του γάλακτος με τη μορφή όξινων γαλακτοκομικών (γιαούρτι, υλιστόν,
πασκιτάν, ταν)
 Εναλλακτική μορφή πρωτεΐνης, τα ψάρια και από τα πιο γνωστά ο γαύρος (τα
χαψία).
 Ευρεία η κατανάλωση δημητριακών και η παρασκευή ζυμαρικών ολικής άλεσης
όπως τα κορκότα και τα πλιγούρια (σπασμένα στάρια) και τα προψημένα
ζυμαρικά όπως το περέκ, το συρόν και το εβριστέν.
 Μεγάλη η πληθώρα φρούτων, λαχανικών και άγριων χόρτων της περιοχής
(τσουκνίδες, παπαρούνες κ.α).

12. Ποντιακή Διατροφή
Η παραδοσιακή ποντιακή κουζίνα χρησιμοποιεί απλά συστατικά
χωρίς μεγάλη επεξεργασία και συνδυάζει με σοφία
υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και λίπη. Ο οργανισμός δεν
καταπονείται με πολυεπεξεργασμένες τροφές και πρωτόγνωρα
συστατικά. Η διατροφή αυτή προσφέρεται ως πρόταση ικανή
να αντιπαρατεθεί στα σύγχρονα διατροφικά προβλήματα, που
οδήγησαν σε προβλήματα όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης και
άλλες ασθένειες.

13. Ποντιακές Συνταγές

14. Μαντία
ΥΛΙΚΑ
Για τη ζύμη
1. 1,5 κιλό αλεύρι για όλες τις
χρήσεις
2. 2 αυγά
3. 1 κ.γ. αλάτι
4. χλιαρό νερό, όσο πάρει για να
πετύχετε μια σκληρή ζύμη
Για τη γέμιση
1. 1 κιλό κιμά μοσχαρίσιο
2. 1 κιλό κρεμμύδια ψιλοκομμένα
(αν χρειαστεί, τα στραγγίζουμε
λίγο)
3. 1 κοφτή κ.σ. αλάτι
4. 1 κοφτή κ.σ. πιπέρι
5. 4 κ.σ. ελαιόλαδο
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
1. Ετοιμάζουμε τη ζύμη και την αφήνουμε να
«ξεκουραστεί» για μία ώρα.
2. Ανοίγουμε με τον πλάστη φύλλο πάχους
2-3 χιλιοστών και το κόβουμε σε κομμάτια
με διαστάσεις περίπου 10x10 εκ.
3. Ετοιμάζουμε τη γέμιση: Ψιλοτρίβουμε το
κρεμμύδι, το προσθέτουμε στα υπόλοιπα
υλικά της γέμισης και ζυμώνουμε καλά.
4. Παίρνουμε ένα κομμάτι φύλλου, το
γεμίζουμε με ένα κουταλάκι γέμιση και το
κλείνουμε σαν πουγκάκι (όπως στη
φωτογραφία).
5. Μόλις ετοιμάσουμε όλα τα μαντία, τα
ψήνουμε στον ατμό, σε ειδική κατσαρόλα
με διάτρητους δίσκους, για 45΄. Αν δεν
διαθέτουμε τέτοιο σκεύος
χρησιμοποιούμε κατσαρόλα με εξάρτημα
ατμού.
6. Σερβίρονται ζεστά, με πάπρικα γλυκιά ή
καυτερή.

15. Κιλτιρίτσια από το Ακ Νταγ Ματέν
ΥΛΙΚΑ
1. 1 κιλό μοσχαρίσιο κιμά
2. 1 φλ. τσαγιού πλιγούρι
3. 4 κρεμμύδια ξερά
4. 1 φλ. καφέ ελαιόλαδο
5. 5-6 ώριμες ντομάτες
6. δυόσμο
7. αλάτι
8. μαύρο πιπέρι
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
1. Σε μια λεκάνη βάζουμε τον
κιμά, το πλιγούρι, δύο τριμμένα
κρεμμύδια και δυόσμο, και τα
ζυμώνουμε.
2. Πλάθουμε τα κιλτιρίτσια σε
μικρές μπάλες όπως τα
γιουβαλάρκια.
3. Τρίβουμε τις ντομάτες.
4. Σε μια κατσαρόλα αχνίζουμε το
κρεμμύδι, ρίχνουμε τις
ντομάτες κι αφήνουμε να πάρει
μια βράση.
5. Προσθέτουμε τα κιλτιρίτσια και
λίγο νερό, και αφήνουμε να
βράσουν 15-20΄.

16. Βαρένικα
ΥΛΙΚΑ
1. Για τη ζύμη
2. 5 φλ. αλεύρι
3. 1 αυγό
4. νερό όσο πάρει
5. Για τη γέμιση
6. 250 γρ. τυρί τριμμένο
7. 1 αυγό
8. 3 κ.σ. κοφτές βούτυρο
για το σερβίρισμα

17. Βαρένικα
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
Για το φύλλο
1. Κοσκινίζουμε το αλεύρι και το βάζουμε σε λεκανίτσα.
2. Χτυπάμε το αυγό με πιρούνι και το ρίχνουμε στο αλεύρι. Προσθέτουμε νερό όσο
πάρει.
3. Τα ζυμώνουμε όλα μαζί να γίνουν μια ζύμη σφιχτή.
4. Ανοίγουμε τη ζύμη σε φύλλα πάχους μισού εκατοστού και τα κόβουμε είτε
στρογγυλά με ένα ποτήρι, είτε σε τετράγωνα κομμάτια.
Για τη γέμιση
1. Σπάμε το αυγό πάνω στο τυρί και ανακατεύουμε.
2. Παίρνουμε λίγη από τη γέμιση με ένα κουταλάκι, την βάζουμε πάνω στα φύλλα
και τα διπλώνουμε σε τρίγωνα (αν είναι τετράγωνα κομμάτια) ή σε μισοφέγγαρα
(αν είναι στρόγγυλα) ώστε να κλειστεί μέσα τους τυρί. Τα τοποθετούμε σε
αλευρωμένη επιφάνεια για να μην κολλήσουν.
3. Βάζουμε σε κατσαρόλα αρκετό νερό με αλάτι να βράσει. Ρίχνουμε τα βαρένικα,
τα ανακατεύουμε ελαφρά με κουτάλι για να μην κολλήσουν και πότε-πότε τα
πιέζουμε ελαφρά με τρυπητή κουτάλα για να μην επιπλέουν.
4. Αφού βράσουν, τα σουρώνουμε και τα βάζουμε σε πιάτα. Περιχύνουμε κάθε
πιάτο με καυτό βούτυρο.

18. Μαντία
Κιλτιρίτσια από το Ακ Νταγ Ματέν

19. Πηγές:
Ποντιακά Ήθη & Έθιμα
http://www.pontos-news.gr/article/9795/koykaras-pontiako-ethimo-gia-tin-kathari-deytera
http://www.iefimerida.gr/news/386615/erhontai-ta-fota-oi-arapides-ta-
mpampoygera-oi-momogeroi-kai-i-kamila-eikones-vinteo
http://3lyk-polichn.thess.sch.gr/pleiades/pages/pontioi.htm
Ποντιακή Διατροφή
https://www.pontiaka.gr/ta-xaraktiristika-tis-pontiakis-diatrofis-n-46.html
Ποντιακές Συνταγές
http://www.pontos-news.gr

20. Ομάδα 8η
Πρόδρομος Σεραφειμίδης
Παναγιώτης Τρουμπούκης
Ευθύμης Μπουζούκας
Νίκος Σαρηπαυλίδης
Αλέξης Χιλιώτης
Εκπαιδευτικό πρόγραμμα 4ου Γυμνασίου Δράμας
«Ποντιακός Ελληνισμός»