2. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΘ ΗΩΘ
ΓΑΜΟΣ
• Πχι γάμοσ κάτω από 12 (για κορίτςια) και 14
(για αγόρια)
• Ρροθγοφνται αρραβϊνεσ (ςυμβόλαιο =προίκα
νφφθσ –δϊρο γαμπροφ)
• Μετά το γάμο γλζντι
• Διαηφγιο ςυναίνεςθ
3. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΘ ΗΩΘ
ΘΕΣΗ ΓΥΝΑΙΚΑΣ
•
•
•
•
•
•
•
Δεν είχαν ίςα δικαιϊματα
Θ ςυμμετοχι ςτθν κοινι ηωι περιοριςμζνθ
Στθν οικογζνεια πρϊτο ρόλο
Στθν κοινωνία δεφτερο ρόλο
Κυκλοφοροφςαν με ςκεπαςμζνο πρόςωπο
Ο πλοφςιεσ ςυνοδεφονταν από δοφλο
Μετά τον 11οαι ςυμμετζχουν ςτα κοινά και ζχουν
πρόςβαςθ ςτθν παιδεία
4. Υθάμηρα(απότειρόγραθο)
Μεηά ηομ 11ο αιώμα, ζημειώθηκε
βεληίωζη: μπορούζαμ μα λάβοσμ μέρος
ζηα κοιμά και είταμ πρόζβαζη ζηημ
παιδεία
Φρσζό δατησλίδι γάμοσ και ζηέθαμα γάμοσ
5.
6. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΘ ΗΩΘ
ΤΟ ΠΑΙΔΙ
• Θ γζννθςθ του παιδιοφ ευχάριςτο γεγονόσ
• Ρρόςκετα ςτο όνομα του παιδιοφ το όνομα
του πατζρα ςτθ γενικι πτϊςθ (Γεϊργιοσ
Κυριάκου
• Αργότερα πρόςκεταν και επίκετο( Γεϊργιοσ
Λάςκαρθσ
• Θ οικογζνεια το μεγάλωνε με αφθγιςεισ
• Αργότερα πιγαινε ςτο ςχολείο
9. Θ ΡΑΙΔΕΙΑ ΣΤΟ ΒΥΗΑΝΤΙΟ
Μάκε παιδί μου γράμματα
όπωσ ζμακαν κι άλλοι.
Ππωσ ο γείτονασ εδϊ
ξυπόλυτοσ γυρνοφςε και
τϊρα ζχει παχφ
μουλάρι, διπλό γιλζκο
μου φορεί, παποφτςια
λουςτρινζνια
10. Θ φοίτθςθ
•
•
•
•
Θ φοίτθςθ ιταν προαιρετικι
Μόνο για τουσ πλοφςιουσ
Ο λαόσ ιταν αναλφάβθτοσ
Οι παραδόςεισ όμωσ του τόπου διαςϊκθκαν από τον
λαό
11. ΚΥΚΛΟΙ ΣΡΟΥΔΩΝ
• Προπαιδεία : το ςθμερνό δθμοτικό με 3-4 χρόνια
(ανάγνωςθ ,γραφι, αρικμθτικι)
• Εγκφκλειοσ παιδεία : το ςθμερινό γυμνάςιο και
λφκειο με τουλάχιςτον 4 χρόνια.
• Πανεπιςτιμιο πανδιδακτιριον
12. ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
• Τα ςχολεία δεν ιταν μεικτά
• Τα ςχολεία ιταν μικρά και
ςυχνά χωρίσ παράκυρα
• Δεν υπιρχαν κρανία αλλά
κάκονταν
1.Σε αναβάκρεσ (ψθλζσ
καρζκλεσ)
2.Σε ςκίμποδεσ (ςκαμνάκια)
3.Οι υπόλοιποι ςτο πάτωμα
Ο διευκυντισ λεγόταν
Μαΐςτορασ
Υπιρχε και ςχολείο για τα
ορφανά παιδιά
13. ΟΙ ΜΑΘΘΤΕΣ
Οι γονείσ πλιρωναν δίδακτρα
Τα παιδιά ζτρωγαν εκεί το μεςθμζρι
(ψωμί , τυρί ,θ παςτό ψάρι)
Τα παιδιά από τθν επαρχία ζμεναν
ςτο ςχολείο
Κάποιοι ζκαναν και ςκαςιαρχείο
για να πάνε ςτθ αγορά
Ο δάςκαλοσ τιμωροφςε τα παιδιά
που δεν τον άκουγαν με τθ
ςυγκατάκεςθ του πατζρα
Υπιρχε όμωσ ςχζςθ αγάπθσ και
ςεβαςμοφ
Ρολλζσ φορζσ ζκαναν δϊρα ςτουσ
δαςκάλουσ (φαγϊςιμα ι είδθ
για αντιγραφι κειμζνων)
15. ΕΓΚΥΚΛΕΙΟΣ ΡΑΙΔΕΙΑ
• Το ςθμερινό γυμνάςιο και λφκειο
• Ανάγνωςθ και γραμματικι
• Βιβλίο ζχει μόνο ο δάςκαλοσ οι
μακθτζσ αποςτικιηαν και
ζγραφαν κείμενα
• Ιλιάδα και 9 τραγωδίεσ και 3
κωμωδίεσ
• Φιλοςοφικά κείμενα
• κείμενα
• θτορικι (ςωςτι δομι του λόγου
καλι και επιδζξια χριςθ τθσ
γλϊςςασ
• Άλγεβρα γεωμετρία αςτρονομία
(Ρυκαγόρασ Ευκλείδθσ
Ρτολεμαίοσ
17. ΤΑ ΔΙΔΑΚΤΑ
• Θ εκπαίδευςθ δεν ιταν
δωρεάν
• Ρολλοί γονείσ δεν
πλιρωναν και τα ςχολεία
οργανϊκθκαν να μθν
δζχονται μακθτζσ που δεν
πλθρϊνουν
• Πταν τα οικονομικά του
ςχολείου δεν πιγαιναν
καλά βοθκοφςε το
πατριαρχείο
18. ΕΝΑΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ
• Λζων ο φιλόςοφοσ ι
Μακθματικόσ
• Οι Άραβεσ ηθτοφν τον
Λζοντα με προςφορά
χρυςοφ και αιϊνιασ
ειρινθσ
• Άρνθςθ του
αυτοκράτορα
• Οπτικόσ τθλζγραφοσ
32. Η καηοικία
Στο Βυηάντιο υπιρχαν πολυτελείσ
επαφλεισ για τουσ μεγαλοκτθματίεσ
(με εςωτερικοφσ κιπουσ και ςτοζσ)
• άκλιεσ κατοικίεσ για τουσ φτωχοφσ
των πόλεων και για τουσ χωρικοφσ
• και διώροφα ςπίτια με τηάκι,
κουηίνα, πλυςταριό, λουτρό και
εικονοςτάςιο ι παρεκκλιςι ςτο
ιςόγειο και τα υπόλοιπα δωμάτια
ςτον επάνω όροφο για τουσ
ευκατάςτατουσ αςτοφσ.
Αναπαράςταςθ βυηαντινοφ ςπιτιοφ, 13οσ
αι., Ρζργαμοσ
33. Τα ςπίτια τθσ υπαίκρου χτίηονταν
ςυνικωσ ςε οχυρωμζνουσ
οικιςμοφσ, ώςτε να προςτατεφονται
από εχκρικζσ επιδρομζσ.
Αυτό είχε ςαν αποτζλεςμα ο χώροσ
προσ οικοδόμθςθ να είναι
περιοριςμζνοσ. Οι κατοικίεσ των
μικροκαλλιεργθτών ιταν ιςόγειεσ και
ςτενόχωρεσ. Είχαν χαμθλζσ πόρτεσ
και μικρά παράκυρα.
Αντίκετα, οι Δυνατοί* είχαν μεγάλα
διώροφα ςπίτια ςκεπαςμζνα με
κεραμίδια. Τα ςπίτια τουσ είχαν
εξωτερικά ςκάλα
καιεξώςτεσ*. Στα κατώγια* των
ςπιτιών τουσ και ςτον περίβολό τουσ
υπιρχαν κελάρια, πατθτιρια και
αποκικεσ όπου αποκθκεφονταν τα
τρόφιμα.
37. Oι γραπτζσ πθγζσ δίνουν πολλζσ πλθροφορίεσ για
τθ διατροφι των Βυηαντινϊν. Βαςικι επιδίωξθ
ιταν θ αυτάρκεια του νοικοκυριοφ και γι' αυτό
κάκε οικογζνεια καλλιεργοφςε τα βαςικά
λαχανικά και εξζκρεφε κάποια ηϊα (κυρίωσ
πουλερικά).
38.
Βζβαια αυτό ιταν δφςκολο να ιςχφει ςτισ
μεγάλεσ
πόλεισ
και
ιδιαίτερα
ςτθν
Κωνςταντινοφπολθ, που τθν περίοδο τθσ ακμισ
τθσ ζφτανε τουσ 500.000 κατοίκουσ. Για αυτζσ
τισ περιπτϊςεισ, επενζβαινε θ κρατικι
μζριμνα, κυρίωσ μζςω του ζπαρχου τθσ πόλθσ.
39. •Τα κφρια γεφματα των Βυηαντινϊν
ιταν:
το πρόγευμα ι πρόφαγον,
το άριςτον ι μεςθμβρινόν (γεφμα),
ο δείπνοσ.
40.
Ζτρωγαν χρθςιμοποιϊντασ κυρίωσ τα χζρια, αφοφ
το πιροφνι ιταν άγνωςτο μζχρι το 10ο αιϊνα και θ
χριςθ του ςπάνια ςτουσ επόμενουσ αιϊνεσ.
Χρθςιμοποιοφςαν επίςθσ κοχλιάρια ι κουτάλια και
μαχαίρια. Ρριν και μετά το φαγθτό ζπλεναν τα
χζρια τουσ, χρθςιμοποιϊντασ το χζρνιβον (πιλινο ι
μεταλλικό αγγείο).
41.
Στθ διατροφι των Βυηαντινϊν
βαςικό ρόλο είχαν το ψωμί, τα
λαχανικά, τα όςπρια και τα
δθμθτριακά, που τα μαγείρευαν με
διάφορουσ τρόπουσ.
42.
Ο πιο ςυνθκιςμζνοσ τρόποσ μαγειρείασ ιταν το
βράςιμο, όπωσ ειρωνικά μασ αφινει να
καταλάβουμε και θ βυηαντινι παροιμία "αργώ
μαγείρω πάντα ζκηεςτα", δθλαδι "ο τεμπζλθσ
μάγειρασ όλα τα μαγειρεφει βραςτά".
43.
Το πιο ςθμαντικό ςτοιχείο τθσ κακθμερινισ
διατροφισ ιταν το ψωμί. Οι ποιότθτεσ ψωμιοφ ιταν
διάφορεσ, ανάλογεσ με το είδοσ του αλευριοφ αλλά
και του τρόπου με τον οποίο άλεκαν τα δθμθτριακά.
Ζτρωγαν ψωμί ςταρζνιο αλλά και από κρικάρι.
44. ΣΤΟ ΦΟΥΝΟ
Θ ποιότθτα του ψωμιοφ παρουςίαηε ποικιλία και ιταν
ανάλογθ με τισ οικονομικζσ δυνατότθτεσ του
καταναλωτι.
Ζτςι καλφτεροσ και ακριβότεροσ άρτοσ ιταν ο κακαρόσ
άρτοσ ι ο ςεμίδαλισ. Φτιαγμζνοσ από κακαρό
ψιλοκοςκινιςμζνο ςιτάρι ι από ςιμιγδάλι, τον
απολάμβαναν οι πλουςιότερεσ ομάδεσ του πλθκυςμοφ.
45.
Οι υπόλοιποι αρκοφνταν ςε ζναν υποδεζςτερο τφπο
ψωμιοφ, το μεςοκάκαρον ι τθσ μζςθσ ι ακόμθ και
ςτουσ ρυπαροφσ ι κυβαροφσ άρτουσ, ηυμωμζνουσ
από άλλα, χαμθλισ ποιότθτασ δθμθτριακά, και
ςυνυφαςμζνουσ με τθ φτϊχεια. Ζνδειξθ απόλυτθσ
φτϊχειασ ιταν θ κατανάλωςθ ψωμιοφ από πίτουρα
(πιτεράτον).
46. ΟΣΡΙΑ-ΛΑΧΑΝΙΚΑ
Τα όςπρια ιταν φκθνά και
είχαν τθν τιμθτικι τουσ ςτο
τραπζηι των αςκενζςτερα
οικονομικά τάξεων.
Τα πιο ςυνθκιςμζνα όςπρια
ιταν το «φαςοφλιν», τα
«κουκκία», θ φακι, τα
«λουπινάρια»
και
τα
«ερεβίνκια».
Μεγάλη καηανάλωζη
θαίνεηαι να είχαν ηα άγρια
χόρηα και οι βολβοί. Το
μαγείρεμα ηων λαχανικών
είχε μεγάλη ποικιλία, ηα
έθηιαχναν, μάλιζηα και
ηουρζί, για να μπορούν να
ηα καηαναλώνουν και καηά
ηη διάρκεια ηου χειμώνα.
47. ΣΟΥΡΕΣ
Σοφπεσ και ηωμοί με διάφορα
λαχανικά, όςπρια, ψάρια ι και
παςτό κρζασ φαίνεται ότι
αποτελοφςαν μία ςυνθκιςμζνθ
επιλογι
ςτα
βυηαντινά
νοικοκυριά του 13ου αιϊνα.
48. ΑΥΓΑ
Τα αβγά κότασ ιταν ζνα
ςυνθκιςμζνο τρόφιμο ςτο
Βυηάντιο. Τρϊγονταν βραςτά,
ψθτά, τθγανθτά
ι και
«ροφθτά»
(ωμά).
Οι
Βυηαντινοί προτιμοφςαν τϋ
αβγά των φαςιανϊν ςε ςχζςθ
με τϋ αβγά τθσ χινασ, τθσ
πάπιασ και τθσ πζρδικασ.
49. ΦΟΥΤΑ-ΞΘΟΙ ΚΑΡΟΙ
Τα φροφτα και οι ξθροί καρποί αποτελοφςαν το
επιδόρπιο των Βυηαντινϊν. Φροφτα, όπωσ τα ςφκα και
τα ςταφφλια τα αποξζραιναν και μαηί με κάςτανα
αμφγδαλα φιςτίκια και κουκουνάρια τα ζτρωγαν τουσ
χειμερινοφσ μινεσ.
50. ΕΛΙΑ-ΛΑΔΙ
Οι ελιζσ διατθροφνταν ςε
άλμθ (αλμάδεσ), ςε ξίδι ι ςε
«οξφμελι» (ξίδι και μζλι μαηί).
Γνωςτζσ, επίςθσ, ιταν οι
"κλαςτζσ" (τςακιςτζσ) και οι
«δρουπάτεσ» (κροφμπεσ).
Σχετικά διαδομζνθ ιταν και
θ χριςθ του ελαιολάδου ςτθ
μαγειρικι 'τουλάχιςτον ςτισ
ελαιοπαραγωγικζσ περιοχζσ
τθσ αυτοκρατορίασ.
51. ΨΑΙΑ-ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ
Τα ψάρια οι Βυηαντινοί τα
ζτρωγαν «εκηεςτά» (βραςτά),
«οφτά» (ψθτά) ι «τθγάνου»
(τθγανθτά).
Τα παςτά ψάρια ιταν
διατθρθμζνα ςε χοντρό αλάτι
και καταναλϊνονταν κυρίωσ
το χειμϊνα.
Στο βυηαντινό τραπζηι ςερβίρονταν ακόμα και καλαςςινοί μεηζδεσ, τα
λεγόμενα «αγνά» (καλαμάρια, χταπόδια, γαρίδεσ, χτζνια, πεταλίδεσ,
μφδια, ςτρείδια, αχινοί κ.λπ.), τα οποία τα μαγείρευαν με διάφορουσ
τρόπουσ ι τα ζτρωγαν ωμά.
52. ΚΕΑΤΙΚΑ
Ρρϊτα ςτθν προτίμθςθ των
βυηαντινϊν ιταν το αρνίςιο
και το κατςικίςιο κρζασ.
Αναφζρεται
επίςθσ
και
μαγείρεμα
χοιρινοφ
με
ελαφίςιο κρζασ και κομμάτια
από
λαγό.
Τα
μικρά
γουρουνόπουλα, «γαλακθνοί
ι δζλφακεσ» ςτθ ςοφβλα
ιταν περιηιτθτα.
Τα κρζατα τρϊγονταν με τουσ παραδοςιακοφσ τρόπουσ, δθλαδι
ψθτά (εψθτά ι οφτά), βραςτά (εφτά ι εκηεςτά) και παςτωμζνα
(ταρίχθ).
53.
Τα εντόςκια κεωροφνταν
υποδεζςτερθ
τροφι, καταςκεφαηαν, όμωσ,
με αυτά φαγθτά που
κυμίηουν
το
ςθμερινό
κοκορζτςι (πλεκτιν) και τθ
γαρδοφμπα (γαρδοφμιον).
Αγαπθτό ιταν το χοιρινό κρζασ, το
οποίο μαγείρευαν με ποικίλουσ
τρόπουσ. Από το τραπζηι τουσ δεν
ζλειπαν τα αρνιά, οι γίδεσ, τα
βοοειδι, κακϊσ και το κυνιγι π.χ.:
ελάφια και λαγοί.
Τα πουλερικά είναι το κρζασ
που ζτρωγαν περιςςότερο
από κάκε άλλο. Θ ποικιλία
ιταν
πολφ
μεγάλθ.
Ωςτόςο, οι πθγζσ αναφζρουν
ότι
οι
Βυηαντινοί
προτιμοφςαν τισ πάπιεσ, τισ
χινεσ, τα περιςτζρια, τα
παγόνια, τισ πζρδικεσ, τα
κοτςφφια και τισ τςίχλεσ.
54. ΣΑΛΤΣΕΣ
Ψάρια, λαχανικά και κρζατα
περιχφνονταν
ςυχνά
με
ςάλτςεσ, που ονομάηονταν
«ςαβοφραι». Οι περιςςότερεσ
πολυτελείσ ςάλτςεσ είχαν ωσ
βάςθ το λάδι ι το βοφτυρο.
Θ πλζον δθμοφιλισ ςάλτςα
των Βυηαντινϊν ονομαηόταν
«γάροσ».
55. ΜΡΑΧΑΙΚΑ
Από τα καρυκεφματα ςυνθκιςμζνα ιταν θ
ρίγανθ, ο δυόςμοσ, το πιπζρι, το ςζλινο, το
πράςο, ο άνθκοσ, το δενδρολίβανο και το
κφμινο. Επίςθσ, χρθςιμοποιοφςαν και πιο
εξωτικά καρυκεφματα, όπωσ θ κανζλα και το
μοςχοκάρυδο.
Από το σινάπι, μάλιστα, έφτιαχναν ένα είδος μουστάρδας, που
συνόδευε τα ψάρια και τα αλλαντικά. Τέλος, ως εξαιρετικό
ήδυσμα οι Βυζαντινοί θεωρούσαν τον κρόκο (ζαφορά).
56. ΓΛΥΚΑ
Ωσ επιδόρπια (επίδειπνα ι δοφλκια) είχαν διάφορα
γλυκίςματα. Κφριο γλυκαντικό μζςο ιταν το μζλι. Γνωςτά
γλυκίςματα τθσ εποχισ είναι ο ςθςαμοφσ (παςτζλι), θ
μουςτόπιτα (μουςταλευριά), το κυδωνάτον (κυδωνόπαςτο),
διάφορα γλυκά κουταλιοφ, κακϊσ κι ζνα είδοσ τθγανίτασ (το
λάγανον ι λαλλάγγι).
Ένα γλύκισμα (κοπτοπλακούς) με φύλλα
ζύμης, αμύγδαλα, καρύδια και μέλι
μοιάζει να είναι ο πρόγονος του
μπακλαβά.
57. ΡΟΤΑ
Οι Βυηαντινοί αγαποφςαν,
επίςθσ, το κραςί κι είχαν μία
μεγάλθ ποικιλία. Το κάκε
κραςί αναφερόταν με το
όνομα τθσ περιοχισ απϋ όπου
προερχόταν.
Αναμείγνυαν
παλαιό κραςί με μζλι και
πιπζρι κι ζφτιαχναν το
«κονδίτον».
Οι Βυηαντινοί ζπιναν το κραςί
ανζρωτο ι άλλοτε το αραίωναν
με ηεςτό νερό.
58.
Άλλα αλκοολούχα ποτά ήταν ο «μηλίτης», ο
«μυρτίτης», ο «απίτης», ο «φοινικίτης» κ.λπ.
Γνώριζαν την μπίρα, αλλά έφτιαχναν και μία σειρά
άλλα ποτά μη αλκοολούχα, όπως από εκχύλισμα
αμυγδάλων, μελίγαλα, ροδόμελι κ.λπ.
59. ΜΙΑ ΒΥΗΑΝΤΙΝΘ ΣΥΝΤΑΓΘ
Πρνισ μονκυλευτι:
Άφθναν ζνα κοτόπουλο για λίγεσ ϊρεσ ςε κραςί ι ξίδι, με
διάφορα
καρυκεφματα
(πιπζρι, γαρίφαλο, κανζλα, μοςχοκάρυδο). Μετά το
παραγζμιηαν με ψίχα ψωμιοφ, αμφγδαλα και άλλα
καρυκεφματα. Συχνά, προςζκεταν ςταφίδεσ, κουκουνάρια και
ψιλοκομμζνα μανιτάρια. Σιγόβραηαν το κοτόπουλο ςε κραςί ι
το ζψθναν ςτο φοφρνο μζςα ςϋ ζνα καλά κλειςμζνο πιλινο
ςκεφοσ, αφοφ το άλειφαν καλά με βοφτυρο.
