1. Το Ναυτιλιακό Πλέγμα (I)
• Το βιομηχανικό cluster είναι γεωγραφικά καθορισμένη
συλλογή από όμοιες ή σχετικά όμοιες, όσον αφορά την
δραστηριότητα που αναπτύσσουν επιχειρήσεις, όπου
από κοινού δημιουργούν συγκριτικό πλεονέκτημα τόσο
για τις ίδιες όσο και για την οικονομία που τις φιλοξενεί
• Το ναυτιλιακό cluster είναι ένα σύστημα συνδεόμενων
μεταξύ τους επιχειρήσεων, ιδρυμάτων και θεσμών που
δραστηριοποιούνται στον τομέα της ναυτιλίας και
χαρακτηρίζονται από γεωγραφική εγγύτητα (συνήθως σε
κάποιο λιμάνι), ανταγωνιστικότητα, συμπληρωματικότητα
και εξωτερικές οικονομίες. Ένα ναυτιλιακό cluster δύναται
να εκτείνεται κάθετα και οριζόντια.
• Σε περιφερειακό επίπεδο το ναυτιλιακό cluster μπορεί να
απλώνεται και σε ευρύτερες περιοχές όπως για
παράδειγμα το ναυτιλιακό cluster της Αραβικής
χερσονήσου.

2. Το Ναυτιλιακό Πλέγμα (II)
• Στα ναυτιλιακά clusters συναντάται το στοιχείο της
συμπληρωματικότητας και της αλληλεξάρτησης μεταξύ
των επιχειρήσεων. Μάλιστα, λόγω του ιδιαίτερου
χαρακτήρα της ναυτιλίας το χαρακτηριστικό αυτό
παρουσιάζεται εντονότερο απ’ ότι σε άλλα πλέγματα
επιχειρήσεων σε άλλους τομείς της οικονομίας. Οι
ναυτιλιακές και οι παραναυτιλιακές επιχειρήσεις
συνεργάζονται και εξαρτώνται στενά η μία από την άλλη.
Αν ένας ναυτιλιακός κλάδος υπολειτουργεί, τότε
ολόκληρο το δίκτυο επιχειρήσεων θα παρουσιάσει
προβλήματα.
• Οι εξωτερικές οικονομίες που αναπτύσσονται έχουν
θετικές επιπτώσεις, όπως η δημιουργία ανθρώπινου
κεφαλαίου, εκπαίδευση στελεχών για την επάνδρωση
πλοίων ή εταιρειών, διάχυση ναυτιλιακής γνώσης στο
cluster, αλλά και αρνητικές όπως η επιβάρυνση του
περιβάλλοντος από θαλάσσια ατυχήματα.

3. Επιμέρους κλάδοι του ναυτιλιακού
πλέγματος
• Λιμενικές υπηρεσίες: μεταφορά φορτίου και εφοδίων,
διαμετακόμιση, αποθήκευση, εφοδιασμός και συντήρηση
πλοίων και επίβλεψη-διαχείριση της κίνησης του λιμανιού
(έλεγχος λιμενικής κίνησης, διαχείριση θέσεων πλοίων,
πλοήγηση κ.λπ.)
• Εμπορική-Μεταφορική ναυτιλία: θαλάσσια μεταφορά και
διεθνές εμπόριο
• Ναυτιλία σε λίμνες και ποτάμια (inland shipping
• Ναυτιλιακός εξοπλισμός και υποστηρικτικές δραστηριότητες:
κατασκευή σωστικών μέσων, σχοινιών, συστημάτων
ασφαλείας, προμήθεια ανταλλακτικών πλοίων (spare parts),
παροχή υπηρεσιών μετά την πώληση του πλοίου κ.λπ.
• Ναυπήγηση: Κατασκευή πλοίων ( Ro/Ro, LNG,
δεξαμενόπλοια κ.λπ.) και επισκευές

4. Επιμέρους κλάδοι του ναυτιλιακού
πλέγματος
• Παραναυτιλιακές Υπηρεσίες: πρακτόρευση, μεσιτεία,
ναυλώσεις, λογιστήριο, ναυτιλιακή νομοθεσία,
θαλάσσια ασφάλιση, διαχείριση, θέματα ποιότητας κι
επιθεώρησης, νηογνώμονες κ.λπ.
• Αλιεία και συναφείς δραστηριότητες: ιχθυοκαλλιέργειες
κι επεξεργασία αλιευμάτων.
• Βυθοκόρηση π.χ. για την κατασκευή υποδομών σε
λιμάνια κλπ.
• Υποθαλάσσια εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου
• Πολεμική Ναυτιλία: διάσωση, περιφρούρηση,
ναυαγιαιρεσίες)
• Θαλάσσιος τουρισμός: κρουαζιέρες, γιοτ κ.λπ.

5. Η Διεθνοποίηση στις Ναυτιλιακές
Επιχειρήσεις
• Αφορά τον αυξημένο ρόλο των παραγωγικών συντελεστών
που διαμορφώνονται και δρουν όχι σε εγχώριο, αλλά σε
διεθνή πια χώρο
• Ο ορισμός της διεθνοποίησης δεν περιορίζεται μόνο στην
εθνικότητα του κεφαλαίου, του εργατικού δυναμικού γραφείου
και πλοίου ή τη χώρα εγκατάστασης του γραφείου της
ναυτιλιακής εταιρίας, αλλά επεκτείνεται και στην εθνικότητα
των φορτίων, στη χρησιμοποίηση μιας δεύτερης ή τρίτης
Σημαίας, στη χρήση ξένων λιμένων και στην εξυπηρέτηση των
αναγκών των καταναλωτών τρίτων χωρών (cross-trading)
• Στην ελληνική ναυτιλία, ο βαθμός διεθνοποίησης τείνει, όπως
και σε παγκόσμιο επίπεδο, να αυξάνεται. Ενδεικτικά, η
απασχόληση ελληνικών πληρωμάτων στις ελληνικές
ναυτιλιακές επιχειρήσεις πριν το 1980 ήταν στο 75%, το οποίο
μειώθηκε σταδιακά στο 70% το 1983 και στο 60% το 1986,
ακολουθώντας έκτοτε φθίνουσα πορεία

6. Παράγοντες που συνέβαλαν στην
Διεθνοποίηση των ναυτιλιακών εταιρειών
• Η απελευθέρωση του εμπορίου σε παγκόσμιο
επίπεδο, με τη χαλάρωση ή κατάργηση των
προστατευτικών μέτρων και τη μείωση των δασμών.
Ειδικά για την περιοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
αυτό υπήρξε ακόμη πιο έντονο εξαιτίας της εγγύτητας
της Ελλάδας με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και
την εξάλειψη φραγμών στο εμπόριο μεταξύ των
χωρών – μελών
• Καθοριστικό ρόλο στη στρατηγική διεθνοποίησης των
ναυτιλιακών επιχειρήσεων έπαιξε τόσο ο θεσμός των
Σημαιών Ευκαιρίας, όσο και η πρακτική αλλαγής της
εθνικής σημαίας (flagging out). Με το θεσμό αυτό
κατέστη δυνατός ο συνδυασμός της εξασφάλισης
χρηματικών κεφαλαίων από τις ανεπτυγμένες χώρες
και της απασχόλησης πληρωμάτων από τις
αναπτυσσόμενες χώρες

7. Η Στρατηγική Διεθνοποίησης των
Ναυτιλιακών Επιχειρήσεων
• Η πιο διαδεδομένη στρατηγική που ακολουθείται από τις
μεγαλύτερες επιχειρήσεις είναι οι ναυτιλιακοί συνασπισμοί, που
ορίζονται σύμφωνα με σχετικό νόμο της Ε.Ε. ως «επιχειρήσεις
κοινού κινδύνου (joint ventures) μεταξύ πλοιοκτητών, που θέτουν
σε κοινή διάθεση (pool) πλοία ομοίου τύπου κάτω από μια
κεντρική διοίκηση, με marketing μιας ενιαίας επιχείρησης, με
διαπραγματευτική δράση σε ναυλώσεις και σε συμβόλαια
εργολαβικών μεταφορών, με κοινή είσπραξη των εσόδων και
μετέπειτα διανομή στους πλοιοκτήτες»
• Η δημιουργία των ναυτιλιακών συνασπισμών έχει ως αντικειμενικό
σκοπό την κοινή ανάληψη μεγάλων εργολαβικών συμβολαίων
μεταφοράς προσφερόμενων φορτίων. Στοχεύει στη συγκρότηση
στόλου πολλών και διαφορετικών πλοιοκτητών, κατά τεκμήριο
πολλών εθνικοτήτων, σε μορφή κοινοπραξίας, η οποία κάτω από
αποδοτική διοίκηση, θα αποκτήσει την αναγκαία «κρίσιμη μάζα»
που θα καταστήσει το συνασπισμό ικανό να δίνει προσφορές, να
απολαμβάνει οικονομίες κλίμακας και να εξασφαλίσει
ικανοποιητική απόδοση πάνω στο επενδυμένο κεφάλαιο

8. Άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις του
ναυτιλιακού πλέγματος (I)
• Δημιουργεί επιπλέον Εισόδημα, μια Προστιθέμενη Αξία
στο ΑΕΠ. Πέραν του Προϊόντος που δημιουργείται
άμεσα, δημιουργείται επιπλέον Εισόδημα έμμεσα στους
υπόλοιπους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας και
μέσω πολλαπλασιαστικών διαδικασιών, καθώς τα
προερχόμενα από τη ναυτιλία εισοδήματα διαχέονται
στην αγορά
• Επιφέρει θετικές επιδράσεις στην απασχόληση, καθώς
δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, είτε στα πλοία, είτε στην
ξηρά, στις ναυτιλιακές επιχειρήσεις, συμβάλλοντας κατ’
αυτόν τον τρόπο στην καταπολέμηση της ανεργίας
• Δημιουργεί φορολογικά έσοδα για το κράτος τα οποία
προκύπτουν από τη φορολόγηση, άμεση και έμμεση,
εργαζομένων και επιχειρήσεων σε ναυτιλιακούς κλάδους
• Συμβάλλει αποφασιστικά στη βελτίωση του εμπορικού
ισοζυγίου, του ισοζυγίου κίνησης κεφαλαίων, και του
ισοζυγίου άδηλων συναλλαγών

9. Άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις του
ναυτιλιακού πλέγματος (II)
• Προκύπτουν και ορισμένα σημαντικά δημόσια αγαθά
κοινωνικού χαρακτήρα, όπως είναι η σύνδεση μέσω
ακτοπλοϊκών γραμμών απομακρυσμένων περιοχών
(κυρίως νησιών) με τα αστικά κέντρα, η προστασία του
περιβάλλοντος χάρη στη δράση της ακτοφυλακής, η
ασφάλεια και η εθνική άμυνα που παρέχει το Πολεμικό
Ναυτικό και άλλες δευτερεύουσες δράσεις, όπως
υποθαλάσσιες αρχαιολογικές ανασκαφές, βυθοκορήσεις,
διασώσεις ναυαγιαιρεσίες
• Απορρέουν εξωτερικές οικονομίες όπως η διάχυση
γνώσης στην οικονομία μέσω του cluster και η δημιουργία
ανθρώπινου κεφαλαίου, τα ερεθίσματα και τα κίνητρα που
προκύπτουν εντός του cluster για καινοτομίες, η
δημιουργία νέων υποδομών στην περιοχή όπου είναι
εγκατεστημένο το δίκτυο των επιχειρήσεων κ.α.

10. Οι κυριότερες αγορές του ναυτιλιακού
πλέγματος
• Εμπορική Ναυτιλία: εξυπηρετεί το θαλάσσιο διεθνές εμπόριο.
Τα φορτία που μεταφέρονται ποικίλλουν και τα κυριότερα από
αυτά είναι χύδην ξηρά φορτία, χύδην υγρά, υγροποιημένα και
μοναδοποιημένα φορτία. Επίσης, εδώ συμπεριλαμβάνεται και η
επιβατηγός ναυτιλία. Με βάση τον τύπο της παρεχόμενης
μεταφορικής υπηρεσίας, η εν λόγω αγορά διακρίνεται σε tramp
όπου υπάρχει ζήτηση και liner όπου τα πλοία εκτελούν
προκαθορισμένα, τακτικά δρομολόγια
• Θαλάσσιος τουρισμός και σκάφη αναψυχής: περιλαμβάνει
κυρίως οι δραστηριότητες της κρουαζιέρας και της ναυτιλίας
αναψυχής με γιοτ, κότερα, ιστιοφόρα κλπ καθώς επίσης και
κάποια θαλάσσια σπορ, όπως οι καταδύσεις. Η αγορά αυτή
έχει σημαντική πολλαπλασιαστική επίδραση για τα εισοδήματα
του εν λόγω κλάδου, η οποία συχνά αγγίζει το επταπλάσιο ή
οκταπλάσιο της αρχικής δαπάνης για την αγορά ενός σκάφους.

11. Οι κυριότερες αγορές του ναυτιλιακού
πλέγματος
• Ναυπηγήσεις και Επισκευές: αλληλεπιδρά με τις περισσότερες
από της αγορές του ναυτιλιακού cluster βασικό στοιχείο που
επηρεάζει τη συγκεκριμένη αγορά είναι το επίπεδο των ναύλων
και επομένως, εμμέσως, όλοι εκείνοι οι παράγοντες που
συντελούν στη διαμόρφωση του ύψους των ναύλων στις
επιμέρους αγορές
• Λιμενική βιομηχανία: περιλαμβάνει τις δραστηριότητες οι οποίες
λαμβάνουν χώρα σ’ ένα λιμάνι και αποσκοπούν στην παραγωγή
και διάθεση του λιμενικού προϊόντος, όλες τις υπηρεσίες δηλαδή
που δύναται να προσφέρει ένα λιμάνι σε πλοία, φορτία και
επιβάτες (τελικό λιμενικό προϊόν) ή στις ίδιες τις εταιρείες που
δραστηριοποιούνται στο λιμάνι (ενδιάμεσο λιμενικό προϊόν)
• Αλιεία και συναφείς δραστηριότητες: Παρόλο που η ζήτηση
παρουσιάζεται αυξημένη, η προσφορά μειώνεται ως αποτέλεσμα
της υπεραλίευσης, περιβαλλοντικών καταστροφών που έχουν
μειώσει τον πληθυσμό των αλιευμάτων αλλά και περιορισμών
υπό μορφή ποσοστώσεων που επιβάλλουν πολλά κράτη στην
αλιεία

12. Οι κυριότερες αγορές του ναυτιλιακού
πλέγματος
• Υποθαλάσσια εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου: Ο
κλάδος αυτός είναι ίσως ο μεγαλύτερος κλάδος της
ναυτιλίας σε όρους αξίας του παραγόμενου προϊόντος.
Γεωγραφικά η παραγωγή είναι διαιρεμένη σε πέντε
περιοχές κυρίως, αφού Ευρώπη, Αφρική, Ασία, Βόρειος και
Νότιος Αμερική συγκεντρώνουν το 80% των συνολικών
δαπανών αναφορικά με την έρευνα και εκμετάλλευση
κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου.
• Υπηρεσίες Εφοδιασμού και εξοπλισμού: διαχωρίζεται σε
τρεις υποκατηγορίες, την προμήθεια εξοπλισμού σε
εμπορικά πλοία, την προμήθεια εξοπλισμού σε πολεμικά
πλοία και την παροχή υπηρεσιών μετά την πώληση του
πλοίου. Ο κλάδος αυτός είναι κλάδος έντασης τεχνολογίας
Επιπροσθέτως παρατηρείται έντονη κατάτμηση στην εν
λόγω αγορά με 6000 προμηθευτές ναυτιλιακού εξοπλισμού
καταγεγραμμένους παγκοσμίως. Κάποιες από αυτές τις
επιχειρήσεις, π.χ. γερμανικές και γιαπωνέζικες εταιρείες