2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Τα φαρμακευτικά φυτά γνωστά και ως βότανα αποτελούν ένα μεγάλο μέρος
του φυτικού βασιλείου και ορίζονται όλα εκείνα τα οποία διαθέτουν δραστικές
ουσίες, που κατά τη λήψη τους από ζώντες οργανισμού παρουσιάζουν την
ιδιότητα του φαρμάκου. Όλα τα μέρη του φυτού μπορούν να χαρακτηριστούν
φαρμακευτικά είτε πρόκειται για άνθη, φύλλα και καρπούς είτε πρόκειται για
τον φλοιό και τις ρίζες του. Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει το Αγγλικό
λεξικό της Οξφόρδης «βότανα είναι όλα τα χρήσιμα φυτά, των οποίων οι
ρίζες, οι μίσχοι, τα άνθη και τα φύλλα χρησιμεύουν ως τροφή ή θεραπεία,
χάρη στο άρωμά τους ή με κάποιο άλλο τρόπο...».
ΣΚΟΠΟΣ
Από πολύ νωρίς εντοπίστηκαν οι φαρμακευτικές ιδιότητες ορισμένων φυτών
τα οποία και χρησιμοποιήθηκαν για πόνους, επούλωση τραυμάτων και
θεραπεία διαφόρων ασθενειών. Μέσω της παρατήρησης, αλλά και της
καθημερινής πρακτικής οι αρχαίοι συγκέντρωσαν ένα πλήθος πληροφοριών
σχετικά με τις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών. Με την εργασία μας αυτή
θέλαμε να ανακαλύψουμε τις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών. Να βρούμε
πότε πρωτοχρησιμοποιήθηκαν τα φυτά ως φάρμακα, ποια φυτά κυρίως και
για ποιες ιδιότητές τους.
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Τα ερωτήματα στα οποία προσπαθήσαμε να απαντήσουμε μέσω της
εργασίας μας, είναι τα παρακάτω:
Τα βότανα στην αρχαιότητα – μεσαίωνα .
Η χρήση των βοτάνων στην ιατρική - Αποτελέσματα χρήσης.
Ποιά φάρμακα περιέχουν βότανα ;
Που βοηθάνε τα βότανα ;
Τι αρνητικές επιδράσεις επιφέρουν κάποια βότανα ;
3. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
Τα βότανα στην αρχαιότητα – μεσαίωνα.
Ο Ιπποκράτης ‘πατέρας της ιατρικής’ καταχώρισε μαζί με τους μαθητές του το
σύνολο των ιατρικών γνώσεων του καιρού του στο έργο του, όπου για κάθε
ασθένεια περιγράφεται το φυτικό φάρμακο και η αντίστοιχη θεραπεία.
Υποστηρίζει πως η τροφή μπορεί να γίνει και φάρμακο. Τα βότανα
χρησιμοποιήθηκαν σε θεραπευτικές πρακτικές ως φαρμακευτικά είδη αλλά
και ως φορείς της θεϊκής ευλογίας.
Μάραθος
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Για τους πόνους της μήτρας και τη
μητρορραγία. Θεωρείτο επίσης ότι βοηθά στη σύλληψη.
Μαντζουράνα
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως καθαρτικό.
Δάφνη
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Χρησιμοποιήθηκε σε καταστάσεις
υστερίας και θεωρείτο ότι διευκολύνει τον τοκετό.
Μυρτιά
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Χρησιμοποιήθηκε για τις πλύσεις της
ευαίσθητης περιοχής των γυναικών, ενώ ο χυμός από τα βρασμένα φύλλα
της θεωρείτο ότι διευκόλυνε τον τοκετό.
Ιεροβότανο
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Κατά της στείρωσης.
Μανδραγόρας
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως αναισθητικό και ισχυρό
εμμηναγωγό. Το αφέψημα της ρίζας του θεωρήθηκε ιδανικό σε περιπτώσεις
μανιοκατάθλιψης.
4. Κέδρος
Χρήση σύμφωνα με τον Ιπποκράτη: Ως αναλγητικό μετά τον τοκετό και
εναντίον της μητρορραγίας. Ο Διοσκουρίδης ‘πατέρας της φαρμακευτικής’
προσπάθησε να διαχωρίσει τις δοξασίες από την πραγματικότητα.
Ο Ασκληπιός είναι ένας θεραπευτής από τους πολλούς , που διδάχτηκαν
ήπια φάρμακα από τον Κένταυρο Χείρωνα, είναι όμως φανερό ότι δεν είναι
ακόμη θεός, αλλά ένας απλός ηγεμόνας.
ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ :Οι άνθρωποι ανακάλυψαν από νωρίς πως ορισμένα φυτά
μπορούν να σκοτώσουν, να κοιμίσουν, να προκαλέσουν παραισθήσεις ή να
μεταβάλλουν με οποιοδήποτε τρόπο τη συνηθισμένη τους συμπεριφορά. Και
όπως ήταν φυσικό απέδωσαν στα φυτά υπερφυσικές ιδιότητες. Στα επιδέξια
χέρια ενός μάγου ή μιας μάγισσας, τα φυτά μπορούσαν να προκαλέσουν ένα
μεγάλο καλό ή κακό. Δίνονται ενδεικτικά κάποια βότανα: θυμάρι, αμάραντος,
γλυκάνισος, δυόσμος, λεβάντα, μέντα, ρίγανη, χαμομήλι, φλαμούρι,
αρμπαρόριζα, κανέλλα κλπ.
Η χρήση των βοτάνων στην ιατρική - Αποτελέσματα χρήσης.
Η φύση αποτελεί το μεγαλύτερο φαρμακείο. Η χλωρίδα προτείνει για κάθε
πρόβλημα την άριστη δυνατή λύση. Στο πέρασμα των χρόνων ο άνθρωπος
άρχισε να ξεχνά τις θεραπείες της φύσης και προτίμησε να στρέψει το
ενδιαφέρον του στα κατασκευάσματα των χημικών εργαστηρίων. Το μυστικό
της υγείας και της ομορφιάς βρίσκεται καλά κρυμμένο στα βότανα, τα
αυτοφυή δηλαδή φυτά και ιδίως αυτά που φυτρώνουν στους καλλιεργημένους
αγρούς και χρησιμοποιούνται σαν φάρμακα για τις διάφορες παθήσεις. Στην
ελληνική φύση ευδοκιμούν πλήθος βοτάνων που, άλλα με την υπέροχη γεύση
και άλλα με το άρωμά τους, μα χαρίζουν ωφέλεια και μας φτιάχνουν τη
διάθεση.
5. Αποτελέσματα χρήσης βοτάνων
Χάρη στις ισχυρές θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων έχουν χρησιμοποιηθεί
με διάφορες θεραπευτικές φιλοσοφίες σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης
ιστορίας. Τα βρίσκουμε επίσης να χρησιμοποιούνται σαν πηγές φαρμάκων
στα πλαίσια της υψηλής επιστημονικής και τεχνολογικής προσέγγισης της
σύγχρονης φαρμακευτικής. Η χρήση των βοτάνων περιορίστηκε μόνο όταν
άρχισε να εξελίσσεται η χημική τεχνολογία και να αναπτύσσεται η
χημειοθεραπεία. Εντούτοις, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η πλειοψηφία
των φαρμάκων εξακολουθεί να προέρχεται από φυτικό υλικό.
Ποιά φάρμακα περιέχουν βότανα
6. Τα περισσότερα φάρμακα περιέχουν βότανα. Από τότε που ανακάλυψαν ότι
τα βότανα είναι θεραπευτικά οι βιομηχανίες άρχισαν να χρησιμοποιούν τα
βότανα ως πρώτη ύλη των φαρμάκων.
Δρόγη
Ορισμός :είναι μόνο το μέρος του φυτικού ή ζω'ι'κού οργανισμού,
πχ φύλλα ή σπέρματα ή άλλο όργανο του φυτού ή ζώου που χρησιμοποιείται
για τη θεραπευτική ή άλλη δράση του.
Ακόμη, τα περισσότερα ομοιοπαθητικά φάρμακα, προέρχονται από φυτά.
Τέλος υπάρχουν συμπληρώματα διατροφής, τα οποία περιέχουν βότανα.
Για παράδειγμα συμπληρώματα για τη θεραπεία του άγχους, τη σωστή
λειτουργία του οργανισμού κ.α.
Που βοηθάνε τα βότανα και ποια είναι τα κύρια που χρησιμοποιούνται;
Τα βότανα βοηθάνε σχεδόν σε ότι έχει να κάνει με τον άνθρωπο, είτε
εσωτερικά, είτε εξωτερικά.
Ειδικότερα βοηθούν αποδεδειγμένα στο αδυνάτισμα, στην διάθεσή μας, στην
προστασία του οργανισμού μας, στην αρθρίτιδα, στους πόνους της περιόδου
7. στην γυναίκα, στην στυτική δυσλειτουργία, στην μείωση της αρτηριακής μας
πίεσης, στα νεφρά, στο ουροποιητικό μας σύστημα αλλά και σε πολλά άλλα
όργανα και σημεία του σώματος.
Αλόη:
Αποκαλείται «φυτό της αθανασίας» και θεωρείται ελιξίριο της μακροζωίας. Η
δράση της είναι ευεργετική για μεγάλο φάσμα ασθενειών. Φαίνεται ότι η
χρήση της μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, περιορίζει τους
πόνους των μυών και των οστών, τους κολικούς και τις κρίσεις άσθματος.
Επίσης, βοηθάει την πεπτική λειτουργία και καταπολεμά διαταραχές, όπως η
δυσκοιλιότητα και η δυσπεψία, ενώ ενισχύει και το ανοσοποιητικό σύστημα. Η
αλόη χρησιμοποιείται επίσης ως καταπραϋντικό σε ερεθισμούς του δέρματος,
όπως εγκαύματα, κάλους, ουλές και έρπητα και, λόγω της ιδιότητάς της να
απορροφάται γρηγορότερα από το νερό, το δέρμα επουλώνεται γρήγορα.
Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιείται και για την περιποίηση του σώματος και
των μαλλιών, καθώς ενυδατώνει, αυξάνει την παραγωγή κολλαγόνου και
ενισχύει τη φυσική τους άμυνα. Η αλόη θεωρείται αποτελεσματική θεραπεία
για την αντιμετώπιση της ακμής, καταπολεμά τη φαγούρα, τις δερματικές
αλλεργίες, τα τσιμπήματα των εντόμων, τα εκζέματα και τις μυκητιάσεις
Βασιλικός:
Διώχνει τους νευρικούς πονοκεφάλους. Για το φαγητό, ανοίγει την όρεξη.
Βοηθά στην αδύνατη μνήμη, μελαγχολία, άγχος, ζαλάδες, εντερικές
διαταραχές και τυμπανισμό της κοιλιάς. Είναι χωνευτικό.
Βαλεριάνα:
Είναι ηρεμιστικό. Για αϋπνίες, νεύρα, άγχος, ημικρανίες, νευρασθένεια,
πονοκέφαλο, καούρες του στομαχιού.
8. Δάφνη:
Για τα φαγητά. Η σκόνη ξερών δαφνόφυλλων σταματάει την αιμορραγία της
μύτης. Δυναμώνει τα μαλλιά και τα βάφει μαύρα, σταματά την τριχόπτωση.
Ανακουφίζει τους πόνους από ρευματισμούς και αρθριτικά.
Δεντρολίβανο:
Για κολίτιδα, διάρροια, βρογχίτιδες, άσθμα και γρίπη, εντερικές διαταραχές,
ρευματισμούς. Τονώνει την όρεξη.
Δυόσμος:
Για το φαγητό, τη χοληστερίνη, αϋπνίες, κράμπες, ξερόβηχα, αμυγδαλίτιδα.
Για πόνους δοντιών, ρευματισμούς. Συνιστάται σε περιπτώσεις δυσπεψίας και
διάρροιας, επίσης στρώνει τ στομάχι μετά από εμετό.
Ευκάλυπτος:
Είναι χρήσιμο για τους διαβητικούς γιατί έχει υπογλυκαιμική δράση. Κατεβάζει
τον πυρετό. Καταπραΰνει το βήχα, άσθμα, γρίπη, βρογχίτιδες, τις νευραλγίες
και τον πονόλαιμο. Κατάλληλο για εισπνοές σε ιγμορίτιδα και βρογχικά. Όταν
βράζουμε ευκάλυπτο, οι ατμοί ιονίζουν την ατμόσφαιρα του δωματίου και την
κάνουν υποφερτή από το νέφος.
Θυμάρι:
Είναι κατάλληλο για το άγχος, κυκλοφορικό, κατάθλιψη, ημικρανίες, νεύρα.
Απαραίτητο για τους υποτασικούς, για γρίπη, κρυολογήματα, βήχα και άσθμα.
Καλό για δερματοπάθειες, λευκόρροια, επουλώνει τις πληγές, σπυριά και
εγκαύματα.
9. Λουΐζα:
Διώχνει τον πονοκέφαλο, τον πονόματο, τους πόνους των ρευματισμών.
Κάνει καλό στις στομαχικές ανωμαλίες, βοηθάει στις δίαιτες αδυνατίσματος.
Πολεμάει την αϋπνία που προέρχεται από νευρική κούραση.
Λεβάντα:
Για κάθε πόνο, ακόμα και της καρδιάς, για ημικρανίες, πονοκεφάλους, κακή
χώνεψη και λιποθυμία. Επουλώνει πληγές, εγκαύματα, ακμή, ψώρα. Κατεβάζει
την υπέρταση, λιγοστεύει την ταχυπαλμία. Χρησιμοποιείται ακόμη για το
σκόρο στα ρούχα.
Μαντζουράνα:
Καταπολεμά το άγχος, πονοκεφάλους, κρυολόγημα, αμυγδαλές, αϋπνίες.
Βοηθάει τον οργανισμό να διώξει τις τοξίνες, τα πρηξίματα, δυσπεψία και
πονόκοιλο.
Μελισσόχορτο:
Τονωτικό για την καρδιά, τον εγκέφαλο, το πεπτικό σύστημα, τη μελαγχολία.
Καταπραϋντικό σε νευρασθένειες, ζαλάδες, βουητό στα αυτιά, άσθμα,
νευραλγίες των δοντιών και των αυτιών. Ανακουφίζει από τον τυμπανισμό της
κοιλιάς, πόνους από τσιμπήματα σφήκας και άλλων εντόμων.
Μέντα:
Εξαιρετικά αντισηπτική, καταπολεμά δραστικά το συνάχι, βήχα, βρογχίτιδα,
πονόλαιμο και τη γρίπη. Είναι χωνευτική και έχει την ιδιαιτερότητα να είναι
ηρεμιστική σε μικρή δόση και αφροδισιακή σε μεγάλη δόση. Τσάι με μέντα
είναι χωνευτικό και τονωτικό.
10. Μολόχα:
Για άσθμα, βήχα, λαρυγγίτιδα, πονόλαιμο.
Ρίγανη:
Για το φαγητό, πόνους δοντιών και ρευματισμών, εντερικές διαταραχές και
πόνους στην κοιλιά. Κόβει την ευκοιλιότητα.
Σπαθόχορτο:
Καταπραϋντικό σε πνευμονικές ενοχλήσεις. Για μελαγχολία, αϋπνία, έλκος
στομάχου, παράσιτα των εντέρων, δυσπεψία. Για εγκαύματα, πληγές,
δαγκώματα εντόμων.
Τίλιο:
Ηρεμιστικό των νεύρων, ημικρανίες, νευραλγίες, ζαλάδες, αϋπνίες. Για βήχα,
κρυολογήματα, εμετό, ρευματισμούς, αρθριτικά, δυσπεψία.
Τσάι του βουνού:
Για γρίπη και πονόλαιμο. Τονωτικό του σώματος και του εγκεφάλου, κάνει
καλό στην αρτηριοσκλήρωση, πονοκέφαλο, ευκοιλιότητα και μεσογειακή
αναιμία.
Τσουκνίδα:
Διαλύει το ουρικό οξύ. Πολύτιμο για τις πέτρες στη χολή. Είναι καλό για
αιμορραγίες, αιματουρία, αναιμία, ατονία του σώματος, αρθριτικά, κυστίτιδα,
διάρροιες. Επίσης, αυξάνει το γάλα της μητέρας που θηλάζει και σταματά τη
τριχόπτωση.
11. Φασκόμηλο:
Ηρεμεί τα νεύρα. Γα κατάθλιψη, φαρυγγίτιδα, βήχα, βράχνιασμα, λαιμό,
υπόταση, διάρροια, αμυγδαλές, δαγκώματα εντόμων. Πολύτιμο για όσους
ιδρώνουν τα χέρια τους και οι μασχάλες. Για κυκλοφορικά προβλήματα.
Σταματάει το γάλα στις γυναίκες που θηλάζουν και την τριχόπτωση.
Χαμομήλι:
Ηρεμιστικό των νεύρων, ημικρανίες, νευραλγίες, ζαλάδες και αϋπνίες.
Επουλώνει εγκαύματα και σπυριά. Ανακουφίζει από αναφυλαξία, φαγούρα,
πονόδοντο, βήχα, κρυολογήματα, τυμπανισμό, αιμορροΐδες, κράμπες, πόνο
των αυτιών και πληγές στο στόμα.
Τι αρνητικές επιδράσεις επιφέρουν κάποια βότανα ;
Κατηγορούνται πολλά φαρμακευτικά παρασκευάσματα και αντιβιοτικά σαν
υπεύθυνα για πολλές ασθένειες και αλλεργίες. Με τα φάρμακα υπάρχει ο
κίνδυνος να αρρωστήσει πιο πολύ ο ασθενής και, συχνά, το χειρότερο δεν
είναι ν’ αρρωστήσεις, αλλά να υποβληθείς σε θεραπεία. Τα περισσότερα
φάρμακα, ακόμη κι αυτά που θεωρούνται αθώα, όταν τα παίρνουμε
ανεξέλεγκτα, ενώ μπορεί να θεραπεύουν προσωρινά, ή μακροχρόνια μια
ασθένεια, προκαλούν μακροπρόθεσμα μια άλλη, που συχνά είναι πολύ πιο
επικίνδυνη.
12. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
Θέλοντας να διαπιστώσουμε τη χρήση των βοτάνων στα φάρμακα
επισκεφτήκαμε ένα τοπικό φαρμακείο. Μας μίλησε ή φαρμακοποιός κα
Γεωργία Γιαννουλάκη.
Πληροφορηθήκαμε πως η απήχηση των φυτικών φαρμάκων αυξάνεται χωρίς
όμως και πάλι να μπορούν να αντικαταστήσουν τα χημικά φάρμακα.
13. Τα φυτικά φάρμακα είναι πιο ακριβά λόγω αυξημένης μελέτης και επειδή είναι
δύσκολη η απομόνωση των θρεπτικών συστατικών του φυτού. Τα φυτικά
φάρμακα θεραπεύουν σχεδόν όλες τις παθήσεις αλλά όχι τόσο
αποτελεσματικά.
Βρίσκονται σε διάφορες μορφές όπως: κάψουλες, σιρόπι, αλοιφές κλπ. Τα
φυτικά φάρμακα έχουν παρενέργειες όπως κάθε άλλο φάρμακο.
Επίσης κατά την επίσκεψη μας στα Τ.Ε.Ι φυτικής παραγωγής Θεσσαλονίκης
συζητήσαμε και πήραμε πληροφορίες σχετικά από τους υπεύθυνους των
τμημάτων σχετικά με τα βότανα.
Ακόμη, επισκεφθήκαμε το εργαστήριο εδαφολογίας, όπου παρακολουθήσαμε
επιδείξεις εργαστηριακών πειραμάτων (μέτρηση ανθρακικού ασβεστίου,
ηλεκτρικής αγωγιμότητας, κ.α.), καθώς και το εργαστήριο τεχνολογίας
σιτηρών.
