2. ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
Εισαγωγή σελ. 3
Πληροφορίες για τους Ρομά σελ. 4
Ονομασία σελ. 5
Ιστορία σελ. 5
Γλώσσα σελ. 6
Πληθυσμός σελ. 6
Θρησκεία σελ. 8
Πολιτισμός σελ. 8
Θύματα Διακρίσεων σελ. 9
Διάσημοι Ρομά σελ. 10
Ήθη και Έθιμα σελ. 10
Εκπαίδευση σελ. 11
Ρομά στην Ελλάδα σελ. 11
Συνθήκες Διαβίωσης σελ. 12
Μη κυβερνητικές οργανώσεις σελ. 13
Αίτια εξαφάνισης σελ. 13
Βιβλιογραφία σελ. 15
Παράρτημα σελ. 16
2
3. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Οι ανθρωπολόγοι ονομάζουν φυλή μία ομάδα ομοειδών ανθρώπων που,
ανεξάρτητα από τη γλώσσα, τα ήθη και την εθνικότητά τους, έχουν γενικά κοινά
χαρακτηριστικά (κυρίως εξωτερικά γνωρίσματα - χρώμα).
Φυλή όμως λέγεται και μία ομάδα ανθρώπων που συνδέεται με συγγένεια
διάφορου βαθμού, κατοικεί σ' ένα ορισμένο τόπο ή, αν ζει νομαδικά, τα μέλη της
μετακινούνται όλα μαζί. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται στις πατριαρχικές
κοινωνίες π.χ. της Αφρικής. Οι φυλές αυτές διακρίνονται από τον υπόλοιπο πληθυσμό
με σαφήνεια.
Ο όρος φυλή στην ανθρωπολογία χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τον Μπερνιέ το
1684 κι έχει έννοια βιολογική. Η δυσκολία στη φυλετική κατάταξη των ανθρώπων
βρίσκεται στην εκλογή των κριτηρίων για το χωρισμό, στο ότι υπάρχουν άτομα που
είναι δύσκολο να καταταγούν λόγω επιμειξίας και στο ότι ο καθορισμός αυτός των
φυλών είναι προσωρινός. Παλιότερα, επίσης, γινόταν σύγχυση ανάμεσα στη φυλή και
το έθνος.
Οι φυλές των ανθρώπων είναι οι εξής:
• Μαύρη φυλή. Βασικό χαρακτηριστικό της είναι το μαύρο χρώμα
του δέρματος, η πλατιά μύτη, τα κατσαρά μαλλιά, τα πεταχτά χείλη και
η μέτρια τριχοφυία. Περιλαμβάνει τις εξής υποφυλές: την
νεγροαφρικανική, τη μαλαισιακή, τη μελανοϊνδική, την αιθιοπική φυλή
και τους Νεγρίτες, Πυγμαίους, Βουσμάνους και Οττεντότους.
•Κίτρινη φυλή. Έχει χαλκόμαυρο δέρμα, πλατύ πρόσωπο,
χαρακτηριστικά σκουρόχρωμα, μάτια μαύρα, ίσια μαλλιά και
καθυστερημένη ανάπτυξη του σώματος. Σ' αυτήν ανήκουν η σιβηρική
φυλή, η μογγολική, οι Εσκιμώοι, η αμερικανοϊνδική φυλή (Ινδιάνοι)
καθώς κι άλλες μικρότερες, όπως η πολυνησιακή, η ινδονησιακή, η
μαλαϊκή κλπ.
• Λευκή φυλή. Κατατάσσεται περίπου ανάμεσα στις δύο
προηγούμενες. Έχει χρώμα λευκό και διάφορη ποικιλία
χαρακτηριστικών, που οφείλεται και σε επιμειξίες. Περιλαμβάνει τη
βόρεια φυλή, την αλπική, τη μεσογειακή, την ινδοευρωπαϊκή φυλή,
καθώς και την αδριατική και την αρεία φυλή.
Υπάρχει επίσης και μία ομάδα πρωτόγονων φυλών που εμφάνιζαν αρχαϊκά
ανατομικά χαρακτηριστικά, όμως η κατάταξή τους είναι δύσκολη. Τέτοιες φυλές είναι
3
4. η αυστραλιακή, η φυλή βέδδα και η τασμανική φυλή, η οποία έχει εκλείψει οπό τα
τέλη του 19ου αιώνα.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΡΟΜΑ
Οι Ρομά (στον ενικό αριθμό Ρομ), γνωστοί και ως Τσιγγάνοι, Αθίγγανοι,
Κατσίβελοι, Σίντηδες ή με τον υποτιμητικό χαρακτηρισμό Γύφτοι είναι ένας κατά
βάση νομαδικός λαός με Ινδική καταγωγή.
4
5. Ονομασία
Οι Ρομά είναι στις περισσότερες χώρες γνωστοί με λέξεις συγγενικές με τη λέξη
"γύφτος". Η λέξη προέρχεται από τη λέξη "Αιγύπτιος" και η χρήση της οφείλεται στην
πεποίθηση παλαιότερων εποχών ότι οι Ρομά προέρχονται από την Αίγυπτο. Η λέξη
"Ρομ", που χρησιμοποιείται σε πολλές περιοχές από τους ίδιους, σημαίνει στη
γλώσσα τους "άντρας" ή "σύζυγος". Μεταξύ τους χρησιμοποιούν περισσότερο τα
"Μελελέ" (Λαός μαύρος), "Μανούς" (άνθρωπος) και "Σίντε". Επίσης, η λέξη
"αθίγγανος" ή "ατσίγγανος" σημαίνει τον "ανέγγιχτο" (από την ονομασία της
κατώτερης ινδουιστικής κάστας, από την οποία πιθανολογείται ότι προήλθαν) και
ετυμολογείται από το στερητικό α- και το ρήμα θιγγάνω, δηλαδή "αγγίζω".
Ιστορία
Οι Ρομά πιστεύεται, με βάση τα γλωσσικά τους στοιχεία, πως μετανάστευσαν
από την Ινδία προς τα βορειοδυτικά όχι νωρίτερα από τον 11ο αιώνα, αλλά παραμένει
αβέβαιο. Περνώντας από το Αφγανιστάν, την Περσία, την Αρμενία και την Τουρκία,
έφτασαν στην Ευρώπη, όπου στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στις περισσότερες περιοχές
της ηπείρου και αργότερα στην Αμερική. Οι λόγοι που οδήγησαν τους Ρομά σε μαζικές
και σε τόσο μεγάλων αποστάσεων μετακινήσεις είναι ένα από τα μεγαλύτερα
μυστήρια της ιστορίας. Υπάρχουν θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες οι Ρομά προήλθαν
από κατώτερες κάστες του Ινδού ποταμού, τα μέλη των οποίων στρατολογήθηκαν ως
μισθοφόροι σε πολέμους εναντίον των Αράβων. Μία άλλη θεωρία είναι ότι οι Ρομά
προέρχονται από αιχμαλώτους των Αράβων, κατά την εισβολή των Μουσουλμάνων
στη βόρεια Ινδία και το σημερινό Πακιστάν.
5
6. Η δίωξή τους κορυφώθηκε στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πόλεμου όπου οι
Ρομά εκτελέστηκαν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, μαζί με Εβραίους, κομμουνιστές
και Μάρτυρες του Ιεχωβά. Επειδή δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία, είναι αδύνατο να
εκτιμηθεί με ακρίβεια ο πραγματικός αριθμός τους αλλά εικάζεται πως είναι μεταξύ
500.000 έως 2.000.000 (2 εκατομμυρίων). Πιστεύεται επίσης πως κατά την οθωμανική
αυτοκρατορία κάποιοι Ρομά ήρθαν στα Βαλκάνια ως υπηρέτες και δούλοι των
Οθομανών.
Γλώσσα
Η γλώσσα των Ρομά, η Ρομανί ή "Ρομανές", είναι μία Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα
που συγγενεύει με τις διάφορες ανάμεικτες γλωσσικές διαλέκτους της Ινδίας. Στις
διάφορες περιοχές που κατοικούν Ρομ έχουν διαμορφωθεί πολλές τοπικές διάλεκτοι,
επηρεασμένες από τις τοπικές γλώσσες.
Πληθυσμός
Υπάρχουν εκτιμήσεις σύμφωνα
με τις οποίες υπάρχουν μεταξύ 8 και
10 εκατομμύρια Ρομά παγκοσμίως.
Στην Ευρώπη, ο πληθυσμός τους
υπολογίζεται περίπου στα 12
εκατομμύρια άτομα, ενώ στην
Ελλάδα βρίσκεται ο τρίτος σε αριθμό
πληθυσμός Τσιγγάνων στη Δυτική
Ευρώπη. Οι περισσότεροι ζουν στην
Ευρώπη, σε χώρες όπως:
• Αλβανία -μεταξύ 100 και 150 χιλιάδων
• Ρουμανία - μεταξύ 535.250 και 1.2 και 1.5 εκατομυρίων
• Ουγγαρία - μεταξύ 600 και 800 χιλιάδων
• Βουλγαρία - περίπου 750 χιλιάδες
• Σερβία - περίπου 800 χιλιάδες
• Ισπανία - μεταξύ 600 και 800 χιλιάδων
• Σλοβακία - μεταξύ 350 και 520 χιλιάδων
• Π.Γ.Δ.Μ. - 260 χιλιάδες
• Τσεχία - μεταξύ 150 και 300 χιλιάδων
6
7. • Γαλλία - 310 χιλιάδες
• Τουρκία - 2 έως 5 εκατομύρια
• Ελλάδα - Η Πολιτεία τούς υπολογίζει σε 120-150 χιλιάδες άτομα.
Οι περιοχές της Ελλάδας στις οποίες είναι μόνιμα εγκαταστημένοι Ρομά με
μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού είναι οι: Αγ. Βαρβάρα, Λιόσια,Kάτω
Αχαϊα,Δενδροπόταμος, Αλεξάνδρεια Ημαθίας, Αμαλιάδα, Γαστούνη, Εξαμίλι
Κορινθίας, Νέα Ιωνία Μαγνησίας και Νυμφόπετρα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος διεθνής χορηγός για τη βελτίωση της
κατάστασης των κοινοτήτων των Ρομά. Την τελευταία τριετία χορήγησε περισσότερα
από 77 εκατ. ευρώ μέσω του προγράμματος PHARE για σχέδια σχετικά με τη στέγαση
και τις συνθήκες διαβίωσης των Ρομά στην Ουγγαρία, στην Τσεχία και στη Σλοβακία,
στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία. Αλλά και στα κράτη που είναι ήδη μέλη της Ε.Ε.
(Ισπανία, Ελλάδα και Γαλλία) εφαρμόζονται προγράμματα μέσω του Ευρωπαϊκού
Κοινωνικού Ταμείου (Ε.Κ.Τ.) και της κοινοτικής πρωτοβουλίας EQUAL. Σχέδια για τους
Ρομά υποστηρίζονται και μέσω των προγραμμάτων ΣΩΚΡΑΤΗΣ και Νεολαία για την
Ευρώπη.
Το πρόγραμμα κοινοτικής δράσης για την καταπολέμηση των διακρίσεων που
έχει υπογράψει και η Ελλάδα ολοκληρώθηκε με την έκδοση της Οδηγίας 2000/43/ΕΚ
περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή
εθνοτικής τους καταγωγής.
7
8. Θρησκεία
Οι Ρομά δεν έχουν κάποια δική τους χαρακτηριστική θρησκεία, αλλά υιοθετούν
ενίοτε την επικρατούσα θρησκεία κάθε περιοχής κατοικίας τους. Χαρακτηρίζονται
από μεγάλη προσαρμοστικότητα στο θέμα της θρησκείας και αρκετοί μελετητές
εικάζουν πως παλιότερα η θρησκεία τους ήταν η ηλιολατρεία. Σήμερα οι διάφορες
φυλές είναι πιστές στο θρήσκευμα της χώρας που κατοικούν. Έχουμε την πρώτη
καταγραφή στην Κρήτη, όπου αναφέρονται ως Χριστιανοί Ορθόδοξοι από το 1832,
στη Δυτική Ευρώπη αναφέρονται ως καθολικοί. Η Καθολική Εκκλησία αναφέρει
ονόματα ιερέων, μοναχών και κάποιου Καρδιναλίου με τσιγγάνικη καταγωγή και στη
Ρουμανία υπάρχουν ιερείς ορθόδοξοι τσιγγάνοι. Στην Τουρκία οι περισσότεροι είναι
Μουσουλμάνοι. Μουσουλμάνοι τσιγγάνοι υπαρχουν επίσης και στο νομό Έβρου
(γνωστοί ως Τουρκόγυφτοι).
Πολιτισμός
Στην Ελλάδα διακρίνουμε δύο ομάδες Ρομά: τους μετακινούμενους και τους
εγκαταστημένους. Οι πρώτοι συνεχίζουν τη νομαδική ζωή και είναι συνήθως
πλανόδιοι έμποροι φρούτων, λαχανικών, μικροεπίπλων και άλλων ειδών οικιακής
χρήσης, όπως επίσης και παλαιοπώλες και ρακοσυλέκτες. Οι δεύτεροι κατοικούν στις
παρυφές των μεγάλων αστικών κέντρων, σε συνοικίες υποβαθμισμένες. Τα
επαγγέλματα που εξασκούν έχουν σχέση συνήθως με το εμπόριο και πολύ πιο σπάνια
με εξαρτημένη μισθωτή εργασία. Στα σχετικά με τη μουσική επαγέλματα όπως
μουσικοί, οργανοπαίκτες, τραγουδιστές κλπ. έχουν ισχυρή παράδοση και πολιτισμό.
Η σημαντικότερη γιορτή των Ρομά είναι η γιορτή της Άνοιξης (Εντερλέζι). Η
προέλευσή της είναι ελληνικήκαι γιορτάζεται από 23 Απρίλη μέχρι 1 Μάη σε όλη την
Ευρώπη.
8
9. Θύματα διακρίσεων
Διαφήμιση πώλησης Ρομ σκλάβων
Εξαιτίας του νομαδικού τρόπου ζωής τους και της έλλειψης επιθυμίας ή/και
δυσκολίας προσαρμογής στον τρόπο ζωής της πλειοψηφίας των υπόλοιπων κατοίκων
κάθε περιοχής οι Τσιγγάνοι έχουν πέσει συχνά θύματα διακρίσεων. Συχνά αρνητικά
στερεότυπα είναι αυτά του "κλέφτη", του "επαγγελματία ζητιάνου", του "τσιγγούνη"
κ.ά. Στην Ελλάδα, τουλάχιστον, οι αρνητικοί συνειρμοί εναντίον των Ρομά
συντηρούνται εν μέρει από την αυξημένη εγκληματικότητα μεταξύ των Τσιγγάνων,
που δεν οφείλεται βέβαια σε κάποιο εγγεννές χαρακτηριστικό της φυλής, αλλά στα
υψηλά επίπεδα φτώχειας στις τάξεις τους και στην αδυναμία ή αρνησή τους να
ενσωματωθούν με τους τοπικούς πληθυσμούς.
Οι Έλληνες Ρομά έχουν 114 σωματεία πανελλήνια (Συνομοσπονδία Ελλάδος) με
300 χιλιάδες εγγεγραμμένα μέλη, ενώ το 2006 συγκρότησαν και πολιτικό κόμμα με
τον τίτλο "Ασπίδα-Ρομ" (Ανεξάρτητη Συσπείρωση Πολιτών Ιδιαίτερου
Αυτοπροσδιορισμού ΡΟΜ).
Το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) κατήγγειλε τον
Σεπτέμβριο του 2006 ότι στην Ελλάδα "την τελευταία δεκαετία παρατηρείται η
μεγαλύτερη παράνομη έξωση Ρομά", ενώ παράλληλα είναι σε έξαρση η εξύβριση των
υπερασπιστών των δικαιωμάτων τους, με την συμβολή και των μέσων μαζικής
ενημέρωσης. Μάλιστα αναφέρεται ότι «ήδη την 1η Σεπτεμβρίου 2006 κατατέθηκε
ερώτηση στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης από τον
εισηγητή για θέματα μειονοτήτων, σοσιαλιστή βουλευτή Λετονίας Μπορίς Τσίλεβιτς».
9
10. Διάσημοι Ρομά
Κάποιοι διάσημοι Τσιγγάνοι ή τσιγγάνικης καταγωγής είναι οι παρακάτω:
• Τσάρλι Τσάπλιν - Ηθοποιός
• Γιουλ Μπρίνερ - Ηθοποιός
• Μπομπ Χόσκινς - Ηθοποιός
• Τζάνγκο Ράινχαρντ - Μουσικός, κιθαρίστας
• Κώστας Χατζής - Μουσικός, τραγουδιστής[
• Αλέξανδρος Χατζής - Μουσικός, τραγουδιστής
• Βασίλης Παϊτέρης - Μουσικός, τραγουδιστής
• Μάκης Χριστοδουλόπουλος - Τραγουδιστής
• Ελένη Βιτάλη - Τραγουδίστρια
• Μανώλης Αγγελόπουλος - Τραγουδιστής
• Στάθης Αγγελόπουλος - Τραγουδιστής
• Χρήστος Πατσατζόγλου - Ποδοσφαιριστής
• Ειρήνη Μερκούρη - Τραγουδίστρια
• Μπανέλ Νικολίτα - Διεθνής Ρουμάνος ποδοσφαιριστής
• Αντρέ-Πιέρ Ζινιάκ - Διεθνής Γάλλος ποδοσφαιριστής
Ήθη και έθιμα
• Τσιγγάνικος γάμος : Είναι το χαρακτηριστικότερο έθιμο. Οι Ρόμ γλεντούν
για μέρες στο γάμο.
• Τα "κεράσματα", είναι ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των
οικογενειών που είναι καλεσμένες αλλά και των οικογενειών του γαμπρού
και της νύφης.
Αποκορύφωμα του γλεντιού είναι η πανηγυρική επίδειξη στους
καλεσμένους, του "σεντονιού", που είναι η απόδειξη της εντιμότητας της
νύφης.
Κάνουν κουμπαριές με ανθρώπους που εκτιμούν και σέβονται.
10
11. • Κάθε ομάδα έχει το δικό της αιρετό άρχοντα που εκλέγεται συνήθως δια
βοής. Οι ομάδες συνδέονται μεταξύ τους με διάφορες σχέσεις κυρίως
οικογενειακές. Ο αιρετός άρχοντας έχει και δικαστική εξουσία. Συνήθως
εκπροσωπεί την ομάδα απέναντι στις αρχές της χώρας που ζει η ομάδα.
• Κατά το παρελθόν η κοινωνική διάρθρωση της ομάδας είχε μητριαρχικό
χαρακτήρα. Μερικοί συγγραφείς ισχυρίζονται ότι αυτό το στοιχείο
αποτελεί σοβαρή ένδειξη για την ινδική καταγωγή της φυλής. Σήμερα η
μητριαρχία τείνει να εκλείψει.
Εκπαίδευση
Η ενεργός συμμετοχή των μαθητών Ρομά στην εκπαίδευση αποτελεί
αναμφισβήτητα προϋπόθεση για την ένταξη και την ισότιμη συμμετοχή τους στην
οικονομική, πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας.
Η φοίτηση των παιδιών Ρομά, παρά τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί τα
τελευταία χρόνια, χαρακτηρίζεται από απουσία ή περιορισμένη παρακολούθηση στο
Γυμνάσιο, ή πρόωρη διακοπή πριν την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης
και χαμηλή επίδοση σε σχέση με τον υπόλοιπο μαθητικό πληθυσμό.
Ρομά στην Ελλάδα
Χιλιάδες Τσιγγάνοι από βαλκανικές και χώρες της Κεντρικής Ευρώπης έχουν
εγκατασταθεί στη χώρα μας. Οι συνθήκες διαβίωσής τους είναι άθλιες, ενώ και οι
Έλληνες ομόφυλοί τους δεν τους βλέπουν με καλό μάτι ...
11
12. Ξεπερνούν τους 100.000 οι Τσιγγάνοι που ήρθαν στην Ελλάδα τα τελευταία δύο
χρόνια κυρίως από τις γειτονικές βαλκανικές χώρες.
Δεκάδες χιλιάδες Τσιγγάνοι από την Αλβανία, τη Βουλγαρία, τις χώρες της πρώην
Γιουγκοσλαβίας, μέχρι και αυτές της κεντρικής Ευρώπης (Ουγγαρία, Τσεχία, κ.λ.π.),
κατακλύζουν ήδη τη βόρεια και κεντρική Ελλάδα, ενώ μια μεγάλη μερίδα από αυτούς
προβληματίζει για τις εγκληματικές δραστηριότητες που αναπτύσσει. Οι πληθυσμοί
αυτοί του νέου κύματος μετανάστευσης προς τη χώρα μας έρχονται να προστεθούν
στους 250.000 ήδη υπάρχοντες Ελληνες Τσιγγάνους, οι οποίοι στην πλειονότητά τους
αντιμετωπίζουν μάλλον «εχθρικά» τους νεοφερμένους.
Συνθήκες διαβίωσης
Οι συνθήκες διαβίωσης των Ρομά είναι πολύ χειρότερες σε σχέση με τις
συνθήκες διαβίωσης του υπόλοιπου πληθυσμού. Ζουν συνήθως σε κατοικίες κακής
ποιότητας σε διαχωρισμένες περιοχές και στερούνται βασικών υπηρεσιών. Οι κακής
ποιότητας συνθήκες στέγασης έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία των Ρομά:
διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αναπηρίας, χρόνιων ασθενειών και παχυσαρκίας. Ο
συνωστισμός πολλών ατόμων σε περιορισμένο χώρο συνδέεται με προβλήματα
υγείας, ψυχολογικά προβλήματα, φυματίωση, λοιμώξεις του αναπνευστικού, και
αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς και οικιακών ατυχημάτων. Οι ακατάλληλες συνθήκες
στέγασης επηρεάζουν εξάλλου αρνητικά την υγεία και το αίσθημα ασφάλειας ενώ
αυξάνουν τον κίνδυνο οικιακών ατυχημάτων.
12
13. Μη κυβερνητικές οργανώσεις
Μερικές μη κυβερνητικές οργανώσεις που
προσπαθούν να βοηθήσουν τους Ρομά είναι:
• ΟΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΑ
• ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΡΟΜ
• ΓΙΑΤΡΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
ΑΙΤΙΑ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗΣ
Βασισμένοι στην εκδρομή που πραγματοποιήθηκε στο νηπιαγωγείο των Ρομά
στην Θεσσαλονίκη παρατηρούμε ότι δεν διατρέχουν κίνδυνο να εξαφανιστούν
αριθμητικά αλλά τον κίνδυνο της αφομοίωσης. Όπως προέκυψε από την συνέντευξη
που πήραμε από τις γυναίκες Ρομά έχουν αρχίσει να ζουν σε πόλεις και να έχουν τον
ίδιο τρόπο ζωής με εμάς καθώς ζουν σε σπίτια με ηλεκτρισμό και έπιπλα και όχι σε
σκηνές. Επίσης, όπως μας είπαν οι ίδιες, τώρα κοιμούνται σε κρεβάτια ενώ παλιά
κοιμόντουσαν στο πάτωμα. Χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό την ελληνική γλώσσα,
13
14. έχουν τον ίδιο τρόπο ενδυμασίας με μας και ακούν πολύ την ελληνική μουσική.
Επιπλέον μπορεί η οικογένεια να φαίνεται πατριαρχική, όμως ο ρόλος της γυναίκας
είναι σημαντικός, καθώς έχει αρχίσει να δουλεύει και να εκφράζει την άποψή της, με
άλλα λόγια αλλάζουν οι σχέσεις και η δομή της οικογένειας π.χ. παλιά τις γυναίκες
Ρομά τις προξένευαν οι οικογένειές τους χωρίς να τις υπολογίζουν ενώ τώρα τις
ρωτάνε ή επιτέλους υπάρχει κάποια δυνατότητα αντίδρασης. Επιπρόσθετα οι Ρομά
που μορφώνονται σήμερα, έστω κι αν είναι μικρός ο αριθμός τους, φοιτά σε ελληνικά
σχολεία διότι δεν έχουν γραπτή γλώσσα ούτε δικά τους σχολεία.
Η επίδραση της θρησκείας ασκεί μεγάλη επιρροή στην αφομοίωση των Ρομά. Η
προσαρμοστικότητα τους στην επικρατούσα θρησκεία του τόπου όπου ζουν
αλλοιώνει την πολιτισμική τους ταυτότητα.
Τέλος, φαίνεται πως δεν κάνουν ιδιαίτερη προσπάθεια να διατηρήσουν την
πολιτιστική τους ταυτότητα, δεν τους ενδιαφέρει δηλαδή αν θα αφομοιωθούν ή όχι,
κάτι που χαρακτηρίζει ανθρώπους που έχουν να αντιμετωπίσουν προβλήματα πολύ
μεγαλύτερα από εκείνα που αφορούν τα πολιτισμικά τους στοιχεία.
14
15. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• "Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ" – Η σελίδα των τσιγγάνων
http://politikokafeneio.com/tsiganoi/gnoriste-tsigganous.html
• Εκπαιδευτική κλίμακα
http://edu.klimaka.gr/leitoyrgia-sxoleivn/diapolitismika/946-eggrafh-
scholeio-paidia-roma.html
• Κοινωνία - ΕΘΝΟΣ
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=26984952
• Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και
Εργασίας
http://www.eurofound.europa.eu/pubdocs/2012/021/el/1/EF12021EL.pdf
• Wikipedia
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%BF%CE%BC%CE%AC
• LivePedia
http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%A6%CF%85%CE%BB%CE%AE
15
