SlideShare a Scribd company logo
1 of 71
Download to read offline
bf;Tjsf] af6f]
3
bf;Tjsf] af6f]
k|]m8l/s P= xfPs
l/8{; 8fOh]i6sf] clk|n !($% sf] ;+:s/0fdf k|sflzt
k|m]8l/s=P=xfPsåf/f lnlvt "The Road to Serfdom" sf]
;+If]lks[t ;+:s/0f
bf;Tjsf] af6f]
4
© ;d[l4, b k|f]:k]l/6L kmfp08]zg
k|yd k6s g]kfnLdf k|sflzt lj=;+=@)^(
OËNof08df o; k':tssf] k|yd k|sfzg ;g !($$ df ePsf] lyof] . l/8;{ 8fOh]i6sf]
k|yd ;+:s/0fsf ¿kdf eg] of] k':ts ;g !($% clk|ndf cfPsf] lyof] . To:t} o;
k':tssf] k'g{d"b|0f “occasional paper” -@))!_ df klg ePsf] kfOG5 .
o; k|sfzgsf] d"n k|ltlnlk clwsf/ ‘The Institute of Economic Affairs' (1999,
2001) df lglxt 5 .
o; k':tssf] cg'jfb / k|sfzg k|ltlnlk clwsf/sf] ;xdltdf ul/Psf] xf] . d"n
k':tssf]] 5fofFg'jfbsf ¿kdf tof/ ul/Psf] o; k':ts k"j{ :jLs[ltlagf s'g} klg
efusf] k'gd{'b|0f, kmf]6f]skL jf s'g} :j¿kdf kl/jt{g u/L ;ªu|x ug'{ u}/sfg"gL
x'g]5 . o; cg'jflbt k':ts …bf:fTjsf] af6f]Úsf] k|ltlnlk clwsf/ ;d[l4, b k|f]:k]l/6L
kmfpG8]zgdf lglxt /x]sf] 5 .
of] k':ts OlG:6Ro'6 ckm Osf]gf]lds ckm]o/; ( Institute of Economic Affairs) åf/f
;g @))% df k|sflzt Road to Serfdom sf] cg'jflbt ;+:s/0f xf] . OlG:6Ro'6
ckm Osf]gf]lds ckm]o;{n] pNn]v u/] cg';f/ o; k':tssf] k|ltlnlk clwsf/sf]
s'/f c:ki6 5 t;y{ ;DalGwt JolQm tyf ;d"xx?nfO{ ;Dks{ u/L o;nfO{ ;dfwfg
ug{]{ k|of; ul/of] . ;Dks{ ul/Psf tL ;a} JolQm tyf lgsfox?n] :jLs[lt hgfP / tL
;a} kf7sx? h;n] o; cg'jflbt k':ts cWoog u/] pgLx?nfO{ xfdL o; k':tssf]
k"0f{ ;+:s/0f vl/b ug{ k|f]T;fxg ub{5f}+ . olb sf]xL JolQm jf ju{ wGojfbsf] kfq eP/
klg xfdLn] pNn]v gu/]sf] v08df s[kof xfdLnfO{ ;Dks{ ug'{ x'g cg'/f]w ub{5' tfls
xfdL cj:yfnfO{ ;'wf/ ug{ ;sf}+ . :jLs[lt k|bfg ug]{x?df xfPs kl/jf/, o'lgel;{l6
ckm l;sfuf] k|];, ?6n]h / l/8{; 8fOh]i6sf ;+o'Qm clw/fHosf ;Dkfbs /;]n 6jL:s
/x]sf 5g .
bf;Tjsf] af6f]
5
æIfl0fs ;'/Iff kfpgsf nflu cfkmgf] cfwf/e"t :jtGqtf a]Rg tof/
x'g]x¿ g :jtGqtf g t ;'/Iffsf g} nfos x'G5g .Æ
a]+hfldg k|]+mslng
bf;Tjsf] af6f]
6
l8hfOg / n]cfp6 M ;d[l4, b k|f]:k]l/6L kmfp08]zg
sf6'{g l8hfOg M ow' s'df/ anfdL
k|sfzs
;d[l4, b k|f]:k]l/6L kmfp08]zg
$!^, led;]guf]nf dfu{, dLgejg vl/af]6, sf7df8f}+, g]kfn
kf]i6 aS; gDa/ M *(&#, Pg= kL= ;L= ^&*
kmf]g g+= M -(&&_-!-$$^-$^!^, $$*-$)!^
kmofS; M -(&&_-!-$$*-%#(!
O{d]n M info@samriddhi.org
j]a;fO6 M www.samriddhi.org
ISBN : 978-9937-2-4903-4
d"No M *)÷–
bf;Tjsf] af6f]
7
ljifo;"rL
k|sfzsLo
k|fSsyg
n]vssf] kl/ro
k|yd ;+:s/0fsf nflu xfPsn] n]v]sf l6Kk0fLx?
bf;Tjsf] af6f]
of]hgf / zlQm
vt/fsf] k[i7e"ld
of]hgf agfpg] pbf/jfbL tl/sf
cfb{z /fHo
lsg ;a}eGbf v/fa dfly k'U5g <
of]hgf sL ljlwsf] zf;g <
s] of]hgf …clgjfo{Ú x'G5 <
s] of]hgfn] xfdLnfO{ lhDd]jf/Laf6 d'Qm u/fpF5 <
b'O{ lsl;dsf] ;'/Iff
;'Gb/ eljio tk{m
bf;Tjsf] af6f] sf6'{g ;+:s/0fdf
&
(
!!
!#
!&
!*
@)
@#
@%
@(
#%
#&
#(
$%
$*
%)
bf;Tjsf] af6f]
8
bf;Tjsf] af6f]
9
k|sfzsLo
ljut ^ bzs b]lv g]kfnsf] /fhgLlts Oltxf;df nf]stGqsf] :yfkgf /
cEof;sf] ljleGg k|of]u / k|of;x? eO/x]sf 5g . To;df klg kl5Nnf @@ jif{ /
ljif]zu/L @)^@÷@)^# kl5sf] ;do cToGt} dxTjk"0f{ / ax'cfofdLs /x]sf] 5 .
xfn g]kfnL ;dfh / zf;g k4ltsf] lbuf] lgsfz to ug{df xfdL tlNng 5f}+ .
g]kfnL ;dfh / /fhgLltsf] lbzf lgwf{/0f ug{ ;f/f /fi6« h'6]sf] o; If0fdf uDeL/
ax;, 5nkmn / lrGtg eO{/x]sf] 5 . ;Defjgf / ljsNksf] o; lrGtgdf ljZjsf
ljleGg d'n'sx?n] o:t} ulDe/ Pj+ hl6n If0fx? kf/ ubf{ ToxfF ePsf ax;,
5nkmn / lrGtgx?sf] ljZn]if0fn] xfd|f] u[xsfo{df klg yk ;xof]u k'Ug ;S5 . o;}
;Gbe{df !(%)sf] bzsdf ;+o'Qm clw/fHo / ;+o'Qm /fHo cd]/Lsfdf Jofks ax;
;[hgf u/]sf] k':ts æb /f]8 6' ;km{8dÆ -The Road to Serfdom_ sf] g]kfnL cg'jfb
…bf;Tjsf] af6f]Ú k|:t't ug{ kfpFbf xfdL cToGt} xlif{t 5f}+ .
cli6«og cy{zf:qL Pj+ gf]j]n k'/:sf/ ljh]tf Pkm ÞP Þxfos (F.A.Hayek) åf/f
lnlvt æbf;Tjsf] af6f]Æ ;g !($$ df k|yd k6s k|sflzt ePsf] lyof] . k|yd
k|sfzgsf] k|fSsygdf hf]g r]Dj/n]g (John Chamberlain) n] To; ;dofjwLnfO{
…lxrlsrfx6sf] ;doÚ sf] ;+1f lb+b} pQm ;dodf eO/x]sf] a]nfot / o"/f]k]nL
dxflåksf] k'g{;+/rgf / k'g{lgdf{0f, o'¢ s]Gb|Lt ;+o'Qm /fHo cd]/Lsfsf] cfly{s
;+s6 / dxfdGbLaf6 la:tf/} lg:sg] k|of; / htftt} ;'/Iff / l:y/tfsf] dfusf]
;Gbe{nfO{ bzf{Psf lyP . t;y{ !(%) df o; k':tsn] 7"nf] cy{/fhgLlts ax;sf]
;[hgf u/sf] lyof] / klZrdf /fi6«x?df Jofks ;'wf/sf] nx/ Nofpgdf dxTjk"0f{
e"ldsf klg lgjf{x u/]sf] lyof] . To; a]nf cd]/Lsfdf dfq rfnL; nfveGbf
a9Lsf] ;+Vofdf lalqm ePsf] / aL;eGbf a9L efiffx?df cg'jfbLt of] k':tsn]
g]kfnL ;d;fdlos /fhg}lts Pjd ;fdflhs lrGtg / ax;df Pp6f cfofd yKg] 5
eGg]df xfdL cfzfjfbL 5f}+ .
of] k':ts w]/} JolQm / ;+:yfx?sf] cys k|of;af6 tof/ ePsf] xf] . ljif]ztM
k|f/lDes cg'jfbdf ;xof]u ug'{x'g] 8f Þvu]Gb| gfy zdf{ k|lt xfdL s[t1 5f}+ .
To;}u/L of] g]kfnL ;+:s/0fsf] k|fSsyg n]lvlbg' x'g] 8f Þef]nfgfy rfln;], k':tssf]
bf;Tjsf] af6f]
10
k|f/lDes v];|fnfO{ k6s k6s s]nfO{ efjfg'jfb ug{ ;xof]u ug'{x'g] v]d/fh g]kfn,
;Dkfbgdf ;xof]u ug'{x'g] dgf]h l/hfn / z/b rGb| j:tLnfO{ cGt/ x[bo b]lv
wGojfb lbg rfxG5f}+ . cg'jfbsf] qmddf clj/n ?kdf tNnLg /x]/ nfUg'x'g] k|0flt
sf]O/fnf, clk{tf g]kfn / lbk]Gb| rf}nfuf+O{, k|sfzgdf nfuL kg'{ePsf k|eft æ8]le8Æ
>]i7 / nf]s]z s0f{ nufot ;d[l¢, b k|f]:k]l/6L kmfp08]zgsf ;Dk"0f{ ;xsdL{x?nfO{
d wGojfb lbg rfxG5' . To;}u/L, sf6'{gx?nfO{ g]kfnL ;fGble{stf k|bfg ug'{x'g]
ow' s'df/ anfdLnfO{ klg wGojfb lbg rxfG5' . o; k':tssf] k|sfzgsf nflu
lg/Gt/ pT;fx / k|]/0ff k|bfg ug'{x'g] P6n; g]6js{ (Atlas Network) sf 6d
kfnd/ (Tom Palmer), g]6js{ km/ lk|m ;f];fO6L (Network for Free Society) sL
lnG8f lj6:6f]g (Linda Wheatstone) / OlG:6r'6 ckm Osf]gf]lds ckm];{ (Institute
of Economic Affairs) sf hg AnG8]n (John Blundell) k|lt xfdL cfef/L 5f}+ .
To;}u/L k|fljlws ?kdf o; k|sfzgdf ;xof]u ug'{x'g] s]6f] OlG:6r'6 (Cato
Institute) / k|ltlnlk clwsf/sf] nflu ;xof]u ul/lbg'x'g] OlG:6r'6 ckm
Osf]gf]lds ckm];{ (Institute of Economic Affairs) k|lt xflb{s s[t1tf JoSt
ub{5f}+ . o;sf ;fy}, of] k':ts k|sfzgdf k|ToIf jf ck|TIfo ?kdf ;xof]u ug'{x'g]
cGo y'k|} dxfg'efjx? / ;+:yfx?k|lt xfd|f] ljif]z wGojfb 5 .
;d;fdlos lrGtg Pj+ ax;df ;xof]uL x'g;Sg] o:tf cGt/f{li6«o k|sfzgn]
g]kfnsf] cy{/fhgLlts ax;df gf}nf] ljrf/wf/f k|:t't u5{ eGg] xfd|f] cfzf
5 . o:tf ;fGble{s k':tsx?sf] vf]h ug{, klxrfg ug{ / k|sfzg ug{df tkfO{+sf]
;'emfj / ;xof]u /xnf eGg]df xfdL cfzfjfbL 5f}+ . o; k':tsdf ePsf sdL
sdhf]/LnfO{ qmdzM ;'wf/ u/L cem /fd|f] ?k lbgdf klg xfdL tkfO{+sf] ;xof]u Pj+
;'emfjsf] ck]Iff ub{5f}+ .
o; k':tsdf k|:t't ljifoj:t' / ljrf/x? ;d[l¢ b k|f]:k]l/6L kmfp08]zgsf wf/0ff
geO{ n]vsx?sf df}lns Pj+ JolQmut wf/0ffx? x'g . cg'jfbsf] qmddf x'g uPsf
sdL sdhf]/L k|lt xfdL lhDd]jf/ 5f}+ / tkfO{+sf] ;'emfj Pj+ ;Nnfxaf6 cfufdL
lbgdf ;'wf/ ug{ k|lta¢ 5f}+ . o; k':tsnfO{ pT;'Stfsf ;fy kl9 5nkmn /
lrGtgsf] ljifo agfO{lbg' x'G5 eGg] ck]Iffsf ;fy xfdL kf7sx?df k'gM cfef/
k|s6 ub{5f}+ .
/ljg l;6f}nf
sfo{sf/L lgb]{zs, ;d[l4, b k|f]:k]l/6L kmfp08]zg
bf;Tjsf] af6f]
11
k|fSsyg
ækmf;Ljfb / dfS;{jfbsf] pTyfg, To;eGbf klxn]sf] ;dosf] ;dfhjfbL
k|j[lQsf] lj/f]wL k|ltlqmofsf] ?kdf ePsf] lyPg, a? tL k|j[lQsf] clgjfo{ kl/0ffd
:j?k ePsf] lyof] .Æ
k|m]8l/s P= xfPssf] c+u|]hLsf] k':ts, æb /f]8 6' ;km{8dÆsf] g]kfnL pNyf æbf;Tjsf]
af6f]Æsf] e"ldsf n]Vg kfpg' d]/f nflu cToGt} ;'vb s'/f xf] . xfPs / d]/f] ;DaGw
eg]sf] pgn] cWoog u/]sf] / ;f}efUoa; d}n] k9g kfPsf] ljZjljBfno Pp6}
xf] M lePgf ljZjljBfno . ;g !($$ df klxnf] k6s k|sflzt ePsf] æb /f]8 6'
;km{8dÆ k':tssf] ;g !($% df æb l/8{; 8fOh]:6Æn] ;+If]kLs[t ?kdf k|:t't
u/]sf] c+u|]hLsf] of] g]kfnL ?kfGt/0f xf] . o;sf] cg'jfb ug'{x'g] æ;d[l4, b k|f]:k]l/6L
kmfp08]zgÆsf ;fyLx? wGojfbsf kfq x'g .
g]kfndf nf]suLtx?sf] ljsf; ug{ s] ug'{ knf{ eg]/ nf]suLt ufos–uflosfx?nfO{
k|Zg ubf{ ;/sf/n] ljsf; ug'{k¥of], sf7df8f+}sf] kmf]xf]/ ˆofNg ;/sf/n] s] ug'{knf{
eGbf ;/sf/n] an k|of]u u/]/ eP klg csf{sf] cfFug, kf6f]df kmf]xf]/ ˆofNg'k5{
eGg] ;f]r / ul/asf nflu of]hgf gu/L ljsf; x'Fb}g eGg] gLlt lgdf{tfx?sf] alnof]
wf/0ff /x]sf] g]kfndf, Ps a]Un} lsl;dn] ;f]Rg s/ nufpg] k':ts x'g ;Sb5,
æbf;Tjsf] af6f]Æ . of] k':tsnfO{ g]kfnL ahf/n] ;lhn} :jLsfnf{ eGg] s'/fdf eg]
dnfO{ klg zªs} 5 . a]nfotdf ;g !($$ df k|sflzt ePkl5 of] k':tsnfO{
;'?df cd]l/sfdf w]/} k|sfzsx?n] k|ltlqmofjfbL ljrf/sf] eGb} 5fKg c:jLsf/
u/] . ;g !(#) sf] bzssf] cfly{s dGbLdf d"ntM ;/sf/ alnof] x'g'k5{,
gofF gf]6x? 5fk]/ ePklg ;/sf/n] g} /f]huf/ l;h{gf ug'{kb{5 eGg] ljrf/sf
k|:tf]tf hf]g Pd= lsOG; /fhgLlts ?kn] k|efjzfnL ePsf avt xfPssf]
k':tsnfO{ k|ltlqmofjfbL ;f]rsf] pkh 7flgg' cgf}7f] lyPg . 5}+;ÝL jif{ cufl8
k|sflzt ePsf] t/ gAa] jif{ cufl8b]lv g} oxL ;f]rsf af/]df n]Vb} cfPsf xfPssf]
of] k':ts / pgsf cGo lstfax?sf] vf]hL eg] clxn] ;+o'Qm /fHo cd]l/sf /
bf;Tjsf] af6f]
12
o'/f]ksf b]zx?df cfPsf] cfly{s ;+s6sf] sf/0f / pkfo kQf nufpg] qmddf
al9/x]sf] 5 . xfPsn] eg]sf] s'/f / ljrf/ ;g !(#) sf] cfly{s dGbLs} a]nf
sfo{Gjog ul/Psf] eP oL cfly{s ;d:ofx? klg ljs/fn ?kdf l;h{gf x'g] lyPgg
/ b]zsf ;/sf/x? emgemg alnof] x'Fb} ;j{;QfjfbL x'g] lyPgg . xfPsn] cfˆgf]
k':tsdf /fHon] of]hgf dfk{mt s;/L JolQmsf] :jqGttf x/0f ug{ ;Sb5 / o;s}
dfkm{t /fHo ;j{;QfjfbL x'G5 eg]/ bfz{lgs ;f]r k:s]sf 5g .
h'g;'s} gfd / axfgfdf /fHon] of]hgf ug{ yfn] klg To;sf nflu ;aeGbf klxn]
p;n] JolQmut :jtGqtf / JolQmsf] rfxgfx?nfO{ dfg'{kb{5 . of] dfg]{{ k|lqmofdf
/fHon] JolQmsf] ;DklQ dflysf] clwsf/nfO{ s'Nrg' kb{5 . JolQmsf] ;DklQnfO{
x8Kg' eg]sf] JolQmsf] ljrf/nfO{ s'Nrg' xf] . JolQmsf] ;f]Rg] / lg0f{o ug]{ clwsf/x?
gvf]l;sg /fHon] of]hgf agfpg} ;Sb}g . t/ cgf}7f], o:t} ljrf/nfO{ ;+;f/sf
w]/} a'l4hLljx?n] dfgj lxtsf] kIfdf /x]sf] bfaL u5{g . ;/sf/n] agfpg]
of]hgf k|ydt oyf{yk/s g} x'Fb}g lsgeg] o;n] ;dfhdf /x]sf] ljleGg JolQmx?sf]
lg0f{ox?nfO{ ;d]6g g} ;Sb}g . bf];|f], of]hgf agfOxfn] tfklg o;sf] sfof{Gjogsf
nflu /fHonfO{ 7"nf] Pj+ e2f sd{rf/LtGqsf] cfjZostf kb{5 . JolQmsf] :jtGq
;f]r / lqmofsnfkdf cfwfl/t gePsf] of]hgf ePsf]n] sfof{Gjogsf nflu /fHon]
JolQm dfly bdg nfbg' kb{5 . oL ;a} lqmofsnfkn] /fHonfO{ kmf;Ljfbdf k'¥ofpFb5 .
xfPssf] bz{gdf sDo'lgi6 eGbf klg k|hftflGqs ;dfhjfbLx? emg a9L vt/f
x'g . a? sDo'lgi6x?n] ;f]em} JolQmsf] :jtGqtf vf];]/ dfq} k"0f{ ;fDojfb :yfkgf
x'g ;Sb5 eg]/ :ki6 eGb5g eg] k|hftflGqs ;dfhjfbLx? k|hftGq leq
of]hgf ug]{ eGb} JolQmsf] :jtGqtfnfO{ x/0f ug{k'Ub5g . b]z} afdkGy ePsf
a]nf, of] k':ts cfˆgf] a'l4 :jtGq ?kdf k|of]u ug]{x?sf nflu pko'Qm k9fO
xf]nf eGg] 7fg]sf] 5' .
Eff]nf gfy rfln;]
sf7df8f+}, g]kfn
bf;Tjsf] af6f]
13
n]vssf] kl/ro
k|m]8l/s P= xfPs -!*((–!((@_ sf] hGd leogfdf ePsf] lyof] . pgn] leogf
ljZjljBfnoaf6 sfg"g / /fhg}lts cy{zfZq u/L b'O{ ljifodf ljBfjfl/lw xfl;n
u/]sf lyP . pgn] n'8lju jg ld;];sf] dftxtdf /x]/ cli6«og OlG:l6Ro'6 km/ lahg];
;fOsn l/;r{df sfd u/] . ;g !(@( b]lv !(#! ;Dd pgn] leogf ljZjljBfnodf
n]Sr//sf] ?kdf sfd u/] . ;g !(@(df pgsf] klxnf] lstfa df]g]6l/ lyof]/L P08
b 6«]8 ;fOsn (Monetary Theory and the Trade Cycle) k|sflzt eof] . pgnfO{
;g !(#! Dff nG8g :s"n ckm Osf]gf]lds;df cy{zf:q tyf tYof+szf:qsf
k|f]km];/sf] ?kdf / ;g !(%)df lzsfuf] ljZjljBfnodf ;fdflhs tyf g}lts
lj1fgsf] k|f]km];/sf] ?kdf lgo'Qm ul/of] . ;g !(^@ df pgL lk|mau{ ljZjljBfnodf
/fhg}lts cy{zf:qsf k|f]km];/sf ?kdf lgo'Qm eP / ;g !(^& df pgn] ToxfFsf]
k|f]km];/ Oldl/6;sf] kb xfl;n u/] . ;g !($$ df xfPs la|l6z Ps]8]dLdf
;b:osf ?kdf lgjf{lrt eP / !($& df pgn] :jL6h/Nof08df Ps ;Dd]ngsf]
cfof]hgf u/] h;sf] kmn:j?k df]G6 k]n]l/g ;f];fO6Lsf] l;h{gf eof] . pgL ;g
!(&$ df cy{zf:q tkm{sf] gf]a]n k'/:sf/ k|fKt ug{ ;kmn eP / pgn] ;g !(*$
df sDkflgog ckm cg;{sf] pkflw klg xfl;n u/] . ;g !((! Dff hh{ 8An' a'zn]
pgnfO{ k|]l;8]lG;on d]8n ckm lk|m8dsf] tfh k|bfg u/] . pgLåf/f lnlvt rlr{t
k':tsx?df b Kof]/ Yof]/L ckm Soflk6n (The Pure Theory of Capital), !($!, b
/f]8 6' ;km{8d (The Road to Serfdom) !($$, b sfpG6/ l/ef]No';g ckm ;fOG;
(The Counter-Revolution of Science), !(%@, b slG:6Ro';g ckm lna6L{ (The
Constitution of Liberty), !(^), n n]lh:n];g P08 lna6L{ (Law, Legislation and
Liberty) !(&#–(, b kmof6n slG;6 (The Fatal Conciet), !(** cflb 5g .
bf;Tjsf] af6f]
14
bf;Tjsf] af6f]
15
k|yd ;+:s/0fsf nflu xfPsn] n]v]sf l6Kk0fLx¿
1 cfbz{ eljionfO{ ;'lglZrt ug{] k|of; eO/xFbf xfdLn] yfx} gkfO{ To;sf]
ljk/Lt kl/0ffd cfpg'eGbf 7"nf] b'MvfGt s] x'g ;S5 <
2 olta]nf rn]sf] xNnf cg';f/, hd{gx¿ sk6L ePs} sf/0f hd{gLdf gfhLjfb
cfpg ;s]sf] xf] /] Û t/ o:tf] xNnf km}nfP/ xfd|f] cfFvf 5nL gfhLjfb h:t}
lg/+s'ztf Nofpg ;Sg] ;+:yfx¿ xfdLdfly nfbg vf]Hg] k|of; klg eO/x]sf]
x'g ;S5 . o;}n] o:tf ckmjfxb]lv xfdL cln ;ts{ x'g'k5{ .
3 ck|Toflzt t/ l;4fGttM ;dfhjfbaf6 5'6ofpg} g;lsg] lqmofsnfkx¿nfO{
JofVof ug{ ckgfOPsf] gofF zAb æ;j{;QfjfbÆ xf] .
4 of]hgfa4 k|0ffnLdf xfdLn] ;fd"lxs lqmofsnfknfO{ ;a}sf] ;xdlt ePsf
sfdx¿df dfq ;Lldt ug{ ;Sb}gf}+ . o:tf] k|0ffnLdf s'g} klg sfd cl3
a9fpgsf nflu ;a}nfO{ ;xdt x'g afWo kfl/G5 .
5 /fHon] hlt w]/} of]hgf agfpF5, JolQmnfO{ cfkmgf] of]hgf agfpg Tolt g}
sl7g x'G5 .
6 cfly{s :jtGqtfnfO{ cGo :jtGqtfsf nflu k"j{zt{ elgPsf] 5 . t/ of]
;dfhjfbLx¿n] afrf ug{] cfly{s ;+/If0f x}g . lsgeg], o:tf] ;+/If0fn]
JolQmsf] cfjZostfnfO{ kl/k"lt{ ug{ sf]lzz u/] tfklg, JolQm;Fu /x]sf]
5gf}6sf] zlQmnfO{ ;d]t vf];]/ nfG5 . cfly{s :jtGqtf eg]sf] t cfly{s
lqmofsnfkdf ;+nUg x'g kfpg] clwsf/ xf] / of] clwsf/ ;Fu;Fu} sfd
;DaGwL hf]lvd / bfloTj klg hf]l8P/ cfpF5 .
7 lghL ;DklQsf] k|0ffnL :jtGqtfsf] ;a}eGbf dxTjk"0f{ k|Tofe"lt xf] eGg] s'/f
xfd|f] k':tfn] lal;{Psf] 5 .
bf;Tjsf] af6f]
16
8 slxn]sfxL+ /fd|f] p2]Zosf nflu k|of]u x'g ;Sg] zlQmnfO{ ;d]t ;Lldt ug{
xfdL tof/ ePgf}+ eg], zlQmsf] b'?kof]unfO{ xfdLn] slxNo} klg /f]Sg
;Sb}gf}+ .
9 ;–;fgf /fHox¿sf] cl:tTj ;lxtsf] ljZj ;[hgf u¥of}+ eg] xfdL ;a}
To;af6 nfeflGjt x'g]5f}+ .
10 jf:tljstfnfO{ cf]e]mndf /fVg] k|j[lQaf6 d'St x'g' klxnf] cfjZostf
xf] . o:tf] k|j[lQn] xfdLn] ljutdf u/]sf] ;a} sfd of t Psbd 7Ls lyof]
of 6fg{} g;lsg] lyof] eGg] e|d k}bf u5{ . ljutdf u/]sf] uNtLnfO{ :jLsfg{
;s]gf}+ eg] xfdL cl3 a9g ;Sb}gf}+ .
bf;Tjsf] af6f]
17
bf;Tjsf] af6f]
l/8{; 8fOh]i6sf] ;+If]kLs[t ;+:s/0f
bf;Tjsf] af6f]
18
bf;Tjsf] af6f]
19
bf;Tjsf] af6f]
hd{g ljrf/sf] glhs /xL, cfkmgf] dft[e"ld cli6«ofdf hLjgsf] cfwf
;do latfPsf] d}n], To;kl5sf] hLjg ;+o'Qm /fHo cd]l/sf / a]nfotdf
latfPF . hd{gLdf :jtGqtf ;dfKt kfg{ lqmofzLn tTjx¿ kl5Nnf] ;dodf
;+o'Qm /fHo cd]l/sf / a]nfotdf klg lqmofzLn /x]sf] d}n] kfPF .
/fli6«o ;dfhjfbLx¿n] -hd{gLsf g]zgn ;f];lni6_ dRrfPsf] ljWj+;
/ cTofrf/sf] kl/df0f b]Vbf dnfO{ To:tf] ;j{;Qfjfbn] ;+o'Qm /fHo
cd]l/sf / a]nfotdf hGd lng ;Sb}g eGg] nfUYof] . /fli6«o
;dfhjfbLx¿ pbfpg'eGbf kGw| jif{ cl3sf] hd{gLnfO{ kms{]/ x]g]{ xf] eg]
ToxfF klg bzdWo] gf} hd{g gful/snfO{, of s'g} ljb]zL cfnf]rsnfO{
;d]t, To:tf] b'3{6gf hd{gLdf x'g ;S5 eGg] s'/f clt/~hgfk"0f{ g}
nfu]sf] lyof] .
t/ ;do laTb} hfFbf y'k|} slyt …hd{g ljz]iftfx¿Ú ;+o'Qm /fHo cd]l/sf
/ a]nfotdf ;d]t b]lvg yfn] . hd{gLs} kydf cl3 a9fpg] ljleGg
nIf0fx¿, h:t} /fHonfO{ cnf}lss ;Ddfg ug{] a9bf] qmd, kl/0ffdnfO{
csf6o dfGg] k|j[lQsf] efUojfbL :jLsf/f]lQm / ;a} s'/fsf] Joj:yfkgk|lt
/fHosf] a9bf] pT;'stf -h;nfO{ cfh xfdL …of]hgfÚ eGg] u5f}{+_ b]vf
k/] . yk lj8Dagfsf] s'/f s] eg], :jtGqtfk|lt z'e]R5f /fVg] JolQmx¿sf]
;dfhjfbL gLltn] g} pgLx¿n] 3[0ff ug{] zlQmx¿sf nflu af6f] ;xh
agfOlbPsf] oyfy{ cem;Dd klg dx;'; ePsf] 5}g . kmf;Ljfb / dfS;{jfb
bf;Tjsf] af6f]
20
;dfhjfbL lrGtgsf] lj/f]wL geO{ o;}sf pkh x'g eGg] tYo yf]/}n] dfq
dgg u/] . oBlk, hd{gLdf To; a]nfsf] ;dfhjfbL cfGbf]ngsf w]/}
g]tfx¿ -d';f]lngL / To;kl5 nfefn, lSj;lnª nufotsf_, cGTodf
kmf;LjfbL of gfhLjfbL g} x'g k'u]sf lyP .
clxn]sf] nf]stGqdf gfhLjfbsf] s'g} klg k|ltlaDanfO{ x[bob]lv g} dg
gk/fpg]x¿ h'g cfbz{sf nflu sfd ul//x]sf 5g, To;sf] k|flKtn] pxL
3[l0ft lg/s+'ztf lgDTofpF5 . ljsf;nfO{ k|efj kfg{] ljrf/ ePsf w]/}h;f]
JolQmx¿ s]xL xb;Dd ;dfhjfbL x'g, hf] xfd|f] cfly{s hLjg s'g} g
s'g} ¿kdf lgb{]lzt x'g'k5{ eGg] dfGotf /fVb5g . t/ cfbz{ eljionfO{
;'lglZrt ug]{ k|of; eO/xFbf xfdLn] yfx} gkfO{ To;sf] ljk/Lt kl/0ffd
cfpg'eGbf 7"nf] b'MvfGt s] x'g ;S5 <
of]hgf / zlQm
cfkmgf] p2]Zo k|flKtsf nflu of]hgfsf/x¿n] cfkmgf] lgoGq0fdf ePsf
dflg;dfly k|of]u ug{sf nflu clxn];Dd dfG5]nfO{ yfx} gePsf]
kl/df0fdf zlQmsf] ;[hgf ug{'k5{ . of]hgfsf/x¿sf] ;kmntf g} o:tf]
zlQm slt xb;Dd xfl;n ug{ ;lsof] eGg] s'/faf6 dfkg ul/G5 . o;/L
cfly{s ultljlwsf] s]Gb|Ls/0f u/L :jtGqtfnfO{ bafpg nf]stGq ;a}eGbf
7"nf] c8rg x'G5 . kmn:j¿k of]hgf / nf]stGq aLrsf] åGåsf] ;'¿jft
x'G5 .
x/]s JolQmdf /x]sf] JolQmut zlQmnfO{ ;dfhdf x:tfGt/0f ubf{
zlQm ;dfKt x'G5 eGg] b'Mvb e|d w]/} ;dfhjfbLnfO{ x'G5 . t/ Pp6}
of]hgf sfof{Gjog ug{ JolQmaf6 ;dfhdf zlQm x:tfGt/0f ubf{, zlQm
kl/jlt{t dfq geO{ cgk]lIft ¿kdf a9]sf] x'G5 eGg] s'/f pgLx¿ a'emg
bf;Tjsf] af6f]
21
rfxFb}gg . JolQmn] 5'§f5'§} k|of]u ub{} cfPsf] zlQmnfO{ Ps lgsfodf
s]lGb|t ubf{ zlQmsf] dfqf klxn]sf] t'ngfdf ct'ngLo ¿kdf a9]sf] x'G5 /
o;sf] kx'Fr b"/ufdL eO{ zlQmsf] :j¿kdf g} kl/jt{g cfpF5 .
/fHosf] s]Gb|Lo of]hgf ;ldltn] k|of]u ug{] zlQm s'g} lghL If]qsf]
;~rfns ;ldltn] ;fd"lxs ¿kdf k|of]u ug{] zlQmeGbf s]xL km/s
x'Fb}g eg]/ ax; ug{' unt xf] . s'g} klg k|lt:kwf{Tds ;dfhdf ;dfhjfbL
s]Gb|Lo of]hgf ;ldltsf] h:tf] zlQm k|of]u ug{ ;Sg] sf]xL klg x'Fb}g .
zlQmsf] ljs]Gb|Ls/0f ug{' eg]sf] s'n zlQmnfO{ 36fO{ lgolGqt ug{' xf]
/ k|lt:kwf{Tds k|0ffnL dfq To:tf] k|0ffnL xf] h;n] dfG5]n] dfG5]dfly
k|of]u ug{] zlQmnfO{ lgoGq0f ug{ jf 36fpg ;S5 . d}n] sfd ug{]
sDkgLsf] s/f]8klt dflns;Fu dnfO{ lgoGq0f ug]{ hlt zlQm x'G5,
To;sf] t'ngfdf dnfO{ s:tf] sfd ug{ lbg] / d]/f] hLjgz}nL s:tf] x'g'k5{
eGg] lg0f{o ug{ /fHosf] an k|of]u ug{ ;Sg] clVtof/ af]s]sf] s'g} ;fg}
sd{rf/L;Fu klg dnfO{ lgoGq0f ug]{ w]/} u'0ff a9L zlQm x'G5 eGg] s'/fdf
s;sf] ljdlt xf]nf / <
hd{gLsf] s'g} /f]huf/bftf of ¿;sf] s'g} /fd|} cfDbfgL ePsf] Joj:yfks
of OlGhlgo/ eGbf ;+o'Qm /fHo cd]l/sf jf a]nfotsf] ;Lk gePsf]
dhb'/;Fu x/]s cy{df cfkmgf] hLjgsf] :j¿k lgwf{/0f ug{] w]/} :jtGqtf
5 . p;n] cfkmgf] hflu/ cyjf jf;:yfg kl/jt{g ug{ rfx]df of s'g}
ljrf/sf] ;dy{g ug{ rfx]df of cfkmgf] vfnL ;do h'g;'s} tl/sfn]
latfpg rfx]df, s'g} afwfsf] ;fdgf ug{'kb{}g . ;'kl/j]Ifsn] nufPsf]
sfddf afFlwgsf nflu p;nfO{ s'g} anhˆtL x'Fb}g . o;f] ubf{ p;sf]
hLpHofgsf] ;'/Iff / :jtGqtfnfO{ s'g} vt/f x'Fb}gÙ Tof] oyfjt sfod
/xG5 .
bf;Tjsf] af6f]
22
xfd|f] k':tfn] lghL ;DklQsf] k|0ffnL g} :jtGqtfsf] ;a}eGbf dxTjk"0f{
k|Tofe"lt xf] eGg] s'/f lal;{;s]sf] 5 . pTkfbgsf ;fwgx¿ w]/} JolQmaLr
afFl8Ps} sf/0fn] xfdL JolQmut ¿kdf s] ug{] eGg] lg0f{o ug{ kfO/x]sf
5f}+ . t/ ha pTkfbgsf ;fwgx¿ s'g} Pssf] xftdf k5{g, rfx] Tof] ;dfh
xf]; of s'g} lg/s+'z zf;s, To;a]nf xfdLnfO{ lgoGq0f ug]{ ;Dk"0f{ zlQm
To;}df s]lGb|t x'g k'U5 . ha cfly{s zlQmnfO{ s]Gb|Ls/0f u/L /fhgLlts
zlQmsf] ;fwg agfOG5 ta o;n] o:tf] lg/Lx cj:yfsf] ;[hgf u5{ h'g
bf;tf;Fu t'ngLo x'G5 . Pp6f :d/0fLo egfO 5 – æhxfF /fHo Psdfq
/f]huf/bftf x'G5 ToxfF ljkIfL x'g' eg]sf] clgsfnaf6 la:tf/} dg'{h:t} xf] .Æ
vt/fsf] k[i7e"ld
;dfhjfb / ;j{;Qfjfbsf] s'g} klg ¿keGbf …JolQmjfbÚ lgtfGt
cnu s'/f xf] . of] JolQmdflysf] ljZjf; / ;Ddfgdf cfwfl/t x'G5 .
JolQmjfbn] JolQm :jtGq x'g'k5{ / p;n] cfkm}+ cfkmgf] Ifdtfsf] ljsf;
ug{ ;S5 eGg] ljZjf; ub{5 . of] bz{g k|ydtM k'ghf{u/0fsf] cjlwdf
ljsf; eO{ kl5 cfP/ klZrdf ;Eotfdf :yflkt eof] . Tolta]nfsf]
;fdflhs ljsf;sf] qmd JolQmnfO{ ;fdGtL Joj:yfaf6 d'Qm ub{}
:jtGqtf k|bfg ug{]tk{m pGd'v lyof] .
JolQmsf] pmhf{n] :jtGqtf kfpg'sf] ;DejtM ;a}eGbf /fd|f] kl/0ffd
lj1fgsf] ljsf; xf] . j}olSts :jtGqtfn] 1fgsf] :jtGq k|of]usf] af6f]
vf]n]/, hf]lvdsf] bfloTj cfkm+} a]xf]b{} ;a}n] h] klg k/LIf0f ug{ ;Sg]
jftfj/0f ;[hgf u/]kl5 dfq lj1fgn] km8sf] dfb{} lat]sf] !%) jif{df
;+;f/sf] :j¿k g} kl/jt{g ug{ ;kmn ePsf] xf] . dfgj hfltsf] af}l4s
cEof;df nufOPsf k|ltaGwx¿af6 :jtGqtf ldNgf;fy dflg;sf c;+Vo
OR5f tyf rfxgf k"/f x'g yfn] . kmn:j¿k, aL;f}+ ztfAbLsf] cGTodf
bf;Tjsf] af6f]
23
klZrdf ;+;f/sf] Pp6f dhb'/n] ljutsf] !)) jif{df sNkgf klg gu/]sf]
ef}lts ;'ljwf, ;'/Iff / JolQmut :jtGqtf xfl;n u¥of] .
o;sf] kl/0ffd:j¿k dfG5]df cfkmgf] efUonfO{ cfkm}+ lgoGq0f ug{ ;Sg]
ljZjf; k}bf eof] / p;n] cfˆgf] ljsf;sf c;+Vo ;Defjgfx¿ b]Vg
yfNof] . o; qmddf ToltGh]nsf] pknlAwnfO{ k|fKt eO;s]sf] ;DklQsf
¿kdf lnOof] / ljsf;sf] b/ l9nf] ePsf] dx;'; x'gyfNof] . kmn:j¿k tL
pknlAw xfl;n u/fpg] l;4fGtx¿nfO{ g} b|'t ultsf] ljsf;sf] afwssf
¿kdf lng yflnof] . o;/L lgofNbf pbf/jfbsf] ;kmntf g} o;sf] ktgsf]
sf/0f aGg k'Uof] .
pGgfO;f}+ ztfAbLsf cfly{s l;4fGtx¿ ;'¿jft dfq lyP / To;} cg'¿k
cl3 a9b} uPsf] eP k|ultsf cyfx ;+efjgfx¿ lyP eGg] s'/fdf
s;}sf] ljdlt gx'g' kg{] xf] . t/, k|e'TjjfbL ljrf/n] :jtGq ;dfhdf
ePsf] :jt:km"t{ pmhf{sf] ;b'kof]u s;/L ug{] eGg] ax;nfO{ dxTj
lb+b}g . p:fn] t o:tf] pmhf{nfO{ gsfb{} ;fd"lxs / lgb{]lzt lbzf s;/L
ks8g] eGg] ax;nfO{ dfq cl3 a9fpF5 .
pbf/jfbsf] kl/Tofu ls t ;dfhjfbdf x'G5 of of] ;/n ¿kdf Joj:yfkg
jf of]hgfsf] 5ftf cf]9]/ cfpF5 . pbf/jfbsf]] pk]Iffsf] qmd hd{gLd} ePsf]
lyof] . pGgfO;f+} ztfAbLsf] pQ/fw{ / aL;f+} ztfAbLsf] k"jf{w{df hd{gLn]
;dfhjfbsf] l;4fGt / cEof;nfO{ lgs} cufl8 a9fO;s]sf] lyof] .
To;}n] ?;Lx¿ kl5;Dd klg hd{gLn] 5f8]sf] laGb'af6 5nkmn ;'¿
uy{] . gfhLjfbsf] ;'¿jft x'g'eGbf w]/} cl3b]lv g} hd{gx¿n] pbf/jfb,
nf]stGq, k"FhLjfb / JolQmjfbnfO{ cfIf]k nufpg yfln;s]sf lyP .
gfhLx¿eGbf w]/} cl3 hd{g / O6flnog ;dfhjfbLx¿n] To:tf k|ljlw
k|of]udf NofP h;nfO{ kl5 uP/ gfhL / kmf;LjfbLx¿n] k|efjsf/L
bf;Tjsf] af6f]
24
9Ën] k|of]u u/] . /fhgLlts kf6L{åf/f JolQmsf] hGdb]lv d[To';Dd ;Dk"0f{
ultljlwsf] lgoGq0f ub{}, p;sf] x/]s ljrf/nfO{ lgb{]lzt ug{] cEof;
;dfhjfbLx¿n] klxn] g} u/]sf lyP . ;fgf] pd]/sf afnaflnsfnfO{
/fhgLlts ;+u7gdf afFw]/ pgLx¿sf] ljrf/nfO{ lgb{]lzt ug{] sfd klg
kmf;LjfbLn] geO{ ;dfhjfbLx¿n] g} ;'¿ u/]sf lyP . ltgsf] ljrf/df
c¿n] k|efj kfg{ g;s"g eg]/ ltgnfO{ ljleGg v]ns'b tyf ;f+:s[lts
sfo{qmddf lg/Gt/ Jo:t agfO/fVg] cEof; klg pgLx¿n] g} k|f/De u/]sf
x'g . kf6L{sf] ;b:on] cfkm"nfO{ cfd hgtfeGbf a]Un} / ljlzi6 b]vfpg'k5{
eGb} Ps–csf{nfO{ ;Daf]wg ug{] / enfs';f/L ug{] 5'§} zAbfjnLsf] ;'¿jft
klg ;dfhjfbLx¿n] g} u/]sf x'g . o;/L JolQmut hLjgsf] x/]s kIfdf
kf6L{sf] x:tIf]knfO{ a9fjf lbg ljleGg ;+/rgf lj:tf/ ub{} ;dfhjfbLx¿n]
gfhL / kmf;LjfbLx¿ eGbf cl3 g} ;j{;QfjfbL kf6L{sf] gd'gf k|:t't
ul/;s]sf lyP . lx6n/n] ;Qf sAhf ul/;Sg' cufj} hd{gLdf pbf/jfbsf]
cGTo eO;s]sf] lyof] h:fsf nflu ;dfhjfb g} lhDd]jf/ lyof] .
;dfhjfbaf6 kmf;Ljfb;Ddsf] ;+qmd0fnfO{ glhsaf6 cWoog ubf{ oL
b'O{ k|0ffnLaLrsf] ;dfgtf ;lhn} b]Vg ;lsG5 . t/, cem} klg w]/}nfO{
nf]stGqdf ;dfhjfb / :jtGqtfnfO{ ;Fu;Fu} cl3 a9fpg ;lsG5 eGg]
ljZjf; /x]sf] kfOG5 . ænf]stflGqs ;dfhjfbÆ gfds ljut ztfAbLsf]
7"nf] sfNklgs cfbz{{ k5ofpg]x¿nfO{ o; Joj:yfsf] c;+efJotfsf] 5gs}
5}g . nf]stflGqs ;dfhjfbL Joj:yfsf] e|dnfO{ k5ofpFbf o;n] a¿
JolQmsf] :jtGqtfnfO{ eg] gi6 u5{ . elgG5, /fHonfO{ :ju{ agfpg]
k|of; ubf{ g} /fHo gs{ aGg k'U5 .
cfhsf] a]nfot / ;+o'Qm /fHo cd]l/sfdf klg ;a} pbf/jfbLnfO{
pk]Iffsf] b[li6n] x]g{] zlQmx¿sf] ;dfof]hg / ;anLs/0f lrGtfsf] ljifo xf] .
…k'/fgf] ;dfhjfbsf]Ú kbf{ cf]9b} hd{gLdf w]/} n]vsx¿n] /fli6«o
bf;Tjsf] af6f]
25
;dfhjfbsf nflu af6f] agfOlbP . clxn] xfdLdfem klg ToxL k|j[lQ
b]vf kl//x]sf] 5 .
of]hgf agfpg] pbf/jfbL tl/sf
;femf ;d:ofx¿sf] ;dfwfg ;s];Dd b"/ufdL x'g'k5{ eGg] ;a}sf]
rfxgf x'G5 . o;}sf/0f of]hgf agfpg] k|0ffnLn] o:tf] nf]slk|otf xfl;n
u/]sf] xf] . of]hgf agfpFbf cu|ufdL ;f]r ckgfpg'k5{ eGg] s'/fdf
cfw'lgs of]hgfsf/ / pbf/jfbLaLr s'g} ljjfb 5}g . ljjfb s'g k|lqmof
ckgfpg] eGg]af/]df xf] . JolQmsf] 1fg / pmhf{nfO{ ;b'kof]u ug{] lsl;dsf]
jftfj/0f ;[hgf u/L pgLx¿nfO{ cfkmgf] of]hgf cfkm}+ agfpg lbg] sL
;Dk"0f{ cfly{s ultljlwsf] s]lGb|s/0f u/L ;dfhsf] ;|f]tsf] afF8kmfF8 ug]{ /
of]hgfsf/n] agfPsf] of]hgf ;a}nfO{ nfu" ug]{ g} ljjfbsf] d"n d'2f xf] .
of]hgfsf/n] of]hgf agfpg] k|lqmofsf] lj/f]wnfO{ pbf/jfbL dgl:yltsf]
pkh eGb} a]jf:tf ug{ ldNb}g . pbf/jfbL ;f]rn] ;a} s'/fnfO{ oyfl:yltdf
5f8g] eGb}g . o;n] t dfgj hfltsf] Ifdtf / k|of;nfO{ ;dGjo ug{
k|lt:kwf{sf] ;Sbf] ;b'kof]u ug{] s'/fdf hf]8 lbG5 . of] ;f]r, k|efjsf/L
k|lt:kwf{ ;[hgf ug'{ g} JolQmut k|of;x¿nfO{ ;dGjo ug{] ;a}eGbf /fd|f]
tl/sf xf] eGg] ljZjf;df cfwfl/t 5 . o;n] k|lt:kwf{nfO{ lxtsf/L agfpg
ljrf/ k'¥ofP/ agfPsf] sfg"gL ;+/rgf rflxG5 eGg] s'/fdf hf]8 lbG5 .
To;f] t, pbf/jfbsf] lj/f]w ug{]x¿ o;n] k|lt:kwf{nfO{ ;dfKt u/L
cfly{s ultljlwnfO{ lgb{]zg ug{ cGo uf}0f k4ltx¿ NofpF5 eGg] cfIf]k
nufpF5g . t/ Tof] ;xL xf]Og . pbf/jfbn] k|lt:kwf{nfO{ g} ;jf]{Ts[i6
k|0ffnL dfGb5 lsgls k|lt:kwf{ ;a}eGbf k|efjsf/L k|0ffnL x'g'sf
;fy} o:tf] k|0ffnL klg xf] h;df /fHosf] an k|of]u of :j]R5frf/L
bf;Tjsf] af6f]
26
x:tIf]k, b'j}sf] cfjZostf x'Fb}g . o;n] ;dfhsf] ;'lgof]lht lgoGq0f
ug]{ k|0ffnL x6fO{ JolQmnfO{ s'g} klg k]zf;Fu ;DalGwt kmfObf / a]kmfObfsf]
n]vfhf]vf u/L Tof] k]zf cfˆgf nflu 7Ls 5 ls 5}g eg]/ cfkm+} lg0f{o
ug{] cj;/ lbG5 .
k|lt:kwf{sf] ;b'kof]usf nflu /fHosf] x:tIf]k laNs'n} cfjZos x'Fb}g
eGg] klg xf]Og . h:t} sfd ug{] ;do tf]Sg, ;'/Iff / :jf:Yo ;DaGwL
k"jf{wf/x¿sf] sfof{Gjog u/fpg, k|lt:kwf{sf] ;+/If0fsf nflu ;fj{hlgs
;'ljwfx¿ pknAw u/fpg /fHosf] x:tIf]k h¿/L x'G5 . ;fy} s]xL o:tf
If]qx¿ 5g hxfF k|lt:kwf{sf] k|0ffnL cJojxfl/s klg x'g ;S5 . h:t},
jgh+un kmF8fgL cyjf pBf]uaf6 x'g] jftfj/0fLo b'ik|efj tyf k|b"if0fn]
ToxLFsf nfO{ dfq k|efj kfb{}g, To;}n] ToxfF /fHosf] x:tIf]k cfjZos
x'G5 . t/, lgod–sfg'gsf] bfo/f leq afFWg'kg{] o:tf s]xL pbfx/0f lbP/
;a} 7fpFdf k|lt:kwf{ x6fpg'k5{ eGg ldNb}g . s'g} klg cy{tGqdf /fHosf
w]/} sfd 5g . k|lt:kwf{ km:6fpg] lsl;dsf] jftfj/0f ;[hgf ug{, rf]/L /
7uLaf6 arfpg, Psflwsf/ x6fpg /fHosf] e"ldsf cjZo klg /xG5 .
/fHosf] e"ldsf x'G5 eGg'sf] cy{ s]Gb|Ls[t of]hgf / k|lt:kwf{Tds
k|0ffnLaLrsf] dWod dfu{ ckgfpg' eg]sf] xf]Og . emjf§ ;'Gbf of] af6f]
;a}eGbf plrt k|tLt eP klg o;n] cGttM unt lbzflt/ n}hfG5 .
s]xL xb;Dd k|lt:kwf{nfO{ lgoddf afFWg cfjZos eP tfklg o;df
of]hgf ld;fof] eg] o;n] pTkfbgsf] k|efjsf/L lgb{]zssf ¿kdf sfd
ug{ 5f85 . k|lt:kwf{ / s]Gb|Lo lgb{]zg b'j} cw'/f] /x]df b'j}n] sfd ub{}gg
eg] b'j}sf] ld>0f ubf{ emg sfd x'g ;Sb}g .
k|lt:kwf{ a9fpg] lsl;dn] of]hgf agfOof] eg] dfq of]hgf / k|lt:kwf{nfO{
;Fu;Fu} n}hfg ;lsG5 . xfd|f] cfnf]rgf s]jn To:tf] of]hgfk|lt xf], h'g
k|lt:kwf{sf lj¿4 x'G5 .
bf;Tjsf] af6f]
27
cfbz{ /fHo
nf]stGqdf cfly{s ultljlw s]Gb|Lo lgb{]zgaf6 kl/rflnt x'g'k5{ eGg]x¿
cem} klg ;dfhjfb / JolQmut :jtGqtfnfO{ ;fy;fy} cl3 a9fpg
;lsG5 eGg] ljZjf; ub{5g . oBlk, cg]sf}+ bfz{lgsx¿n] w]/} cl3b]lv g}
:jtGqtfsf] ;a}eGbf 7"nf] vt/f ;dfhjfb xf] eGg] af]w ul/;s]sf lyP .
;dfhjfb ;'¿df tfgfzfxL cjwf/0ff lyof] eGg] s'/f w]/}n] ;lDe+mb}gg .
k|mfG;]nL cfGbf]ngdf pbf/jfbsf lj¿4 ;dfhjfbsf] ;'¿jft ePsf] lyof] .
;dfhjfbsf] hu a;fNg] k|mfG;]nL n]vsx¿nfO{ cfkmgf] ljrf/nfO{ Pp6f
tfgfzfxL ;/sf/n] dfq Jojxf/df ptfg{ ;S5 eGg] s'/f /fd|/L yfxf
lyof] . klxnf] cfw'lgs of]hgfsf/ ;]G6 ;fOdgn] t cfkmgf] k|:tfljt
of]hgf ;ldltn] agfPsf] of]hgf gdfGg]x¿nfO{ kz';/xsf] Jojxf/ ul/g]
ck]Iff u/]sf lyP .
nf]stGqsf] ;dfhjfb;Fu slxNo} d]n x'g ;Sb}g eGg] s'/f dxfg
/fhgLlts lrGts 8L 6slenn] 8]9 ztfAbL cl3 g} cToGt :ki6 ¿kdf
af]w ul/;s]sf lyP . ;g !*$* df pgn] eg]sf 5g, ænf]stGqn]
JolQmut :jtGqtfsf] 3]/fnfO{ a9fP/ nfG5 . o;n] ;a} JolQmnfO{ ;Sbf]
dxTj lbG5 t/ ;dfhjfbn] JolQmnfO{ s]jn Ps ;fwg jf Pp6f ;+Vofsf]
¿kdf lnG5 . nf]stGq / ;dfhjfb aLr …;dfgtfÚ eGg] Pp6f zAb
afx]s c¿ s'g} s'/f ;femf 5}g . t/, of] zAbaf6 nf]stGqdf
:jtGqtfsf] ;dfgtfnfO{ nlIft ul/G5 eg] ;dfhjfbdf lgoGq0f /
bf;Tjsf] ;dfgtfnfO{ .Æ
;dfhjfb lj¿4sf] o:tf] z+sf x6fpg / :jtGqtf h:tf] ;a}n] dfu
ug{] /fhgLlts d'2fnfO{ pkof]u ug{ ;dfhjfbLx¿n] ægofF :jtGqtfsf]
k|Tofe"ltÆ sf] zAbhfn ;[hgf u/]] . ;dfhjfbsf] gofF cy{ æcfly{s
bf;Tjsf] af6f]
28
:jtGqtfÆ x'g yfNof] / of] ljgf /fhgLlts :jtGqtf kfP/ klg s]xL
pknlAw x'g ;Sb}g eGg] ts{x¿ ;'lgg yfn] .
o; ts{nfO{ ;j{dfGo agfpg :jtGqtf zAbsf] cy{ / a'emfOdf g}
kl/jt{g NofOof] . klxn] :jtGqtfsf] cy{ eo / :j]R5frf/L zlQm
k|of]uaf6 d'lSt eGg] a'lemGYof] . t/ ca :jtGqtfnfO{ cfly{s cefj /
kl/l:yltsf] afWotfaf6 d'lQmsf] ¿kdf kl/eflift ul/of] . o;af6
…:jtGqtfÚ eGg] s'/f wg / zlQm eGbf km/s gePsf] h:tf] b]lvg
yfNof] . o;/L kl/eflift ul/Psf] gofF :jtGqtf eg]sf] s]jn k'/fgf] wgsf]
k'g{afF8kmfF8sf] dfu dfq lyof] .
cfw'lgs ;dfhjfbLx¿sf] rf;f] ;xL eP tfklg, xfn;fn} cfP/ w]/}
ko{j]Ifsx¿ ;d]t ;dfhjfbsf ck|Toflzt kl/0ffdx¿ ;fDojfb
/ kmf;Ljfb;Fu ldNg uPsf] b]v]/ 5Ss k/]sf 5g . ;g !(#( df
lk6/ 8's/n] eg]sf lyP, ædfS;{jfbL lrGtg ckgfP/ klg :jtGqtf /
;dfgtf xfl;n ug{ g;s]kl5 ?; h:tf] d'n's klg :jtGqtf gePsf]
/ c;dfgtfn] el/Psf] hd{gLsf] h:tf] ;j{;Qfjfbsf] af6f] k5ofpg
afWo b]lvG5 . egfOsf] dtna ;fDojfb / kmf;Ljfb Pp6} xf] eGg] rflx+
xf]Og . ;fDojfb Pp6f t[i0ff dfq /x]5 eGg] dx;'; ePkl5 cfpg] r/0f
xf] kmf;Ljfb .Æ
;g !(## cl3 hd{gLsf] gfhLjfbL / ;fDojfbL cfGbf]ngsf] ;+/rgfnfO{
a'l4hLjLn] x]g{] b[li6sf]0f klg dxTjk"0f{ 5 . s'g} ;fDojfbL slt ;lhn}
gfhLjfbL x'g ;SYof] jf s'g} gfhLjfbL slt ;lhn} ;fDojfbL x'g ;SYof]
eGg] s'/f ;a}eGbf /fd|/L kf6L{sf k|f]kfuG8f km}nfpg]x¿n] a'em]sf lyP .
gfhLjfbL / ;fDojfbL ;a}eGbf a9L Ps–csf{;Fu} n8by] lsgeg] pgLx¿sf]
nIo k|foM Pp6} lyof] / b'j}n] Ps–csf{sf] ck/Dk/fut wf/0ffnfO{ 3[0ff
bf;Tjsf] af6f]
29
ub{y] . pgLx¿sf] Jojxf/n] g} pgLx¿aLrsf] ;dfgtf emNsfpFYof] . t/
b'j}sf nflu, cfkm"x?;Fu sxL+ d]n gvfg], pbf/jfbL ;a}eGbf 7"nf] ;femf
zq' lyof] . gfhLjfbLnfO{ ;fDojfbL, ;fDojfbLnfO{ gfhLjfbL / b'j}nfO{
;dfhjfbL eg]sf ;xL ;f]rsf kIfw/x¿ x'g h:tf] nfUbYof] . ltgnfO{
JolQmut :jtGqtfdf ljZjf; ug{] pbf/jfbL;Fu cfkm"x¿sf] s]xL klg d]n
vfFb}g eGg] s'/fsf] /fd|/L af]w lyof] .
;dfhjfbLx¿åf/f :jtGqtfsf] af6f] egL JofVof ul/Psf] k|0ffnL jf:tjdf
bf;Tjsf] af6f] xf] . nf]stGqn] of]hgfsf] af6f] ckgfpFbf s:tf] kl/0ffd
lg:sG5 eGg] s'/f b]Vg TolQ ufx|f] 5}g . of]hgfsf p2]Zox¿ æ;j{;fwf/0fsf]
xs–lxtsf nfluÆ h:tf vf]qmf / c:ki6 zAbn] el/Psf x'G5g . clGtd
p2]Zo s] xfl;n ug{] eGg] s'/fdf Psdt x'Fb}g . clGtd p2]Zosf] 6'Ëf] geO{
s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnLdf ;xdlt ug{' eg]sf] uGtJosf] 6'ªuf] gnufO{
Pp6} ;fwgdf ljleGg JolQmn] ofqf ug{' h:t} xf] . o;sf] kmn:j¿k
s;}n] grfx]sf] 7fpFsf] ofqf ug{'kg{] klg x'g ;S5 .
nf]stflGqs ;+:yfx¿n] of]hgfsf] lgsfosf] sfd ug{ ;Sb}gg . nf]stflGqs
;+:yfn] ;a} s'/fdf ;xdlt h'6fpg klg ;Sb}gg . /fHosf] ;Dk"0f{ ;|f]t
stf nufpg] eGg] ljifodf c;+Vo ;+efjgfx¿ x'g ;S5g . ;+;bn] x/]s
d'2fdf s]xL ;Demf}tf ub{} la:tf/} ;xdlt cl3 a9fP klg cGTodf o;sf]
kl/0ffdaf6 sf]xL klg ;Gt'i6 x'Fb}g .
o:tf] k|lqmofaf6 s'g} cfly{s of]hgf agfpg nf]stflGqs k|lqmofaf6 ;}Go
of]hgf agfpg eGbf ufx|f] x'G5 . /0fgLlt agfpFbf h:t} sfd klg cflv/df
lj1x¿nfO{ g} ;'Dkg'k5{ / o:tf] pkfoaf6 sy+sbflrt nf]stGqdf ;a}
cfly{s sfo{sf of]hgfx? agfOof] eg] klg, oL ;a} of]hgfnfO{ ;dflxt
ub{} Pp6f 7"nf] of]hgf agfpg r'gf}tLk"0f{ g} x'G5 . o;n] ubf{ Ps} JolQm
bf;Tjsf] af6f]
30
of s'g} Ps ;+:yfnfO{ of]hgfsf] ;Dk"0f{ sfo{ef/ lbg'k5{ eGg] dfux¿ a9b}
hfG5g . of]hgfsf] cleofgsf] Pp6f dxTjk"0f{ r/0f cfly{s Psflwsf/
af]s]sf] clwgfossf] dfu xf] .
o;/L Joj:yflksf ;+;bn] ;Dk"0f{ zlQm s]Gb|Ls[t ePsf] Ps JolQm
5fGg'kg]{ afWofTds cj:yf ;[hgf x'G5 . o; qmddf ;Dk"0f{ /fHo ;+/rgf
g} Psflwsf/ /x]sf] tfgfzfxLtkm{ pGd'v x'g yfN5 . o:tf] Joj:yfdf
;/sf/k|d'v x/]s k6ssf] lgjf{rgdf cToflws dt NofO{ ljhoL aGg
k'U5 . lgjf{rgsf] kl/0ffd cfkm"n] rfx]sf] lbzfdf 9fNg] zlQm / clwsf/
p;n] cfkm+}df lglxt u/]sf] x'G5 .
o;k|sf/ of]hgfn] clwgfosjfbnfO{ lgDTofpF5 . clwgfosjfb g}
eo / ha/h:tL ug{] ;a}eGbf k|efjzfnL Joj:yf klg xf] . s]Gb|Ls[t
of]hgfnfO{ ;kmn kfg{ o:tf] Joj:yf ckl/xfo{ x'G5 . nf]stflGqs
k|lqmofaf6 xfl;n ePsf] zlQmsf] dgk/L k|of]u x'g ;Sb}g eGg] ljZjf;sf]
s'g} cfwf/ 5}g . clwgfosjfbaf6 d'Qm x'g] xf] eg] zlQmnfO{ ;Lldt klg
ug{'k5{ . nf]stflGqs ¿kdf xfl;n ePsf] …;j{xf/fju{s} clwgfosjfbÚn]
klg olb s]Gb|Ls[t cfly{s of]hgf k|0ffnL ckgfof] eg] o;n] s'g} cGo
clwgfosjfbn] em}+ JolQmut :jtGqtf gi6 u5{ .
;Dk"0f{ ;dfhdfly :yfoL ¿kdf Ps p2]Zosf] cflwkTo sfod x'Fbf xfdLn]
JolQmut :jtGqtf xfl;n ug{ ;Dej 5}g . o'4sf a]nf s'g} xb;Dd
xfdLn] o:tf] cj:yfsf] cg'ej u/]sf x'G5f}+, ha bL3{sfnLg :jtGqtfsf]
;+/If0fsf nflu xfdL cfkmgf cNksfnLg dfu tyf cfjZostfx¿ la;{g
tof/ x'G5f}+ . o'4sf a]nf u/]sf] Tofu zflGtsf nflu klg ug'{k5{ eGg]
/dfOnf t/ e|fds s'/f w]/} ;'lgG5g . bL3{sfnLg :jtGqtfsf] ;+/If0fsf
nflu s]xL ;dosf lglDt cfˆgf] :jtGqtf kl/Tofu ug{' Pp6f s'/f xf], t/
bf;Tjsf] af6f]
31
of]hgfa4 cy{tGqsf nflu :yfoL ¿kdf :jtGqtf kl/Tofu ug{' Tof]eGbf
lans'n} km/s x'G5 .
;dfhjfb / kmf;LjfbnfO{ glhsaf6 lgofNg]x¿n] oL b'O{ Joj:yf aLrsf]
;DaGw k|:6 b]Vg ;S5g . ;dfhjfbL sfo{qmd nfu" x'g' eg]sf] :jtGqtf
gi6 x'g' xf] . ljutsf] k':tfsf] cfbz{ ;kgfsf] ¿kdf /x]sf] nf]stflGqs
;dfhjfb xfl;n x'g ;Dej g} 5}g .
lsg ;a}eGbf v/fa dfly k'U5g
cd]l/sL of a]nfotL kmf;LjfbL Joj:yf O6fnL jf hd{gLsf] eGbf km/s
x'G5 / olb kmf;Ljfb tkm{sf] ;+qmd0f clx+;fTds eof] eg] xfdLn] cem
/fd|f] g]tf kfpg klg ;S5f}+ – o;df s'g} z+sf gxf]nf . t/ o;sf] dtna
xfdLsxfF cfPsf] kmf;LjfbL Joj:yf O6fnL / hd{gLsf] eGbf Hofb} km/s
/ ;xh x'G5 eGg] rflx+ xf]Og . ;j{;QfjfbL Joj:yfsf s]xL To:tf b'u{'0f
5g h'g l9nf]rfF8f] xfdL;fd' cjZo b]vfk5{g .
cfly{{s lqmofsnfksf] of]hgf agfpg cl3 ;/]sf nf]stflGqs
g]tfn] s'g} g s'g} a]nf clwgfosjfbsf] af6f] of of]hgfsf] c;kmntf
dWo] PsnfO{ 5fGg' k/] h;/L g} ;j{;QfjfbL g]tfn] klg s'g} g s'g} a]nf
c;kmntf of g}ltstfsf] cjx]ngf dWo] PsnfO{ 5fGg}k5{ . oxL sf/0fn]
ubf{ ;j{;QfjfbL tkm{ pGd'v ;dfhdf cg}lts JolQm lgs} ;kmn x'G5g .
of] tYonfO{ gsfg{]x¿n] clxn];Dd klg ;j{;Qfjfb / klZrdf ;Eotfsf]
JolQmjfb aLrsf] 7"nf] leGgtfnfO{ a'em]sf 5}gg .
;j{;QfjfbL g]tfn] cfkmgf] jl/kl/ bdgsf] af6f]nfO{ :j]R5fn] :jLsfg{]
Pp6f hdft tof/ kfg{'k5{, h;n] afFsL hgtfdfly bdg nfb5 . ljutdf
bf;Tjsf] af6f]
32
clwsf+z ;dfh ;'wf/sx¿n] ;dfhjfb nfu" ug{sf nlu ;dfhjfbL :jo+n]
:jLsf/ ug{ g;Sg] pkfox¿ ckgfpg'kg{] /x]5 eGg] kf7 l;ls;s] . k'/fgf
;dfhjfbL kf6L{x¿ nf]stflGqs cfbz{af6 lgb{]lzt lyP . pgLx¿ cfkm"n]
/f]h]sf] p2]Zo sfof{Gjog ug{ qm"/tf ckgfpg tof/ lyPgg . hd{gL
/ O6fnL, b'j} d'n'sdf ;dfhjfbLx¿n] ;/sf/sf] of] qm"/tfk"0f{ bfloTj
;DxfNg c:jLsf/ u/]kl5 g} kmf;Ljfbsf] hGd ePsf] xf] . jf:tjdf,
cfkm}+n] OlËt u/]sf] af6f] lx+8g pgLx¿n] c:jLsf/ u/] . ax'dtn]
:jLsf/]sf] s'g} ljz]if of]hgf ;dfhsf ;a} tKsfnfO{ :jtM :jLsfo{ x'G5
eGg]df pgLx¿sf] ljZjf; lyof] . t/ …of]hgfa4Ú ;dfhdf ax'dtn]
s]df ;xdlt h'6fpF5 eGg] k|Zg xf]Og, ;a} sfdnfO{ PsfTds ¿kn] Pp6}
lbzfdf s;/L cl3 a9fpg] eGg] k|Zg rflx+ dxTjk"0f{ x'G5 eGg] kf7 c¿n]
l;ls;s]sf lyP .
;j{;QfjfbL ;f]raf6 lgb]{lzt g]tfn] tof/ kf/]sf ;d"xx¿ d"ntM unt
p2]Zo af]s]sf JolQmx¿sf hdft aGg k'U5g, h;sf tLg k|d'v sf/0f
/x]sf 5g M
klxnf], JolQmsf] lzIff / ljj]s hlt hlt a9b} hfG5, pgLx¿sf] ljrf/
of ;f]rdf plt plt leGgtf cfpg yfN5 . Ps}gf;sf] ;f]r of ljrf/
vf]Hgsf nflu g}ltstf / ljj]ssf] tNnf] txdf emg{ cfjZos k5{ hxfF
hËnL k|j[lQ xfjL x'G5 . o;sf] cfzo ax'dt hgtfsf] g}ltstf tNnf]
:t/sf] x'G5 eGg] xf]Og . o;sf] cfzo t d"No / dfGotf ldNg] ;a}eGbf
7"nf] ;d"xsf ;b:osf] rflx+ g}ltstfdf k|ZglrGx nfpg ;lsG5 eGg] xf] .
bf];|f], cfˆgf k|of;x¿nfO{ j}wflgstf lbnfpg kof{Kt ¿kdf 7"nf]
;d"x pknAw gePkl5, g]tfn] nx}nx}df nfUg]x¿sf] eL8 a9fpg
vf]Hb5 . ;j{;QfjfbL g]tfn] klg cfkmgf] ;f]r tyf c8fg gePsf / c¿sf]
bf;Tjsf] af6f]
33
nx}nx}df ;lhn} nfUg]x¿sf] hdft e]nf u/L pgLx¿af6 ;xdlt h'6fpg
yfN5 . o; qmddf, cfkmgf] c8fg gePsfx¿ / ljj]sdf eGbf klg
cfj]zdf axlsg]x¿ l5§} ;j{;QfjfbL kf6L{sf 7"n7"nf cf]xf]bfdf k'Ub5g .
t];|f], o;/L e]nf ul/Psf] hdftnfO{ Pp6f ;femf p2]Zodf afFWgsf
nflu pgLx¿df /x]sf] gsf/fTds k|j[lQsf] e/k"/ pkof]u ul/G5 .
ltgnfO{ ;sf/fTds eGbf gsf/fTds sfo{qmdsf nflu ;xdltdf afFWg
;lhnf] x'G5 . o; qmddf g]tfn] ;a}sf] ;femf zq' cf}+NofOlbG5 / To;sf]
cfnf]rgf / 3[0ffdf pgLx¿nfO{ Jo:t agfOlbG5 . o:tf zq' cfGtl/s
-h:t} hd{gLsf ox'bLx¿ Jff ?;sf s'nfsx¿_ klg x'g ;S5g / b]z aflx/
vf]lhPsf -h:t}, ;fd|fHojfbL cflb_ klg x'g ;S5g .
;j{;QfjfbL kf6L{ of ;d"xdf s'g} klg JolQmn] slQsf] cg}lts sfd
ug{;S5 eGg] s'/fn] p;sf] k|ultnfO{ lgwf{l/t ub{5 . ;fWon] ;fwgsf]
cf}lrTo l;4 u5{ eGg] cg}lts cjwf/0ff g} To:tf] kf6L{ jf ;d"xsf]
g}ltstfsf] k|d'v l;4fGt aGg k'u]sf] x'G5 . To;sf] ;b:on] æ;a}sf]
enfOsf lgldQÆ h] klg ug{ tof/ x'g'k5{ lsgeg] p;sf] /fd|f] sfdsf]
dfkg ug]{ Psdfq cfwf/ g} æ;a}sf] enfOÆ aGg k'U5 .
;dfh jf /fi6« g} ;jf{]kl/ xf] / p;sf] ;fWonfO{ k"/f ug{ JolQm Pp6f
;fwg dfq xf] eGg] dfGg yflnPkl5 ;j{;Qfjfbsf eofjx kIf / ¿kx¿n]
qmd};+u xfdLnfO{ k5ofpg yfN5g . ;dfhjfbLsf] b[li6sf]0fdf pgLx¿sf
ljkIfdf s'/f /fVg]nfO{ bafpg', To:tf JolQmsf] hLjg / v';LnfO{
cgfb/ ug{', ltgnfO{ 5nsk6 ug'{ clgjfo{ / ckl/xfo{ sfo{ x'g . aGws
agfOPsf lg/Lx dflg;sf] xTof, a'9fkfsf jf la/fdLsf] xTof h:tf xfdLnfO{
;'Gb} cfª l;l/Ë x'g] sfo{x¿ pgLx¿sf nflu cfGbf]ng b|'t ultdf cl3
a9fpg] /0fgLlt dfq x'G5g . o;}u/L, nfvf}+sf] ;+Vofdf /x]sf dflg;x¿nfO{
bf;Tjsf] af6f]
34
hah{:tL cfkmgf] af;:yfg 5f]8g afWo kfl/Psf 36gfx¿ tL kLl8t
afx]s ;a}nfO{ :jLsfo{ pTs[i6 sfd ePsf] pgLx¿ 7fGb5g .
s'g} klg ;j{;QfjfbL /fHodf s;}n] klg cfkm"nfO{ pkof]uL JolQm
;flat ug{ / /fHoaf6 kmfObf lng dfgjLo g}ltstfnfO{ k"/} la;{]/
sfd ug{ tof/ x'g'k5{ . qm"/ / cg}lts JolQmsf nflu ;j{;QfjfbL
/fHodf w]/} ljz]if cj;/x¿ x'G5g . o:tf /fHodf s'g} oftgfu[x jf aGbL
lZflj/sf] Joj:yfkg cyjf k|rf/–k|;f/ dGqfno jf u'Ktr/ lgsfosf
sfddf dfgjLo ;+j]bgfsf] s'g} :yfg x'Fb}g . ;j{;QfjfbL kf6L{df o:t}
7fpFdf sfd u/]sf] cg'ejn] ;a}eGbf pRr kbdf k'¥ofpF5 .
k|Voft cd]l/sL cy{zf:qL k|f= k|m]+s Pr= gfO6n] n]v]sf 5g, æ;d"xnfO{
dxTj lbg] -;dfhjfbL_ /fHosf kbflwsf/Lx¿n] oL sfdx¿ Rffx]/ xf]; jf
grfx]/, ug}{k5{ . o:tf] /fHo Joj:yfdf zlQm grfxg] of o;nfO{ b'¿kof]u
ug{ grfxg] s'g} enfbdL JolQm ;Qf ;DxfNg k'U5 eGg] sNkgf ug'{ eg]sf]
æbf;x¿nfO{ s'6g] JolQm sdnf] x[bosf] x'G5Æ eg]/ cf; ug'{ h:t} xf] .
cem la;{g gx'g] s'/f t s] xf] eg], ;d"xjfb jf ;dfhjfb eg]s} ;Tosf]
cGTo xf] . ;j{;QfjfbL Joj:yfnfO{ ;kmn kfg{sf nflu ;Qfdf ePsfx¿sf]
cfb]z cg';f/ afFsL ;a}nfO{ ha/h:tL sfd ug{ nufP/ dfq k'Ub}g . ;Dk"0f{
hgtfn] ;Qfwf/Lx¿sf] p2]Zo g} cfkmgf] klg ;fWo xf] eGg] ;f]r ljsf;
ug{ ;d]t ckl/xfo{ x'G5 . o;sf lglDt ;"rgfsf ;Dk"0f{ ;|f]tnfO{ lgoGq0fdf
lnOG5 / ;Qfwf/Lsf p2]ZonfO{ PstkmL{ ¿kdf w'jfFwf/ k|rf/ ul/G5 .
;Qfwf/Lsf d"No / dfGotf ;a} hgtfnfO{ cfTd;ft u/fpg] ;a}eGbf
k|efjsf/L tl/sf eg]sf] oL pgLx¿sf klxn]b]lvs} d"No–dfGotf x'g /
clxn];Dd lognfO{ /fd|/L a'lemPsf] /x]g5 eGg] ljZjf; lbnfpg' xf] . /,
o;f] ug{] ;a}eGbf k|efjsf/L pkfo rflx+ k'/fg} dxTjk"0f{ zAbsf] k|of]u
bf;Tjsf] af6f]
35
u/]/ tL zAbsf] cy{ km]l/lbg' xf] . ;j{;Qfjfbsf o:tf s]xL rl/qx¿ ;txL
ljZn]ifsx¿sf nflu Psbd cgf}7f nfUg ;S5g . t/, efiffnfO{ o;/L]
ljs[t agfpg' g} ;j{;Qfjfbdf a'l4hLjL ju{sf] Ps k|d'v rl/q klg xf] .
;j{;Qfjfbdf ;a}eGbf a9L b'¿kof]u x'g] zAb æ:jtGqtfÆ g} xf] .
;j{;QfjfbL /fHodf o;nfO{ cTolws k|of]u ul/G5 . jf:tjdf, hxfF
:jtGqtfsf] ;a}eGbf a9L xgg ePsf] 5, ToxfF of] sfd hgtfnfO{ gofF
:jtGqtf lbnfpg] gfddf ePsf] 5 . xfdLaLr klg o:tf w]/} of]hgfsf/x¿
x'g;S5g h;n] xfdLnfO{ ;fd"lxs :jtGqtfsf] cfZjf;g lbG5g t/
of] ;j{;QfjfbL /fhgLlt1x¿n] cfZjf;g lbg] æ:jtGqtfÆ h:t} e|fds
x'G5 . æ;fd"lxs :jtGqtfÆ eg]sf] ;dfhsf x/]s JolQmsf] :jtGqtf
xf]Og . o;sf] cy{ of]hgfsf/nfO{ hgtfsf gfddf dgk/L ug{] :jtGqtf
dfq} xf] . of] :j]R5frf/L ¿kdf u/Lg] zlQmk|of]usf] r/d pbfx/0f xf] .
ax'dtnfO{ :jtGq¿kdf ;f]Rgaf6 /f]Sg TolQ ufx|f] x'Fb}g . t/
cfnf]rgf ug{] cNk;+Vosx¿nfO{ r"k nufpg' klg h?/L x'G5 . /fHosf
lj¿4 ;fj{hlgs ¿kdf cfnf]rgf ug{] of /fHosf] sfdnfO{ z+sfsf]
b[li6n] x]g{] ;a}nfO{ bafpg h¿/L x'G5 lsgeg] o:tf cleJolQmn] /fHodf
;Qfwf/Lsf] ks8 sdhf]/ u/fpg ;S5g . l;8gL / ljofl6«; j]an] ¿;sf
pBf]usf] l:ylt ;DaGwL k|ltj]bgdf pNn]v u/]sf 5g M æsfd x'Fb} ubf{,
;fj{hlgs ¿kdf, s;}n] klg ;DalGwt of]hgfsf] ;kmntfsf af/]df k|Zg
p7fof] eg] p;nfO{ sfddf OdfGbf/ gePsf] b]lv /fi6«b|f]xL ;Ddsf] cf/f]k
nufOG5, h;sf] clek|fo sfd ul//x]sf cGo JolQmx¿n] p;sf] egfOnfO{
;b}j unt 7fg"g / plQs} tGdotfk"j{s sfd ul//fv"g eGg] xf] .Æ
/fhgLlts ¿kdf vf;} dxTj g/x]sf ljifoj:t'df klg qmdzM lgoGq0f
ug{ yflnG5 . pbfx/0fsf nflu, ;fk]Iftfsf] l;4fGtnfO{ æO{;fO{ / gf]l8{s
ef}lts lj1fgsf] d"n l;4fGtdflysf] k|xf/Æ dflgG5 lsgeg] of] åGåfTds
bf;Tjsf] af6f]
36
ef}ltsjfb / dfS;{jfbL lrGtgsf lj¿4 5 . k|To]s sfo{sf] cf}lrTo
;fdflhs p2]Zoaf6 lgwf{l/t x'g yfN5 . :jt:km"t{ ¿kdf hgrfxgf
cg';f/sf] sfd x'g lbOFb}g lsgeg] o;n] cgk]lIft glthf NofpF5 / o:tf]
sfo{nfO{ of]hgfn] ;d]6]sf] x'Fb}g .
af}l4s :jtGqtfsf] bdg ;j{;QfjfbL Joj:yf :yfkgf ePkl5 dfq
x'gyfN5 eGg' klg unt x'G5 . ;a}eGbf qf;bLk"0f{ s'/f t, o:tf] bdg
;d"xjfbdf ljZjf; /fVg] ;a}vfn] Joj:yfdf kfOG5 eGg] tYo xf] .
;dfhjfbsf] gfddf ul/Psf] s'g} klg bdgnfO{ IfDo dflgG5 / km/s
dtk|ltsf] c;lxi0f'tfsf] u'0fufg ufOG5 . ;d"xjfbL ljrf/sf] lj8Dagf
g} s] xf] eg], o;n] ljj]ssf] >]i7tfnfO{ :yfkgf ug{ vf]Hbf ljj]snfO{ g}
gi6 ug{ k'U5 .
;d"xjfbsf] ljsf;;Fu} xfd|f] g}lts d"No / dfGotfdf cfPsf] Pp6f
kl/jt{gnfO{ oxfF ljz]if ¿kdf pNn]v ug{ cfjZos 5 . s'g}a]nf c+u]|h
hfltn] Gofof]lrt ¿kdf uj{ ug]{ sltko d"No / dfGotfx¿ cr]n
cd]l/sf / a]nfotdf lbgk|ltlbg cjd"Nog x'Fb}5g . o:tf d"No–dfGotfx¿
x'gM :jtGqtf / cfTdlge{/tf, JolQmut kxnx¿ / :yfgLo lhDd]jf/L,
kf/:kl/s lge{/tf, 5/l5d]sdf cx:tIf]k, ljljwtfk|lt ;lxi0f'tf, zlQm
tyf clwsf/k|lt ;sf/fTds ;Gb]x . cd]l/sf / a]nfotsf] g}lts rl/q
lgwf{/0f ub}{ cfPsf oL d"NodfGotf, k/Dk/fx¿ / o;;DaGwL ;+:yfut
Joj:yfx¿ ;d"xjfbL lrGtg / s]Gb|Ls/0fsf] rngn] lj:tf/} Wj:t aGb}
uO/x]sf 5g .
bf;Tjsf] af6f]
37
of]hgf sL ljlwsf] zf;g
Pp6f :jtGq b]z / :j]R5frf/L ;/sf/åf/f zfl;t b]zaLrsf] ;a}eGbf
7"nf] leGgtf g} :jtGq b]zdf kfngf ul/g] ljlwsf] zf;g xf] . ljlwsf]
zf;gsf] cy{, Psbd} ;/n ¿kdf eGbf, ;/sf/nfO{ x/]s sfd ubf{
lglZrt / k"j{3f]lift lgoddf afFWg' xf] . of] eg]sf] lglZrt kl/l:yltdf
;/sf/n] cfkm";Fu ePsf] bdgsf/L zlQm s;/L k|of]u u5{ eGg] k"j{
hfgsf/L kfP/ ;f]xL cg'¿k hf];'s}n] cfkmgf] JolQmut of]hgf agfpg
;Sg] kl/l:ylt klg xf] . ljlwsf] zf;g ePsf] :jtGq d'n'sdf s'g}
klg JolQm cfkm"n] ug{] sfddf ;/sf/n] :j]R5frf/L ¿kdf x:tIf]k ug{
;Sb}g eGg]af/] 9'Ss eP/ cfkmgf] nIo lgwf{/0f ug{ / To; cg';f/ sfd
ug{ :jtGq x'G5 .
;dfhjfbL cfly{s of]hgfn] o;sf] 7Ls ljk/Lt kl/l:ylt ;[hgf u5{ .
of]hgf agfpg] lgsfon] :j]R5frf/L k|j[lQ lgoGq0f ug{sf nflu cfkm"nfO{
lgoddf afFWg ;Sb}g . kl/l:ylt s:tf] aGb} hfG5 eg], sxfF sltj6f
;'Fu'/ kfNg] eGg]b]lv sltj6f a; rnfpg eGg];Dd / sltj6f sf]Onf
vfgL rnfpg] eGg]b]lv s'g h'Qf slt ¿k}oFfdf a]Rg] eGg];Ddsf] lg0f{o
;/sf/L lgsfon] ug{ yfN5g . :jefjtM o:tf lg0f{ox¿ bL3{sfnLg
geO{ lgtfGt kl/l:ylthGo x'G5g / o:tf lg0f{o ubf{ hlxn] klg s]xL
JolQm of ;d"xsf] lglxt :jfy{nfO{ Wofgdf /fv]/ ug'{ h¿/L x'G5 .
cGttf]uTjf, s'g} lglZrt JolQmsf] wf/0ffn] s;sf] :jfy{nfO{ a9L dxTj
lbg] eGg] s'/fsf] lgwf{/0f u5{ / ltg} wf/0ffx¿ To; 7fpFsf nflu sfg'g
aGg k'Ub5g . To;}n], hlt hlt /fHon] …of]hgfÚ agfpF5 Tolt Tolt
JolQmnfO{ cfkmgf] of]hgf agfpg ufx|f] k5{ .
bf;Tjsf] af6f]
38
o;/L zf;gsf oL b'O{ k4ltaLrsf] km/s dxTjk"0f{ 5 . of] km/s
eg]sf] hgtfnfO{ ;f+s]lts ¿kdf lbzflgb{]z ug{' / hgtfnfO{ hah{:tL
s'g} af6f]df lxF8gsf nflu cfb]z lbg' aLrsf] leGgtf h:t} xf] .
To;dfly, s]Gb|Lo of]hgf k|0ffnLdf ;/sf/ lgikIf /xg ;Sb}g . /fHo
JolQmnfO{ cfkmgf] ljsf;sf cj;/x¿ xfl;n ug{ ;3fpg] pkof]uL
;+:yfsf] ;§f lglZrt JolQmsf] lglZrt dfu k"/f ug]{ vfnsf] lje]bsf/L
;+oGqdf ¿kfGtl/t x'g k'U5 . o; qmddf, s'g} JolQm slt wgL x'g kfpg]
/ s;n] slt ;DklQ /fVg kfpg] h:tf sfg'g /fHon] agfpg yfN5 .
ljlwsf] zf;g eg]s} /fHo jf To; cGtu{tsf] s'g} zlQm–;+oGqn] s]xL
JolQm jf ;d"xnfO{ sfg'gL 5'6 lbg gkfpg] Joj:yf xf], hxfF sfg'gsf
cl3 ;a} ;dfg x'G5g . o:tf] Joj:yfn] hgtfnfO{ :j]R5frf/L ;/sf/af6
arfpF5 . t/ ;dfhjfbL -gfhLjfbL ;lxt_ x¿n] ;dfgtfdf cfwfl/t
o:tf] Joj:yfsf] ;w}+ cfnf]rgf u/]sf] kfOG5 . pgLx¿ sfg'gsf cufl8
;a} ;dfg x'g] Joj:yfsf] lj/f]w ub{} sfg'gsf] …;dfhjfbLs/0fsf]Ú dfu
/fVb5g / GofofwLzx¿sf] lgikIftfdfly cfqmd0f ub{5g .
;dfhjfbL Joj:yfdf sfg'gn] /fHosf ;a} p2]Zo / clek|fonfO{ sfg'gL
dfGotf lbg'k5{ . olb sfg'gn] s'g} ;ldlt of ;/sf/L lgsfon] h] u/] klg
x'G5 eG5 eg] Tof] lgsfon] h] u/] klg sfg'g;Ddt aGg k'U5 / o:tf]
lgsfonfO{ ljlwsf] zf;gn] 5'Fb}g . o;/L ;/sf/nfO{ c;Lldt zlQm k|bfg
u/]/ p;sf] :j]R5frfl/ zf;gnfO{ klg sfg'gL hfdf klx¥ofpg ;lsG5 .
o;n] nf]stGqdf ;f]Rg} g;lsg] lg/+s'ztfnfO{ hGd lbg ;S5 .
ljlwsf] zf;gsf] hGd pbf/jfbL lrGtgsf] ljsf; ;Fu;Fu} ePsf] xf] / of]
pbf/jfbL lrGtgsf] ;a}eGbf 7"nf] pknlAw klg xf] . of] :jtGqtfsf] ;xL
sfg'gL k|f¿k klg xf] . ODofg'on SofG6n] eg]em}+, ædfG5]n] :jtGqtf ta
bf;Tjsf] af6f]
39
xfl;n u5{ ha p;n] s'g} JolQmsf] cfb]zsf] kfngf gu/L sfg'gsf] dfq
kfngf u/] k'U5 .Æ
s] of]hgf ‘clgjfo{’ x'G5 <
cfhef]ln sd} of]hgfsf/x?n] dfq s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnL jf~5gLo
pkfo xf] eGg] u5{g / o;af6} xfdLn] w]/} s'/f a'emg ;S5f}+ . ;fy} clws+fz
of]hgfsf/x?n] xfdL cfkmgf] lgoGq0fdf gePsf] kl/l:yltn] s]Gb|Ls[t
of]hgf k|0ffnLtkm{ tflgb} hfG5f}+ eGg] s'/f :jLsfg]{ u/]sf 5g .
cfw'lgs ;Eotfsf] hl6ntfnfO{ s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnLsf] kIfdf k|:t't
ug]{ k|rng klg gePsf] xf]Og . o; ts{sf cg';f/ cfw'lgs ;Eotfsf]
hl6ntfn] k}bf ug]{ gofF ;d:ofx¿nfO{ k|efjsf/L ¿kdf s]Gb|Ls[t of]hgf
k|0ffnLaf6 dfq ;'Nemfpg ;lsG5 . o:tf] ts{n] k|lt:kwf{sf] sfo{ljlwsf
af/]df s]xL unt cjwf/0ffx¿ af]s]sf] x'G5 . oyf{ydf cfw'lgs ;dfhsf]
oxL hl6ntfnfO{ ;dGjo ug{ ;Dej agfpg] Pp6} dfq k|0ffnL k|lt:kwf{ xf] .
olb kl/l:ylt ;/n eOlbPsf] eP / s'g} JolQm cyjf lgsfon] ;j{]If0f
u/]/ ;Dk"0f{ tYo kQf nufpg ;Sg] eP k|efjsf/L lgoGq0f / of]hgfdfly
s'g} k|Zg g} p7b}g lyof] xf]nf . t/, Wofg lbg'kg{] ;"rgfx¿ hlt hl6n /
c;+Vo xF'b} hfG5g Tolt g} s'g} Pp6f s]Gb|n] tL ;a} ;"rgf ;+sng u/]/
/fVg] sfo{ klg c;Dej xF'b} hfG5 . dfu / cfk"lt{sf] of] lg/Gt/ kl/jt{g
x'g] kl/l:yltaf/] s'g} Ps s]Gb|n] slxNo} klg k"0f{ hfgsf/L lng / To;nfO{
plrt ¿kdf tTsfn k|jfx ug{ ;Sb}g .
k|lt:kwf{df – / s'g} cfly{s of]hgf gxF'bf – oL ;"rgfnfO{ d"No k|0ffnLn]
:jtM ;+sng u/]/ /fVb5 . s'g} OlGhlgo/n] dfkgsf sfF6fx¿ lgofn]
bf;Tjsf] af6f]
40
h:t}, pBdLx¿n] cfkm"nfO{ cfjZos x'g] d"Nox¿ ;ts{tfk"j{s lgofn]/,
cfkmgf] ultljlwnfO{ ahf/sf] jftfj/0f;Fu d]n vfg] u/L cfkm}+ kl/jt{g
ub{5g . o; k|0ffnL;Fu bfFh]/ x]bf{ s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnL cToGt k|frLg,
¿l9jfbL, k|efjxLg / Psbd} ;+sL0f{ b]lvG5 . olb xfdL cf}Bf]lus ljsf;sf
nflu s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnLd} lge{/ eP/ a;]sf] eP cfh;Ddsf]
cf}Bf]lus ljz]if1tf / nlrnf]kg zfob} xfl;n uYof}{+ xf]nf . s'g} s]Gb|Ls[t
lgsfon] of]hgf agfP/ ;[hgf ug{ gnufPsf] eP/ g} dfgjLo ;Eotf /
ljsf; cfhsf] cj:yfdf cfOk'Ug ;Dej ePsf] xf] . lbg k|ltlbg cfly{s
hl6ntf j[l4 x'Fb} hfFbf To;sf] ;dfwfgsf nflu s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnLsf]
cfjZostf a9g'sf] ;f6f] k|lt:kwf{df e/ kg{'kg{] cj:yf a9b} uO/x]sf] 5 .
k|ljlwsf] sf/0fn] w]/} If]qdf k|lt:kwf{ c;Dej ePsf] 5 / xfdL ;fd'
/x]sf] ljsNk eg]sf] pTkfbgdf lghL jf ;/sf/L Psflwsf/nfO{ :jLsfg{' g}
xf] eGg] ts{x¿ klg g;'lgg] xf]Ogg . t/ o;sf] sf/s k|ljlwsf] ljsf;
geO{ w]/} b]zn] ckgfPsf] gLlt g} /x]sf] b]lvG5 .
o;sf af/]df ;a}eGbf uxg cWoog, s'g} klg b[li6n] pbf/jfbL ;f]rlt/
em'sfj gePsf] æcNksfnLg /fli6«o ;ldltÆn] u/]sf] kfOG5 h;sf] lgisif{
o; k|sf/ 5 M
7"nf pBf]ux¿sf] k|efjsfl/tf pRr x'G5 eGg] s'/fsf] clxn];Dd
k'li6 x'g ;s]sf] 5}gÙ k|lt:kwf{nfO{ dfg{] lsl;dsf kmfObfx¿ s]xL klg
kfOPsf] 5}g ====To;}n] 7"nf pTkfbsx¿n] cfkmgf] cfsf/sf] kmfObf
p7fpFb} cGttf]uTjf k|lt:kwf{nfO{ 7fpF lbb}gg eGg] lgisif{nfO{ :jLsfg{
;ls+b}g === Psflwsf/x¿ w]/}h;f] cj}w¿kdf ul/Psf] ldn]dtf] / o;nfO{
k|jw{g ug{] ;fj{hlgs gLltsf] k|ltkmnsf ¿kdf b]lvPsf 5g . o:tf
ts{x¿sf] o'lQm;+ut cfnf]rgf u/L Psflwsf/nfO{ k|jw{g ug{] ;fj{hlgs
bf;Tjsf] af6f]
41
gLltx¿ vf/]h u/]/ k'gM klg k|lt:kwf{sf nflu pko'Qm jftfj/0f ;[hgf
ug{ ;lsG5 .
Psflwsf/ vf]Hg] JolQmx¿ cfkmgf] kmfObfsf] ;+/If0f ug{ s;/L
/fHosf] k5fl8 s'b5g eGg] s'/f w]/}n] /fd|f];Fu a'em]sf 5g . ;+o'Qm /fHo
cd]l/sfdf klg ;+/If0fjfbL gLltn] ubf{ g} Jofkf/df Psflwsf/sf] hGd
eof] . hd{gLdf ;g !*&* b]lv l;lG8s]6sf] j[l4nfO{ ;fj{hlgs gLltn]
k|f]T;flxt ub}{ cfPsf] 5 . /fHosf] ;xof]udf …j}1flgs of]hgfÚ lgdf0f{ /
…pBf]usf] ;'lgof]lht pTkfbgdfÚ ;a}eGbf 7"nf] k/LIf0f klxnf] k6s hd{gLdf
g} ePsf] lyof] h;n] ubf{ ToxfF Psflwsf/ ePsf 7"nf pBf]ux¿sf] hGd
eof] . k|lt:kwf{nfO{ bdg ug{] hd{gLsf] ToxL ;'lgof]lht gLltnfO{ xfdL
…of]hgfÚ elg/x]sf 5f}+ .
;+ul7t k"FhL / ;+ul7t >d, oL b'j}n] pBf]udf Psflwsf/nfO{ ;dy{g
ug{] gLlt ckgfpF5gÙ To;}n] b'j} vt/fk"0f{ x'G5g . xfn;fn} b]lvPsf]
Psflwsf/df ePsf] j[l4 klg oL b'O{ aLrsf] ldn]dtf]n] ubf{ xf] . o;af6
ljz]if kxF'r ePsf >ldsn] pkef]Qmfsf vr{df / vf; u/L sd ;+ul7t
kF"hLaf6 ;~rflnt pBf]usf >ldssf] vr{df Psflwsf/sf] kmfObf
cfkmgf] xftdf kf/]sf] b]lvG5 .
s]Gb|Ls[t of]hgftkm{sf] cleofg lgotjz ul/g] lqmofsnfksf] k|ltkmn
xf] . s'g} afXo kl/l:yltn] xfdLnfO{ o:tf] of]hgf agfpg afWo kfb}{g .
s] of]hgfn] xfdLnfO{ lhDd]jf/Laf6 d'Qm u/fp“5 <
cfkmgf] sfdsf] Jojxfl/s kIf a'emg] w]/} of]hgfsf/x?nfO{ yfxf x'G5
ls lgb]{lzt cy{tGqnfO{ tfgfzfxL zf;gn] dfq ;+rfng ug{ ;S5 .
bf;Tjsf] af6f]
42
ljljw ljifo jf If]qsf lqmofsnfksf] hl6n ;+hfn rnfpgsf nflu
lj1x¿sf] ;d"x cfjZos k5{ . To;dfkm{t of] k|lqmof rnfpg] tfgfzfxL
zf;ssf] xftdf /x]sf] lg/+s'z zlQmnfO{ nf]stflGqs k|lqmofn] cNemfpg'
x'Fb}g eGg] of]hgfsf/x¿n] /fd|/L af]w u/]sf x'G5g . pgLx¿ of] tfgfzfxL
k|j[lQ cfly{s lqmofsnfkdf …dfqÚ ;Lldt x'G5 eg]/ xfdLnfO{ cfZjf;g
lbG5g . o;sf ;fy}, o;/L cfkmgf] hLjgsf] sd dxTjk"0f{ kIfaf6
clnslt :jtGqtf Tofu ubf{ xfdLn] cem pRr d"No / dfGotf k|fKt
ug{] :jtGqtf kfpF5f}+ eGg] klg ;DemfOG5 . kmn:j¿k /fhgLlts If]qdf
tfgfzfxL zf;gsf] 3f]/ eT;{gf ug{]x¿ klg cfly{s If]qdf ToxL
tfgfzfxLsf] kl5 nfUb5g .
o:tf ts{x¿ xfd|f] r]tgfnfO{ nf]Eofpg] lsl;dn] k|:t't ul/Psf x'G5g .
x'g klg, s]Gb|Ls[t of]hgfn] xfdLnfO{ …sd dxTjk"0f{Ú lhDd]jf/Laf6 d'lQm
lbnfO{ ;/n hLjg – pRr ljrf/sf] uf}/jk"0f{ lhGbuL lhpg ;Dej
agfpFYof] eg], o:tf] cfbz{ p2]ZonfO{ s;n] c:jLsf/ ug{ ;Snf <
cfly{s ;fWonfO{ hLjgsf cGo ;fWoaf6 5'6ofpg ;ls+b}g . …cfly{s
k]|/sÚ eg]/ unt gfds/0f ul/P klg Tof] ;fdfGo cj;/sf] OR5f dfq
xf] . olb xfdL k};fsf nflu sfd u5f{}+ eg] To;sf] sf/0f xf] – k};fn] xfd|f]
k|of;sf] kmn ef]u ug{sf nflu ;a}eGbf a9L cj;/ k|bfg u5{ . Psrf]l6
sdfPkl5 xfdL cfkm"n] sdfPsf] k};f hxfF rfXof] ToxL+ vr{ ug{ ;S5f}+ .
k};fsf] ;Lldttfn] ubf{ g} xfdL ul/aL;Fu} cfpg] cefj dx;'; u5f{}+ . Tof]
cefjsf] k|ltlglwTj k};fn] u5{ . To;}n] w]/}n] k};fk|lt gsf/fTds ;f]r
/fVb5g . t/ j:t'tM k};f dfG5]n] cfljisf/ u/]sf] :jtGqtfsf] ;a}eGbf
7"nf] ;fwg xf] . clxn]sf] ;dfhdf klg ul/a JolQmnfO{ k};fn] g} cj;/sf
;a}eGbf a9L 9f]sfx¿ vf]lnlbG5 – ljutsf k':tfsf wgL;Fu klg gePsf
cj;/sf 9f]sfx¿ p;sf ;fd' v'nf x'G5g .
bf;Tjsf] af6f]
43
olb ;dfhjfbLx¿n] eg]h:t} …cfly{s k|]/sÚnfO{ x6fP/ u}/–df}lb|s
cfwf/df sfd nufpg yfNof}+ eg] xfdLn] k};fsf]] jf:tljs dxTj ;fFRr}
a'emg ;Sg]5f}+ . olb sfdsf] kfl/>ldssf ¿kdf k};f glbP/ To;sf] ;§f
;fj{hlgs ;Ddfg of ljlzi6 kmfObf of cGo JolQmdflysf] zlQm of /fd|f]
vfgf of jf;:yfg of k9g / 3'Dgsf nflu cj;/ lbOg yfNof] eg] sfd
ug]{ JolQmn] cfkmgf] OR5f cg'¿k s]xL klg 5fGg kfpFb}g . ;fy}, h;n]
Tof] k|ltkmn k|bfg u5{ p;n] sqf] k|ltkmn lbg] / Tof] k|ltkmn s;/L
k|of]u ug{] eGg] s'/f klg lglZrt ul/lbG5 .
o;/L of]hgfsf/x¿sf cg';f/ pgLx?n] jfrf ug]{ u/]sf] tyfslyt cfly{s
:jtGqtfn] xfdLnfO{ cfkmgf] cfly{s ;d:of ;'Nemfpg] cleef/faf6 d'Qm
u/fpF5 / To;sf nflu pgLx¿n] g} xfd|fnflu sltko s6' 5gf}6x¿ klg
ul/lbG5g . cfw'lgs ;+;f/df xfdL cfˆgf] hLjgsf] nueu x/]s kIfdf
c¿df lge{/ 5f}+ . To;}n], cfly{s of]hgfn] xfd|f] ;Dk"0f{ hLjgnfO{ g}
lgb{]lzt ul/lbG5 . xfd|f cfwf/e"t cfjZostfb]lv kl/jf/ / ;fyLefO;Fusf]
;DaGw;Dd, xfdLn] ug{] sfdsf] k|s[ltb]lv vfnL ;do s;/L latfpg]
eGg] s'/f;Dd, o:tf] s'g} klg kIf x'Fb}g h;dfly of]hgfsf/x?sf] kx'Fr /
lgoGq0f gk'u]sf] xf]; . xfdLnfO{ cfkmgf] cfo OR5f cg';f/ vr{ ug{ lbP
klg, xfd|f] lghL hLjgdfly of]hgfsf/sf] lgoGq0f 36]/ hfFb}g lsgeg]
;Dk"0f{ pTkfbg g} pgLx¿sf] xftdf x'G5 .
k|lt:kwf{Tds ;dfhdf olb Ps JolQm jf lgsfon] xfd|f] dfu k"/f ug{
dfg]g eg] xfdL csf{] JolQm jf lgsfodf hfg ;S5f}+ eGg] tYodf xfd|f]
…5gf}6sf] :jtGqtfÚ cfwfl/t 5 . t/ olb xfdLdfem Psflwsf/ k|fKt
JolQm of lgsfo 5 eg] xfdL p;sf] OR5fsf] lzsf/ aGg k'U5f}+ . /, ;Dk"0f{
cy{tGqnfO{ lgb{]lzt ug{] s'g} klg JolQm of lgsfoeGbf 7"nf] / zlQmzfnL
Psflwsf/ ePsf] c? sf]xL x'g} ;Sb}g .
bf;Tjsf] af6f]
44
o:tf] Psflwsf/Ln] xfdLnfO{ s] lbg] / s'g zt{df lbg] eGg] ;Dk"0f{ lg0f{o
ug{] zlQm af]s]sf] x'G5 . p;n] s'g ;fdfg pknAw u/fpg] / slt pknAw
u/fpg] eGg] dfq xf]Og, Tof] ;fdfg s'g ;d"x / If]qdf slt afF8g] eGg]
;d]t lg0f{o u5{ . o;n] s;}nfO{ klg rfx] cg';f/ lje]bsf/L Jojxf/ ug{
;S5 . xfdLn] s] kfpg] eGg] s'/f cfkmgf] OR5f / rfxgf cg';f/ geO{
c¿ s;}sf] ljrf/ / rfxgfdf lge{/ x'G5 .
o;/L s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnLdf s'g} zlQms]Gb|sf] OR5fn] xfd|f] b}lgs
hLjgnfO{ lgb]{lzt u5{ . of] oyf{y pTkfbssf] hLjgdf cem s8f ¿kdf
nfu" x'G5 . xfd|f] sfd tyf Joj;fo xfd|f] hLjgsf] dxTjk"0f{ lx:;f xf]
/ k|foM cfkmgf] sfdn] g} xfdL sxfF / s;sf] dfem a:g] eGg] lg0f{onfO{
lgb{]lzt u5{ . To;}n] cfˆgf] v'zLsf nflu xfdLn] s] sfd ug{] eGg]
:jtGqtf cfkm"n] sdfPsf] k};f km';{bsf] ;dodf s;/L vr{ ug{] eGg]
:jtGqtfeGbf dxTjk"0f{ 5 .
cfbz{ ;+;f/df klg of] :jtGqtf ;Lldt x'G5 . w]/} sd dflg;nfO{ dfq
cg]sg k]zfdWo] 5gf}6 ug]{ cj;/ k|fKt x'G5 . t/ sd;]sd xfdLn]
s]xL t :jtGqtf kfPsf 5f}+ / c¿n] xfd|fnflu 5flglbPsf] k]zfdf
afFlwPsf t 5}gf}+ . cfkm"n] ub{} u/]sf] s'g} sfd Psbd} dg k/]g eg]
clnslt s8f kl/>d / s]xL Tofu u/]/ csf{] k]zfdf nfUg t ;S5f}+ .
of] s'/f lgs} dxTjk"0f{ 5 . h:tf];'s} cys k|of; u/] klg xfdL cfkmgf]
kl/l:yltnfO{ kl/jt{g ug{ ;Sb}gf}+ eGg] 1fgn] Tof] kl/l:ylt a]xf]g{ cem
ufx|f] kf5{ . s'g} Pp6f 7"nf] oGqdf Pp6f ;fgf] lsNnf x'g' Tolt /fd|f]
kl/l:ylt gxf]nf . t/ of]eGbf s}of}+ u'0ff g/fd|f] kl/l:ylt eg]sf] Tof] oGq
5f8]/ csf{lt/ hfg] :jtGqtf ;dfKt x'g' / ToxL oGq / xfd|fnflu c¿n]
5flglbPsf pg} xflsdx¿;Fu afFlwg'kg{] cj:yfsf] ;[hgf x'g' xf] .
bf;Tjsf] af6f]
45
jt{dfg ljZjdf xfdL;Fu /x]sf 5gf}6sf ljsNk / cj;/x¿ a9fpg w]/}
sfd ug{ ;lsG5 . t/ of]hgfn] xfdLnfO{ o;sf] 7Ls ljk/Lt lbzfdf
nfG5 . of]hgfn] ljleGg Jofkf/ / k]zfdf pknAw x'g] /f]huf/Lsf cj;/
of kfOg] kfl/>lds of b'j}nfO{ lgoGq0f ug{'k5{ . of]hgfsf] klxnf] kfOnf
eg]s} ltgnfO{ lgoGq0f / k|ltaGwleq ;Lldt ug{' xf] .
k|lt:kwf{Tds ;dfhdf w]/}h;f] s'/fx¿ s'g} g s'g} d"Nodf lsGg
;lsG5 . o:tf] d"No k|foM Hofb} pRr klg x'G5 . s'g} Ps s'/f kfpgsf
nflu xfdLn] csf]{ s'/f Tofu ug{'k5{ . oBlk :jtGqtf gx'g' egsf] cfb]z
tyf lgodx¿ kfngf ug'{kg]{ l:lytsf] ;[hgf xf] .
dfG5]x¿n] ufx|f] sfd 5gf}6 ug{ grfxg' cgf}7f] s'/f xf]Og . t/ w]/} sdn]
dfq o:tf] 5gf}6 c¿ s;}n] ul/lbof]; eGg] rfxG5g . pgLx¿sf] rfxgf
;s];Dd o:tf] 5gf}6 ug{' g} gk/] x'GYof] eGg] x'G5 . sfdsf] 5gf}6 /
cfly{s cj:yfaLrsf] ;DaGw pgLx¿n] a'em]sf x'G5g .
d'n'sdf cfly{s ;d:of 5}g eGg] sfNklgs ;f]rnfO{ yk k'li6 ug{
of]hgfa4 cy{tGqn] k|lt:kwf{Tds k|0ffnLeGbf Hofbf pTkfbg lbG5 eGg]
bfaL ul/G5 . t/ cfly{s ;d:of cWoog ug{] w]/}n]] of] bfaLnfO{ c:jLsf/
ub}{ uPsf 5g . ;dfhjfbL lrGtg af]s]sf w]/} cy{zf:qL] ;d]t of]hgfa4
cfly{s k|0ffnLn] k|lt:kwf{Tds k|0ffnLsf] hlt dfq pTkfbg ug{ ;Sof] eg]
klg v';L x'G5g . o;eGbf klg a9L, cfhef]ln of]hgfsf] k}/jL ;dtfd"ns
ljt/0f xfl;n ug{sf nflu eg]/ ul/G5 . xfdL s;n] s] s'/f slt kfpg]
eGg] s'/f lgwf{/0f ug{ rfxG5f}+ eg] ;Dk"0f{ cy{tGq g} of]hgfa4 ¿kdf
cl3 nfg'kg{] x'G5 eGg] s'/fdf s;}sf] ljdlt gxf]nf .
bf;Tjsf] af6f]
46
t/ k|Zg of] p75 sL s;}n] cfkm"n] cfb{z 7fg]sf] Gofo k|flKtsf nflu
xfdLn] r'sfpg' kg]{ d"No cy{tGqsf] v'nfkg b'?kof]u u/]/ ePsf] bdg
/ c;Gtf]if eGbf lgs} u'0ff 7"nf] x'G5 . ha ;/sf/n] ;DklQsf] ljt/0f
k|0ffnL lgdf{0f ug{ yfN5 ta of] s'g l;4fGtaf6 k]|l/t x'g'k5{ < o;sf]
pQ/ s]jn Pp6f l;4fGt of lgodn] dfq lbg ;S5 / Tof] xf] M ;a}
JolQmsf] k"0f{ ;dfgtfsf] l;4fGt . olb o;nfO{ :jLsf/ ug]{ xf] eg]
sd;]sd cf}lrTok"0f{ ljt/0fsf] c:ki6 cjwf/0ffdf s]xL :ki6tf kfpg
;lsG5 xf]nf . t/ ;fdfGotof, dfG5]n] o:tf] lsl;dsf] oflGqs ;dfgtf
rfx]sf xF'b}gg, / ;dfhjfbn] klg k"0f{ ;dfgtf geP/ æpRr ;dfgtfÆsf]
dfq afrf u/]sf] x'G5 .
t/ of] ;"qn] s'g} klg k|Zgsf] hjfkm lbg ;Sb}g . o;n] x/]s lg0f{o ubf{
s'g ;d"xeGbf s'g ;d"x a9L plrt xf] eGg] k|Zgsf] pQ/ klg lbFb}g /
lg0f{o ug{ vf;} d2t klg ub{}g . o;n] xfdLnfO{ s]jn …wgLaf6 ;Sbf]
lng'k5{Ú dfq eG5 . t/ To;/L lnOPsf] ;DklQsf] ljt/0f ug{] a]nfdf eg]
Tof] æpRr ;dfgtfÆsf] ;"qdf Wofg} lbOFb}g .
cfly{s :jtGqtfljgfsf] /fhgLlts :jtGqtf cy{xLg dflgG5 . of] s'/f
;To xf], t/ xfd|f of]hgfsf/x¿n] nufPsf] cy{eGbf 7Ls ljk/Lt cy{df .
cfly{s :jtGqtf cGo ;a} :jtGqtfsf] k"j{zt{sf] ¿kdf /x]sf] 5 . t/
of] eg]sf] ;dfhjfbLx¿n] xfdLnfO{ afrf u/]sf] æcfly{s lhDd]jf/Laf6
d'lQmÆ xf]Og . æcfly{s lhDd]jf/Laf6 d'lQmÆn] xfdLnfO{ 5gf}6 ug{] cj;/af6
jl~rt u5{ . cfly{s :jtGqtf eg]sf] t cfly{s lqmofsnfkdf ;+nUg x'g
kfpg] :jtGqtf xf], h;df 5gf}6 ug{] clwsf/ ;Fu;Fu} Tof] clwsf/;Fu
hf]l8Psf] hf]lvd / bfloTj klg ;d]l6G5 .
bf;Tjsf] af6f]
47
b'O{ lsl;dsf] ;'/Iff
;dfhjfbLx¿n] afrf ug{] cfly{s :jtGqtfsf] ldYofnfO{ æcem Goflos
cfly{s ;'/IffÆ eg]/ k|:t't ul/G5 / of] :jtGqtfsf nflu ckl/xfo{
zt{ xf] klg elgG5 . s]xL xb;Dd of] ;To klg xf] / dxTjk"0f{ klg 5 .
cfkmgf] ldlxg]taf6 cfkm+} cl3 a9g ;S5' eGg] cfTdljZjf; gePsfx¿;Fu
;an rl/q / ;f]rsf] cfTdlge{/tfsf] ck]Iff klg ug{ ;ls+b}g .
t/ ;'/Iff b'O{ lsl;dsf x'G5g . Ps M ;a}sf nflu afFRg kfpg] Go"gtd
cfly{s cj:yfsf] k|Tofe"lt ug{] ;'/Iff / b'O{ M s'g} JolQm of ;d"xljz]ifnfO{
Pp6f lglZrt hLjg:t/sf] k|Tofe"ltsf nflu ul/g] ;'/Iff .
cd]l/sf jf a]nfot h:tf wgL ;dfhn] c¿ s;}sf] :jtGqtf xgg gu/L
;a}sf nflu klxnf] lsl;dsf] ;'/Iffsf] k|Tofe"lt ug{ vf;} cK7of/f] kb}{g .
egfOsf] dtna M :j:y hgzlQmsf nflu Go"gtd ufF;, af; / skf;sf]
Joj:yf . /, JolQmn] u/]sf] ladfn] gEofpg] lsl;dsf] b'3{6gfsf nflu
/fHosf tk{maf6 kof{Kt ;fdflhs ladf ug{ klg ufx|f] gxf]nf .
t/ bf];|f] lsl;dsf] ;'/Iffsf nflu of]hgf agfpFbf rflx+ ;a}eGbf w]/} 3ft
:jtGqtfnfO{ g} k'U5 . of] eg]sf] s'g} vf; JolQm of ;d"xsf] cfodf x|f;
gcfcf]; eg]/ agfOg] of]hgf xf] .
olb s'g} k]zf of Jofkf/n] /fd|f] ul//x]sf] 5 / To;sf] d'gfkmf xfn k|fKt
ul//x]sf JolQm jf ;d"xdf dfq ;Lldt ug]{ p2]Zon] c¿nfO{ Tof] k]zf
of Jofkf/df cfpg glbg] lsl;dsf] k|fjwfg /fVg] xf] eg] Tof] ;+/If0fjfbL
Joj:yf x'G5 . o:tf] Joj:yfdf s'g} k]zf of Jofkf/ /fd|/L ;+rfng ug{
g;s]sfx¿n] hfg] csf]{ 7fpF ;d]t /xFb}g . kmn:j¿k x/]s kl/jt{gn]
bf;Tjsf] af6f]
48
a]/f]huf/Lsf] b/ a9fpFb} hfG5 . vf; JolSt jf ;d"xx¿sf] ;'/Iff /
;+/If0f ul/Psfn] g} uPsf] bzsdf w]/} xb;Dd a]/f]huf/L / c;'/Iff
a9]sf] 5 .
vf; ;d"x / k]zfsf] ;+/If0f u/]/ ;+s'rg ePsf] ;dfhdf tL k]zf / ;d"x
aflx/ kg{]x¿sf] g}/fZo / nfrf/L To;sf] cg'ej ug{]x¿n] dfq a'emg
;S5g . clxn];Dd klg, kxF'r gePsf pTkfbsnfO{ kxF'r ePsf / ;+/lIft
pTkfbsx¿n] u/]sf] zf]if0f s'g} ju{n] c¿ ju{dfly u/]sf] zf]if0feGbf qm"/
5 . of] k|lt:kwf{nfO{ …ljlgodgÚ u/]s} sf/0fn] ;Dej ePsf] xf] . ;Lldt
d"No / Hofnfb/sf] …:yfloTjÚ sfod ug{] gfddf of k|lt:kwf{sf nflu
ul/Psf] ljlgodgn] w]/} xflg k'¥ofPsf] 5 . o:tf] cEof;n] s]xL ;d"xsf]
cfonfO{ ;+/If0f u/] tfklg afFsL hgtfsf] cj:yf emg sdhf]/ t'NofpF5 .
cd]l/sf / a]nfotdf klg k|lt:kwf{nfO{ æljlgodgÆ ub{}, d"No /
Hofnfb/nfO{ …:yfloTjÚ lbg] o:tf cEof;x¿ a9bf] qmddf 5g . o;/L s'g}
Ps ;d"xnfO{ ;'/Iff lbFbf csf{] ;d"xsf] c;'/Iff a9b} hfG5 . olb s;}nfO{
Pp6f 36a9 eO/xg] s]ssf] lglZrt efusf] k|Tofe"lt lbOG5 eg] afFsLn]
vfg kfpg] 6'qmfsf] efu tndfly eO{ g} /fV5 . o;af6 k|lt:kwf{n] k|bfg
ug{] ;a}eGbf dxTjk"0f{ tTj, æcj;/sf] ljljwtfÆ sd xF'b} hfG5 .
;'/Iffsf nflu /fHoaf6 ;dly{t afWofTds k|fjwfgx¿n] bL3{sfndf
;dfhdf k|ultzLn ¿kfGt/0f lnP/ cfPsf 5g . o:tf] ¿kfGt/0fdf
hd{gL cl3 5 / cGo b]zx¿ To;nfO{ k5ofpFb}5g . t/ of] ljsf;qmdnfO{
b|'t ult lbP/ ;xof]u k'¥ofpg]] ;dfhjfbL l;sfOsf] csf{] kIf klg 5 .
o:tf l;sfOx¿n] cfly{s hf]lvd af]s]sf ;a} lqmofsnfkx¿ / hf]lvd
p7fP/ kfpg ;lsg] kmfObf -hf] ;Lldt JolQmx¿n] dfq kfpg ;S5g_sf]
pk]Iff u5{g .
bf;Tjsf] af6f]
49
klxn]sf] k':tfaf6 æpBf]u vf]n]/ hf]lvd p7fpg'eGbf tna lnP/
;'/lIft hflu/ vfg' /fd|f] k]zf xf]Æ eGg] ;'g]/ cfPsf] clxn]sf] o'jf
k':tfn] hflu/ /f]Hof] eg]/ xfdLn] cf/f]k nufpg ldNb}g . clxn]sf] o'jf
k':tf o:tf] ljZjdf x's{]sf] 5 hxfF ljBfnodf xf]; jf ;~rf/dfWoddf,
Jofkf/ cyjf pBf]u u/]/ d'gfkmf sdfpg'nfO{ cg}lts eg]/ lrq0f ul/Psf]
5 . !)) hgf dflg;nfO{ /f]huf/L lbg'nfO{ pgLx¿sf] zf]if0f eg]/ JofVof
ul/G5 clg tLeGbf a9LnfO{ cfb]z lbP/ o'4df k|of]u ug{] k|j[lQnfO{ k|z+;f
/ ;Ddfg ul/G5 .
j[4 k':tfsf w]/}nfO{ of] cltzof]lQm nfUnf t/ s'g} ljZjljBfnosf]
lzIfssf] lbgfg'lbgsf] cg'ejn] o;nfO{ k'li6 u5{ . k"FhLjfb lj¿4sf]
;g;gLk"0f{ ckmjfxn] ubf{ xfd|f d"No / dfGotfdf w]/} 7"nf kl/jt{g
cfO;s]sf 5g . o;/L abln+b} uPsf d"No / dfGotfsf cfwf/df cfkmgf
ePsf ;+:yfx¿nfO{ klg xfdLn] kl/jt{g u¥of}+ eg], clxn];Dd pRr dfGb}
cfPsf d"No / dfGotfnfO{ Wj:t t kfg]{5}gf}+ eGg] k|Zg lgs} uDeL/ 5 .
clxn] xfdLn] ;fdgf ul//x]sf] åGå cfwf/e"t ¿kdf k/:k/lj/f]wL b'O{
;fdflhs ;+/rgf aLrsf] åGå xf] h;nfO{ w]/}h;f] Jofkfl/s / ;}lgs
eg]/ lrlgG5 . b'j}df 5gf}6 / Tof] ;Fu;Fu} cfpg] hf]lvd ls t JolQmsf]
xftdf x'G5 of JolQm b'j}af6 d'Qm x'G5 . ;}lgs k|0ffnLdf sfd / sfdbf/
b'j}sf] lgwf{/0f s'g} clwsf/ ;DkGg lgsfon] u5{ / ToxfF JolQmnfO{ ;Dk"0f{
¿kdf cfly{s ;'/Iff k|bfg ul/Psf] x'G5 . oBlk, of] ;'/Iff :jtGqtfsf]
k|ltaGw / ;}lgs hLjgsf] cg'qmd ;Fu;Fu} hf]l8P/ cfpF5 . of] ;'/Iff
Aof/]sleqsf] ;'/Iff xf] .
:jtGqtfsf] afgL k/]sf] ;dfhdf ;'/Iffsf nflu oqf] d"No r'sfpg sd}
JolQm dfq tof/ xf]nfg . t/ clxn]sf gLltx¿n] eg] o:tf] kl/l:ylt
;[hgf ub{}5g, hxfF ;'/Iffsf] rfxgf :jtGqtfsf] rfxgfeGbf a9L x'G5 .
bf;Tjsf] af6f]
50
olb xfdL JolQmut :jtGqtfnfO{ Wj:t ug{ rfxb}gf}+ eg] lgaf{w ¿kdf
k|lt:kwf{nfO{ sfd ug{ lbg'k5{ . ;a} hgfsf nflu Pp6f Go"gtd ;dfg
:t/ sfod x'g'k5{ clg s'g} vf; ju{nfO{ kmfObf k'¥ofpg] lsl;dsf]
;'/Iff / ;+/If0fnfO{ vf/]h ug{'k5{ . s'g} ju{sf]] kmfObf / ltgsf] ljz]if :t/
sfod /fVg c¿nfO{ To; If]qdf cfpg glbg] k|fjwfg v8f ug]{ lsl;dsf
axfgfx¿ xfdLn] cfh} TofUg'k5{ .
xfd|f] gLltsf] Pp6f d'Vo p2]Zo ul/aLsf /]vfd'lg ePsfx¿nfO{ s;/L
;'/Iff k|bfg ug{] eGg] x'g'k5{ eGg] s'/fdf ljdlt 5}g . t/ :jtGqtfsf]
pkxf; ub{} ;'/Iffsf] u'gufg ufpg] clxn]sf a'l4hLjLx¿sf] k|j[lQeGbf
3fts c¿ s]xL gxf]nf . xfdLn] :jtGqtf l;Q}df cfpFb}g / o;sf]
;+/If0fsf] nflu s]xL ef}lts Tofu ug{ ;Sg'k5{ eGg] kf7 k]ml/ k9g
cTofjZos ePsf] 5 .
;du|df, xfdLn] :jtGqtfdflysf] k"0f{ ljZjf;nfO{ k'gM xfl;n ug'{kg]{ a]nf
cfO;s]sf] 5 . o;} ;Gbe{df, a]Ghfldg k|mf+slngsf] Pp6f egfO ;Dk"0f{
/fi6«sf ;fy} x/]s JolQmdfly klg nfu" x'G5 M æs]xL cNksfnLg ;'/Iff
kfpgsf nflu cfkmgf] cfwf/e"t :jtGqtf a]Rg tof/ x'g]x¿ g :jtGqtf
g t ;'/Iffsf g} nfos x'G5g .Æ
;'Gb/ eljiotk{m
;'Gb/ eljio agfpgsf nflu xfdL;Fu gofF ;'?jft ug{] lxDdt x'g
cfjZos 5 . o;sf lglDt xfd|f] af6f]df dfgjLo q'l6n] v8f u/]sf
c8rgx¿ x6fpFb} JolQmsf] ;[hgzLntfnfO{ lj:tfl/t ug'{k5{ . s]Gb|Ls[t
of]hgfaf6 vf]lhg] ljsf;sf] af6f] 5f8]/ jf:tljs ljsf;sf] af6f]sf nflu
rflxg] jftfj/0f ;[hgf ug{'k5{ .
bf;Tjsf] af6f]
51
cem w]/} …of]hgfÚ rflxof] of ca …gofF Joj:yfÚ Nofpg'k¥of] eGg] gf/f cl3
;fg]{x¿df ;'Gb/ eljio ;[hgf ug{] lxDdt / b"/b[li6 xF'b}g . ltgLx¿n]
eg]sf] gofF Joj:yf pxL $) jif{ k'/fgf] Joj:yf xf] / ltgn] lx6n/sf]
b]vfl;sL ug{ afx]s c¿ s]xL hfGb}gg . of]hgfsf nflu rsf{] :j/
p7fpg]x¿ g} Tof] ljrf/af6 k|efljt 5g h;n] cfhsf] åGb / To;sf]
;fy;fy} cfPsf ;d:ofx¿nfO{ lgDTofPsf] 5 .
:jtGq dflg; ePsf] ;'Gb/ ;+;f/ ;[hgf ug{] xf] eg] To;sf] lgb{]zs
l;4fGt :ki6 5 M æJolQmsf] :jtGqtf k|jw{g ug{] gLlt g} ;fFrf] cy{df
k|ultzLn gLlt xf] .Æ
bf;Tjsf] af6f]
52
æn'sÆ klqsfdf k|yd k6s k|sflzt
bf;Tjsf] af6f]
sf6'{g ;+:s/0f
bf;Tjsf] af6f]
53
bf;Tjsf] af6f]
tkfO{+ v';Lk"j{s cfkmgf] :jtGqtf b]zsf] cy{tGq
kl/rfngsf] nflu Tofu ug{'x'G5 . aflx/L zq'x¿sf sf/0f
b]zdf ;}lgsLs/0f ug{ cTofjZos 5 eGg] a'emg'x'G5 .
o'4n] æ/fli6«o of]hgfdfÆ hf]8 lbG5======
!
bf;Tjsf] af6f]
54
bf;Tjsf] af6f]
o'4 ;dfKt x'g' cuf8L;Dd …zflGt :yfkgf ;ldltÚ lgdf{0f
ug'{kg{] ts{x? /flvG5 / ;Qfdf /lx/xg OR5's o'4sfnLg
æof]hgfsf/x¿n]Æ g} o; s'/fnfO{ k|f]T;fxg ul//x]sf x'G5g .
æof]hgfnfO{Æ clwsf+z JolQmx¿ sfod /fVg rfxG5g===
@
bf;Tjsf] af6f]
55
bf;Tjsf] af6f]
u|fdL0f If]qdf ls;fgx?sf nflu Ps cfzfjfbL of]hgf
agfOG5 . To:t} zx/L If]qdf cf}Bf]lus >ldsx?sf nflu
;f]lx cg';f/sf of]hgfx¿sf] lgwf{/0f ul/G5 . oxL cfwf/df
g} of]hgf cfof]usf nflu gofF æof]hgfsf/x¿sf]Æ 5gf}6
ul/G5 .
æof]hgfsf/x¿n]Æ Ps cfbz{ /fHosf] jfrf ub{5g======
#
bf;Tjsf] af6f]
56
bf;Tjsf] af6f]
zflGtsf] cfudg;Fu} gofF sfg"g lgdf{0f ug]{ PsfOsf] u7gdf ljjfb
x'Fb}g t/ æo'4df ljho k|fKt ug]{Æ h:tf] Pstf sfod /xFb}g .
of]hgfsf/x¿ cfltG5g . ah]6sf] s'g} ;|f]t geP tfklg x/]s
æof]hgfsf/;FuÆ cfkmg} ljz]if of]hgf x'G5 .
t/ pgLx¿aLr Pp6} cfbz{ /fHoaf/]df slxNo} ;xdlt
x'g ;Sb}g======
$
bf;Tjsf] af6f]
57
bf;Tjsf] af6f]
s]xL dlxgfsf] s;/tkl5 …of]hgfsf/x¿n]Ú ldn]/ c:yfoL
k|s[ltsf] of]hgf lgdf{0f u/] tfklg hgtfx? To; of]hgfdf
;xdt x'g ;Sb}gg . ls;fgsf nflu lgdf{0f ul/Psf] of]hgfn]
ls;fgsf] ;dy{g kfP klg sf/vfgf dhb'/ To; of]hgfsf]
lj/f]wdf pqG5g .
oBlk gful/sx¿ klg To; s'/fdf ;xdt x'g ;Sb}gg======
%
bf;Tjsf] af6f]
58
bf;Tjsf] af6f]
clwsf+z æ/fli6«o of]hgfsf/x¿Æ cToGt cfbz{jfbL :jefjsf
x'G5g / pgLx¿ hlxn] klg zlQm k|of]usf] ljkIfdf af]Nb5g .
pgLx¿ cfkmgf] ;+of]hgsf/L æof]hgfdfÆ hgtfsf] rdTsfl/s
;dy{g kfpg] cfzfdf /x]sf x'G5g .
æof]hgfsf/x¿Æ anhkmtL ;xdlt sfod ug]{ s'/fnfO{
3[0ff ub{5g=========
^
bf;Tjsf] af6f]
59
bf;Tjsf] af6f]
of]hgfsf/x¿ of]hgfnfO{ ;a}sf nflu æ:jLsfo{Æ agfpg]
k|oTg ub{5g=========
&
hgtfdfem Ps} k|sf/sf] b[li6sf]0f Nofpg] c;kmn k|of;df
æof]hgfsf/x¿n]Æ e|d km}nfpg] 7"nf] ;+oGq lgdf{0f ub{5g .
kl5 uP/ o:tf] ;+oGq g} ;Defljt tfgfzfxsf nflu cToGt
pkof]uL ;fljt x'g k'Ub5 .
bf;Tjsf] af6f]
60
;f]xL ;dodf /fi6«df a9bf] c:tJo:ttfn] lj/f]wsf sfo{qmdx?
lgDTofpF5 . To;dWo]sf cNklzlIftx? s'zn jQmfsf efif0fåf/f
k|efljt eO{ gofF kf6L{ vf]N5g .
bf;Tjsf] af6f]
;f]emf;femfx? ;xdt klg x'G5g==========
*
bf;Tjsf] af6f]
61
bf;Tjsf] af6f]
æof]hgfsf/x¿dfÆ 36bf] cfTdljZjf;=========
(
æof]hgfsf/x¿Æ hlt ;+zf]wg ub}{ hfG5g, o;n] ToxL cg'kftdf
;fdfGo Joj;fodf klg c;/ kfb}{ hfG5 . o; sfo{af6 ;a} hgtf
k|tfl8t x'G5g . o;kl5 hgtfn] oyfy{df æof]hgfsf/x¿n]Æ s'g}
klg sfo{ ug{ ;Sb}gg eGg] s'/f a'emg yfN5g .
of]hgf sfof{Gjog ug{
;Sg] Pp6f dfG5] vf]hf}+ .
bf;Tjsf] af6f]
62
xtf; dgl:yltdf æof]hgfsf/x¿n]Æ gofF /fhgLlts ;ªu7gsf]
g]t[TjnfO{ of]hgf kl/jt{g jf sfof{Gjog ug]{ / To;sf] kfngf ug{
nufpg clVtof/L k|bfg ub{5g . kl5, ;f]r] h:tf] gePdf pQm
g]t[TjnfO{ kl/jt{g ug{ ;lsG5 eGg] e|ddf pgLx? a:5g .
bf;Tjsf] af6f]
Ps æzlQmzfnL dflg;nfO{Æ /fHozlQm k|bfg ul/G5=======
!)
bf;Tjsf] af6f]
63
bf;Tjsf] af6f]
o;kl5 pQm /fhgLlts ;ªu7gn] /fHonfO{ g} lgoGq0f
ub{5======
!!
oxfF ;Dd cfO{k'Ubf b'ljwf olt pRr x'G5 sL gofF g]t[Tjk|lt s'g} klg
d"Nodfjkmfbf/Lsfodug{clgjfo{x'G5 .zfob,/fli6«oPstfalnof]
agfpg] gfddf OR5f ljk/Lt g} ePklg tkfO{+ :jodn] Tof] /fhgLlts
;ªu7gdf cfkm"nfO{ cfa4 u/fpg' x'g]5 .
bf;Tjsf] af6f]
64
x/]s tfgfzfxn] ;'?;'?df ax';ªVosnfO{ cfqmfds aGg
pTk|]l/t ub}{ cNk;ªVosnfO{ alnsf] af]sf] agfO{ pgLx? lj?4
Pp6f ;femf d'2f lgsfN5g . hd{gLsf] gfhL PstfnfO{ an k'¥ofpg
ox'bLx¿dfly ul/Psf] lje]b To:t} gsf/fTds p2]Zosf] lyof] .
bf;Tjsf] af6f]
gsf/fTds p2]Zo lgdf{0f ubf{ /fhgLlts ;ªu7gsf]
PstfnfO{ an k'Ub5========
!@
bf;Tjsf] af6f]
65
bf;Tjsf] af6f]
g]tfn] agfPsf] of]hgfsf] lj/f]wdf sf]xL af]Nb}g=========
!#
gofF u'Ktr/ k|x/Lx¿ cToGt lgb{oL x'g] x'gfn] lj/f]w ug{'
eg]sf] cfTdxTof ug{';/x x'g]5 . æof]hgfa4¿kdfÆ rNg] s'g}
klg /fHodf anhkmtL cfbz{ sfod u/fpg ;Sg] ;fdYo{nfO{
;b}j k|fyldstfdf /flvG5 . o;kl5 JolQmsf ;Dk"0f{ :jtGqtfsf]
x/0f x'G5 .
bf;Tjsf] af6f]
66
k|efjxLg eO;s]sf æof]hgfsf/x¿n]Æ k|lta4tf hgfPsf]
/f]huf/L 5gf}6sf] a[xt cj;/sf] afrf b'ef{Uojz e|d ;fljt x'G5 .
of]hgfsf/x?n] g slxNo} cfkmgf] k|lta4tf k'/f u/]sf 5g, g t
;S5g g} .
bf;Tjsf] af6f]
ca tkfO{+sf] k];f klg æof]hgfÆcg';f/ lgwf{l/t x'G5==========
!$
bf;Tjsf] af6f]
67
bf;Tjsf] af6f]
tkfO{sf] Hofnf klg æof]hgfcg';f/Æ g} lgwf{l/t
x'G5============
!%
Hofnfb/sf] lgwf{/0f nrstf/lxt / :j]R5fsf/L x'G5 . s]Gb|Lo
d'Vofnoaf6 of]hgfa4¿kdf ;~rfng x'g] /fHodf Hofnfb/
lgwf{/0fsf] of] ;+oGq cToGt cJojl:yt, cGofok"0f{ / c;kmn
x'G5 .
bf;Tjsf] af6f]
68
tfgfzfxL Joj:yfdf, lgotj; geP tfklg of]hgfsf/x¿n]
ljrf/x¿aLrsf] leGgtfnfO{ s'g} :yfg lbFb}gg . kf]:6/, /]l8of] /
5fkfx¿n] tkfO{+nfO{ ;b}j Pp6} em'6f] s'/f elg/x]sf x'G5g .
bf;Tjsf] af6f]
tkfO{+sf] j}rfl/s lrGtg klg æof]hgfa4Æ x'G5==========
!^
bf;Tjsf] af6f]
69
bf;Tjsf] af6f]
o;kl5 tkfO{+sf] dgf]/~hg klg æof]hgfa4Æ x'G5==========
!&
;}lgsLs/0f ePsf /fHox?df v]ns'b / dgf]/~hg h:tf s'/fx¿
klg ;fjwfgLk"j{s …of]hgfa4Ú ¿kdf ;~rfng ul/g] sfo{ ;+of]u
dfq xf]Og . Ps k6s ;'? ePkl5 æof]hgfsf/x¿Æ /f]lsg
;Sb}gg .
bf;Tjsf] af6f]
70
tkfO{+nfO{ hflu/af6 ank"j{s x6fpFbf To;nfO{ aGb'swf/Lx¿sf]
lgzfgf nufpg] cEof;sf] ¿kdf lnOG5 . klxn] h'g
s'/fnfO{ ;fdfGo q'6Lsf ¿kdf lnOGYof] ca Tof] s'/f /fHolj?4sf]
h3Go ck/fw dflgG5 . o;/L bf;Tjsf] af6f]sf] klg cGTo x'G5 .
bf;Tjsf] af6f]
tkfO{+nfO{ lbOg] ;hfo klg æof]hgfa4Æ x'G5==========
!*
Dashatwa ko Bato (Road to Serfdom in Nepali)

More Related Content

What's hot

Nepal pokhara armala sinkhole investigation final-report
Nepal pokhara armala sinkhole investigation final-reportNepal pokhara armala sinkhole investigation final-report
Nepal pokhara armala sinkhole investigation final-report
Bhim Upadhyaya
 
3. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 33. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 3
DIPECHO Nepal
 
7. flood and its manage dks 7
7. flood and its manage dks 77. flood and its manage dks 7
7. flood and its manage dks 7
DIPECHO Nepal
 

What's hot (12)

aaha sanchar weekly 8, rukum
aaha sanchar weekly  8, rukumaaha sanchar weekly  8, rukum
aaha sanchar weekly 8, rukum
 
Nepal pokhara armala sinkhole investigation final-report
Nepal pokhara armala sinkhole investigation final-reportNepal pokhara armala sinkhole investigation final-report
Nepal pokhara armala sinkhole investigation final-report
 
9. drought dks 9
9. drought dks 99. drought dks 9
9. drought dks 9
 
Final golden 1000 days communication campaign nirdesika, 2073
Final golden 1000 days communication campaign nirdesika, 2073Final golden 1000 days communication campaign nirdesika, 2073
Final golden 1000 days communication campaign nirdesika, 2073
 
3. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 33. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 3
 
7. flood and its manage dks 7
7. flood and its manage dks 77. flood and its manage dks 7
7. flood and its manage dks 7
 
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestionNepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
 
Disability Rights in Nepal: NAPD Magazine
Disability Rights in Nepal: NAPD MagazineDisability Rights in Nepal: NAPD Magazine
Disability Rights in Nepal: NAPD Magazine
 
Aksharica - 053 (अक्षरिका - ०५३)
Aksharica - 053 (अक्षरिका - ०५३)Aksharica - 053 (अक्षरिका - ०५३)
Aksharica - 053 (अक्षरिका - ०५३)
 
12. fire dks 12
12. fire dks 1212. fire dks 12
12. fire dks 12
 
Nepal- Total sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
Nepal- Total  sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...Nepal- Total  sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
Nepal- Total sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
 
Aksharica - 039 (अक्षरिका - ०३९)
Aksharica - 039 (अक्षरिका - ०३९)Aksharica - 039 (अक्षरिका - ०३९)
Aksharica - 039 (अक्षरिका - ०३९)
 

Similar to Dashatwa ko Bato (Road to Serfdom in Nepali)

8. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 88. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 8
DPNet
 
Malpot minha
Malpot minhaMalpot minha
Malpot minha
DPNet
 
11. windstromet dks 11
11. windstromet dks 1111. windstromet dks 11
11. windstromet dks 11
DPNet
 
बंगुरपालन ब्यवसाय पुस्तिका
बंगुरपालन ब्यवसाय पुस्तिका बंगुरपालन ब्यवसाय पुस्तिका
बंगुरपालन ब्यवसाय पुस्तिका
Growel Agrovet Private Limited
 
7. flood and its manage dks 7
7. flood and its manage dks 77. flood and its manage dks 7
7. flood and its manage dks 7
DPNet
 
2. d ks law and hs
2. d ks law and hs2. d ks law and hs
2. d ks law and hs
DPNet
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10
DPNet
 

Similar to Dashatwa ko Bato (Road to Serfdom in Nepali) (20)

आलु खेति.ppt
आलु खेति.pptआलु खेति.ppt
आलु खेति.ppt
 
Aksharica - 118 (अक्षरिका - ११८)
Aksharica - 118 (अक्षरिका - ११८)Aksharica - 118 (अक्षरिका - ११८)
Aksharica - 118 (अक्षरिका - ११८)
 
Tomato farming in poly house (प्लास्टिक घरमा गोलभेंडा खेती)
Tomato farming in poly house (प्लास्टिक घरमा गोलभेंडा खेती)Tomato farming in poly house (प्लास्टिक घरमा गोलभेंडा खेती)
Tomato farming in poly house (प्लास्टिक घरमा गोलभेंडा खेती)
 
8. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 88. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 8
 
Malpot minha
Malpot minhaMalpot minha
Malpot minha
 
11. windstromet dks 11
11. windstromet dks 1111. windstromet dks 11
11. windstromet dks 11
 
बंगुरपालन ब्यवसाय पुस्तिका
बंगुरपालन ब्यवसाय पुस्तिका बंगुरपालन ब्यवसाय पुस्तिका
बंगुरपालन ब्यवसाय पुस्तिका
 
Aksharica - 016 (अक्षरिका - ०१६)
Aksharica - 016 (अक्षरिका - ०१६)Aksharica - 016 (अक्षरिका - ०१६)
Aksharica - 016 (अक्षरिका - ०१६)
 
Aksharica - 040 (अक्षरिका - ०४०)
Aksharica - 040 (अक्षरिका - ०४०)Aksharica - 040 (अक्षरिका - ०४०)
Aksharica - 040 (अक्षरिका - ०४०)
 
Aksharica - 033 (अक्षरिका - ०३३)
Aksharica - 033 (अक्षरिका - ०३३)Aksharica - 033 (अक्षरिका - ०३३)
Aksharica - 033 (अक्षरिका - ०३३)
 
Aksharica - 080 (अक्षरिका - ०८०)
Aksharica - 080 (अक्षरिका - ०८०)Aksharica - 080 (अक्षरिका - ०८०)
Aksharica - 080 (अक्षरिका - ०८०)
 
Aksharica - 083 (अक्षरिका - ०८३)
Aksharica - 083 (अक्षरिका - ०८३)Aksharica - 083 (अक्षरिका - ०८३)
Aksharica - 083 (अक्षरिका - ०८३)
 
Aksharica - 047 (अक्षरिका - ०४७)
Aksharica - 047 (अक्षरिका - ०४७)Aksharica - 047 (अक्षरिका - ०४७)
Aksharica - 047 (अक्षरिका - ०४७)
 
Vegetables manual for ffs
Vegetables manual for ffsVegetables manual for ffs
Vegetables manual for ffs
 
7. flood and its manage dks 7
7. flood and its manage dks 77. flood and its manage dks 7
7. flood and its manage dks 7
 
Aksharica - 030 (अक्षरिका - ०३०)
Aksharica - 030 (अक्षरिका - ०३०)Aksharica - 030 (अक्षरिका - ०३०)
Aksharica - 030 (अक्षरिका - ०३०)
 
2. d ks law and hs
2. d ks law and hs2. d ks law and hs
2. d ks law and hs
 
Capsicum cultivation and marketing
Capsicum cultivation and marketingCapsicum cultivation and marketing
Capsicum cultivation and marketing
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10
 
Tomato flipchart
Tomato flipchartTomato flipchart
Tomato flipchart
 

More from Surath Giri

More from Surath Giri (11)

Policy Options for Improved Electricity Transmission System in Nepal
Policy Options for Improved Electricity Transmission System in NepalPolicy Options for Improved Electricity Transmission System in Nepal
Policy Options for Improved Electricity Transmission System in Nepal
 
Nepal Economic Summit 2014 Declaration
Nepal Economic Summit 2014 DeclarationNepal Economic Summit 2014 Declaration
Nepal Economic Summit 2014 Declaration
 
In Defense of Global Capitalism by Johan Norberg
In Defense of Global Capitalism by Johan NorbergIn Defense of Global Capitalism by Johan Norberg
In Defense of Global Capitalism by Johan Norberg
 
Competition Watch in Key Growth Sectors of Nepalese Economy
Competition Watch in Key Growth Sectors of Nepalese EconomyCompetition Watch in Key Growth Sectors of Nepalese Economy
Competition Watch in Key Growth Sectors of Nepalese Economy
 
Doing Business in Nepal: Ground Realities
Doing Business in Nepal: Ground RealitiesDoing Business in Nepal: Ground Realities
Doing Business in Nepal: Ground Realities
 
Analysis of the Performance of Public Enterprises in Nepal
Analysis of the Performance of Public Enterprises in NepalAnalysis of the Performance of Public Enterprises in Nepal
Analysis of the Performance of Public Enterprises in Nepal
 
Industrial Relations in Nepal : An Institutional Analysis
Industrial Relations in Nepal : An Institutional AnalysisIndustrial Relations in Nepal : An Institutional Analysis
Industrial Relations in Nepal : An Institutional Analysis
 
Foreign Direct Investment in Nepal : Towards Second Generation of Reforms
Foreign Direct Investment in Nepal : Towards Second Generation of ReformsForeign Direct Investment in Nepal : Towards Second Generation of Reforms
Foreign Direct Investment in Nepal : Towards Second Generation of Reforms
 
Contract Enforcement: The Practicalities of Dealing with Commercial Disputes ...
Contract Enforcement: The Practicalities of Dealing with Commercial Disputes ...Contract Enforcement: The Practicalities of Dealing with Commercial Disputes ...
Contract Enforcement: The Practicalities of Dealing with Commercial Disputes ...
 
Economic models during political transitions
Economic models during political transitionsEconomic models during political transitions
Economic models during political transitions
 
Economic Freedom of the World 2013 and Nepal
Economic Freedom of the World 2013 and NepalEconomic Freedom of the World 2013 and Nepal
Economic Freedom of the World 2013 and Nepal
 

Recently uploaded

{Qatar{^🚀^(+971558539980**}})Abortion Pills for Sale in Dubai. .abu dhabi, sh...
{Qatar{^🚀^(+971558539980**}})Abortion Pills for Sale in Dubai. .abu dhabi, sh...{Qatar{^🚀^(+971558539980**}})Abortion Pills for Sale in Dubai. .abu dhabi, sh...
{Qatar{^🚀^(+971558539980**}})Abortion Pills for Sale in Dubai. .abu dhabi, sh...
hyt3577
 
Powerful Love Spells in Phoenix, AZ (310) 882-6330 Bring Back Lost Lover
Powerful Love Spells in Phoenix, AZ (310) 882-6330 Bring Back Lost LoverPowerful Love Spells in Phoenix, AZ (310) 882-6330 Bring Back Lost Lover
Powerful Love Spells in Phoenix, AZ (310) 882-6330 Bring Back Lost Lover
PsychicRuben LoveSpells
 

Recently uploaded (20)

{Qatar{^🚀^(+971558539980**}})Abortion Pills for Sale in Dubai. .abu dhabi, sh...
{Qatar{^🚀^(+971558539980**}})Abortion Pills for Sale in Dubai. .abu dhabi, sh...{Qatar{^🚀^(+971558539980**}})Abortion Pills for Sale in Dubai. .abu dhabi, sh...
{Qatar{^🚀^(+971558539980**}})Abortion Pills for Sale in Dubai. .abu dhabi, sh...
 
declarationleaders_sd_re_greens_theleft_5.pdf
declarationleaders_sd_re_greens_theleft_5.pdfdeclarationleaders_sd_re_greens_theleft_5.pdf
declarationleaders_sd_re_greens_theleft_5.pdf
 
Verified Love Spells in Little Rock, AR (310) 882-6330 Get My Ex-Lover Back
Verified Love Spells in Little Rock, AR (310) 882-6330 Get My Ex-Lover BackVerified Love Spells in Little Rock, AR (310) 882-6330 Get My Ex-Lover Back
Verified Love Spells in Little Rock, AR (310) 882-6330 Get My Ex-Lover Back
 
BDSM⚡Call Girls in Sector 135 Noida Escorts >༒8448380779 Escort Service
BDSM⚡Call Girls in Sector 135 Noida Escorts >༒8448380779 Escort ServiceBDSM⚡Call Girls in Sector 135 Noida Escorts >༒8448380779 Escort Service
BDSM⚡Call Girls in Sector 135 Noida Escorts >༒8448380779 Escort Service
 
BDSM⚡Call Girls in Indirapuram Escorts >༒8448380779 Escort Service
BDSM⚡Call Girls in Indirapuram Escorts >༒8448380779 Escort ServiceBDSM⚡Call Girls in Indirapuram Escorts >༒8448380779 Escort Service
BDSM⚡Call Girls in Indirapuram Escorts >༒8448380779 Escort Service
 
Transformative Leadership: N Chandrababu Naidu and TDP's Vision for Innovatio...
Transformative Leadership: N Chandrababu Naidu and TDP's Vision for Innovatio...Transformative Leadership: N Chandrababu Naidu and TDP's Vision for Innovatio...
Transformative Leadership: N Chandrababu Naidu and TDP's Vision for Innovatio...
 
Enjoy Night ≽ 8448380779 ≼ Call Girls In Palam Vihar (Gurgaon)
Enjoy Night ≽ 8448380779 ≼ Call Girls In Palam Vihar (Gurgaon)Enjoy Night ≽ 8448380779 ≼ Call Girls In Palam Vihar (Gurgaon)
Enjoy Night ≽ 8448380779 ≼ Call Girls In Palam Vihar (Gurgaon)
 
05052024_First India Newspaper Jaipur.pdf
05052024_First India Newspaper Jaipur.pdf05052024_First India Newspaper Jaipur.pdf
05052024_First India Newspaper Jaipur.pdf
 
AI as Research Assistant: Upscaling Content Analysis to Identify Patterns of ...
AI as Research Assistant: Upscaling Content Analysis to Identify Patterns of ...AI as Research Assistant: Upscaling Content Analysis to Identify Patterns of ...
AI as Research Assistant: Upscaling Content Analysis to Identify Patterns of ...
 
Group_5_US-China Trade War to understand the trade
Group_5_US-China Trade War to understand the tradeGroup_5_US-China Trade War to understand the trade
Group_5_US-China Trade War to understand the trade
 
Busty Desi⚡Call Girls in Sector 62 Noida Escorts >༒8448380779 Escort Service
Busty Desi⚡Call Girls in Sector 62 Noida Escorts >༒8448380779 Escort ServiceBusty Desi⚡Call Girls in Sector 62 Noida Escorts >༒8448380779 Escort Service
Busty Desi⚡Call Girls in Sector 62 Noida Escorts >༒8448380779 Escort Service
 
Embed-4.pdf lkdiinlajeklhndklheduhuekjdh
Embed-4.pdf lkdiinlajeklhndklheduhuekjdhEmbed-4.pdf lkdiinlajeklhndklheduhuekjdh
Embed-4.pdf lkdiinlajeklhndklheduhuekjdh
 
Julius Randle's Injury Status: Surgery Not Off the Table
Julius Randle's Injury Status: Surgery Not Off the TableJulius Randle's Injury Status: Surgery Not Off the Table
Julius Randle's Injury Status: Surgery Not Off the Table
 
BDSM⚡Call Girls in Greater Noida Escorts >༒8448380779 Escort Service
BDSM⚡Call Girls in Greater Noida Escorts >༒8448380779 Escort ServiceBDSM⚡Call Girls in Greater Noida Escorts >༒8448380779 Escort Service
BDSM⚡Call Girls in Greater Noida Escorts >༒8448380779 Escort Service
 
Enjoy Night ≽ 8448380779 ≼ Call Girls In Gurgaon Sector 47 (Gurgaon)
Enjoy Night ≽ 8448380779 ≼ Call Girls In Gurgaon Sector 47 (Gurgaon)Enjoy Night ≽ 8448380779 ≼ Call Girls In Gurgaon Sector 47 (Gurgaon)
Enjoy Night ≽ 8448380779 ≼ Call Girls In Gurgaon Sector 47 (Gurgaon)
 
Kishan Reddy Report To People (2019-24).pdf
Kishan Reddy Report To People (2019-24).pdfKishan Reddy Report To People (2019-24).pdf
Kishan Reddy Report To People (2019-24).pdf
 
Powerful Love Spells in Phoenix, AZ (310) 882-6330 Bring Back Lost Lover
Powerful Love Spells in Phoenix, AZ (310) 882-6330 Bring Back Lost LoverPowerful Love Spells in Phoenix, AZ (310) 882-6330 Bring Back Lost Lover
Powerful Love Spells in Phoenix, AZ (310) 882-6330 Bring Back Lost Lover
 
Busty Desi⚡Call Girls in Vasundhara Ghaziabad >༒8448380779 Escort Service
Busty Desi⚡Call Girls in Vasundhara Ghaziabad >༒8448380779 Escort ServiceBusty Desi⚡Call Girls in Vasundhara Ghaziabad >༒8448380779 Escort Service
Busty Desi⚡Call Girls in Vasundhara Ghaziabad >༒8448380779 Escort Service
 
BDSM⚡Call Girls in Sector 143 Noida Escorts >༒8448380779 Escort Service
BDSM⚡Call Girls in Sector 143 Noida Escorts >༒8448380779 Escort ServiceBDSM⚡Call Girls in Sector 143 Noida Escorts >༒8448380779 Escort Service
BDSM⚡Call Girls in Sector 143 Noida Escorts >༒8448380779 Escort Service
 
Embed-2 (1).pdfb[k[k[[k[kkkpkdpokkdpkopko
Embed-2 (1).pdfb[k[k[[k[kkkpkdpokkdpkopkoEmbed-2 (1).pdfb[k[k[[k[kkkpkdpokkdpkopko
Embed-2 (1).pdfb[k[k[[k[kkkpkdpokkdpkopko
 

Dashatwa ko Bato (Road to Serfdom in Nepali)

  • 1.
  • 2.
  • 3. bf;Tjsf] af6f] 3 bf;Tjsf] af6f] k|]m8l/s P= xfPs l/8{; 8fOh]i6sf] clk|n !($% sf] ;+:s/0fdf k|sflzt k|m]8l/s=P=xfPsåf/f lnlvt "The Road to Serfdom" sf] ;+If]lks[t ;+:s/0f
  • 4. bf;Tjsf] af6f] 4 © ;d[l4, b k|f]:k]l/6L kmfp08]zg k|yd k6s g]kfnLdf k|sflzt lj=;+=@)^( OËNof08df o; k':tssf] k|yd k|sfzg ;g !($$ df ePsf] lyof] . l/8;{ 8fOh]i6sf] k|yd ;+:s/0fsf ¿kdf eg] of] k':ts ;g !($% clk|ndf cfPsf] lyof] . To:t} o; k':tssf] k'g{d"b|0f “occasional paper” -@))!_ df klg ePsf] kfOG5 . o; k|sfzgsf] d"n k|ltlnlk clwsf/ ‘The Institute of Economic Affairs' (1999, 2001) df lglxt 5 . o; k':tssf] cg'jfb / k|sfzg k|ltlnlk clwsf/sf] ;xdltdf ul/Psf] xf] . d"n k':tssf]] 5fofFg'jfbsf ¿kdf tof/ ul/Psf] o; k':ts k"j{ :jLs[ltlagf s'g} klg efusf] k'gd{'b|0f, kmf]6f]skL jf s'g} :j¿kdf kl/jt{g u/L ;ªu|x ug'{ u}/sfg"gL x'g]5 . o; cg'jflbt k':ts …bf:fTjsf] af6f]Úsf] k|ltlnlk clwsf/ ;d[l4, b k|f]:k]l/6L kmfpG8]zgdf lglxt /x]sf] 5 . of] k':ts OlG:6Ro'6 ckm Osf]gf]lds ckm]o/; ( Institute of Economic Affairs) åf/f ;g @))% df k|sflzt Road to Serfdom sf] cg'jflbt ;+:s/0f xf] . OlG:6Ro'6 ckm Osf]gf]lds ckm]o;{n] pNn]v u/] cg';f/ o; k':tssf] k|ltlnlk clwsf/sf] s'/f c:ki6 5 t;y{ ;DalGwt JolQm tyf ;d"xx?nfO{ ;Dks{ u/L o;nfO{ ;dfwfg ug{]{ k|of; ul/of] . ;Dks{ ul/Psf tL ;a} JolQm tyf lgsfox?n] :jLs[lt hgfP / tL ;a} kf7sx? h;n] o; cg'jflbt k':ts cWoog u/] pgLx?nfO{ xfdL o; k':tssf] k"0f{ ;+:s/0f vl/b ug{ k|f]T;fxg ub{5f}+ . olb sf]xL JolQm jf ju{ wGojfbsf] kfq eP/ klg xfdLn] pNn]v gu/]sf] v08df s[kof xfdLnfO{ ;Dks{ ug'{ x'g cg'/f]w ub{5' tfls xfdL cj:yfnfO{ ;'wf/ ug{ ;sf}+ . :jLs[lt k|bfg ug]{x?df xfPs kl/jf/, o'lgel;{l6 ckm l;sfuf] k|];, ?6n]h / l/8{; 8fOh]i6sf ;+o'Qm clw/fHosf ;Dkfbs /;]n 6jL:s /x]sf 5g .
  • 5. bf;Tjsf] af6f] 5 æIfl0fs ;'/Iff kfpgsf nflu cfkmgf] cfwf/e"t :jtGqtf a]Rg tof/ x'g]x¿ g :jtGqtf g t ;'/Iffsf g} nfos x'G5g .Æ a]+hfldg k|]+mslng
  • 6. bf;Tjsf] af6f] 6 l8hfOg / n]cfp6 M ;d[l4, b k|f]:k]l/6L kmfp08]zg sf6'{g l8hfOg M ow' s'df/ anfdL k|sfzs ;d[l4, b k|f]:k]l/6L kmfp08]zg $!^, led;]guf]nf dfu{, dLgejg vl/af]6, sf7df8f}+, g]kfn kf]i6 aS; gDa/ M *(&#, Pg= kL= ;L= ^&* kmf]g g+= M -(&&_-!-$$^-$^!^, $$*-$)!^ kmofS; M -(&&_-!-$$*-%#(! O{d]n M info@samriddhi.org j]a;fO6 M www.samriddhi.org ISBN : 978-9937-2-4903-4 d"No M *)÷–
  • 7. bf;Tjsf] af6f] 7 ljifo;"rL k|sfzsLo k|fSsyg n]vssf] kl/ro k|yd ;+:s/0fsf nflu xfPsn] n]v]sf l6Kk0fLx? bf;Tjsf] af6f] of]hgf / zlQm vt/fsf] k[i7e"ld of]hgf agfpg] pbf/jfbL tl/sf cfb{z /fHo lsg ;a}eGbf v/fa dfly k'U5g < of]hgf sL ljlwsf] zf;g < s] of]hgf …clgjfo{Ú x'G5 < s] of]hgfn] xfdLnfO{ lhDd]jf/Laf6 d'Qm u/fpF5 < b'O{ lsl;dsf] ;'/Iff ;'Gb/ eljio tk{m bf;Tjsf] af6f] sf6'{g ;+:s/0fdf & ( !! !# !& !* @) @# @% @( #% #& #( $% $* %)
  • 9. bf;Tjsf] af6f] 9 k|sfzsLo ljut ^ bzs b]lv g]kfnsf] /fhgLlts Oltxf;df nf]stGqsf] :yfkgf / cEof;sf] ljleGg k|of]u / k|of;x? eO/x]sf 5g . To;df klg kl5Nnf @@ jif{ / ljif]zu/L @)^@÷@)^# kl5sf] ;do cToGt} dxTjk"0f{ / ax'cfofdLs /x]sf] 5 . xfn g]kfnL ;dfh / zf;g k4ltsf] lbuf] lgsfz to ug{df xfdL tlNng 5f}+ . g]kfnL ;dfh / /fhgLltsf] lbzf lgwf{/0f ug{ ;f/f /fi6« h'6]sf] o; If0fdf uDeL/ ax;, 5nkmn / lrGtg eO{/x]sf] 5 . ;Defjgf / ljsNksf] o; lrGtgdf ljZjsf ljleGg d'n'sx?n] o:t} ulDe/ Pj+ hl6n If0fx? kf/ ubf{ ToxfF ePsf ax;, 5nkmn / lrGtgx?sf] ljZn]if0fn] xfd|f] u[xsfo{df klg yk ;xof]u k'Ug ;S5 . o;} ;Gbe{df !(%)sf] bzsdf ;+o'Qm clw/fHo / ;+o'Qm /fHo cd]/Lsfdf Jofks ax; ;[hgf u/]sf] k':ts æb /f]8 6' ;km{8dÆ -The Road to Serfdom_ sf] g]kfnL cg'jfb …bf;Tjsf] af6f]Ú k|:t't ug{ kfpFbf xfdL cToGt} xlif{t 5f}+ . cli6«og cy{zf:qL Pj+ gf]j]n k'/:sf/ ljh]tf Pkm ÞP Þxfos (F.A.Hayek) åf/f lnlvt æbf;Tjsf] af6f]Æ ;g !($$ df k|yd k6s k|sflzt ePsf] lyof] . k|yd k|sfzgsf] k|fSsygdf hf]g r]Dj/n]g (John Chamberlain) n] To; ;dofjwLnfO{ …lxrlsrfx6sf] ;doÚ sf] ;+1f lb+b} pQm ;dodf eO/x]sf] a]nfot / o"/f]k]nL dxflåksf] k'g{;+/rgf / k'g{lgdf{0f, o'¢ s]Gb|Lt ;+o'Qm /fHo cd]/Lsfsf] cfly{s ;+s6 / dxfdGbLaf6 la:tf/} lg:sg] k|of; / htftt} ;'/Iff / l:y/tfsf] dfusf] ;Gbe{nfO{ bzf{Psf lyP . t;y{ !(%) df o; k':tsn] 7"nf] cy{/fhgLlts ax;sf] ;[hgf u/sf] lyof] / klZrdf /fi6«x?df Jofks ;'wf/sf] nx/ Nofpgdf dxTjk"0f{ e"ldsf klg lgjf{x u/]sf] lyof] . To; a]nf cd]/Lsfdf dfq rfnL; nfveGbf a9Lsf] ;+Vofdf lalqm ePsf] / aL;eGbf a9L efiffx?df cg'jfbLt of] k':tsn] g]kfnL ;d;fdlos /fhg}lts Pjd ;fdflhs lrGtg / ax;df Pp6f cfofd yKg] 5 eGg]df xfdL cfzfjfbL 5f}+ . of] k':ts w]/} JolQm / ;+:yfx?sf] cys k|of;af6 tof/ ePsf] xf] . ljif]ztM k|f/lDes cg'jfbdf ;xof]u ug'{x'g] 8f Þvu]Gb| gfy zdf{ k|lt xfdL s[t1 5f}+ . To;}u/L of] g]kfnL ;+:s/0fsf] k|fSsyg n]lvlbg' x'g] 8f Þef]nfgfy rfln;], k':tssf]
  • 10. bf;Tjsf] af6f] 10 k|f/lDes v];|fnfO{ k6s k6s s]nfO{ efjfg'jfb ug{ ;xof]u ug'{x'g] v]d/fh g]kfn, ;Dkfbgdf ;xof]u ug'{x'g] dgf]h l/hfn / z/b rGb| j:tLnfO{ cGt/ x[bo b]lv wGojfb lbg rfxG5f}+ . cg'jfbsf] qmddf clj/n ?kdf tNnLg /x]/ nfUg'x'g] k|0flt sf]O/fnf, clk{tf g]kfn / lbk]Gb| rf}nfuf+O{, k|sfzgdf nfuL kg'{ePsf k|eft æ8]le8Æ >]i7 / nf]s]z s0f{ nufot ;d[l¢, b k|f]:k]l/6L kmfp08]zgsf ;Dk"0f{ ;xsdL{x?nfO{ d wGojfb lbg rfxG5' . To;}u/L, sf6'{gx?nfO{ g]kfnL ;fGble{stf k|bfg ug'{x'g] ow' s'df/ anfdLnfO{ klg wGojfb lbg rxfG5' . o; k':tssf] k|sfzgsf nflu lg/Gt/ pT;fx / k|]/0ff k|bfg ug'{x'g] P6n; g]6js{ (Atlas Network) sf 6d kfnd/ (Tom Palmer), g]6js{ km/ lk|m ;f];fO6L (Network for Free Society) sL lnG8f lj6:6f]g (Linda Wheatstone) / OlG:6r'6 ckm Osf]gf]lds ckm];{ (Institute of Economic Affairs) sf hg AnG8]n (John Blundell) k|lt xfdL cfef/L 5f}+ . To;}u/L k|fljlws ?kdf o; k|sfzgdf ;xof]u ug'{x'g] s]6f] OlG:6r'6 (Cato Institute) / k|ltlnlk clwsf/sf] nflu ;xof]u ul/lbg'x'g] OlG:6r'6 ckm Osf]gf]lds ckm];{ (Institute of Economic Affairs) k|lt xflb{s s[t1tf JoSt ub{5f}+ . o;sf ;fy}, of] k':ts k|sfzgdf k|ToIf jf ck|TIfo ?kdf ;xof]u ug'{x'g] cGo y'k|} dxfg'efjx? / ;+:yfx?k|lt xfd|f] ljif]z wGojfb 5 . ;d;fdlos lrGtg Pj+ ax;df ;xof]uL x'g;Sg] o:tf cGt/f{li6«o k|sfzgn] g]kfnsf] cy{/fhgLlts ax;df gf}nf] ljrf/wf/f k|:t't u5{ eGg] xfd|f] cfzf 5 . o:tf ;fGble{s k':tsx?sf] vf]h ug{, klxrfg ug{ / k|sfzg ug{df tkfO{+sf] ;'emfj / ;xof]u /xnf eGg]df xfdL cfzfjfbL 5f}+ . o; k':tsdf ePsf sdL sdhf]/LnfO{ qmdzM ;'wf/ u/L cem /fd|f] ?k lbgdf klg xfdL tkfO{+sf] ;xof]u Pj+ ;'emfjsf] ck]Iff ub{5f}+ . o; k':tsdf k|:t't ljifoj:t' / ljrf/x? ;d[l¢ b k|f]:k]l/6L kmfp08]zgsf wf/0ff geO{ n]vsx?sf df}lns Pj+ JolQmut wf/0ffx? x'g . cg'jfbsf] qmddf x'g uPsf sdL sdhf]/L k|lt xfdL lhDd]jf/ 5f}+ / tkfO{+sf] ;'emfj Pj+ ;Nnfxaf6 cfufdL lbgdf ;'wf/ ug{ k|lta¢ 5f}+ . o; k':tsnfO{ pT;'Stfsf ;fy kl9 5nkmn / lrGtgsf] ljifo agfO{lbg' x'G5 eGg] ck]Iffsf ;fy xfdL kf7sx?df k'gM cfef/ k|s6 ub{5f}+ . /ljg l;6f}nf sfo{sf/L lgb]{zs, ;d[l4, b k|f]:k]l/6L kmfp08]zg
  • 11. bf;Tjsf] af6f] 11 k|fSsyg ækmf;Ljfb / dfS;{jfbsf] pTyfg, To;eGbf klxn]sf] ;dosf] ;dfhjfbL k|j[lQsf] lj/f]wL k|ltlqmofsf] ?kdf ePsf] lyPg, a? tL k|j[lQsf] clgjfo{ kl/0ffd :j?k ePsf] lyof] .Æ k|m]8l/s P= xfPssf] c+u|]hLsf] k':ts, æb /f]8 6' ;km{8dÆsf] g]kfnL pNyf æbf;Tjsf] af6f]Æsf] e"ldsf n]Vg kfpg' d]/f nflu cToGt} ;'vb s'/f xf] . xfPs / d]/f] ;DaGw eg]sf] pgn] cWoog u/]sf] / ;f}efUoa; d}n] k9g kfPsf] ljZjljBfno Pp6} xf] M lePgf ljZjljBfno . ;g !($$ df klxnf] k6s k|sflzt ePsf] æb /f]8 6' ;km{8dÆ k':tssf] ;g !($% df æb l/8{; 8fOh]:6Æn] ;+If]kLs[t ?kdf k|:t't u/]sf] c+u|]hLsf] of] g]kfnL ?kfGt/0f xf] . o;sf] cg'jfb ug'{x'g] æ;d[l4, b k|f]:k]l/6L kmfp08]zgÆsf ;fyLx? wGojfbsf kfq x'g . g]kfndf nf]suLtx?sf] ljsf; ug{ s] ug'{ knf{ eg]/ nf]suLt ufos–uflosfx?nfO{ k|Zg ubf{ ;/sf/n] ljsf; ug'{k¥of], sf7df8f+}sf] kmf]xf]/ ˆofNg ;/sf/n] s] ug'{knf{ eGbf ;/sf/n] an k|of]u u/]/ eP klg csf{sf] cfFug, kf6f]df kmf]xf]/ ˆofNg'k5{ eGg] ;f]r / ul/asf nflu of]hgf gu/L ljsf; x'Fb}g eGg] gLlt lgdf{tfx?sf] alnof] wf/0ff /x]sf] g]kfndf, Ps a]Un} lsl;dn] ;f]Rg s/ nufpg] k':ts x'g ;Sb5, æbf;Tjsf] af6f]Æ . of] k':tsnfO{ g]kfnL ahf/n] ;lhn} :jLsfnf{ eGg] s'/fdf eg] dnfO{ klg zªs} 5 . a]nfotdf ;g !($$ df k|sflzt ePkl5 of] k':tsnfO{ ;'?df cd]l/sfdf w]/} k|sfzsx?n] k|ltlqmofjfbL ljrf/sf] eGb} 5fKg c:jLsf/ u/] . ;g !(#) sf] bzssf] cfly{s dGbLdf d"ntM ;/sf/ alnof] x'g'k5{, gofF gf]6x? 5fk]/ ePklg ;/sf/n] g} /f]huf/ l;h{gf ug'{kb{5 eGg] ljrf/sf k|:tf]tf hf]g Pd= lsOG; /fhgLlts ?kn] k|efjzfnL ePsf avt xfPssf] k':tsnfO{ k|ltlqmofjfbL ;f]rsf] pkh 7flgg' cgf}7f] lyPg . 5}+;ÝL jif{ cufl8 k|sflzt ePsf] t/ gAa] jif{ cufl8b]lv g} oxL ;f]rsf af/]df n]Vb} cfPsf xfPssf] of] k':ts / pgsf cGo lstfax?sf] vf]hL eg] clxn] ;+o'Qm /fHo cd]l/sf /
  • 12. bf;Tjsf] af6f] 12 o'/f]ksf b]zx?df cfPsf] cfly{s ;+s6sf] sf/0f / pkfo kQf nufpg] qmddf al9/x]sf] 5 . xfPsn] eg]sf] s'/f / ljrf/ ;g !(#) sf] cfly{s dGbLs} a]nf sfo{Gjog ul/Psf] eP oL cfly{s ;d:ofx? klg ljs/fn ?kdf l;h{gf x'g] lyPgg / b]zsf ;/sf/x? emgemg alnof] x'Fb} ;j{;QfjfbL x'g] lyPgg . xfPsn] cfˆgf] k':tsdf /fHon] of]hgf dfk{mt s;/L JolQmsf] :jqGttf x/0f ug{ ;Sb5 / o;s} dfkm{t /fHo ;j{;QfjfbL x'G5 eg]/ bfz{lgs ;f]r k:s]sf 5g . h'g;'s} gfd / axfgfdf /fHon] of]hgf ug{ yfn] klg To;sf nflu ;aeGbf klxn] p;n] JolQmut :jtGqtf / JolQmsf] rfxgfx?nfO{ dfg'{kb{5 . of] dfg]{{ k|lqmofdf /fHon] JolQmsf] ;DklQ dflysf] clwsf/nfO{ s'Nrg' kb{5 . JolQmsf] ;DklQnfO{ x8Kg' eg]sf] JolQmsf] ljrf/nfO{ s'Nrg' xf] . JolQmsf] ;f]Rg] / lg0f{o ug]{ clwsf/x? gvf]l;sg /fHon] of]hgf agfpg} ;Sb}g . t/ cgf}7f], o:t} ljrf/nfO{ ;+;f/sf w]/} a'l4hLljx?n] dfgj lxtsf] kIfdf /x]sf] bfaL u5{g . ;/sf/n] agfpg] of]hgf k|ydt oyf{yk/s g} x'Fb}g lsgeg] o;n] ;dfhdf /x]sf] ljleGg JolQmx?sf] lg0f{ox?nfO{ ;d]6g g} ;Sb}g . bf];|f], of]hgf agfOxfn] tfklg o;sf] sfof{Gjogsf nflu /fHonfO{ 7"nf] Pj+ e2f sd{rf/LtGqsf] cfjZostf kb{5 . JolQmsf] :jtGq ;f]r / lqmofsnfkdf cfwfl/t gePsf] of]hgf ePsf]n] sfof{Gjogsf nflu /fHon] JolQm dfly bdg nfbg' kb{5 . oL ;a} lqmofsnfkn] /fHonfO{ kmf;Ljfbdf k'¥ofpFb5 . xfPssf] bz{gdf sDo'lgi6 eGbf klg k|hftflGqs ;dfhjfbLx? emg a9L vt/f x'g . a? sDo'lgi6x?n] ;f]em} JolQmsf] :jtGqtf vf];]/ dfq} k"0f{ ;fDojfb :yfkgf x'g ;Sb5 eg]/ :ki6 eGb5g eg] k|hftflGqs ;dfhjfbLx? k|hftGq leq of]hgf ug]{ eGb} JolQmsf] :jtGqtfnfO{ x/0f ug{k'Ub5g . b]z} afdkGy ePsf a]nf, of] k':ts cfˆgf] a'l4 :jtGq ?kdf k|of]u ug]{x?sf nflu pko'Qm k9fO xf]nf eGg] 7fg]sf] 5' . Eff]nf gfy rfln;] sf7df8f+}, g]kfn
  • 13. bf;Tjsf] af6f] 13 n]vssf] kl/ro k|m]8l/s P= xfPs -!*((–!((@_ sf] hGd leogfdf ePsf] lyof] . pgn] leogf ljZjljBfnoaf6 sfg"g / /fhg}lts cy{zfZq u/L b'O{ ljifodf ljBfjfl/lw xfl;n u/]sf lyP . pgn] n'8lju jg ld;];sf] dftxtdf /x]/ cli6«og OlG:l6Ro'6 km/ lahg]; ;fOsn l/;r{df sfd u/] . ;g !(@( b]lv !(#! ;Dd pgn] leogf ljZjljBfnodf n]Sr//sf] ?kdf sfd u/] . ;g !(@(df pgsf] klxnf] lstfa df]g]6l/ lyof]/L P08 b 6«]8 ;fOsn (Monetary Theory and the Trade Cycle) k|sflzt eof] . pgnfO{ ;g !(#! Dff nG8g :s"n ckm Osf]gf]lds;df cy{zf:q tyf tYof+szf:qsf k|f]km];/sf] ?kdf / ;g !(%)df lzsfuf] ljZjljBfnodf ;fdflhs tyf g}lts lj1fgsf] k|f]km];/sf] ?kdf lgo'Qm ul/of] . ;g !(^@ df pgL lk|mau{ ljZjljBfnodf /fhg}lts cy{zf:qsf k|f]km];/sf ?kdf lgo'Qm eP / ;g !(^& df pgn] ToxfFsf] k|f]km];/ Oldl/6;sf] kb xfl;n u/] . ;g !($$ df xfPs la|l6z Ps]8]dLdf ;b:osf ?kdf lgjf{lrt eP / !($& df pgn] :jL6h/Nof08df Ps ;Dd]ngsf] cfof]hgf u/] h;sf] kmn:j?k df]G6 k]n]l/g ;f];fO6Lsf] l;h{gf eof] . pgL ;g !(&$ df cy{zf:q tkm{sf] gf]a]n k'/:sf/ k|fKt ug{ ;kmn eP / pgn] ;g !(*$ df sDkflgog ckm cg;{sf] pkflw klg xfl;n u/] . ;g !((! Dff hh{ 8An' a'zn] pgnfO{ k|]l;8]lG;on d]8n ckm lk|m8dsf] tfh k|bfg u/] . pgLåf/f lnlvt rlr{t k':tsx?df b Kof]/ Yof]/L ckm Soflk6n (The Pure Theory of Capital), !($!, b /f]8 6' ;km{8d (The Road to Serfdom) !($$, b sfpG6/ l/ef]No';g ckm ;fOG; (The Counter-Revolution of Science), !(%@, b slG:6Ro';g ckm lna6L{ (The Constitution of Liberty), !(^), n n]lh:n];g P08 lna6L{ (Law, Legislation and Liberty) !(&#–(, b kmof6n slG;6 (The Fatal Conciet), !(** cflb 5g .
  • 15. bf;Tjsf] af6f] 15 k|yd ;+:s/0fsf nflu xfPsn] n]v]sf l6Kk0fLx¿ 1 cfbz{ eljionfO{ ;'lglZrt ug{] k|of; eO/xFbf xfdLn] yfx} gkfO{ To;sf] ljk/Lt kl/0ffd cfpg'eGbf 7"nf] b'MvfGt s] x'g ;S5 < 2 olta]nf rn]sf] xNnf cg';f/, hd{gx¿ sk6L ePs} sf/0f hd{gLdf gfhLjfb cfpg ;s]sf] xf] /] Û t/ o:tf] xNnf km}nfP/ xfd|f] cfFvf 5nL gfhLjfb h:t} lg/+s'ztf Nofpg ;Sg] ;+:yfx¿ xfdLdfly nfbg vf]Hg] k|of; klg eO/x]sf] x'g ;S5 . o;}n] o:tf ckmjfxb]lv xfdL cln ;ts{ x'g'k5{ . 3 ck|Toflzt t/ l;4fGttM ;dfhjfbaf6 5'6ofpg} g;lsg] lqmofsnfkx¿nfO{ JofVof ug{ ckgfOPsf] gofF zAb æ;j{;QfjfbÆ xf] . 4 of]hgfa4 k|0ffnLdf xfdLn] ;fd"lxs lqmofsnfknfO{ ;a}sf] ;xdlt ePsf sfdx¿df dfq ;Lldt ug{ ;Sb}gf}+ . o:tf] k|0ffnLdf s'g} klg sfd cl3 a9fpgsf nflu ;a}nfO{ ;xdt x'g afWo kfl/G5 . 5 /fHon] hlt w]/} of]hgf agfpF5, JolQmnfO{ cfkmgf] of]hgf agfpg Tolt g} sl7g x'G5 . 6 cfly{s :jtGqtfnfO{ cGo :jtGqtfsf nflu k"j{zt{ elgPsf] 5 . t/ of] ;dfhjfbLx¿n] afrf ug{] cfly{s ;+/If0f x}g . lsgeg], o:tf] ;+/If0fn] JolQmsf] cfjZostfnfO{ kl/k"lt{ ug{ sf]lzz u/] tfklg, JolQm;Fu /x]sf] 5gf}6sf] zlQmnfO{ ;d]t vf];]/ nfG5 . cfly{s :jtGqtf eg]sf] t cfly{s lqmofsnfkdf ;+nUg x'g kfpg] clwsf/ xf] / of] clwsf/ ;Fu;Fu} sfd ;DaGwL hf]lvd / bfloTj klg hf]l8P/ cfpF5 . 7 lghL ;DklQsf] k|0ffnL :jtGqtfsf] ;a}eGbf dxTjk"0f{ k|Tofe"lt xf] eGg] s'/f xfd|f] k':tfn] lal;{Psf] 5 .
  • 16. bf;Tjsf] af6f] 16 8 slxn]sfxL+ /fd|f] p2]Zosf nflu k|of]u x'g ;Sg] zlQmnfO{ ;d]t ;Lldt ug{ xfdL tof/ ePgf}+ eg], zlQmsf] b'?kof]unfO{ xfdLn] slxNo} klg /f]Sg ;Sb}gf}+ . 9 ;–;fgf /fHox¿sf] cl:tTj ;lxtsf] ljZj ;[hgf u¥of}+ eg] xfdL ;a} To;af6 nfeflGjt x'g]5f}+ . 10 jf:tljstfnfO{ cf]e]mndf /fVg] k|j[lQaf6 d'St x'g' klxnf] cfjZostf xf] . o:tf] k|j[lQn] xfdLn] ljutdf u/]sf] ;a} sfd of t Psbd 7Ls lyof] of 6fg{} g;lsg] lyof] eGg] e|d k}bf u5{ . ljutdf u/]sf] uNtLnfO{ :jLsfg{ ;s]gf}+ eg] xfdL cl3 a9g ;Sb}gf}+ .
  • 17. bf;Tjsf] af6f] 17 bf;Tjsf] af6f] l/8{; 8fOh]i6sf] ;+If]kLs[t ;+:s/0f
  • 19. bf;Tjsf] af6f] 19 bf;Tjsf] af6f] hd{g ljrf/sf] glhs /xL, cfkmgf] dft[e"ld cli6«ofdf hLjgsf] cfwf ;do latfPsf] d}n], To;kl5sf] hLjg ;+o'Qm /fHo cd]l/sf / a]nfotdf latfPF . hd{gLdf :jtGqtf ;dfKt kfg{ lqmofzLn tTjx¿ kl5Nnf] ;dodf ;+o'Qm /fHo cd]l/sf / a]nfotdf klg lqmofzLn /x]sf] d}n] kfPF . /fli6«o ;dfhjfbLx¿n] -hd{gLsf g]zgn ;f];lni6_ dRrfPsf] ljWj+; / cTofrf/sf] kl/df0f b]Vbf dnfO{ To:tf] ;j{;Qfjfbn] ;+o'Qm /fHo cd]l/sf / a]nfotdf hGd lng ;Sb}g eGg] nfUYof] . /fli6«o ;dfhjfbLx¿ pbfpg'eGbf kGw| jif{ cl3sf] hd{gLnfO{ kms{]/ x]g]{ xf] eg] ToxfF klg bzdWo] gf} hd{g gful/snfO{, of s'g} ljb]zL cfnf]rsnfO{ ;d]t, To:tf] b'3{6gf hd{gLdf x'g ;S5 eGg] s'/f clt/~hgfk"0f{ g} nfu]sf] lyof] . t/ ;do laTb} hfFbf y'k|} slyt …hd{g ljz]iftfx¿Ú ;+o'Qm /fHo cd]l/sf / a]nfotdf ;d]t b]lvg yfn] . hd{gLs} kydf cl3 a9fpg] ljleGg nIf0fx¿, h:t} /fHonfO{ cnf}lss ;Ddfg ug{] a9bf] qmd, kl/0ffdnfO{ csf6o dfGg] k|j[lQsf] efUojfbL :jLsf/f]lQm / ;a} s'/fsf] Joj:yfkgk|lt /fHosf] a9bf] pT;'stf -h;nfO{ cfh xfdL …of]hgfÚ eGg] u5f}{+_ b]vf k/] . yk lj8Dagfsf] s'/f s] eg], :jtGqtfk|lt z'e]R5f /fVg] JolQmx¿sf] ;dfhjfbL gLltn] g} pgLx¿n] 3[0ff ug{] zlQmx¿sf nflu af6f] ;xh agfOlbPsf] oyfy{ cem;Dd klg dx;'; ePsf] 5}g . kmf;Ljfb / dfS;{jfb
  • 20. bf;Tjsf] af6f] 20 ;dfhjfbL lrGtgsf] lj/f]wL geO{ o;}sf pkh x'g eGg] tYo yf]/}n] dfq dgg u/] . oBlk, hd{gLdf To; a]nfsf] ;dfhjfbL cfGbf]ngsf w]/} g]tfx¿ -d';f]lngL / To;kl5 nfefn, lSj;lnª nufotsf_, cGTodf kmf;LjfbL of gfhLjfbL g} x'g k'u]sf lyP . clxn]sf] nf]stGqdf gfhLjfbsf] s'g} klg k|ltlaDanfO{ x[bob]lv g} dg gk/fpg]x¿ h'g cfbz{sf nflu sfd ul//x]sf 5g, To;sf] k|flKtn] pxL 3[l0ft lg/s+'ztf lgDTofpF5 . ljsf;nfO{ k|efj kfg{] ljrf/ ePsf w]/}h;f] JolQmx¿ s]xL xb;Dd ;dfhjfbL x'g, hf] xfd|f] cfly{s hLjg s'g} g s'g} ¿kdf lgb{]lzt x'g'k5{ eGg] dfGotf /fVb5g . t/ cfbz{ eljionfO{ ;'lglZrt ug]{ k|of; eO/xFbf xfdLn] yfx} gkfO{ To;sf] ljk/Lt kl/0ffd cfpg'eGbf 7"nf] b'MvfGt s] x'g ;S5 < of]hgf / zlQm cfkmgf] p2]Zo k|flKtsf nflu of]hgfsf/x¿n] cfkmgf] lgoGq0fdf ePsf dflg;dfly k|of]u ug{sf nflu clxn];Dd dfG5]nfO{ yfx} gePsf] kl/df0fdf zlQmsf] ;[hgf ug{'k5{ . of]hgfsf/x¿sf] ;kmntf g} o:tf] zlQm slt xb;Dd xfl;n ug{ ;lsof] eGg] s'/faf6 dfkg ul/G5 . o;/L cfly{s ultljlwsf] s]Gb|Ls/0f u/L :jtGqtfnfO{ bafpg nf]stGq ;a}eGbf 7"nf] c8rg x'G5 . kmn:j¿k of]hgf / nf]stGq aLrsf] åGåsf] ;'¿jft x'G5 . x/]s JolQmdf /x]sf] JolQmut zlQmnfO{ ;dfhdf x:tfGt/0f ubf{ zlQm ;dfKt x'G5 eGg] b'Mvb e|d w]/} ;dfhjfbLnfO{ x'G5 . t/ Pp6} of]hgf sfof{Gjog ug{ JolQmaf6 ;dfhdf zlQm x:tfGt/0f ubf{, zlQm kl/jlt{t dfq geO{ cgk]lIft ¿kdf a9]sf] x'G5 eGg] s'/f pgLx¿ a'emg
  • 21. bf;Tjsf] af6f] 21 rfxFb}gg . JolQmn] 5'§f5'§} k|of]u ub{} cfPsf] zlQmnfO{ Ps lgsfodf s]lGb|t ubf{ zlQmsf] dfqf klxn]sf] t'ngfdf ct'ngLo ¿kdf a9]sf] x'G5 / o;sf] kx'Fr b"/ufdL eO{ zlQmsf] :j¿kdf g} kl/jt{g cfpF5 . /fHosf] s]Gb|Lo of]hgf ;ldltn] k|of]u ug{] zlQm s'g} lghL If]qsf] ;~rfns ;ldltn] ;fd"lxs ¿kdf k|of]u ug{] zlQmeGbf s]xL km/s x'Fb}g eg]/ ax; ug{' unt xf] . s'g} klg k|lt:kwf{Tds ;dfhdf ;dfhjfbL s]Gb|Lo of]hgf ;ldltsf] h:tf] zlQm k|of]u ug{ ;Sg] sf]xL klg x'Fb}g . zlQmsf] ljs]Gb|Ls/0f ug{' eg]sf] s'n zlQmnfO{ 36fO{ lgolGqt ug{' xf] / k|lt:kwf{Tds k|0ffnL dfq To:tf] k|0ffnL xf] h;n] dfG5]n] dfG5]dfly k|of]u ug{] zlQmnfO{ lgoGq0f ug{ jf 36fpg ;S5 . d}n] sfd ug{] sDkgLsf] s/f]8klt dflns;Fu dnfO{ lgoGq0f ug]{ hlt zlQm x'G5, To;sf] t'ngfdf dnfO{ s:tf] sfd ug{ lbg] / d]/f] hLjgz}nL s:tf] x'g'k5{ eGg] lg0f{o ug{ /fHosf] an k|of]u ug{ ;Sg] clVtof/ af]s]sf] s'g} ;fg} sd{rf/L;Fu klg dnfO{ lgoGq0f ug]{ w]/} u'0ff a9L zlQm x'G5 eGg] s'/fdf s;sf] ljdlt xf]nf / < hd{gLsf] s'g} /f]huf/bftf of ¿;sf] s'g} /fd|} cfDbfgL ePsf] Joj:yfks of OlGhlgo/ eGbf ;+o'Qm /fHo cd]l/sf jf a]nfotsf] ;Lk gePsf] dhb'/;Fu x/]s cy{df cfkmgf] hLjgsf] :j¿k lgwf{/0f ug{] w]/} :jtGqtf 5 . p;n] cfkmgf] hflu/ cyjf jf;:yfg kl/jt{g ug{ rfx]df of s'g} ljrf/sf] ;dy{g ug{ rfx]df of cfkmgf] vfnL ;do h'g;'s} tl/sfn] latfpg rfx]df, s'g} afwfsf] ;fdgf ug{'kb{}g . ;'kl/j]Ifsn] nufPsf] sfddf afFlwgsf nflu p;nfO{ s'g} anhˆtL x'Fb}g . o;f] ubf{ p;sf] hLpHofgsf] ;'/Iff / :jtGqtfnfO{ s'g} vt/f x'Fb}gÙ Tof] oyfjt sfod /xG5 .
  • 22. bf;Tjsf] af6f] 22 xfd|f] k':tfn] lghL ;DklQsf] k|0ffnL g} :jtGqtfsf] ;a}eGbf dxTjk"0f{ k|Tofe"lt xf] eGg] s'/f lal;{;s]sf] 5 . pTkfbgsf ;fwgx¿ w]/} JolQmaLr afFl8Ps} sf/0fn] xfdL JolQmut ¿kdf s] ug{] eGg] lg0f{o ug{ kfO/x]sf 5f}+ . t/ ha pTkfbgsf ;fwgx¿ s'g} Pssf] xftdf k5{g, rfx] Tof] ;dfh xf]; of s'g} lg/s+'z zf;s, To;a]nf xfdLnfO{ lgoGq0f ug]{ ;Dk"0f{ zlQm To;}df s]lGb|t x'g k'U5 . ha cfly{s zlQmnfO{ s]Gb|Ls/0f u/L /fhgLlts zlQmsf] ;fwg agfOG5 ta o;n] o:tf] lg/Lx cj:yfsf] ;[hgf u5{ h'g bf;tf;Fu t'ngLo x'G5 . Pp6f :d/0fLo egfO 5 – æhxfF /fHo Psdfq /f]huf/bftf x'G5 ToxfF ljkIfL x'g' eg]sf] clgsfnaf6 la:tf/} dg'{h:t} xf] .Æ vt/fsf] k[i7e"ld ;dfhjfb / ;j{;Qfjfbsf] s'g} klg ¿keGbf …JolQmjfbÚ lgtfGt cnu s'/f xf] . of] JolQmdflysf] ljZjf; / ;Ddfgdf cfwfl/t x'G5 . JolQmjfbn] JolQm :jtGq x'g'k5{ / p;n] cfkm}+ cfkmgf] Ifdtfsf] ljsf; ug{ ;S5 eGg] ljZjf; ub{5 . of] bz{g k|ydtM k'ghf{u/0fsf] cjlwdf ljsf; eO{ kl5 cfP/ klZrdf ;Eotfdf :yflkt eof] . Tolta]nfsf] ;fdflhs ljsf;sf] qmd JolQmnfO{ ;fdGtL Joj:yfaf6 d'Qm ub{} :jtGqtf k|bfg ug{]tk{m pGd'v lyof] . JolQmsf] pmhf{n] :jtGqtf kfpg'sf] ;DejtM ;a}eGbf /fd|f] kl/0ffd lj1fgsf] ljsf; xf] . j}olSts :jtGqtfn] 1fgsf] :jtGq k|of]usf] af6f] vf]n]/, hf]lvdsf] bfloTj cfkm+} a]xf]b{} ;a}n] h] klg k/LIf0f ug{ ;Sg] jftfj/0f ;[hgf u/]kl5 dfq lj1fgn] km8sf] dfb{} lat]sf] !%) jif{df ;+;f/sf] :j¿k g} kl/jt{g ug{ ;kmn ePsf] xf] . dfgj hfltsf] af}l4s cEof;df nufOPsf k|ltaGwx¿af6 :jtGqtf ldNgf;fy dflg;sf c;+Vo OR5f tyf rfxgf k"/f x'g yfn] . kmn:j¿k, aL;f}+ ztfAbLsf] cGTodf
  • 23. bf;Tjsf] af6f] 23 klZrdf ;+;f/sf] Pp6f dhb'/n] ljutsf] !)) jif{df sNkgf klg gu/]sf] ef}lts ;'ljwf, ;'/Iff / JolQmut :jtGqtf xfl;n u¥of] . o;sf] kl/0ffd:j¿k dfG5]df cfkmgf] efUonfO{ cfkm}+ lgoGq0f ug{ ;Sg] ljZjf; k}bf eof] / p;n] cfˆgf] ljsf;sf c;+Vo ;Defjgfx¿ b]Vg yfNof] . o; qmddf ToltGh]nsf] pknlAwnfO{ k|fKt eO;s]sf] ;DklQsf ¿kdf lnOof] / ljsf;sf] b/ l9nf] ePsf] dx;'; x'gyfNof] . kmn:j¿k tL pknlAw xfl;n u/fpg] l;4fGtx¿nfO{ g} b|'t ultsf] ljsf;sf] afwssf ¿kdf lng yflnof] . o;/L lgofNbf pbf/jfbsf] ;kmntf g} o;sf] ktgsf] sf/0f aGg k'Uof] . pGgfO;f}+ ztfAbLsf cfly{s l;4fGtx¿ ;'¿jft dfq lyP / To;} cg'¿k cl3 a9b} uPsf] eP k|ultsf cyfx ;+efjgfx¿ lyP eGg] s'/fdf s;}sf] ljdlt gx'g' kg{] xf] . t/, k|e'TjjfbL ljrf/n] :jtGq ;dfhdf ePsf] :jt:km"t{ pmhf{sf] ;b'kof]u s;/L ug{] eGg] ax;nfO{ dxTj lb+b}g . p:fn] t o:tf] pmhf{nfO{ gsfb{} ;fd"lxs / lgb{]lzt lbzf s;/L ks8g] eGg] ax;nfO{ dfq cl3 a9fpF5 . pbf/jfbsf] kl/Tofu ls t ;dfhjfbdf x'G5 of of] ;/n ¿kdf Joj:yfkg jf of]hgfsf] 5ftf cf]9]/ cfpF5 . pbf/jfbsf]] pk]Iffsf] qmd hd{gLd} ePsf] lyof] . pGgfO;f+} ztfAbLsf] pQ/fw{ / aL;f+} ztfAbLsf] k"jf{w{df hd{gLn] ;dfhjfbsf] l;4fGt / cEof;nfO{ lgs} cufl8 a9fO;s]sf] lyof] . To;}n] ?;Lx¿ kl5;Dd klg hd{gLn] 5f8]sf] laGb'af6 5nkmn ;'¿ uy{] . gfhLjfbsf] ;'¿jft x'g'eGbf w]/} cl3b]lv g} hd{gx¿n] pbf/jfb, nf]stGq, k"FhLjfb / JolQmjfbnfO{ cfIf]k nufpg yfln;s]sf lyP . gfhLx¿eGbf w]/} cl3 hd{g / O6flnog ;dfhjfbLx¿n] To:tf k|ljlw k|of]udf NofP h;nfO{ kl5 uP/ gfhL / kmf;LjfbLx¿n] k|efjsf/L
  • 24. bf;Tjsf] af6f] 24 9Ën] k|of]u u/] . /fhgLlts kf6L{åf/f JolQmsf] hGdb]lv d[To';Dd ;Dk"0f{ ultljlwsf] lgoGq0f ub{}, p;sf] x/]s ljrf/nfO{ lgb{]lzt ug{] cEof; ;dfhjfbLx¿n] klxn] g} u/]sf lyP . ;fgf] pd]/sf afnaflnsfnfO{ /fhgLlts ;+u7gdf afFw]/ pgLx¿sf] ljrf/nfO{ lgb{]lzt ug{] sfd klg kmf;LjfbLn] geO{ ;dfhjfbLx¿n] g} ;'¿ u/]sf lyP . ltgsf] ljrf/df c¿n] k|efj kfg{ g;s"g eg]/ ltgnfO{ ljleGg v]ns'b tyf ;f+:s[lts sfo{qmddf lg/Gt/ Jo:t agfO/fVg] cEof; klg pgLx¿n] g} k|f/De u/]sf x'g . kf6L{sf] ;b:on] cfkm"nfO{ cfd hgtfeGbf a]Un} / ljlzi6 b]vfpg'k5{ eGb} Ps–csf{nfO{ ;Daf]wg ug{] / enfs';f/L ug{] 5'§} zAbfjnLsf] ;'¿jft klg ;dfhjfbLx¿n] g} u/]sf x'g . o;/L JolQmut hLjgsf] x/]s kIfdf kf6L{sf] x:tIf]knfO{ a9fjf lbg ljleGg ;+/rgf lj:tf/ ub{} ;dfhjfbLx¿n] gfhL / kmf;LjfbLx¿ eGbf cl3 g} ;j{;QfjfbL kf6L{sf] gd'gf k|:t't ul/;s]sf lyP . lx6n/n] ;Qf sAhf ul/;Sg' cufj} hd{gLdf pbf/jfbsf] cGTo eO;s]sf] lyof] h:fsf nflu ;dfhjfb g} lhDd]jf/ lyof] . ;dfhjfbaf6 kmf;Ljfb;Ddsf] ;+qmd0fnfO{ glhsaf6 cWoog ubf{ oL b'O{ k|0ffnLaLrsf] ;dfgtf ;lhn} b]Vg ;lsG5 . t/, cem} klg w]/}nfO{ nf]stGqdf ;dfhjfb / :jtGqtfnfO{ ;Fu;Fu} cl3 a9fpg ;lsG5 eGg] ljZjf; /x]sf] kfOG5 . ænf]stflGqs ;dfhjfbÆ gfds ljut ztfAbLsf] 7"nf] sfNklgs cfbz{{ k5ofpg]x¿nfO{ o; Joj:yfsf] c;+efJotfsf] 5gs} 5}g . nf]stflGqs ;dfhjfbL Joj:yfsf] e|dnfO{ k5ofpFbf o;n] a¿ JolQmsf] :jtGqtfnfO{ eg] gi6 u5{ . elgG5, /fHonfO{ :ju{ agfpg] k|of; ubf{ g} /fHo gs{ aGg k'U5 . cfhsf] a]nfot / ;+o'Qm /fHo cd]l/sfdf klg ;a} pbf/jfbLnfO{ pk]Iffsf] b[li6n] x]g{] zlQmx¿sf] ;dfof]hg / ;anLs/0f lrGtfsf] ljifo xf] . …k'/fgf] ;dfhjfbsf]Ú kbf{ cf]9b} hd{gLdf w]/} n]vsx¿n] /fli6«o
  • 25. bf;Tjsf] af6f] 25 ;dfhjfbsf nflu af6f] agfOlbP . clxn] xfdLdfem klg ToxL k|j[lQ b]vf kl//x]sf] 5 . of]hgf agfpg] pbf/jfbL tl/sf ;femf ;d:ofx¿sf] ;dfwfg ;s];Dd b"/ufdL x'g'k5{ eGg] ;a}sf] rfxgf x'G5 . o;}sf/0f of]hgf agfpg] k|0ffnLn] o:tf] nf]slk|otf xfl;n u/]sf] xf] . of]hgf agfpFbf cu|ufdL ;f]r ckgfpg'k5{ eGg] s'/fdf cfw'lgs of]hgfsf/ / pbf/jfbLaLr s'g} ljjfb 5}g . ljjfb s'g k|lqmof ckgfpg] eGg]af/]df xf] . JolQmsf] 1fg / pmhf{nfO{ ;b'kof]u ug{] lsl;dsf] jftfj/0f ;[hgf u/L pgLx¿nfO{ cfkmgf] of]hgf cfkm}+ agfpg lbg] sL ;Dk"0f{ cfly{s ultljlwsf] s]lGb|s/0f u/L ;dfhsf] ;|f]tsf] afF8kmfF8 ug]{ / of]hgfsf/n] agfPsf] of]hgf ;a}nfO{ nfu" ug]{ g} ljjfbsf] d"n d'2f xf] . of]hgfsf/n] of]hgf agfpg] k|lqmofsf] lj/f]wnfO{ pbf/jfbL dgl:yltsf] pkh eGb} a]jf:tf ug{ ldNb}g . pbf/jfbL ;f]rn] ;a} s'/fnfO{ oyfl:yltdf 5f8g] eGb}g . o;n] t dfgj hfltsf] Ifdtf / k|of;nfO{ ;dGjo ug{ k|lt:kwf{sf] ;Sbf] ;b'kof]u ug{] s'/fdf hf]8 lbG5 . of] ;f]r, k|efjsf/L k|lt:kwf{ ;[hgf ug'{ g} JolQmut k|of;x¿nfO{ ;dGjo ug{] ;a}eGbf /fd|f] tl/sf xf] eGg] ljZjf;df cfwfl/t 5 . o;n] k|lt:kwf{nfO{ lxtsf/L agfpg ljrf/ k'¥ofP/ agfPsf] sfg"gL ;+/rgf rflxG5 eGg] s'/fdf hf]8 lbG5 . To;f] t, pbf/jfbsf] lj/f]w ug{]x¿ o;n] k|lt:kwf{nfO{ ;dfKt u/L cfly{s ultljlwnfO{ lgb{]zg ug{ cGo uf}0f k4ltx¿ NofpF5 eGg] cfIf]k nufpF5g . t/ Tof] ;xL xf]Og . pbf/jfbn] k|lt:kwf{nfO{ g} ;jf]{Ts[i6 k|0ffnL dfGb5 lsgls k|lt:kwf{ ;a}eGbf k|efjsf/L k|0ffnL x'g'sf ;fy} o:tf] k|0ffnL klg xf] h;df /fHosf] an k|of]u of :j]R5frf/L
  • 26. bf;Tjsf] af6f] 26 x:tIf]k, b'j}sf] cfjZostf x'Fb}g . o;n] ;dfhsf] ;'lgof]lht lgoGq0f ug]{ k|0ffnL x6fO{ JolQmnfO{ s'g} klg k]zf;Fu ;DalGwt kmfObf / a]kmfObfsf] n]vfhf]vf u/L Tof] k]zf cfˆgf nflu 7Ls 5 ls 5}g eg]/ cfkm+} lg0f{o ug{] cj;/ lbG5 . k|lt:kwf{sf] ;b'kof]usf nflu /fHosf] x:tIf]k laNs'n} cfjZos x'Fb}g eGg] klg xf]Og . h:t} sfd ug{] ;do tf]Sg, ;'/Iff / :jf:Yo ;DaGwL k"jf{wf/x¿sf] sfof{Gjog u/fpg, k|lt:kwf{sf] ;+/If0fsf nflu ;fj{hlgs ;'ljwfx¿ pknAw u/fpg /fHosf] x:tIf]k h¿/L x'G5 . ;fy} s]xL o:tf If]qx¿ 5g hxfF k|lt:kwf{sf] k|0ffnL cJojxfl/s klg x'g ;S5 . h:t}, jgh+un kmF8fgL cyjf pBf]uaf6 x'g] jftfj/0fLo b'ik|efj tyf k|b"if0fn] ToxLFsf nfO{ dfq k|efj kfb{}g, To;}n] ToxfF /fHosf] x:tIf]k cfjZos x'G5 . t/, lgod–sfg'gsf] bfo/f leq afFWg'kg{] o:tf s]xL pbfx/0f lbP/ ;a} 7fpFdf k|lt:kwf{ x6fpg'k5{ eGg ldNb}g . s'g} klg cy{tGqdf /fHosf w]/} sfd 5g . k|lt:kwf{ km:6fpg] lsl;dsf] jftfj/0f ;[hgf ug{, rf]/L / 7uLaf6 arfpg, Psflwsf/ x6fpg /fHosf] e"ldsf cjZo klg /xG5 . /fHosf] e"ldsf x'G5 eGg'sf] cy{ s]Gb|Ls[t of]hgf / k|lt:kwf{Tds k|0ffnLaLrsf] dWod dfu{ ckgfpg' eg]sf] xf]Og . emjf§ ;'Gbf of] af6f] ;a}eGbf plrt k|tLt eP klg o;n] cGttM unt lbzflt/ n}hfG5 . s]xL xb;Dd k|lt:kwf{nfO{ lgoddf afFWg cfjZos eP tfklg o;df of]hgf ld;fof] eg] o;n] pTkfbgsf] k|efjsf/L lgb{]zssf ¿kdf sfd ug{ 5f85 . k|lt:kwf{ / s]Gb|Lo lgb{]zg b'j} cw'/f] /x]df b'j}n] sfd ub{}gg eg] b'j}sf] ld>0f ubf{ emg sfd x'g ;Sb}g . k|lt:kwf{ a9fpg] lsl;dn] of]hgf agfOof] eg] dfq of]hgf / k|lt:kwf{nfO{ ;Fu;Fu} n}hfg ;lsG5 . xfd|f] cfnf]rgf s]jn To:tf] of]hgfk|lt xf], h'g k|lt:kwf{sf lj¿4 x'G5 .
  • 27. bf;Tjsf] af6f] 27 cfbz{ /fHo nf]stGqdf cfly{s ultljlw s]Gb|Lo lgb{]zgaf6 kl/rflnt x'g'k5{ eGg]x¿ cem} klg ;dfhjfb / JolQmut :jtGqtfnfO{ ;fy;fy} cl3 a9fpg ;lsG5 eGg] ljZjf; ub{5g . oBlk, cg]sf}+ bfz{lgsx¿n] w]/} cl3b]lv g} :jtGqtfsf] ;a}eGbf 7"nf] vt/f ;dfhjfb xf] eGg] af]w ul/;s]sf lyP . ;dfhjfb ;'¿df tfgfzfxL cjwf/0ff lyof] eGg] s'/f w]/}n] ;lDe+mb}gg . k|mfG;]nL cfGbf]ngdf pbf/jfbsf lj¿4 ;dfhjfbsf] ;'¿jft ePsf] lyof] . ;dfhjfbsf] hu a;fNg] k|mfG;]nL n]vsx¿nfO{ cfkmgf] ljrf/nfO{ Pp6f tfgfzfxL ;/sf/n] dfq Jojxf/df ptfg{ ;S5 eGg] s'/f /fd|/L yfxf lyof] . klxnf] cfw'lgs of]hgfsf/ ;]G6 ;fOdgn] t cfkmgf] k|:tfljt of]hgf ;ldltn] agfPsf] of]hgf gdfGg]x¿nfO{ kz';/xsf] Jojxf/ ul/g] ck]Iff u/]sf lyP . nf]stGqsf] ;dfhjfb;Fu slxNo} d]n x'g ;Sb}g eGg] s'/f dxfg /fhgLlts lrGts 8L 6slenn] 8]9 ztfAbL cl3 g} cToGt :ki6 ¿kdf af]w ul/;s]sf lyP . ;g !*$* df pgn] eg]sf 5g, ænf]stGqn] JolQmut :jtGqtfsf] 3]/fnfO{ a9fP/ nfG5 . o;n] ;a} JolQmnfO{ ;Sbf] dxTj lbG5 t/ ;dfhjfbn] JolQmnfO{ s]jn Ps ;fwg jf Pp6f ;+Vofsf] ¿kdf lnG5 . nf]stGq / ;dfhjfb aLr …;dfgtfÚ eGg] Pp6f zAb afx]s c¿ s'g} s'/f ;femf 5}g . t/, of] zAbaf6 nf]stGqdf :jtGqtfsf] ;dfgtfnfO{ nlIft ul/G5 eg] ;dfhjfbdf lgoGq0f / bf;Tjsf] ;dfgtfnfO{ .Æ ;dfhjfb lj¿4sf] o:tf] z+sf x6fpg / :jtGqtf h:tf] ;a}n] dfu ug{] /fhgLlts d'2fnfO{ pkof]u ug{ ;dfhjfbLx¿n] ægofF :jtGqtfsf] k|Tofe"ltÆ sf] zAbhfn ;[hgf u/]] . ;dfhjfbsf] gofF cy{ æcfly{s
  • 28. bf;Tjsf] af6f] 28 :jtGqtfÆ x'g yfNof] / of] ljgf /fhgLlts :jtGqtf kfP/ klg s]xL pknlAw x'g ;Sb}g eGg] ts{x¿ ;'lgg yfn] . o; ts{nfO{ ;j{dfGo agfpg :jtGqtf zAbsf] cy{ / a'emfOdf g} kl/jt{g NofOof] . klxn] :jtGqtfsf] cy{ eo / :j]R5frf/L zlQm k|of]uaf6 d'lSt eGg] a'lemGYof] . t/ ca :jtGqtfnfO{ cfly{s cefj / kl/l:yltsf] afWotfaf6 d'lQmsf] ¿kdf kl/eflift ul/of] . o;af6 …:jtGqtfÚ eGg] s'/f wg / zlQm eGbf km/s gePsf] h:tf] b]lvg yfNof] . o;/L kl/eflift ul/Psf] gofF :jtGqtf eg]sf] s]jn k'/fgf] wgsf] k'g{afF8kmfF8sf] dfu dfq lyof] . cfw'lgs ;dfhjfbLx¿sf] rf;f] ;xL eP tfklg, xfn;fn} cfP/ w]/} ko{j]Ifsx¿ ;d]t ;dfhjfbsf ck|Toflzt kl/0ffdx¿ ;fDojfb / kmf;Ljfb;Fu ldNg uPsf] b]v]/ 5Ss k/]sf 5g . ;g !(#( df lk6/ 8's/n] eg]sf lyP, ædfS;{jfbL lrGtg ckgfP/ klg :jtGqtf / ;dfgtf xfl;n ug{ g;s]kl5 ?; h:tf] d'n's klg :jtGqtf gePsf] / c;dfgtfn] el/Psf] hd{gLsf] h:tf] ;j{;Qfjfbsf] af6f] k5ofpg afWo b]lvG5 . egfOsf] dtna ;fDojfb / kmf;Ljfb Pp6} xf] eGg] rflx+ xf]Og . ;fDojfb Pp6f t[i0ff dfq /x]5 eGg] dx;'; ePkl5 cfpg] r/0f xf] kmf;Ljfb .Æ ;g !(## cl3 hd{gLsf] gfhLjfbL / ;fDojfbL cfGbf]ngsf] ;+/rgfnfO{ a'l4hLjLn] x]g{] b[li6sf]0f klg dxTjk"0f{ 5 . s'g} ;fDojfbL slt ;lhn} gfhLjfbL x'g ;SYof] jf s'g} gfhLjfbL slt ;lhn} ;fDojfbL x'g ;SYof] eGg] s'/f ;a}eGbf /fd|/L kf6L{sf k|f]kfuG8f km}nfpg]x¿n] a'em]sf lyP . gfhLjfbL / ;fDojfbL ;a}eGbf a9L Ps–csf{;Fu} n8by] lsgeg] pgLx¿sf] nIo k|foM Pp6} lyof] / b'j}n] Ps–csf{sf] ck/Dk/fut wf/0ffnfO{ 3[0ff
  • 29. bf;Tjsf] af6f] 29 ub{y] . pgLx¿sf] Jojxf/n] g} pgLx¿aLrsf] ;dfgtf emNsfpFYof] . t/ b'j}sf nflu, cfkm"x?;Fu sxL+ d]n gvfg], pbf/jfbL ;a}eGbf 7"nf] ;femf zq' lyof] . gfhLjfbLnfO{ ;fDojfbL, ;fDojfbLnfO{ gfhLjfbL / b'j}nfO{ ;dfhjfbL eg]sf ;xL ;f]rsf kIfw/x¿ x'g h:tf] nfUbYof] . ltgnfO{ JolQmut :jtGqtfdf ljZjf; ug{] pbf/jfbL;Fu cfkm"x¿sf] s]xL klg d]n vfFb}g eGg] s'/fsf] /fd|/L af]w lyof] . ;dfhjfbLx¿åf/f :jtGqtfsf] af6f] egL JofVof ul/Psf] k|0ffnL jf:tjdf bf;Tjsf] af6f] xf] . nf]stGqn] of]hgfsf] af6f] ckgfpFbf s:tf] kl/0ffd lg:sG5 eGg] s'/f b]Vg TolQ ufx|f] 5}g . of]hgfsf p2]Zox¿ æ;j{;fwf/0fsf] xs–lxtsf nfluÆ h:tf vf]qmf / c:ki6 zAbn] el/Psf x'G5g . clGtd p2]Zo s] xfl;n ug{] eGg] s'/fdf Psdt x'Fb}g . clGtd p2]Zosf] 6'Ëf] geO{ s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnLdf ;xdlt ug{' eg]sf] uGtJosf] 6'ªuf] gnufO{ Pp6} ;fwgdf ljleGg JolQmn] ofqf ug{' h:t} xf] . o;sf] kmn:j¿k s;}n] grfx]sf] 7fpFsf] ofqf ug{'kg{] klg x'g ;S5 . nf]stflGqs ;+:yfx¿n] of]hgfsf] lgsfosf] sfd ug{ ;Sb}gg . nf]stflGqs ;+:yfn] ;a} s'/fdf ;xdlt h'6fpg klg ;Sb}gg . /fHosf] ;Dk"0f{ ;|f]t stf nufpg] eGg] ljifodf c;+Vo ;+efjgfx¿ x'g ;S5g . ;+;bn] x/]s d'2fdf s]xL ;Demf}tf ub{} la:tf/} ;xdlt cl3 a9fP klg cGTodf o;sf] kl/0ffdaf6 sf]xL klg ;Gt'i6 x'Fb}g . o:tf] k|lqmofaf6 s'g} cfly{s of]hgf agfpg nf]stflGqs k|lqmofaf6 ;}Go of]hgf agfpg eGbf ufx|f] x'G5 . /0fgLlt agfpFbf h:t} sfd klg cflv/df lj1x¿nfO{ g} ;'Dkg'k5{ / o:tf] pkfoaf6 sy+sbflrt nf]stGqdf ;a} cfly{s sfo{sf of]hgfx? agfOof] eg] klg, oL ;a} of]hgfnfO{ ;dflxt ub{} Pp6f 7"nf] of]hgf agfpg r'gf}tLk"0f{ g} x'G5 . o;n] ubf{ Ps} JolQm
  • 30. bf;Tjsf] af6f] 30 of s'g} Ps ;+:yfnfO{ of]hgfsf] ;Dk"0f{ sfo{ef/ lbg'k5{ eGg] dfux¿ a9b} hfG5g . of]hgfsf] cleofgsf] Pp6f dxTjk"0f{ r/0f cfly{s Psflwsf/ af]s]sf] clwgfossf] dfu xf] . o;/L Joj:yflksf ;+;bn] ;Dk"0f{ zlQm s]Gb|Ls[t ePsf] Ps JolQm 5fGg'kg]{ afWofTds cj:yf ;[hgf x'G5 . o; qmddf ;Dk"0f{ /fHo ;+/rgf g} Psflwsf/ /x]sf] tfgfzfxLtkm{ pGd'v x'g yfN5 . o:tf] Joj:yfdf ;/sf/k|d'v x/]s k6ssf] lgjf{rgdf cToflws dt NofO{ ljhoL aGg k'U5 . lgjf{rgsf] kl/0ffd cfkm"n] rfx]sf] lbzfdf 9fNg] zlQm / clwsf/ p;n] cfkm+}df lglxt u/]sf] x'G5 . o;k|sf/ of]hgfn] clwgfosjfbnfO{ lgDTofpF5 . clwgfosjfb g} eo / ha/h:tL ug{] ;a}eGbf k|efjzfnL Joj:yf klg xf] . s]Gb|Ls[t of]hgfnfO{ ;kmn kfg{ o:tf] Joj:yf ckl/xfo{ x'G5 . nf]stflGqs k|lqmofaf6 xfl;n ePsf] zlQmsf] dgk/L k|of]u x'g ;Sb}g eGg] ljZjf;sf] s'g} cfwf/ 5}g . clwgfosjfbaf6 d'Qm x'g] xf] eg] zlQmnfO{ ;Lldt klg ug{'k5{ . nf]stflGqs ¿kdf xfl;n ePsf] …;j{xf/fju{s} clwgfosjfbÚn] klg olb s]Gb|Ls[t cfly{s of]hgf k|0ffnL ckgfof] eg] o;n] s'g} cGo clwgfosjfbn] em}+ JolQmut :jtGqtf gi6 u5{ . ;Dk"0f{ ;dfhdfly :yfoL ¿kdf Ps p2]Zosf] cflwkTo sfod x'Fbf xfdLn] JolQmut :jtGqtf xfl;n ug{ ;Dej 5}g . o'4sf a]nf s'g} xb;Dd xfdLn] o:tf] cj:yfsf] cg'ej u/]sf x'G5f}+, ha bL3{sfnLg :jtGqtfsf] ;+/If0fsf nflu xfdL cfkmgf cNksfnLg dfu tyf cfjZostfx¿ la;{g tof/ x'G5f}+ . o'4sf a]nf u/]sf] Tofu zflGtsf nflu klg ug'{k5{ eGg] /dfOnf t/ e|fds s'/f w]/} ;'lgG5g . bL3{sfnLg :jtGqtfsf] ;+/If0fsf nflu s]xL ;dosf lglDt cfˆgf] :jtGqtf kl/Tofu ug{' Pp6f s'/f xf], t/
  • 31. bf;Tjsf] af6f] 31 of]hgfa4 cy{tGqsf nflu :yfoL ¿kdf :jtGqtf kl/Tofu ug{' Tof]eGbf lans'n} km/s x'G5 . ;dfhjfb / kmf;LjfbnfO{ glhsaf6 lgofNg]x¿n] oL b'O{ Joj:yf aLrsf] ;DaGw k|:6 b]Vg ;S5g . ;dfhjfbL sfo{qmd nfu" x'g' eg]sf] :jtGqtf gi6 x'g' xf] . ljutsf] k':tfsf] cfbz{ ;kgfsf] ¿kdf /x]sf] nf]stflGqs ;dfhjfb xfl;n x'g ;Dej g} 5}g . lsg ;a}eGbf v/fa dfly k'U5g cd]l/sL of a]nfotL kmf;LjfbL Joj:yf O6fnL jf hd{gLsf] eGbf km/s x'G5 / olb kmf;Ljfb tkm{sf] ;+qmd0f clx+;fTds eof] eg] xfdLn] cem /fd|f] g]tf kfpg klg ;S5f}+ – o;df s'g} z+sf gxf]nf . t/ o;sf] dtna xfdLsxfF cfPsf] kmf;LjfbL Joj:yf O6fnL / hd{gLsf] eGbf Hofb} km/s / ;xh x'G5 eGg] rflx+ xf]Og . ;j{;QfjfbL Joj:yfsf s]xL To:tf b'u{'0f 5g h'g l9nf]rfF8f] xfdL;fd' cjZo b]vfk5{g . cfly{{s lqmofsnfksf] of]hgf agfpg cl3 ;/]sf nf]stflGqs g]tfn] s'g} g s'g} a]nf clwgfosjfbsf] af6f] of of]hgfsf] c;kmntf dWo] PsnfO{ 5fGg' k/] h;/L g} ;j{;QfjfbL g]tfn] klg s'g} g s'g} a]nf c;kmntf of g}ltstfsf] cjx]ngf dWo] PsnfO{ 5fGg}k5{ . oxL sf/0fn] ubf{ ;j{;QfjfbL tkm{ pGd'v ;dfhdf cg}lts JolQm lgs} ;kmn x'G5g . of] tYonfO{ gsfg{]x¿n] clxn];Dd klg ;j{;Qfjfb / klZrdf ;Eotfsf] JolQmjfb aLrsf] 7"nf] leGgtfnfO{ a'em]sf 5}gg . ;j{;QfjfbL g]tfn] cfkmgf] jl/kl/ bdgsf] af6f]nfO{ :j]R5fn] :jLsfg{] Pp6f hdft tof/ kfg{'k5{, h;n] afFsL hgtfdfly bdg nfb5 . ljutdf
  • 32. bf;Tjsf] af6f] 32 clwsf+z ;dfh ;'wf/sx¿n] ;dfhjfb nfu" ug{sf nlu ;dfhjfbL :jo+n] :jLsf/ ug{ g;Sg] pkfox¿ ckgfpg'kg{] /x]5 eGg] kf7 l;ls;s] . k'/fgf ;dfhjfbL kf6L{x¿ nf]stflGqs cfbz{af6 lgb{]lzt lyP . pgLx¿ cfkm"n] /f]h]sf] p2]Zo sfof{Gjog ug{ qm"/tf ckgfpg tof/ lyPgg . hd{gL / O6fnL, b'j} d'n'sdf ;dfhjfbLx¿n] ;/sf/sf] of] qm"/tfk"0f{ bfloTj ;DxfNg c:jLsf/ u/]kl5 g} kmf;Ljfbsf] hGd ePsf] xf] . jf:tjdf, cfkm}+n] OlËt u/]sf] af6f] lx+8g pgLx¿n] c:jLsf/ u/] . ax'dtn] :jLsf/]sf] s'g} ljz]if of]hgf ;dfhsf ;a} tKsfnfO{ :jtM :jLsfo{ x'G5 eGg]df pgLx¿sf] ljZjf; lyof] . t/ …of]hgfa4Ú ;dfhdf ax'dtn] s]df ;xdlt h'6fpF5 eGg] k|Zg xf]Og, ;a} sfdnfO{ PsfTds ¿kn] Pp6} lbzfdf s;/L cl3 a9fpg] eGg] k|Zg rflx+ dxTjk"0f{ x'G5 eGg] kf7 c¿n] l;ls;s]sf lyP . ;j{;QfjfbL ;f]raf6 lgb]{lzt g]tfn] tof/ kf/]sf ;d"xx¿ d"ntM unt p2]Zo af]s]sf JolQmx¿sf hdft aGg k'U5g, h;sf tLg k|d'v sf/0f /x]sf 5g M klxnf], JolQmsf] lzIff / ljj]s hlt hlt a9b} hfG5, pgLx¿sf] ljrf/ of ;f]rdf plt plt leGgtf cfpg yfN5 . Ps}gf;sf] ;f]r of ljrf/ vf]Hgsf nflu g}ltstf / ljj]ssf] tNnf] txdf emg{ cfjZos k5{ hxfF hËnL k|j[lQ xfjL x'G5 . o;sf] cfzo ax'dt hgtfsf] g}ltstf tNnf] :t/sf] x'G5 eGg] xf]Og . o;sf] cfzo t d"No / dfGotf ldNg] ;a}eGbf 7"nf] ;d"xsf ;b:osf] rflx+ g}ltstfdf k|ZglrGx nfpg ;lsG5 eGg] xf] . bf];|f], cfˆgf k|of;x¿nfO{ j}wflgstf lbnfpg kof{Kt ¿kdf 7"nf] ;d"x pknAw gePkl5, g]tfn] nx}nx}df nfUg]x¿sf] eL8 a9fpg vf]Hb5 . ;j{;QfjfbL g]tfn] klg cfkmgf] ;f]r tyf c8fg gePsf / c¿sf]
  • 33. bf;Tjsf] af6f] 33 nx}nx}df ;lhn} nfUg]x¿sf] hdft e]nf u/L pgLx¿af6 ;xdlt h'6fpg yfN5 . o; qmddf, cfkmgf] c8fg gePsfx¿ / ljj]sdf eGbf klg cfj]zdf axlsg]x¿ l5§} ;j{;QfjfbL kf6L{sf 7"n7"nf cf]xf]bfdf k'Ub5g . t];|f], o;/L e]nf ul/Psf] hdftnfO{ Pp6f ;femf p2]Zodf afFWgsf nflu pgLx¿df /x]sf] gsf/fTds k|j[lQsf] e/k"/ pkof]u ul/G5 . ltgnfO{ ;sf/fTds eGbf gsf/fTds sfo{qmdsf nflu ;xdltdf afFWg ;lhnf] x'G5 . o; qmddf g]tfn] ;a}sf] ;femf zq' cf}+NofOlbG5 / To;sf] cfnf]rgf / 3[0ffdf pgLx¿nfO{ Jo:t agfOlbG5 . o:tf zq' cfGtl/s -h:t} hd{gLsf ox'bLx¿ Jff ?;sf s'nfsx¿_ klg x'g ;S5g / b]z aflx/ vf]lhPsf -h:t}, ;fd|fHojfbL cflb_ klg x'g ;S5g . ;j{;QfjfbL kf6L{ of ;d"xdf s'g} klg JolQmn] slQsf] cg}lts sfd ug{;S5 eGg] s'/fn] p;sf] k|ultnfO{ lgwf{l/t ub{5 . ;fWon] ;fwgsf] cf}lrTo l;4 u5{ eGg] cg}lts cjwf/0ff g} To:tf] kf6L{ jf ;d"xsf] g}ltstfsf] k|d'v l;4fGt aGg k'u]sf] x'G5 . To;sf] ;b:on] æ;a}sf] enfOsf lgldQÆ h] klg ug{ tof/ x'g'k5{ lsgeg] p;sf] /fd|f] sfdsf] dfkg ug]{ Psdfq cfwf/ g} æ;a}sf] enfOÆ aGg k'U5 . ;dfh jf /fi6« g} ;jf{]kl/ xf] / p;sf] ;fWonfO{ k"/f ug{ JolQm Pp6f ;fwg dfq xf] eGg] dfGg yflnPkl5 ;j{;Qfjfbsf eofjx kIf / ¿kx¿n] qmd};+u xfdLnfO{ k5ofpg yfN5g . ;dfhjfbLsf] b[li6sf]0fdf pgLx¿sf ljkIfdf s'/f /fVg]nfO{ bafpg', To:tf JolQmsf] hLjg / v';LnfO{ cgfb/ ug{', ltgnfO{ 5nsk6 ug'{ clgjfo{ / ckl/xfo{ sfo{ x'g . aGws agfOPsf lg/Lx dflg;sf] xTof, a'9fkfsf jf la/fdLsf] xTof h:tf xfdLnfO{ ;'Gb} cfª l;l/Ë x'g] sfo{x¿ pgLx¿sf nflu cfGbf]ng b|'t ultdf cl3 a9fpg] /0fgLlt dfq x'G5g . o;}u/L, nfvf}+sf] ;+Vofdf /x]sf dflg;x¿nfO{
  • 34. bf;Tjsf] af6f] 34 hah{:tL cfkmgf] af;:yfg 5f]8g afWo kfl/Psf 36gfx¿ tL kLl8t afx]s ;a}nfO{ :jLsfo{ pTs[i6 sfd ePsf] pgLx¿ 7fGb5g . s'g} klg ;j{;QfjfbL /fHodf s;}n] klg cfkm"nfO{ pkof]uL JolQm ;flat ug{ / /fHoaf6 kmfObf lng dfgjLo g}ltstfnfO{ k"/} la;{]/ sfd ug{ tof/ x'g'k5{ . qm"/ / cg}lts JolQmsf nflu ;j{;QfjfbL /fHodf w]/} ljz]if cj;/x¿ x'G5g . o:tf /fHodf s'g} oftgfu[x jf aGbL lZflj/sf] Joj:yfkg cyjf k|rf/–k|;f/ dGqfno jf u'Ktr/ lgsfosf sfddf dfgjLo ;+j]bgfsf] s'g} :yfg x'Fb}g . ;j{;QfjfbL kf6L{df o:t} 7fpFdf sfd u/]sf] cg'ejn] ;a}eGbf pRr kbdf k'¥ofpF5 . k|Voft cd]l/sL cy{zf:qL k|f= k|m]+s Pr= gfO6n] n]v]sf 5g, æ;d"xnfO{ dxTj lbg] -;dfhjfbL_ /fHosf kbflwsf/Lx¿n] oL sfdx¿ Rffx]/ xf]; jf grfx]/, ug}{k5{ . o:tf] /fHo Joj:yfdf zlQm grfxg] of o;nfO{ b'¿kof]u ug{ grfxg] s'g} enfbdL JolQm ;Qf ;DxfNg k'U5 eGg] sNkgf ug'{ eg]sf] æbf;x¿nfO{ s'6g] JolQm sdnf] x[bosf] x'G5Æ eg]/ cf; ug'{ h:t} xf] . cem la;{g gx'g] s'/f t s] xf] eg], ;d"xjfb jf ;dfhjfb eg]s} ;Tosf] cGTo xf] . ;j{;QfjfbL Joj:yfnfO{ ;kmn kfg{sf nflu ;Qfdf ePsfx¿sf] cfb]z cg';f/ afFsL ;a}nfO{ ha/h:tL sfd ug{ nufP/ dfq k'Ub}g . ;Dk"0f{ hgtfn] ;Qfwf/Lx¿sf] p2]Zo g} cfkmgf] klg ;fWo xf] eGg] ;f]r ljsf; ug{ ;d]t ckl/xfo{ x'G5 . o;sf lglDt ;"rgfsf ;Dk"0f{ ;|f]tnfO{ lgoGq0fdf lnOG5 / ;Qfwf/Lsf p2]ZonfO{ PstkmL{ ¿kdf w'jfFwf/ k|rf/ ul/G5 . ;Qfwf/Lsf d"No / dfGotf ;a} hgtfnfO{ cfTd;ft u/fpg] ;a}eGbf k|efjsf/L tl/sf eg]sf] oL pgLx¿sf klxn]b]lvs} d"No–dfGotf x'g / clxn];Dd lognfO{ /fd|/L a'lemPsf] /x]g5 eGg] ljZjf; lbnfpg' xf] . /, o;f] ug{] ;a}eGbf k|efjsf/L pkfo rflx+ k'/fg} dxTjk"0f{ zAbsf] k|of]u
  • 35. bf;Tjsf] af6f] 35 u/]/ tL zAbsf] cy{ km]l/lbg' xf] . ;j{;Qfjfbsf o:tf s]xL rl/qx¿ ;txL ljZn]ifsx¿sf nflu Psbd cgf}7f nfUg ;S5g . t/, efiffnfO{ o;/L] ljs[t agfpg' g} ;j{;Qfjfbdf a'l4hLjL ju{sf] Ps k|d'v rl/q klg xf] . ;j{;Qfjfbdf ;a}eGbf a9L b'¿kof]u x'g] zAb æ:jtGqtfÆ g} xf] . ;j{;QfjfbL /fHodf o;nfO{ cTolws k|of]u ul/G5 . jf:tjdf, hxfF :jtGqtfsf] ;a}eGbf a9L xgg ePsf] 5, ToxfF of] sfd hgtfnfO{ gofF :jtGqtf lbnfpg] gfddf ePsf] 5 . xfdLaLr klg o:tf w]/} of]hgfsf/x¿ x'g;S5g h;n] xfdLnfO{ ;fd"lxs :jtGqtfsf] cfZjf;g lbG5g t/ of] ;j{;QfjfbL /fhgLlt1x¿n] cfZjf;g lbg] æ:jtGqtfÆ h:t} e|fds x'G5 . æ;fd"lxs :jtGqtfÆ eg]sf] ;dfhsf x/]s JolQmsf] :jtGqtf xf]Og . o;sf] cy{ of]hgfsf/nfO{ hgtfsf gfddf dgk/L ug{] :jtGqtf dfq} xf] . of] :j]R5frf/L ¿kdf u/Lg] zlQmk|of]usf] r/d pbfx/0f xf] . ax'dtnfO{ :jtGq¿kdf ;f]Rgaf6 /f]Sg TolQ ufx|f] x'Fb}g . t/ cfnf]rgf ug{] cNk;+Vosx¿nfO{ r"k nufpg' klg h?/L x'G5 . /fHosf lj¿4 ;fj{hlgs ¿kdf cfnf]rgf ug{] of /fHosf] sfdnfO{ z+sfsf] b[li6n] x]g{] ;a}nfO{ bafpg h¿/L x'G5 lsgeg] o:tf cleJolQmn] /fHodf ;Qfwf/Lsf] ks8 sdhf]/ u/fpg ;S5g . l;8gL / ljofl6«; j]an] ¿;sf pBf]usf] l:ylt ;DaGwL k|ltj]bgdf pNn]v u/]sf 5g M æsfd x'Fb} ubf{, ;fj{hlgs ¿kdf, s;}n] klg ;DalGwt of]hgfsf] ;kmntfsf af/]df k|Zg p7fof] eg] p;nfO{ sfddf OdfGbf/ gePsf] b]lv /fi6«b|f]xL ;Ddsf] cf/f]k nufOG5, h;sf] clek|fo sfd ul//x]sf cGo JolQmx¿n] p;sf] egfOnfO{ ;b}j unt 7fg"g / plQs} tGdotfk"j{s sfd ul//fv"g eGg] xf] .Æ /fhgLlts ¿kdf vf;} dxTj g/x]sf ljifoj:t'df klg qmdzM lgoGq0f ug{ yflnG5 . pbfx/0fsf nflu, ;fk]Iftfsf] l;4fGtnfO{ æO{;fO{ / gf]l8{s ef}lts lj1fgsf] d"n l;4fGtdflysf] k|xf/Æ dflgG5 lsgeg] of] åGåfTds
  • 36. bf;Tjsf] af6f] 36 ef}ltsjfb / dfS;{jfbL lrGtgsf lj¿4 5 . k|To]s sfo{sf] cf}lrTo ;fdflhs p2]Zoaf6 lgwf{l/t x'g yfN5 . :jt:km"t{ ¿kdf hgrfxgf cg';f/sf] sfd x'g lbOFb}g lsgeg] o;n] cgk]lIft glthf NofpF5 / o:tf] sfo{nfO{ of]hgfn] ;d]6]sf] x'Fb}g . af}l4s :jtGqtfsf] bdg ;j{;QfjfbL Joj:yf :yfkgf ePkl5 dfq x'gyfN5 eGg' klg unt x'G5 . ;a}eGbf qf;bLk"0f{ s'/f t, o:tf] bdg ;d"xjfbdf ljZjf; /fVg] ;a}vfn] Joj:yfdf kfOG5 eGg] tYo xf] . ;dfhjfbsf] gfddf ul/Psf] s'g} klg bdgnfO{ IfDo dflgG5 / km/s dtk|ltsf] c;lxi0f'tfsf] u'0fufg ufOG5 . ;d"xjfbL ljrf/sf] lj8Dagf g} s] xf] eg], o;n] ljj]ssf] >]i7tfnfO{ :yfkgf ug{ vf]Hbf ljj]snfO{ g} gi6 ug{ k'U5 . ;d"xjfbsf] ljsf;;Fu} xfd|f] g}lts d"No / dfGotfdf cfPsf] Pp6f kl/jt{gnfO{ oxfF ljz]if ¿kdf pNn]v ug{ cfjZos 5 . s'g}a]nf c+u]|h hfltn] Gofof]lrt ¿kdf uj{ ug]{ sltko d"No / dfGotfx¿ cr]n cd]l/sf / a]nfotdf lbgk|ltlbg cjd"Nog x'Fb}5g . o:tf d"No–dfGotfx¿ x'gM :jtGqtf / cfTdlge{/tf, JolQmut kxnx¿ / :yfgLo lhDd]jf/L, kf/:kl/s lge{/tf, 5/l5d]sdf cx:tIf]k, ljljwtfk|lt ;lxi0f'tf, zlQm tyf clwsf/k|lt ;sf/fTds ;Gb]x . cd]l/sf / a]nfotsf] g}lts rl/q lgwf{/0f ub}{ cfPsf oL d"NodfGotf, k/Dk/fx¿ / o;;DaGwL ;+:yfut Joj:yfx¿ ;d"xjfbL lrGtg / s]Gb|Ls/0fsf] rngn] lj:tf/} Wj:t aGb} uO/x]sf 5g .
  • 37. bf;Tjsf] af6f] 37 of]hgf sL ljlwsf] zf;g Pp6f :jtGq b]z / :j]R5frf/L ;/sf/åf/f zfl;t b]zaLrsf] ;a}eGbf 7"nf] leGgtf g} :jtGq b]zdf kfngf ul/g] ljlwsf] zf;g xf] . ljlwsf] zf;gsf] cy{, Psbd} ;/n ¿kdf eGbf, ;/sf/nfO{ x/]s sfd ubf{ lglZrt / k"j{3f]lift lgoddf afFWg' xf] . of] eg]sf] lglZrt kl/l:yltdf ;/sf/n] cfkm";Fu ePsf] bdgsf/L zlQm s;/L k|of]u u5{ eGg] k"j{ hfgsf/L kfP/ ;f]xL cg'¿k hf];'s}n] cfkmgf] JolQmut of]hgf agfpg ;Sg] kl/l:ylt klg xf] . ljlwsf] zf;g ePsf] :jtGq d'n'sdf s'g} klg JolQm cfkm"n] ug{] sfddf ;/sf/n] :j]R5frf/L ¿kdf x:tIf]k ug{ ;Sb}g eGg]af/] 9'Ss eP/ cfkmgf] nIo lgwf{/0f ug{ / To; cg';f/ sfd ug{ :jtGq x'G5 . ;dfhjfbL cfly{s of]hgfn] o;sf] 7Ls ljk/Lt kl/l:ylt ;[hgf u5{ . of]hgf agfpg] lgsfon] :j]R5frf/L k|j[lQ lgoGq0f ug{sf nflu cfkm"nfO{ lgoddf afFWg ;Sb}g . kl/l:ylt s:tf] aGb} hfG5 eg], sxfF sltj6f ;'Fu'/ kfNg] eGg]b]lv sltj6f a; rnfpg eGg];Dd / sltj6f sf]Onf vfgL rnfpg] eGg]b]lv s'g h'Qf slt ¿k}oFfdf a]Rg] eGg];Ddsf] lg0f{o ;/sf/L lgsfon] ug{ yfN5g . :jefjtM o:tf lg0f{ox¿ bL3{sfnLg geO{ lgtfGt kl/l:ylthGo x'G5g / o:tf lg0f{o ubf{ hlxn] klg s]xL JolQm of ;d"xsf] lglxt :jfy{nfO{ Wofgdf /fv]/ ug'{ h¿/L x'G5 . cGttf]uTjf, s'g} lglZrt JolQmsf] wf/0ffn] s;sf] :jfy{nfO{ a9L dxTj lbg] eGg] s'/fsf] lgwf{/0f u5{ / ltg} wf/0ffx¿ To; 7fpFsf nflu sfg'g aGg k'Ub5g . To;}n], hlt hlt /fHon] …of]hgfÚ agfpF5 Tolt Tolt JolQmnfO{ cfkmgf] of]hgf agfpg ufx|f] k5{ .
  • 38. bf;Tjsf] af6f] 38 o;/L zf;gsf oL b'O{ k4ltaLrsf] km/s dxTjk"0f{ 5 . of] km/s eg]sf] hgtfnfO{ ;f+s]lts ¿kdf lbzflgb{]z ug{' / hgtfnfO{ hah{:tL s'g} af6f]df lxF8gsf nflu cfb]z lbg' aLrsf] leGgtf h:t} xf] . To;dfly, s]Gb|Lo of]hgf k|0ffnLdf ;/sf/ lgikIf /xg ;Sb}g . /fHo JolQmnfO{ cfkmgf] ljsf;sf cj;/x¿ xfl;n ug{ ;3fpg] pkof]uL ;+:yfsf] ;§f lglZrt JolQmsf] lglZrt dfu k"/f ug]{ vfnsf] lje]bsf/L ;+oGqdf ¿kfGtl/t x'g k'U5 . o; qmddf, s'g} JolQm slt wgL x'g kfpg] / s;n] slt ;DklQ /fVg kfpg] h:tf sfg'g /fHon] agfpg yfN5 . ljlwsf] zf;g eg]s} /fHo jf To; cGtu{tsf] s'g} zlQm–;+oGqn] s]xL JolQm jf ;d"xnfO{ sfg'gL 5'6 lbg gkfpg] Joj:yf xf], hxfF sfg'gsf cl3 ;a} ;dfg x'G5g . o:tf] Joj:yfn] hgtfnfO{ :j]R5frf/L ;/sf/af6 arfpF5 . t/ ;dfhjfbL -gfhLjfbL ;lxt_ x¿n] ;dfgtfdf cfwfl/t o:tf] Joj:yfsf] ;w}+ cfnf]rgf u/]sf] kfOG5 . pgLx¿ sfg'gsf cufl8 ;a} ;dfg x'g] Joj:yfsf] lj/f]w ub{} sfg'gsf] …;dfhjfbLs/0fsf]Ú dfu /fVb5g / GofofwLzx¿sf] lgikIftfdfly cfqmd0f ub{5g . ;dfhjfbL Joj:yfdf sfg'gn] /fHosf ;a} p2]Zo / clek|fonfO{ sfg'gL dfGotf lbg'k5{ . olb sfg'gn] s'g} ;ldlt of ;/sf/L lgsfon] h] u/] klg x'G5 eG5 eg] Tof] lgsfon] h] u/] klg sfg'g;Ddt aGg k'U5 / o:tf] lgsfonfO{ ljlwsf] zf;gn] 5'Fb}g . o;/L ;/sf/nfO{ c;Lldt zlQm k|bfg u/]/ p;sf] :j]R5frfl/ zf;gnfO{ klg sfg'gL hfdf klx¥ofpg ;lsG5 . o;n] nf]stGqdf ;f]Rg} g;lsg] lg/+s'ztfnfO{ hGd lbg ;S5 . ljlwsf] zf;gsf] hGd pbf/jfbL lrGtgsf] ljsf; ;Fu;Fu} ePsf] xf] / of] pbf/jfbL lrGtgsf] ;a}eGbf 7"nf] pknlAw klg xf] . of] :jtGqtfsf] ;xL sfg'gL k|f¿k klg xf] . ODofg'on SofG6n] eg]em}+, ædfG5]n] :jtGqtf ta
  • 39. bf;Tjsf] af6f] 39 xfl;n u5{ ha p;n] s'g} JolQmsf] cfb]zsf] kfngf gu/L sfg'gsf] dfq kfngf u/] k'U5 .Æ s] of]hgf ‘clgjfo{’ x'G5 < cfhef]ln sd} of]hgfsf/x?n] dfq s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnL jf~5gLo pkfo xf] eGg] u5{g / o;af6} xfdLn] w]/} s'/f a'emg ;S5f}+ . ;fy} clws+fz of]hgfsf/x?n] xfdL cfkmgf] lgoGq0fdf gePsf] kl/l:yltn] s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnLtkm{ tflgb} hfG5f}+ eGg] s'/f :jLsfg]{ u/]sf 5g . cfw'lgs ;Eotfsf] hl6ntfnfO{ s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnLsf] kIfdf k|:t't ug]{ k|rng klg gePsf] xf]Og . o; ts{sf cg';f/ cfw'lgs ;Eotfsf] hl6ntfn] k}bf ug]{ gofF ;d:ofx¿nfO{ k|efjsf/L ¿kdf s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnLaf6 dfq ;'Nemfpg ;lsG5 . o:tf] ts{n] k|lt:kwf{sf] sfo{ljlwsf af/]df s]xL unt cjwf/0ffx¿ af]s]sf] x'G5 . oyf{ydf cfw'lgs ;dfhsf] oxL hl6ntfnfO{ ;dGjo ug{ ;Dej agfpg] Pp6} dfq k|0ffnL k|lt:kwf{ xf] . olb kl/l:ylt ;/n eOlbPsf] eP / s'g} JolQm cyjf lgsfon] ;j{]If0f u/]/ ;Dk"0f{ tYo kQf nufpg ;Sg] eP k|efjsf/L lgoGq0f / of]hgfdfly s'g} k|Zg g} p7b}g lyof] xf]nf . t/, Wofg lbg'kg{] ;"rgfx¿ hlt hl6n / c;+Vo xF'b} hfG5g Tolt g} s'g} Pp6f s]Gb|n] tL ;a} ;"rgf ;+sng u/]/ /fVg] sfo{ klg c;Dej xF'b} hfG5 . dfu / cfk"lt{sf] of] lg/Gt/ kl/jt{g x'g] kl/l:yltaf/] s'g} Ps s]Gb|n] slxNo} klg k"0f{ hfgsf/L lng / To;nfO{ plrt ¿kdf tTsfn k|jfx ug{ ;Sb}g . k|lt:kwf{df – / s'g} cfly{s of]hgf gxF'bf – oL ;"rgfnfO{ d"No k|0ffnLn] :jtM ;+sng u/]/ /fVb5 . s'g} OlGhlgo/n] dfkgsf sfF6fx¿ lgofn]
  • 40. bf;Tjsf] af6f] 40 h:t}, pBdLx¿n] cfkm"nfO{ cfjZos x'g] d"Nox¿ ;ts{tfk"j{s lgofn]/, cfkmgf] ultljlwnfO{ ahf/sf] jftfj/0f;Fu d]n vfg] u/L cfkm}+ kl/jt{g ub{5g . o; k|0ffnL;Fu bfFh]/ x]bf{ s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnL cToGt k|frLg, ¿l9jfbL, k|efjxLg / Psbd} ;+sL0f{ b]lvG5 . olb xfdL cf}Bf]lus ljsf;sf nflu s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnLd} lge{/ eP/ a;]sf] eP cfh;Ddsf] cf}Bf]lus ljz]if1tf / nlrnf]kg zfob} xfl;n uYof}{+ xf]nf . s'g} s]Gb|Ls[t lgsfon] of]hgf agfP/ ;[hgf ug{ gnufPsf] eP/ g} dfgjLo ;Eotf / ljsf; cfhsf] cj:yfdf cfOk'Ug ;Dej ePsf] xf] . lbg k|ltlbg cfly{s hl6ntf j[l4 x'Fb} hfFbf To;sf] ;dfwfgsf nflu s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnLsf] cfjZostf a9g'sf] ;f6f] k|lt:kwf{df e/ kg{'kg{] cj:yf a9b} uO/x]sf] 5 . k|ljlwsf] sf/0fn] w]/} If]qdf k|lt:kwf{ c;Dej ePsf] 5 / xfdL ;fd' /x]sf] ljsNk eg]sf] pTkfbgdf lghL jf ;/sf/L Psflwsf/nfO{ :jLsfg{' g} xf] eGg] ts{x¿ klg g;'lgg] xf]Ogg . t/ o;sf] sf/s k|ljlwsf] ljsf; geO{ w]/} b]zn] ckgfPsf] gLlt g} /x]sf] b]lvG5 . o;sf af/]df ;a}eGbf uxg cWoog, s'g} klg b[li6n] pbf/jfbL ;f]rlt/ em'sfj gePsf] æcNksfnLg /fli6«o ;ldltÆn] u/]sf] kfOG5 h;sf] lgisif{ o; k|sf/ 5 M 7"nf pBf]ux¿sf] k|efjsfl/tf pRr x'G5 eGg] s'/fsf] clxn];Dd k'li6 x'g ;s]sf] 5}gÙ k|lt:kwf{nfO{ dfg{] lsl;dsf kmfObfx¿ s]xL klg kfOPsf] 5}g ====To;}n] 7"nf pTkfbsx¿n] cfkmgf] cfsf/sf] kmfObf p7fpFb} cGttf]uTjf k|lt:kwf{nfO{ 7fpF lbb}gg eGg] lgisif{nfO{ :jLsfg{ ;ls+b}g === Psflwsf/x¿ w]/}h;f] cj}w¿kdf ul/Psf] ldn]dtf] / o;nfO{ k|jw{g ug{] ;fj{hlgs gLltsf] k|ltkmnsf ¿kdf b]lvPsf 5g . o:tf ts{x¿sf] o'lQm;+ut cfnf]rgf u/L Psflwsf/nfO{ k|jw{g ug{] ;fj{hlgs
  • 41. bf;Tjsf] af6f] 41 gLltx¿ vf/]h u/]/ k'gM klg k|lt:kwf{sf nflu pko'Qm jftfj/0f ;[hgf ug{ ;lsG5 . Psflwsf/ vf]Hg] JolQmx¿ cfkmgf] kmfObfsf] ;+/If0f ug{ s;/L /fHosf] k5fl8 s'b5g eGg] s'/f w]/}n] /fd|f];Fu a'em]sf 5g . ;+o'Qm /fHo cd]l/sfdf klg ;+/If0fjfbL gLltn] ubf{ g} Jofkf/df Psflwsf/sf] hGd eof] . hd{gLdf ;g !*&* b]lv l;lG8s]6sf] j[l4nfO{ ;fj{hlgs gLltn] k|f]T;flxt ub}{ cfPsf] 5 . /fHosf] ;xof]udf …j}1flgs of]hgfÚ lgdf0f{ / …pBf]usf] ;'lgof]lht pTkfbgdfÚ ;a}eGbf 7"nf] k/LIf0f klxnf] k6s hd{gLdf g} ePsf] lyof] h;n] ubf{ ToxfF Psflwsf/ ePsf 7"nf pBf]ux¿sf] hGd eof] . k|lt:kwf{nfO{ bdg ug{] hd{gLsf] ToxL ;'lgof]lht gLltnfO{ xfdL …of]hgfÚ elg/x]sf 5f}+ . ;+ul7t k"FhL / ;+ul7t >d, oL b'j}n] pBf]udf Psflwsf/nfO{ ;dy{g ug{] gLlt ckgfpF5gÙ To;}n] b'j} vt/fk"0f{ x'G5g . xfn;fn} b]lvPsf] Psflwsf/df ePsf] j[l4 klg oL b'O{ aLrsf] ldn]dtf]n] ubf{ xf] . o;af6 ljz]if kxF'r ePsf >ldsn] pkef]Qmfsf vr{df / vf; u/L sd ;+ul7t kF"hLaf6 ;~rflnt pBf]usf >ldssf] vr{df Psflwsf/sf] kmfObf cfkmgf] xftdf kf/]sf] b]lvG5 . s]Gb|Ls[t of]hgftkm{sf] cleofg lgotjz ul/g] lqmofsnfksf] k|ltkmn xf] . s'g} afXo kl/l:yltn] xfdLnfO{ o:tf] of]hgf agfpg afWo kfb}{g . s] of]hgfn] xfdLnfO{ lhDd]jf/Laf6 d'Qm u/fp“5 < cfkmgf] sfdsf] Jojxfl/s kIf a'emg] w]/} of]hgfsf/x?nfO{ yfxf x'G5 ls lgb]{lzt cy{tGqnfO{ tfgfzfxL zf;gn] dfq ;+rfng ug{ ;S5 .
  • 42. bf;Tjsf] af6f] 42 ljljw ljifo jf If]qsf lqmofsnfksf] hl6n ;+hfn rnfpgsf nflu lj1x¿sf] ;d"x cfjZos k5{ . To;dfkm{t of] k|lqmof rnfpg] tfgfzfxL zf;ssf] xftdf /x]sf] lg/+s'z zlQmnfO{ nf]stflGqs k|lqmofn] cNemfpg' x'Fb}g eGg] of]hgfsf/x¿n] /fd|/L af]w u/]sf x'G5g . pgLx¿ of] tfgfzfxL k|j[lQ cfly{s lqmofsnfkdf …dfqÚ ;Lldt x'G5 eg]/ xfdLnfO{ cfZjf;g lbG5g . o;sf ;fy}, o;/L cfkmgf] hLjgsf] sd dxTjk"0f{ kIfaf6 clnslt :jtGqtf Tofu ubf{ xfdLn] cem pRr d"No / dfGotf k|fKt ug{] :jtGqtf kfpF5f}+ eGg] klg ;DemfOG5 . kmn:j¿k /fhgLlts If]qdf tfgfzfxL zf;gsf] 3f]/ eT;{gf ug{]x¿ klg cfly{s If]qdf ToxL tfgfzfxLsf] kl5 nfUb5g . o:tf ts{x¿ xfd|f] r]tgfnfO{ nf]Eofpg] lsl;dn] k|:t't ul/Psf x'G5g . x'g klg, s]Gb|Ls[t of]hgfn] xfdLnfO{ …sd dxTjk"0f{Ú lhDd]jf/Laf6 d'lQm lbnfO{ ;/n hLjg – pRr ljrf/sf] uf}/jk"0f{ lhGbuL lhpg ;Dej agfpFYof] eg], o:tf] cfbz{ p2]ZonfO{ s;n] c:jLsf/ ug{ ;Snf < cfly{s ;fWonfO{ hLjgsf cGo ;fWoaf6 5'6ofpg ;ls+b}g . …cfly{s k]|/sÚ eg]/ unt gfds/0f ul/P klg Tof] ;fdfGo cj;/sf] OR5f dfq xf] . olb xfdL k};fsf nflu sfd u5f{}+ eg] To;sf] sf/0f xf] – k};fn] xfd|f] k|of;sf] kmn ef]u ug{sf nflu ;a}eGbf a9L cj;/ k|bfg u5{ . Psrf]l6 sdfPkl5 xfdL cfkm"n] sdfPsf] k};f hxfF rfXof] ToxL+ vr{ ug{ ;S5f}+ . k};fsf] ;Lldttfn] ubf{ g} xfdL ul/aL;Fu} cfpg] cefj dx;'; u5f{}+ . Tof] cefjsf] k|ltlglwTj k};fn] u5{ . To;}n] w]/}n] k};fk|lt gsf/fTds ;f]r /fVb5g . t/ j:t'tM k};f dfG5]n] cfljisf/ u/]sf] :jtGqtfsf] ;a}eGbf 7"nf] ;fwg xf] . clxn]sf] ;dfhdf klg ul/a JolQmnfO{ k};fn] g} cj;/sf ;a}eGbf a9L 9f]sfx¿ vf]lnlbG5 – ljutsf k':tfsf wgL;Fu klg gePsf cj;/sf 9f]sfx¿ p;sf ;fd' v'nf x'G5g .
  • 43. bf;Tjsf] af6f] 43 olb ;dfhjfbLx¿n] eg]h:t} …cfly{s k|]/sÚnfO{ x6fP/ u}/–df}lb|s cfwf/df sfd nufpg yfNof}+ eg] xfdLn] k};fsf]] jf:tljs dxTj ;fFRr} a'emg ;Sg]5f}+ . olb sfdsf] kfl/>ldssf ¿kdf k};f glbP/ To;sf] ;§f ;fj{hlgs ;Ddfg of ljlzi6 kmfObf of cGo JolQmdflysf] zlQm of /fd|f] vfgf of jf;:yfg of k9g / 3'Dgsf nflu cj;/ lbOg yfNof] eg] sfd ug]{ JolQmn] cfkmgf] OR5f cg'¿k s]xL klg 5fGg kfpFb}g . ;fy}, h;n] Tof] k|ltkmn k|bfg u5{ p;n] sqf] k|ltkmn lbg] / Tof] k|ltkmn s;/L k|of]u ug{] eGg] s'/f klg lglZrt ul/lbG5 . o;/L of]hgfsf/x¿sf cg';f/ pgLx?n] jfrf ug]{ u/]sf] tyfslyt cfly{s :jtGqtfn] xfdLnfO{ cfkmgf] cfly{s ;d:of ;'Nemfpg] cleef/faf6 d'Qm u/fpF5 / To;sf nflu pgLx¿n] g} xfd|fnflu sltko s6' 5gf}6x¿ klg ul/lbG5g . cfw'lgs ;+;f/df xfdL cfˆgf] hLjgsf] nueu x/]s kIfdf c¿df lge{/ 5f}+ . To;}n], cfly{s of]hgfn] xfd|f] ;Dk"0f{ hLjgnfO{ g} lgb{]lzt ul/lbG5 . xfd|f cfwf/e"t cfjZostfb]lv kl/jf/ / ;fyLefO;Fusf] ;DaGw;Dd, xfdLn] ug{] sfdsf] k|s[ltb]lv vfnL ;do s;/L latfpg] eGg] s'/f;Dd, o:tf] s'g} klg kIf x'Fb}g h;dfly of]hgfsf/x?sf] kx'Fr / lgoGq0f gk'u]sf] xf]; . xfdLnfO{ cfkmgf] cfo OR5f cg';f/ vr{ ug{ lbP klg, xfd|f] lghL hLjgdfly of]hgfsf/sf] lgoGq0f 36]/ hfFb}g lsgeg] ;Dk"0f{ pTkfbg g} pgLx¿sf] xftdf x'G5 . k|lt:kwf{Tds ;dfhdf olb Ps JolQm jf lgsfon] xfd|f] dfu k"/f ug{ dfg]g eg] xfdL csf{] JolQm jf lgsfodf hfg ;S5f}+ eGg] tYodf xfd|f] …5gf}6sf] :jtGqtfÚ cfwfl/t 5 . t/ olb xfdLdfem Psflwsf/ k|fKt JolQm of lgsfo 5 eg] xfdL p;sf] OR5fsf] lzsf/ aGg k'U5f}+ . /, ;Dk"0f{ cy{tGqnfO{ lgb{]lzt ug{] s'g} klg JolQm of lgsfoeGbf 7"nf] / zlQmzfnL Psflwsf/ ePsf] c? sf]xL x'g} ;Sb}g .
  • 44. bf;Tjsf] af6f] 44 o:tf] Psflwsf/Ln] xfdLnfO{ s] lbg] / s'g zt{df lbg] eGg] ;Dk"0f{ lg0f{o ug{] zlQm af]s]sf] x'G5 . p;n] s'g ;fdfg pknAw u/fpg] / slt pknAw u/fpg] eGg] dfq xf]Og, Tof] ;fdfg s'g ;d"x / If]qdf slt afF8g] eGg] ;d]t lg0f{o u5{ . o;n] s;}nfO{ klg rfx] cg';f/ lje]bsf/L Jojxf/ ug{ ;S5 . xfdLn] s] kfpg] eGg] s'/f cfkmgf] OR5f / rfxgf cg';f/ geO{ c¿ s;}sf] ljrf/ / rfxgfdf lge{/ x'G5 . o;/L s]Gb|Ls[t of]hgf k|0ffnLdf s'g} zlQms]Gb|sf] OR5fn] xfd|f] b}lgs hLjgnfO{ lgb]{lzt u5{ . of] oyf{y pTkfbssf] hLjgdf cem s8f ¿kdf nfu" x'G5 . xfd|f] sfd tyf Joj;fo xfd|f] hLjgsf] dxTjk"0f{ lx:;f xf] / k|foM cfkmgf] sfdn] g} xfdL sxfF / s;sf] dfem a:g] eGg] lg0f{onfO{ lgb{]lzt u5{ . To;}n] cfˆgf] v'zLsf nflu xfdLn] s] sfd ug{] eGg] :jtGqtf cfkm"n] sdfPsf] k};f km';{bsf] ;dodf s;/L vr{ ug{] eGg] :jtGqtfeGbf dxTjk"0f{ 5 . cfbz{ ;+;f/df klg of] :jtGqtf ;Lldt x'G5 . w]/} sd dflg;nfO{ dfq cg]sg k]zfdWo] 5gf}6 ug]{ cj;/ k|fKt x'G5 . t/ sd;]sd xfdLn] s]xL t :jtGqtf kfPsf 5f}+ / c¿n] xfd|fnflu 5flglbPsf] k]zfdf afFlwPsf t 5}gf}+ . cfkm"n] ub{} u/]sf] s'g} sfd Psbd} dg k/]g eg] clnslt s8f kl/>d / s]xL Tofu u/]/ csf{] k]zfdf nfUg t ;S5f}+ . of] s'/f lgs} dxTjk"0f{ 5 . h:tf];'s} cys k|of; u/] klg xfdL cfkmgf] kl/l:yltnfO{ kl/jt{g ug{ ;Sb}gf}+ eGg] 1fgn] Tof] kl/l:ylt a]xf]g{ cem ufx|f] kf5{ . s'g} Pp6f 7"nf] oGqdf Pp6f ;fgf] lsNnf x'g' Tolt /fd|f] kl/l:ylt gxf]nf . t/ of]eGbf s}of}+ u'0ff g/fd|f] kl/l:ylt eg]sf] Tof] oGq 5f8]/ csf{lt/ hfg] :jtGqtf ;dfKt x'g' / ToxL oGq / xfd|fnflu c¿n] 5flglbPsf pg} xflsdx¿;Fu afFlwg'kg{] cj:yfsf] ;[hgf x'g' xf] .
  • 45. bf;Tjsf] af6f] 45 jt{dfg ljZjdf xfdL;Fu /x]sf 5gf}6sf ljsNk / cj;/x¿ a9fpg w]/} sfd ug{ ;lsG5 . t/ of]hgfn] xfdLnfO{ o;sf] 7Ls ljk/Lt lbzfdf nfG5 . of]hgfn] ljleGg Jofkf/ / k]zfdf pknAw x'g] /f]huf/Lsf cj;/ of kfOg] kfl/>lds of b'j}nfO{ lgoGq0f ug{'k5{ . of]hgfsf] klxnf] kfOnf eg]s} ltgnfO{ lgoGq0f / k|ltaGwleq ;Lldt ug{' xf] . k|lt:kwf{Tds ;dfhdf w]/}h;f] s'/fx¿ s'g} g s'g} d"Nodf lsGg ;lsG5 . o:tf] d"No k|foM Hofb} pRr klg x'G5 . s'g} Ps s'/f kfpgsf nflu xfdLn] csf]{ s'/f Tofu ug{'k5{ . oBlk :jtGqtf gx'g' egsf] cfb]z tyf lgodx¿ kfngf ug'{kg]{ l:lytsf] ;[hgf xf] . dfG5]x¿n] ufx|f] sfd 5gf}6 ug{ grfxg' cgf}7f] s'/f xf]Og . t/ w]/} sdn] dfq o:tf] 5gf}6 c¿ s;}n] ul/lbof]; eGg] rfxG5g . pgLx¿sf] rfxgf ;s];Dd o:tf] 5gf}6 ug{' g} gk/] x'GYof] eGg] x'G5 . sfdsf] 5gf}6 / cfly{s cj:yfaLrsf] ;DaGw pgLx¿n] a'em]sf x'G5g . d'n'sdf cfly{s ;d:of 5}g eGg] sfNklgs ;f]rnfO{ yk k'li6 ug{ of]hgfa4 cy{tGqn] k|lt:kwf{Tds k|0ffnLeGbf Hofbf pTkfbg lbG5 eGg] bfaL ul/G5 . t/ cfly{s ;d:of cWoog ug{] w]/}n]] of] bfaLnfO{ c:jLsf/ ub}{ uPsf 5g . ;dfhjfbL lrGtg af]s]sf w]/} cy{zf:qL] ;d]t of]hgfa4 cfly{s k|0ffnLn] k|lt:kwf{Tds k|0ffnLsf] hlt dfq pTkfbg ug{ ;Sof] eg] klg v';L x'G5g . o;eGbf klg a9L, cfhef]ln of]hgfsf] k}/jL ;dtfd"ns ljt/0f xfl;n ug{sf nflu eg]/ ul/G5 . xfdL s;n] s] s'/f slt kfpg] eGg] s'/f lgwf{/0f ug{ rfxG5f}+ eg] ;Dk"0f{ cy{tGq g} of]hgfa4 ¿kdf cl3 nfg'kg{] x'G5 eGg] s'/fdf s;}sf] ljdlt gxf]nf .
  • 46. bf;Tjsf] af6f] 46 t/ k|Zg of] p75 sL s;}n] cfkm"n] cfb{z 7fg]sf] Gofo k|flKtsf nflu xfdLn] r'sfpg' kg]{ d"No cy{tGqsf] v'nfkg b'?kof]u u/]/ ePsf] bdg / c;Gtf]if eGbf lgs} u'0ff 7"nf] x'G5 . ha ;/sf/n] ;DklQsf] ljt/0f k|0ffnL lgdf{0f ug{ yfN5 ta of] s'g l;4fGtaf6 k]|l/t x'g'k5{ < o;sf] pQ/ s]jn Pp6f l;4fGt of lgodn] dfq lbg ;S5 / Tof] xf] M ;a} JolQmsf] k"0f{ ;dfgtfsf] l;4fGt . olb o;nfO{ :jLsf/ ug]{ xf] eg] sd;]sd cf}lrTok"0f{ ljt/0fsf] c:ki6 cjwf/0ffdf s]xL :ki6tf kfpg ;lsG5 xf]nf . t/ ;fdfGotof, dfG5]n] o:tf] lsl;dsf] oflGqs ;dfgtf rfx]sf xF'b}gg, / ;dfhjfbn] klg k"0f{ ;dfgtf geP/ æpRr ;dfgtfÆsf] dfq afrf u/]sf] x'G5 . t/ of] ;"qn] s'g} klg k|Zgsf] hjfkm lbg ;Sb}g . o;n] x/]s lg0f{o ubf{ s'g ;d"xeGbf s'g ;d"x a9L plrt xf] eGg] k|Zgsf] pQ/ klg lbFb}g / lg0f{o ug{ vf;} d2t klg ub{}g . o;n] xfdLnfO{ s]jn …wgLaf6 ;Sbf] lng'k5{Ú dfq eG5 . t/ To;/L lnOPsf] ;DklQsf] ljt/0f ug{] a]nfdf eg] Tof] æpRr ;dfgtfÆsf] ;"qdf Wofg} lbOFb}g . cfly{s :jtGqtfljgfsf] /fhgLlts :jtGqtf cy{xLg dflgG5 . of] s'/f ;To xf], t/ xfd|f of]hgfsf/x¿n] nufPsf] cy{eGbf 7Ls ljk/Lt cy{df . cfly{s :jtGqtf cGo ;a} :jtGqtfsf] k"j{zt{sf] ¿kdf /x]sf] 5 . t/ of] eg]sf] ;dfhjfbLx¿n] xfdLnfO{ afrf u/]sf] æcfly{s lhDd]jf/Laf6 d'lQmÆ xf]Og . æcfly{s lhDd]jf/Laf6 d'lQmÆn] xfdLnfO{ 5gf}6 ug{] cj;/af6 jl~rt u5{ . cfly{s :jtGqtf eg]sf] t cfly{s lqmofsnfkdf ;+nUg x'g kfpg] :jtGqtf xf], h;df 5gf}6 ug{] clwsf/ ;Fu;Fu} Tof] clwsf/;Fu hf]l8Psf] hf]lvd / bfloTj klg ;d]l6G5 .
  • 47. bf;Tjsf] af6f] 47 b'O{ lsl;dsf] ;'/Iff ;dfhjfbLx¿n] afrf ug{] cfly{s :jtGqtfsf] ldYofnfO{ æcem Goflos cfly{s ;'/IffÆ eg]/ k|:t't ul/G5 / of] :jtGqtfsf nflu ckl/xfo{ zt{ xf] klg elgG5 . s]xL xb;Dd of] ;To klg xf] / dxTjk"0f{ klg 5 . cfkmgf] ldlxg]taf6 cfkm+} cl3 a9g ;S5' eGg] cfTdljZjf; gePsfx¿;Fu ;an rl/q / ;f]rsf] cfTdlge{/tfsf] ck]Iff klg ug{ ;ls+b}g . t/ ;'/Iff b'O{ lsl;dsf x'G5g . Ps M ;a}sf nflu afFRg kfpg] Go"gtd cfly{s cj:yfsf] k|Tofe"lt ug{] ;'/Iff / b'O{ M s'g} JolQm of ;d"xljz]ifnfO{ Pp6f lglZrt hLjg:t/sf] k|Tofe"ltsf nflu ul/g] ;'/Iff . cd]l/sf jf a]nfot h:tf wgL ;dfhn] c¿ s;}sf] :jtGqtf xgg gu/L ;a}sf nflu klxnf] lsl;dsf] ;'/Iffsf] k|Tofe"lt ug{ vf;} cK7of/f] kb}{g . egfOsf] dtna M :j:y hgzlQmsf nflu Go"gtd ufF;, af; / skf;sf] Joj:yf . /, JolQmn] u/]sf] ladfn] gEofpg] lsl;dsf] b'3{6gfsf nflu /fHosf tk{maf6 kof{Kt ;fdflhs ladf ug{ klg ufx|f] gxf]nf . t/ bf];|f] lsl;dsf] ;'/Iffsf nflu of]hgf agfpFbf rflx+ ;a}eGbf w]/} 3ft :jtGqtfnfO{ g} k'U5 . of] eg]sf] s'g} vf; JolQm of ;d"xsf] cfodf x|f; gcfcf]; eg]/ agfOg] of]hgf xf] . olb s'g} k]zf of Jofkf/n] /fd|f] ul//x]sf] 5 / To;sf] d'gfkmf xfn k|fKt ul//x]sf JolQm jf ;d"xdf dfq ;Lldt ug]{ p2]Zon] c¿nfO{ Tof] k]zf of Jofkf/df cfpg glbg] lsl;dsf] k|fjwfg /fVg] xf] eg] Tof] ;+/If0fjfbL Joj:yf x'G5 . o:tf] Joj:yfdf s'g} k]zf of Jofkf/ /fd|/L ;+rfng ug{ g;s]sfx¿n] hfg] csf]{ 7fpF ;d]t /xFb}g . kmn:j¿k x/]s kl/jt{gn]
  • 48. bf;Tjsf] af6f] 48 a]/f]huf/Lsf] b/ a9fpFb} hfG5 . vf; JolSt jf ;d"xx¿sf] ;'/Iff / ;+/If0f ul/Psfn] g} uPsf] bzsdf w]/} xb;Dd a]/f]huf/L / c;'/Iff a9]sf] 5 . vf; ;d"x / k]zfsf] ;+/If0f u/]/ ;+s'rg ePsf] ;dfhdf tL k]zf / ;d"x aflx/ kg{]x¿sf] g}/fZo / nfrf/L To;sf] cg'ej ug{]x¿n] dfq a'emg ;S5g . clxn];Dd klg, kxF'r gePsf pTkfbsnfO{ kxF'r ePsf / ;+/lIft pTkfbsx¿n] u/]sf] zf]if0f s'g} ju{n] c¿ ju{dfly u/]sf] zf]if0feGbf qm"/ 5 . of] k|lt:kwf{nfO{ …ljlgodgÚ u/]s} sf/0fn] ;Dej ePsf] xf] . ;Lldt d"No / Hofnfb/sf] …:yfloTjÚ sfod ug{] gfddf of k|lt:kwf{sf nflu ul/Psf] ljlgodgn] w]/} xflg k'¥ofPsf] 5 . o:tf] cEof;n] s]xL ;d"xsf] cfonfO{ ;+/If0f u/] tfklg afFsL hgtfsf] cj:yf emg sdhf]/ t'NofpF5 . cd]l/sf / a]nfotdf klg k|lt:kwf{nfO{ æljlgodgÆ ub{}, d"No / Hofnfb/nfO{ …:yfloTjÚ lbg] o:tf cEof;x¿ a9bf] qmddf 5g . o;/L s'g} Ps ;d"xnfO{ ;'/Iff lbFbf csf{] ;d"xsf] c;'/Iff a9b} hfG5 . olb s;}nfO{ Pp6f 36a9 eO/xg] s]ssf] lglZrt efusf] k|Tofe"lt lbOG5 eg] afFsLn] vfg kfpg] 6'qmfsf] efu tndfly eO{ g} /fV5 . o;af6 k|lt:kwf{n] k|bfg ug{] ;a}eGbf dxTjk"0f{ tTj, æcj;/sf] ljljwtfÆ sd xF'b} hfG5 . ;'/Iffsf nflu /fHoaf6 ;dly{t afWofTds k|fjwfgx¿n] bL3{sfndf ;dfhdf k|ultzLn ¿kfGt/0f lnP/ cfPsf 5g . o:tf] ¿kfGt/0fdf hd{gL cl3 5 / cGo b]zx¿ To;nfO{ k5ofpFb}5g . t/ of] ljsf;qmdnfO{ b|'t ult lbP/ ;xof]u k'¥ofpg]] ;dfhjfbL l;sfOsf] csf{] kIf klg 5 . o:tf l;sfOx¿n] cfly{s hf]lvd af]s]sf ;a} lqmofsnfkx¿ / hf]lvd p7fP/ kfpg ;lsg] kmfObf -hf] ;Lldt JolQmx¿n] dfq kfpg ;S5g_sf] pk]Iff u5{g .
  • 49. bf;Tjsf] af6f] 49 klxn]sf] k':tfaf6 æpBf]u vf]n]/ hf]lvd p7fpg'eGbf tna lnP/ ;'/lIft hflu/ vfg' /fd|f] k]zf xf]Æ eGg] ;'g]/ cfPsf] clxn]sf] o'jf k':tfn] hflu/ /f]Hof] eg]/ xfdLn] cf/f]k nufpg ldNb}g . clxn]sf] o'jf k':tf o:tf] ljZjdf x's{]sf] 5 hxfF ljBfnodf xf]; jf ;~rf/dfWoddf, Jofkf/ cyjf pBf]u u/]/ d'gfkmf sdfpg'nfO{ cg}lts eg]/ lrq0f ul/Psf] 5 . !)) hgf dflg;nfO{ /f]huf/L lbg'nfO{ pgLx¿sf] zf]if0f eg]/ JofVof ul/G5 clg tLeGbf a9LnfO{ cfb]z lbP/ o'4df k|of]u ug{] k|j[lQnfO{ k|z+;f / ;Ddfg ul/G5 . j[4 k':tfsf w]/}nfO{ of] cltzof]lQm nfUnf t/ s'g} ljZjljBfnosf] lzIfssf] lbgfg'lbgsf] cg'ejn] o;nfO{ k'li6 u5{ . k"FhLjfb lj¿4sf] ;g;gLk"0f{ ckmjfxn] ubf{ xfd|f d"No / dfGotfdf w]/} 7"nf kl/jt{g cfO;s]sf 5g . o;/L abln+b} uPsf d"No / dfGotfsf cfwf/df cfkmgf ePsf ;+:yfx¿nfO{ klg xfdLn] kl/jt{g u¥of}+ eg], clxn];Dd pRr dfGb} cfPsf d"No / dfGotfnfO{ Wj:t t kfg]{5}gf}+ eGg] k|Zg lgs} uDeL/ 5 . clxn] xfdLn] ;fdgf ul//x]sf] åGå cfwf/e"t ¿kdf k/:k/lj/f]wL b'O{ ;fdflhs ;+/rgf aLrsf] åGå xf] h;nfO{ w]/}h;f] Jofkfl/s / ;}lgs eg]/ lrlgG5 . b'j}df 5gf}6 / Tof] ;Fu;Fu} cfpg] hf]lvd ls t JolQmsf] xftdf x'G5 of JolQm b'j}af6 d'Qm x'G5 . ;}lgs k|0ffnLdf sfd / sfdbf/ b'j}sf] lgwf{/0f s'g} clwsf/ ;DkGg lgsfon] u5{ / ToxfF JolQmnfO{ ;Dk"0f{ ¿kdf cfly{s ;'/Iff k|bfg ul/Psf] x'G5 . oBlk, of] ;'/Iff :jtGqtfsf] k|ltaGw / ;}lgs hLjgsf] cg'qmd ;Fu;Fu} hf]l8P/ cfpF5 . of] ;'/Iff Aof/]sleqsf] ;'/Iff xf] . :jtGqtfsf] afgL k/]sf] ;dfhdf ;'/Iffsf nflu oqf] d"No r'sfpg sd} JolQm dfq tof/ xf]nfg . t/ clxn]sf gLltx¿n] eg] o:tf] kl/l:ylt ;[hgf ub{}5g, hxfF ;'/Iffsf] rfxgf :jtGqtfsf] rfxgfeGbf a9L x'G5 .
  • 50. bf;Tjsf] af6f] 50 olb xfdL JolQmut :jtGqtfnfO{ Wj:t ug{ rfxb}gf}+ eg] lgaf{w ¿kdf k|lt:kwf{nfO{ sfd ug{ lbg'k5{ . ;a} hgfsf nflu Pp6f Go"gtd ;dfg :t/ sfod x'g'k5{ clg s'g} vf; ju{nfO{ kmfObf k'¥ofpg] lsl;dsf] ;'/Iff / ;+/If0fnfO{ vf/]h ug{'k5{ . s'g} ju{sf]] kmfObf / ltgsf] ljz]if :t/ sfod /fVg c¿nfO{ To; If]qdf cfpg glbg] k|fjwfg v8f ug]{ lsl;dsf axfgfx¿ xfdLn] cfh} TofUg'k5{ . xfd|f] gLltsf] Pp6f d'Vo p2]Zo ul/aLsf /]vfd'lg ePsfx¿nfO{ s;/L ;'/Iff k|bfg ug{] eGg] x'g'k5{ eGg] s'/fdf ljdlt 5}g . t/ :jtGqtfsf] pkxf; ub{} ;'/Iffsf] u'gufg ufpg] clxn]sf a'l4hLjLx¿sf] k|j[lQeGbf 3fts c¿ s]xL gxf]nf . xfdLn] :jtGqtf l;Q}df cfpFb}g / o;sf] ;+/If0fsf] nflu s]xL ef}lts Tofu ug{ ;Sg'k5{ eGg] kf7 k]ml/ k9g cTofjZos ePsf] 5 . ;du|df, xfdLn] :jtGqtfdflysf] k"0f{ ljZjf;nfO{ k'gM xfl;n ug'{kg]{ a]nf cfO;s]sf] 5 . o;} ;Gbe{df, a]Ghfldg k|mf+slngsf] Pp6f egfO ;Dk"0f{ /fi6«sf ;fy} x/]s JolQmdfly klg nfu" x'G5 M æs]xL cNksfnLg ;'/Iff kfpgsf nflu cfkmgf] cfwf/e"t :jtGqtf a]Rg tof/ x'g]x¿ g :jtGqtf g t ;'/Iffsf g} nfos x'G5g .Æ ;'Gb/ eljiotk{m ;'Gb/ eljio agfpgsf nflu xfdL;Fu gofF ;'?jft ug{] lxDdt x'g cfjZos 5 . o;sf lglDt xfd|f] af6f]df dfgjLo q'l6n] v8f u/]sf c8rgx¿ x6fpFb} JolQmsf] ;[hgzLntfnfO{ lj:tfl/t ug'{k5{ . s]Gb|Ls[t of]hgfaf6 vf]lhg] ljsf;sf] af6f] 5f8]/ jf:tljs ljsf;sf] af6f]sf nflu rflxg] jftfj/0f ;[hgf ug{'k5{ .
  • 51. bf;Tjsf] af6f] 51 cem w]/} …of]hgfÚ rflxof] of ca …gofF Joj:yfÚ Nofpg'k¥of] eGg] gf/f cl3 ;fg]{x¿df ;'Gb/ eljio ;[hgf ug{] lxDdt / b"/b[li6 xF'b}g . ltgLx¿n] eg]sf] gofF Joj:yf pxL $) jif{ k'/fgf] Joj:yf xf] / ltgn] lx6n/sf] b]vfl;sL ug{ afx]s c¿ s]xL hfGb}gg . of]hgfsf nflu rsf{] :j/ p7fpg]x¿ g} Tof] ljrf/af6 k|efljt 5g h;n] cfhsf] åGb / To;sf] ;fy;fy} cfPsf ;d:ofx¿nfO{ lgDTofPsf] 5 . :jtGq dflg; ePsf] ;'Gb/ ;+;f/ ;[hgf ug{] xf] eg] To;sf] lgb{]zs l;4fGt :ki6 5 M æJolQmsf] :jtGqtf k|jw{g ug{] gLlt g} ;fFrf] cy{df k|ultzLn gLlt xf] .Æ
  • 52. bf;Tjsf] af6f] 52 æn'sÆ klqsfdf k|yd k6s k|sflzt bf;Tjsf] af6f] sf6'{g ;+:s/0f
  • 53. bf;Tjsf] af6f] 53 bf;Tjsf] af6f] tkfO{+ v';Lk"j{s cfkmgf] :jtGqtf b]zsf] cy{tGq kl/rfngsf] nflu Tofu ug{'x'G5 . aflx/L zq'x¿sf sf/0f b]zdf ;}lgsLs/0f ug{ cTofjZos 5 eGg] a'emg'x'G5 . o'4n] æ/fli6«o of]hgfdfÆ hf]8 lbG5====== !
  • 54. bf;Tjsf] af6f] 54 bf;Tjsf] af6f] o'4 ;dfKt x'g' cuf8L;Dd …zflGt :yfkgf ;ldltÚ lgdf{0f ug'{kg{] ts{x? /flvG5 / ;Qfdf /lx/xg OR5's o'4sfnLg æof]hgfsf/x¿n]Æ g} o; s'/fnfO{ k|f]T;fxg ul//x]sf x'G5g . æof]hgfnfO{Æ clwsf+z JolQmx¿ sfod /fVg rfxG5g=== @
  • 55. bf;Tjsf] af6f] 55 bf;Tjsf] af6f] u|fdL0f If]qdf ls;fgx?sf nflu Ps cfzfjfbL of]hgf agfOG5 . To:t} zx/L If]qdf cf}Bf]lus >ldsx?sf nflu ;f]lx cg';f/sf of]hgfx¿sf] lgwf{/0f ul/G5 . oxL cfwf/df g} of]hgf cfof]usf nflu gofF æof]hgfsf/x¿sf]Æ 5gf}6 ul/G5 . æof]hgfsf/x¿n]Æ Ps cfbz{ /fHosf] jfrf ub{5g====== #
  • 56. bf;Tjsf] af6f] 56 bf;Tjsf] af6f] zflGtsf] cfudg;Fu} gofF sfg"g lgdf{0f ug]{ PsfOsf] u7gdf ljjfb x'Fb}g t/ æo'4df ljho k|fKt ug]{Æ h:tf] Pstf sfod /xFb}g . of]hgfsf/x¿ cfltG5g . ah]6sf] s'g} ;|f]t geP tfklg x/]s æof]hgfsf/;FuÆ cfkmg} ljz]if of]hgf x'G5 . t/ pgLx¿aLr Pp6} cfbz{ /fHoaf/]df slxNo} ;xdlt x'g ;Sb}g====== $
  • 57. bf;Tjsf] af6f] 57 bf;Tjsf] af6f] s]xL dlxgfsf] s;/tkl5 …of]hgfsf/x¿n]Ú ldn]/ c:yfoL k|s[ltsf] of]hgf lgdf{0f u/] tfklg hgtfx? To; of]hgfdf ;xdt x'g ;Sb}gg . ls;fgsf nflu lgdf{0f ul/Psf] of]hgfn] ls;fgsf] ;dy{g kfP klg sf/vfgf dhb'/ To; of]hgfsf] lj/f]wdf pqG5g . oBlk gful/sx¿ klg To; s'/fdf ;xdt x'g ;Sb}gg====== %
  • 58. bf;Tjsf] af6f] 58 bf;Tjsf] af6f] clwsf+z æ/fli6«o of]hgfsf/x¿Æ cToGt cfbz{jfbL :jefjsf x'G5g / pgLx¿ hlxn] klg zlQm k|of]usf] ljkIfdf af]Nb5g . pgLx¿ cfkmgf] ;+of]hgsf/L æof]hgfdfÆ hgtfsf] rdTsfl/s ;dy{g kfpg] cfzfdf /x]sf x'G5g . æof]hgfsf/x¿Æ anhkmtL ;xdlt sfod ug]{ s'/fnfO{ 3[0ff ub{5g========= ^
  • 59. bf;Tjsf] af6f] 59 bf;Tjsf] af6f] of]hgfsf/x¿ of]hgfnfO{ ;a}sf nflu æ:jLsfo{Æ agfpg] k|oTg ub{5g========= & hgtfdfem Ps} k|sf/sf] b[li6sf]0f Nofpg] c;kmn k|of;df æof]hgfsf/x¿n]Æ e|d km}nfpg] 7"nf] ;+oGq lgdf{0f ub{5g . kl5 uP/ o:tf] ;+oGq g} ;Defljt tfgfzfxsf nflu cToGt pkof]uL ;fljt x'g k'Ub5 .
  • 60. bf;Tjsf] af6f] 60 ;f]xL ;dodf /fi6«df a9bf] c:tJo:ttfn] lj/f]wsf sfo{qmdx? lgDTofpF5 . To;dWo]sf cNklzlIftx? s'zn jQmfsf efif0fåf/f k|efljt eO{ gofF kf6L{ vf]N5g . bf;Tjsf] af6f] ;f]emf;femfx? ;xdt klg x'G5g========== *
  • 61. bf;Tjsf] af6f] 61 bf;Tjsf] af6f] æof]hgfsf/x¿dfÆ 36bf] cfTdljZjf;========= ( æof]hgfsf/x¿Æ hlt ;+zf]wg ub}{ hfG5g, o;n] ToxL cg'kftdf ;fdfGo Joj;fodf klg c;/ kfb}{ hfG5 . o; sfo{af6 ;a} hgtf k|tfl8t x'G5g . o;kl5 hgtfn] oyfy{df æof]hgfsf/x¿n]Æ s'g} klg sfo{ ug{ ;Sb}gg eGg] s'/f a'emg yfN5g . of]hgf sfof{Gjog ug{ ;Sg] Pp6f dfG5] vf]hf}+ .
  • 62. bf;Tjsf] af6f] 62 xtf; dgl:yltdf æof]hgfsf/x¿n]Æ gofF /fhgLlts ;ªu7gsf] g]t[TjnfO{ of]hgf kl/jt{g jf sfof{Gjog ug]{ / To;sf] kfngf ug{ nufpg clVtof/L k|bfg ub{5g . kl5, ;f]r] h:tf] gePdf pQm g]t[TjnfO{ kl/jt{g ug{ ;lsG5 eGg] e|ddf pgLx? a:5g . bf;Tjsf] af6f] Ps æzlQmzfnL dflg;nfO{Æ /fHozlQm k|bfg ul/G5======= !)
  • 63. bf;Tjsf] af6f] 63 bf;Tjsf] af6f] o;kl5 pQm /fhgLlts ;ªu7gn] /fHonfO{ g} lgoGq0f ub{5====== !! oxfF ;Dd cfO{k'Ubf b'ljwf olt pRr x'G5 sL gofF g]t[Tjk|lt s'g} klg d"Nodfjkmfbf/Lsfodug{clgjfo{x'G5 .zfob,/fli6«oPstfalnof] agfpg] gfddf OR5f ljk/Lt g} ePklg tkfO{+ :jodn] Tof] /fhgLlts ;ªu7gdf cfkm"nfO{ cfa4 u/fpg' x'g]5 .
  • 64. bf;Tjsf] af6f] 64 x/]s tfgfzfxn] ;'?;'?df ax';ªVosnfO{ cfqmfds aGg pTk|]l/t ub}{ cNk;ªVosnfO{ alnsf] af]sf] agfO{ pgLx? lj?4 Pp6f ;femf d'2f lgsfN5g . hd{gLsf] gfhL PstfnfO{ an k'¥ofpg ox'bLx¿dfly ul/Psf] lje]b To:t} gsf/fTds p2]Zosf] lyof] . bf;Tjsf] af6f] gsf/fTds p2]Zo lgdf{0f ubf{ /fhgLlts ;ªu7gsf] PstfnfO{ an k'Ub5======== !@
  • 65. bf;Tjsf] af6f] 65 bf;Tjsf] af6f] g]tfn] agfPsf] of]hgfsf] lj/f]wdf sf]xL af]Nb}g========= !# gofF u'Ktr/ k|x/Lx¿ cToGt lgb{oL x'g] x'gfn] lj/f]w ug{' eg]sf] cfTdxTof ug{';/x x'g]5 . æof]hgfa4¿kdfÆ rNg] s'g} klg /fHodf anhkmtL cfbz{ sfod u/fpg ;Sg] ;fdYo{nfO{ ;b}j k|fyldstfdf /flvG5 . o;kl5 JolQmsf ;Dk"0f{ :jtGqtfsf] x/0f x'G5 .
  • 66. bf;Tjsf] af6f] 66 k|efjxLg eO;s]sf æof]hgfsf/x¿n]Æ k|lta4tf hgfPsf] /f]huf/L 5gf}6sf] a[xt cj;/sf] afrf b'ef{Uojz e|d ;fljt x'G5 . of]hgfsf/x?n] g slxNo} cfkmgf] k|lta4tf k'/f u/]sf 5g, g t ;S5g g} . bf;Tjsf] af6f] ca tkfO{+sf] k];f klg æof]hgfÆcg';f/ lgwf{l/t x'G5========== !$
  • 67. bf;Tjsf] af6f] 67 bf;Tjsf] af6f] tkfO{sf] Hofnf klg æof]hgfcg';f/Æ g} lgwf{l/t x'G5============ !% Hofnfb/sf] lgwf{/0f nrstf/lxt / :j]R5fsf/L x'G5 . s]Gb|Lo d'Vofnoaf6 of]hgfa4¿kdf ;~rfng x'g] /fHodf Hofnfb/ lgwf{/0fsf] of] ;+oGq cToGt cJojl:yt, cGofok"0f{ / c;kmn x'G5 .
  • 68. bf;Tjsf] af6f] 68 tfgfzfxL Joj:yfdf, lgotj; geP tfklg of]hgfsf/x¿n] ljrf/x¿aLrsf] leGgtfnfO{ s'g} :yfg lbFb}gg . kf]:6/, /]l8of] / 5fkfx¿n] tkfO{+nfO{ ;b}j Pp6} em'6f] s'/f elg/x]sf x'G5g . bf;Tjsf] af6f] tkfO{+sf] j}rfl/s lrGtg klg æof]hgfa4Æ x'G5========== !^
  • 69. bf;Tjsf] af6f] 69 bf;Tjsf] af6f] o;kl5 tkfO{+sf] dgf]/~hg klg æof]hgfa4Æ x'G5========== !& ;}lgsLs/0f ePsf /fHox?df v]ns'b / dgf]/~hg h:tf s'/fx¿ klg ;fjwfgLk"j{s …of]hgfa4Ú ¿kdf ;~rfng ul/g] sfo{ ;+of]u dfq xf]Og . Ps k6s ;'? ePkl5 æof]hgfsf/x¿Æ /f]lsg ;Sb}gg .
  • 70. bf;Tjsf] af6f] 70 tkfO{+nfO{ hflu/af6 ank"j{s x6fpFbf To;nfO{ aGb'swf/Lx¿sf] lgzfgf nufpg] cEof;sf] ¿kdf lnOG5 . klxn] h'g s'/fnfO{ ;fdfGo q'6Lsf ¿kdf lnOGYof] ca Tof] s'/f /fHolj?4sf] h3Go ck/fw dflgG5 . o;/L bf;Tjsf] af6f]sf] klg cGTo x'G5 . bf;Tjsf] af6f] tkfO{+nfO{ lbOg] ;hfo klg æof]hgfa4Æ x'G5========== !*