Wat brengt 2012 op economisch vlak?

1. Twunch
Wat brengt 2012?

2. Met dank aan

3. Better an end with a shock,
than a shock without an end…

4. 1. Wereldeconomie op drift

5. Van de ene crisis naar de andere?
• Nog bekomend van een zware recessie…
• … dient zich een nieuwe reeds aan
• Er werd veel tijd gekocht
– Monetair: lage rente + QE
– Budgettair: schulden
• Tijd werd niet goed gebruikt
– Begrotingen
– Bancaire stabiliteit
– Concurrentiekracht en structurele groei

6. De wereldeconomie op dreef drift
2010 2011 2012
Wereld +5.1% (+3.9%) +4.0% (+4.3%) + 4.0% 3,4
Eurolanden +1.8% (+1.0%) +1.6% (+1.6%) + 1.1% 0,2
VS +3.0% (+2.7%) +1.5% (+2.4%) + 1.8% 2,0
Groeilanden +7.3% (+6.0%) +6.4% (+6.3%) + 6.1% ?
(bron: IMF, januari 2010 & september 2011), OESO december 2011

7. De Verenigde Staten: lage verwachtingen
75 US leading indicators & growth 10%
70 8%
65 6%
60 4%
55 2%
50 0%
45 -2%
40 -4%
35 -6%
30 -8%
01/82
01/84
01/86
01/88
01/90
01/92
01/94
01/96
01/98
01/00
01/02
01/04
01/06
01/08
01/10
Quarterly annualised GDP growth (RHS) ISM All Economy (Man before 31/07/97)
(bron: Bloomberg)

8. … en nog lager in Europa
EU leading indicators & growth
68 10%
8%
63
6%
58 4%
2%
53
0%
48
-2%
43 -4%
-6%
38
-8%
33 -10%
07/98
07/99
07/00
07/01
07/02
07/03
07/04
07/05
07/06
07/07
07/08
07/09
07/10
07/11
GDP, qoq (annualized, RHS) PMI Man. PMI Services
(bron: Bloomberg)

9. …als gevolg van slecht nieuws en barslecht
vertrouwen
Consumer Confidence 7%
115
6%
105 5%
4%
95
3%
85
2%
75 1%
0%
65
-1%
55
-2%
45 -3%
12-89
12-90
12-91
12-92
12-93
12-94
12-95
12-96
12-97
12-98
12-99
12-00
12-01
12-02
12-03
12-04
12-05
12-06
12-07
12-08
12-09
12-10
12-11
Cons.Conf. Exp. (LHS) Real Consumption, yoy (RHS)
(bron: Bloomberg)

10. … met wereldwijde impact
World trade volume
190 25%
20%
170
15%
150
10%
130 5%
110 0%
-5%
90
-10%
70
-15%
50 -20%
01-92
01-93
01-94
01-95
01-96
01-97
01-98
01-99
01-00
01-01
01-02
01-03
01-04
01-05
01-06
01-07
01-08
01-09
01-10
01-11
World trade volume Annual change (RHS)
(bron: Cpb)

11. 2. Terug naar 2008?

12. Terug naar 2008?
2008 2011
Fortis, Dexia, KBC Dexia
schulden financiële sector schulden bij de overheid
onzekerheid CDO onzekerheid CDS
lage solvabiliteitsratio hoge sociale-zekerheidsverplichtingen
druk om economie te steunen druk om te saneren
wantrouwen t.o.v. banken wantrouwen t.o.v. beleidsmakers
gebrek aan coördinatie gebrek aan coördinatie
… …

13. 3. Overheden hebben geen marge

14. Overheidsschulden rijzen uit de pan
Debt to GDP ratio
200%
180%
160%
140%
120%
100%
80%
60%
40%
20%
0%
2011 (f)
2012 (f)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Greece Ireland Italy Spain Portugal
(bron: IMF)

15. Saneringen – lessen uit 35 jaar ervaring
(bron: IMF)

16. 4. België: schijn bedriegt

18. Economische groei beter dan Eurozone
Real GDP (100 = 03/95)
140
135
130
125
120
115
110
105
100
03/95
03/96
03/97
03/98
03/99
03/00
03/01
03/02
03/03
03/04
03/05
03/06
03/07
03/08
03/09
03/10
03/11
Belgium Euro area
(bron: Bloomberg)

19. 5. Werkloosheid idem
Unemployment rate
12%
11%
10%
9%
8%
7%
6%
5%
01/95
01/96
01/97
01/98
01/99
01/00
01/01
01/02
01/03
01/04
01/05
01/06
01/07
01/08
01/09
01/10
01/11
Belgium Euro area
(bron: Bloomberg)

20. Openbare financiën
Government debt (in % of GDP)
100%
95%
90%
85%
80%
75%
70%
65%
60%
2011 (f)
2012 (f)
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Belgium Euro area
(bron: IMF)

21. Waarom schone schijn?
 Anderen doen het nog slechter; België geniet meer van
Duitse exportprestaties (niet duurzaam)
 Werkgelegenheidsprestaties sterk geflatteerd
- Dienstencheques, gesubsidieerde vormen van tewerkstelling
- economische werkloosheid, verloven, tijdskredieten,…
- Bedrijven hamsteren arbeid maar vreet aan de rendabiliteit
 Overheid pompte 70 mia euro in economie via
begrotingstekorten en reddingsoperaties banken
 Sociale vrede oogt mooi maar gebrek aan hervormingen
is de keerzijde van de medaille (stakingsacties
illustratief)

22. Risicofactoren
 Concurrentiekracht: relatie
loonindex, inflatie, arbeidskosten per eenheid product

24. Risicofactoren
 Concurrentiekracht: relatie
loonindex, inflatie, arbeidskosten per eenheid product,
 Energiekosten
 Administratieve overdruk
 Politieke impasse
 Sociaal overleg deficiënt?
 Hoge openbare schuld in combinatie met hoge
belastingsdruk
 Eurodruk

25. 5. Euro: spiegeltje aan de wand

26. Een manisch depressieve staat
van ontkenning?

27. „There are no American troops in Bagdad‟
April 7, 2003, Mohammed Saïd al-Sahaf, alias Comical Ali
Huizenmarkt VS
Banken volgepropt met
Subprime leningen zal niet ineenstorten
toxische rommel zijn
zijn niet gevaarlijk solvabel
PIGS papier is de nieuwe subprime
Overheden zijn
geen banken
What‟s next?
Ierland Griekenland zal
is nooit uit de euro
solvabel stappen

28. Who‟s right?
European leaders Commentators
• European leaders take • The summit will prove a
decisive action to pull Europe footnote (Gideon Rachman)
out of crisis (EC) • A disastrous failure at the
• European leaders agree on summit (Martin Wolf)
immediate action to address • A plan that will not save Europe
market tensions (FT)
• European leaders agree on • Damned with faint plans (The
“fiscal compact” Economist)
• Merkel: Gipfel ist Durchbruch • Fiskalpakt hat nur begrenzte
zur Stabilitätsunion Auswirkungen (Frankfurter
(Frankfurter Allgemeine) Allgemeine)

29. Geen optimale muntzone !
 Geen convergentie, maar divergentie
 Vooral schijnbare convergentie
 rentevoeten: maar foutieve risicopremies
 lonen en koopkracht: maar met geleend geld
 En verborgen divergentie
 Arbeidskosten en betalingsbalansen
 O&O
 kwaliteit van het onderwijs / menselijk kapitaal
 kwaliteit van de openbare financiën…
(Griekenland)
4. Hoe de openbare financiën saneren?

30. Lopende rekening van de betalingsbalans
Gemiddeld jaarlijks saldo, in % BBP, periode 2000-2009
d
an
e
l
nl
on
ga
e
nd
ke
ë
oz
nj
tu
gi
lië
rla
rie
pa
or
ur
el
Ita
Ie
G
P
S
E
B
4
3 +2,4
2
1
+0,2
0
-1
-2
-2,3 -1,7
-3
-4
-5
-6
-7 -6,1
-8
-9
-9,3 -9,2
-10
Bron: IMF

31. Spiegeltje aan de wand
Lopende rekening in % BBP
Bron: Eurostat

32. Nood aan verandering is groot
 Key performance indicators
leugens en creatieve boekhouding te voorkomen
met zeepbellen rekening te houden (vastgoed)
structurele ontsporingen te ontmaskeren
(ULC, competitiviteit, vergrijzingkosten,…)
 De dingen bij naam noemen
Investeerder = speculant?
Geen crediteur zonder debiteur (vendor financing)
Rol van de ECB?
De mechanica van een muntzone erkennen een
respecteren = STRUCTUREEL BELEID =
TRANSFERUNIE
4. Hoe de openbare financiën saneren?

33. 6. Stresstest voor kmo‟s

34. Cartoon van Brett Lemb

35. Schokbestendigheid in woelig vaarwater
• Zijn onze bedrijven opgewassen tegen de grote
onzekerheden van deze tijd?
• Hoe gevoelig zijn de bedrijfsresultaten voor een
verzwakkende conjunctuur en een verslechterend
financieringsklimaat?
• Geen klassieke ratio-analyse
– We kijken vooruit en simuleren een schok
– Vertrekbasis is grote recessie van 2008-2009
– Paneldata voor 158.695 Belgische bedrijven

36. Recessie 2008-2009 als rekenvoorbeeld
11.601 bedrijven failliet
Omzet: -11,5% -23%
µ: 4,1 mio naar 3,65 mio
Me: 151.605 naar 152.434 mio
Kosten: -11,0% -22%
µ: 3,9 mio naar 3,5 mio
Me: 112.716 mio naar 114.246 mio
Rendabiliteit: -12,9% naar 7,8
µ: 8,9 naar 8,1
Me: 6,3 naar 5,9
naar 5,7

38. Omzetvolume daalt 10%
Kostenvolume daalt 5,7%
Winstvolume daalt 19,5%
(totale volumes zoals weergegeven door
de oppervlaktes onder de histogram )
Opbrengsten venn. bel. dalen
met 2 miljard euro

39. België
winstcurve 108.482 127.925
Totaal = 158,695 bedrijven bedrijven bedrijven
Mediaan omzet 152.034 mio euro
Aantal bedrijven
30.770
50.213 bedrijven
• Mediaan rendabiliteit daalt van 6,5 naar 3,2%
• 2 mia euro minder inkomsten in de
vennootschapsbelasting
Negatief EV 15.380 18.850

40. Rentegevoeligheid Vlaamse KMO
• 70% van de Vlaamse kmo‟s is afhankelijk van bankfinanciering
• In de vorige recessie werden heel wat bedrijven geconfronteerd met
kredietschaarste:
• Onderzoek EACT: 50% bedrijven zag zich tijdens 2009
geconfronteerd met een terugschroeving van haar kredietlijnen
• Kenniscentrum voor financiering van de kmo - barometer
• Aanwendingsgraad NBB
• Studie McKinsey: ondergekapitaliseerde banken en stijgende
kredietkosten

41. • Bedrijven hebben zich gedeeltelijk hersteld van de Grote Recessie
maar zijn niet klaar voor een nieuwe schok.
• Heel veel van de absorptiecapaciteit werd reeds opgebruikt.
• In een nieuwe recessie zouden er nog eens 20.000 verlieslatende
bedrijven bijkomen.
• De rendabiliteit zou dalen van 6,5% naar 3,2%.
• De afhankelijkheid van bankfinanciering blijft voor een groot
gedeelte van de kmo‟s omvangrijk en precair.

42. 6. Banksector: renovatie of nieuwbouw?

44. Capital and liquidity shortfalls, 2019
Bron: McKinsey

45. Kredieten fors duurder
Bron: McKinsey

46. Percentage bedrjiven voor wie het moeilijker is geworden om
een krediet te verlengen, volgens bedrjifsgrootte
60,0
52,2
50,0 48,7
43,5
41,7
40,0
Percentage
30,0
20,7
20,0
10,0
0,0
<10 10-50 50-100 100-500 >500
Grootteklasse volgens aantal werknemers

47. Besluit

48. Met dank aan