1. Tijd voor …
productiviteit
Inzichten en uitdagingen
Geert Janssens

2. Almost everything
Productivity is not everything, but it is almost
everything. A country’s ability to improve its
standard of living over time, depends entirely
on its ability to raise its output per worker.
Paul Krugman, The Age of Diminishing Expectations (1994)

3. Waarom productiviteit (q) erom doet
• Bijdrage tot de economisch groei
• Vroeger: bijdrage q bedroeg <50%
• Sinds jaren negentig is die bijdrage >50%
• In de toekomst zou dat >75% moeten zijn
• Versterkt de concurrentiekracht
• Is een haast onbeperkte bron van rijkdom
• Is relevant voor alle sectoren, ook diensten
• Productiviteit creëert jobs

4. Tewerkstelling en productiviteit
1929-2009

5. Een onwaarschijnlijk huwelijk
Winst reserves jobs
Investeringen jobs
Prijsdalingen consumptie jobs
Hogere lonen consumptie jobs
Productiviteitswinst – waar gaat ze naartoe?

6. Wat is productiviteit?
Input Productiviteit Output
• Arbeidsproductiviteit (output/arbeid)
• Kapitaalproductiviteit (output/kapitaal)
• Totale factorproductiviteit (multifactor)

7. Arbeidsproductiviteit
Arbeid Output
Arbeids q = 4
100 400
Arbeid Output
Arbeids q = 5
80 400
Arbeid Output
Arbeids q = 6
200 1200

8. Figuur 1 - Arbeidsproductiviteit per werknemer in 2010 - EU27=100
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200
Luxemburg 177,8
Noorwegen 149,2
VS 144
Ierland 136,9
België 127,8
Oostenrijk 115,5
Frankrijk 115,2
Nederland 113,8
Finland 113,5
Zweden 113,3
Zwitserland 111,3
Spanje 110,5
Denemarken 109,3
EU-15 109,2
Eurozone 108,7
Italië 108,4
VK 107,6
Duitsland 105,2
EU-27 100,0
Bron: Eurostat
Japan 96,4
Griekenland 95,9
Portugal 77,3

9. Arbeidsproductiviteit in perspectief
Land Klassiek * Land Maatschappelijk **
1 Luxemburg 119.838 1 Luxemburg 125.580
2 Noorwegen 105.698 2 Noorwegen 82.312
3 VS 99.113 3 VS 67.582
4 Ierland 91.465 4 Zwitserland 66.352
5 België 88.601 5 Nederland 60.714
6 Italië 85.668 6 Ierland 58.368
7 Frankrijk 83.295 7 Oostenrijk 57.488
8 Oostenrijk 79.879 8 Denemarken 57.385
9 Spanje 78.859 9 Zweden 56.780
10 Nederland 78.450 10 België 54.977
11 Finland 77.736 11 Duitsland 54.463
12 Duitsland 76.977 12 Finland 53.654
13 Zweden 76.796 13 VK 53.608
14 Zwitserland 76.580 14 Frankrijk 52.937
15 Denemarken 76.524 15 Japan 50.097
16 VK 75.726 16 Italië 49.511
17 OESO 74.738 17 OESO 49.351
18 Griekenland 72.954 18 Spanje 47.126
19 Japan 64.988 19 Griekenland 43.670
20 Portugal 53.016 20 Portugal 37.389
Bron: VKW Metena o.b.v. OESO-data

10. Groei arbeidsproductiviteit 2001-2008
3,50
Arbeidsproductiviteit - Gemiddelde jaarlijkse groei
3,00 BBP per uur gewerkt 2,9
2,50
2,4
2,2
2,0 2,0
2,00 1,9 1,9 1,9
1,7
1,6
1,50
1,3
1,2
1,1
1,00 0,9 0,9 0,9 1,0 1,0
0,7 0,7
0,5
0,50
0,00
0,0
-0,50
Bron: VKW Metena o.b.v. OESO-data

11. Totale Factor Productiviteit (TFP)
• Een maatstaf die outputveranderingen meet
bij constante inputs
• En dus een productiviteitsmaatstaf die de
gecombineerde efficiëntie van de ingezette
inputs meet, ook van kapitaal.
• Nog anders gezegd = maatstaf voor algehele
technologische efficiëntie
• Probleem: moeilijk te meten (residu)

12. Totale factorproductiviteit (TFP)
Arbeid Kapitaal Output
= 500 TFP = 2,5
100 100
Arbeid Kapitaal Output
= 600 TFP = 3,0
100 100

13. Uitblinkers in TFP naar sector (20 landen)
1987 1997 2007
Voeding, dranken en tabak BE NLD NLD
Textiel, leder, schoenen NLD BE BE
Hout en kurk ESP FIN FRA
Papier en drukkerij BE BE FIN
Chemie BE FIN NLD
Rubber en plastiek BE BE BE
Metaal FRA ITA FIN
Elektrische uitrusting ITA USA SWE
Transportmiddelen ITA ITA USA
Bouw AUS FIN AUS
Groot- en kleinhandel BE BE FIN
Hotels en restaurants ESP USA USA
Financiële sector ESP AUS ESP
Zakelijke diensten USA USA USA
Bron: Planbureau

14. Meetproblemen rond q en TFP
Output
• Bedrijven/sectoren met diverse producten
• Geen productiedata; vaak enkel omzet
• Kwaliteitsverschillen
• Prijsverschillen door kwaliteit of dankzij marktmacht?
Input
• Arbeid: aantal werknemers, uren gewerkt, uren
betaald, vast dienstverband en variabel,…
• Kapitaal: boekhoudkundige stock of investeringen,
welke deflatoren, depreciatie,…
• Materialen: productiviteit meten op basis van
toegevoegde waarde (bijv. TW per uur gewerkt)

15. Productiviteit op de werkvloer

16. Potentiële vs reële productie/productiviteit
Gebrek aan vraag, Potentiële
economische werkloosheid capaciteit
Verloven, ziekte, motivatie,
frictie, inefficiënties,…
Overuren, interim,…
Reële
Labour hoarding
capaciteit Sunk cost of capital

17. Persoonlijke productiviteit
Bron: VKW Metena

18. Zinvol werk en geluk

19. Organisatorische productiviteit
Bron: VKW Metena

20. Verdeling efficiëntieverliezen
Bron: VKW Metena

21. Knelpunten om flexibel te werken
Bron: VKW Metena

22. Productiviteit op sectorniveau

23. Voedingsindustrie - TFP
Slechts 6,5% van bedrijven die in 2000 in het laagste kwartiel zaten
waren in staat om hun productiviteit tegen 2008 op te krikken tot het
hoogste kwartiel
Bron: Planbureau

24. Sectorale dynamiek
• Binnen dezelfde industrietak zijn er vaak grote en in de
tijd persistente verschillen inzake q
• Er is ook binnen sectoren geen eenduidige technologie
• Sectorale q stijgt vooral doordat meest productieve
bedrijven marktaandeel inpikken
• De minst productieve hebben de meeste kans op een
exit maar ze kunnen ook marktaandelen inpikken
• Toetreders verlagen de q op korte termijn maar op
langere termijn is het effect positief
• Grote bedrijven zijn doorgaans meer productief

25. Potentiële productiviteitsgroei - Detailhandel
Bron: Teamanalyse

26. Creatieve destructie in Finland
• Verbeteringen binnen bedrijven droegen 50 tot 80% bij
tot de q-groei; de rest kwam van sectorale dynamiek
• Uittreders hadden de grootste positieve invloed op de
gemiddelde q-groei; effect toetreders kwam op termijn
• R&D en innovatie zijn belangrijk maar concurrentie in
productmarkten is beslissend
• Blootstelling aan internationale concurrentie
• Barrières tot binnenlandse concurrentie wegnemen
• Vaardigheden vergemakkelijken de adaptatie en
integratie van nieuwe technologieën alsook de
reallocatie van human capital tussen bedrijven

27. Besluit