In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 de toekomst van de bouw 09 wijziging cd20 09 wijziging het debat 10 wijziging the dooor VERSLAG 05 beraad van jan westra 07 presentatie rgd do&t NIEUWS 03 productontwikkeling: genius 04 tgm doet ideeen op bij duitse bouwbeurs 13 moooi: taming of the glassbox 14 tuinhuis van cepezed 15 subsidieregeling referentieprojecten milieutechnologie 16 nova, het kleinste gevelneusje BOOOSTING 04 antwoordkaart 11 agenda, colofon 12 participanten Voor meer nieuws: www.booosting.nl

2. jul 1998 jaargang 9 nr. 46
booosting st ichting
industrieel
bouwen
nederland
(AVA) ,
De toekomst van de bouw
H r v S k
De ruimtelijkheid van de architectuur verandert
sneller dan bouwtechnische constructies kunnen bijbenen.
De steeds perfectere 3D-computer-mogelijkheden trekken het
voorbereidingsproces vooruit, omdat architecten zich
verlekkerd storten op het conceptualiseren van een complex
ruimtelijk ontwerp. Diezelfde ruimtelijkheid kost echter
óvermatig veel rijd, inspanning en energie in de productie en
uirvoering. Met het gevolg dat productie en uirvoering t.O.V. de
voorbereiding achterblijven, omdat die meer materiaal - en
mensgebonden en nog niet automaatgebonden zijn. Zo ontstaat
een kloof tussen de voorbereidings- en realisatie fase. Maar ook een
gat tussen CAD en CAM/CAB (Computer Aided Manufactuting
Building). De computer zal op meerdere vlakken ook het produceren,
het locale bouwen en het assembleren van prefabcomponenten
moeten gaan vergemakkelijken. Door de fragmentatie
van opdrachtenstroom en diversificatie van
consumenteneisen is de industrialisatie van de
bouw echter blijven steken op het niveau van
seriematige prefabricage.
L. .J

3. r ,
De technologie van het bouwen ontwikkelt zich op haar beurt buiten het gezichtsVeld van
de architect. De huidige variëteit aan bouwtechnische mogelijkheden is complex en wordt door een
groeiend specialisme van de productie niet meer door de architect beheerst.
Er is in de materialisatie van de bouwtechnologie een onomkeerbare overgang te bespeuren van Civiele
Techniek naar Werktuigbouwkunde.
Het huidige bouwproces is erg onrustig. Om kennis van elkaars markten te vergroten moet
er een directe dialoog, gebaseerd op wederzijds respect en vertrouwen tussen producent en architect
tot stand komen. We moeten terug naar een beheersbaar en overzichtelijk bouwproces. Naar een
concentratie van zeggenschap en verantwoordelijkheid. De architect moet weer zijn vroegere positie
in het bouwproces krijgen en het gehele bouwtraject weer behoeden. Hij moet de wildgroei van
bouwmanagement zien te ovetwinnen. De ISO-gecertificeerde architect zal zijn intrede doen als een
onlosmal(elijke spin in het web. Momenteel is kwaliteit afhankelijk van kwaliteitsborgings-processen
van betrokken bouwproducenten en is uit het zicht van architect en aannemer.
Duurzaarn Bouwen. Hoe aanpasbaar moeten gebouwen aan toekomstige veranderingen zijn?
Gezien de enorme energie van materiële gebouwen en de ogenschijnlijke perfectie van de virtuele
werkelijk-heid zal een overgang plaatsvinden van concreet naar abstract en van materieel naar
immaterieel. De informatierevolutie zal het ongema]( van een onveranderbaar gebouw steeds sneller
beïnvloeden. Overbemeten gebouwen zullen juist langer meegaan met veranderingen van organisaties
en VISies.
de bouw laagdrempelig is ne/Uen weinjg
te ont:v<likkelen uit angst voor kopiëren door
resulteert dit in een gebouwde omgeving
de technische levensduur bereikt is zullen
haaks op een
altlteltsel!,en moeten voldoen.
Het is tijd voor een Booosting-
dialoog over een nieuwe balans
tussen architectuur en bouw-
technologie. Eekhout zal zondag 13
september stellig en eerlijk zijn tOekomstvisie
prijsgeven. Waar mikt u op? U bent V3Jl harte
wellwm! Tijd en locatie nog nader te bepalen.
Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via deze antwoordkaart.

4. I .••.•.•!• • • 0 n t wik k e 1 n g I 0
Genius
Productontwikkeling wordt vaak geassocieerd met 'het gouden
idee'. In feite doet deze associatie afbreuk aan de realiteit van
het innovatieproces dat veelomvattender is. maar toch_ ..
In 'The Futurist' van mei 1998 verscneen een artikel over een studie naar overeenkomsten in her
denken en handelen van 'erkende' genieën zoals Einsrein, Galileo, Mende!, da Vinci, Pasteur en Bohr.
De essentie is in acht punten samen te vatten:
o Een genie kijkt met meerdere invalshoeken naar een probleem. Hij wil ontsnappen aan de
platgetreden paden. Hijlzij analyseert het probleem op verschillende manieren alvorens lJ1
oplossingen te denken.
e Het genie visualiseert het probleem door te krabbelen, te schetsen, grafieken te maken etcetera.
e Een genie heeft een grote productie. Zo produceerde Thomas Edison elke rien dagen een
uitvinding, waarvan elke zes maanden een 'hit'. Op zijn naam stonden 1093 (I) patenten.
Et Een genie knOOpt bestaande ideeën, bedden, kennis en gedachten aan elkaar en creëert verrassende
combinaties. Zo worden de erfelijkheidswenen van Mendel toegeschreven aan het feit dat hij zowel
bioloog als wiskundige was.
o Een genie 'forceert' relaties tussen op zich niet samenhangende ondelwerpen. Da Vinci kwam op
geluidsgolven toen hij een steen in het water gooide en het geluid van de steen die het water raakte,
associeerde met een bel. Kekule kwam op de 'benzeenring' nadat hij over een slang had
gedroomd die in zijn eigen staart beet.
o Een genie denkt in tegenstellingen. Dit als hulpmiddel om aan de eigen gedachten te ontsnappen.
o Een genie denkt in metaforen. Aristoteles zag het 'denken in metaforen' als een gave. In feite is het
een vermogen om overeenkomsten te zien tussen twee bestaansgebieden. Einstein communiceerde
over zijn abstracte principes door vergelijkingen te mal{en mer alledaagse gebeurtenissen zoals het
roeien in een boot of her wachten op een perron telwijl er een trein voorbij komt.
() Een genie dwingt kansen af. Hijlzij wacht nier af ror het goede idee 'voorbij komt' en legt zichzelf
druk op. Een mislukking leidt niet tor een vlucht in iers toraal anders, maar juist in het stellen van
krirische vragen: 'War heb ik gedaan); Waarom is her mislukt?'
Wie herkent zichzelP
Jos Lichter/berg, bestuurslid Booosring

5. . : i .....b.iii._'--___ni_ uw___--'
_ e___s
TGM doet i deeën op
bij de Oui tse
Bouwbeurs
Jos Lichtenberg schreef er al over in ZlJn product-
ontwikkelingsrubriek in de nieuwsbrief van maart 1998: het
bezoeken van buitenlandse beurzen is zeer inspirerend.
Dat ondervond ook TGM, Technisch Gevelbouw Management, onlangs in Berlyn. Naar aanleiding
van het bezoek zijn zij vertegenwoordiger geworden van een tweetal producten:
o Een raam-deurprofiel van PURAL Profilwerk. Een aluminiumproflel met een kern van pure pur
én met een zeer hoge isolatiewaarde. Een super-isolator mer een afWijkende binnen-buiten-
verbinding.
8Een vliesgevelsysteem van RP Technik (Mannesmann). Een ingenieus sralen systeem dat veel
voordelen aan vormgeving en materiaal gebruik biedt. De montage is snel en makkelijk door de
verschuifbare T-verbindingen én er zijn grote overspanningen mee mogelijk.
NAA.l!
HEDRIJF
I I
ADRES
POSTCODE 'o;rOONI'LAArS
TELEHJON
o Komt op ondag 3 september naar de RvA-sessie van Mlck Eekhou (AVA)
met personen. (zie nr. 46 pag. 01-02) Booosting
Plaats ~~ iocatie zijn bij het ter pers gaan vall deze nieuwsbrief nog niet bekend.
o Doet mee aan de Boooscing-Ideeënprijsvraag 'The DOOOR' en ontvangt na Postbus 10197
inschrijving (tot 31 juli '98) nauwkeurige informatie over onderwcrp/voOlwaarden.
o 'V'il graag aansluiten op het Internet-netwerk van Booosting 3004 AD Rotterdam
('VWW.OOO.NUBOOOSllNG) Dit geldt Alleen voor Aangeslotcnen.
o 'V'il graag informatie over de realisatie van een internet-pagina.
(000 Internet Services neemt contact met u op)
o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosring.
o Bestelt het boek 'Booosting in bedrijf' (1992) (particiPllntm: f 25.00 )
Ni"-participa1lt"': f 39,50
de uitgaven 'Booosring in Beeld' en 'Tussen Traditie en Experiment' zijn helaas uirve-rkochr
L .J

6. • ,
Verslag van de bijeenkomst
Beraad van Jan Westra op zondag 26 april 1998 in Amsterdam
~ es tr~ ~ ont-goochelaar
en ont- kenner
De aftrap van de eerste activiteit in het kader van het IO-jarig
bestaan van Booosting is gegeven door Jan Westra. Het uitgangs-
punt is nieuw: de hoofdpersoon, een lid van de Raad van Advies,
ook wel Booosty Boy genoemd, geeft zelf invulling aan de inhoud.
'In de voorkamer staar de reguliere productie centraal, in de achterkamer doen we leuke, interessante
dingen, die wellicht later het daglicht kunnen verdragen. Zo moer ook mijn bijdrage worden gezien:
een stukje uit mijn achterkamer, een prikkel voor toekomstige opgaven, als zalving voor ontluikend
talent, maar bovenal als feestje. Wat Booostingleden bindt is de onvrede mer veel van de gangbare
processen en producten in de bouw. Zij zijn zo zou je kunnen zeggen ook nooit tevreden'. Zo
ontstond het thema: ONT En de taal tovenaar gaat van start: 'ONT, is nier alleen niet, maar soms
ook wel. Het roept van de weeromstuit toeval, relativering of rwijfel op. Actie is dus niet altijd reactie!
Als je ONT vertaalr naar het engelse DE dan bevind je je temidden van door filosofen aangedragen
thema's die voor architecten en anderen hebben geleid tot deconstructivisme, destructuralisme en
deconceptie. Het spel mer woorden culmineert naar mijn gevoel bij teken of sign. Daarin wordr design
ontwerp. Teken en worp komen daarin zeer dicht bij elkaar. Het ontstrueren en de ontstructievinden
elkaar in de gemeenschappelijke truc, anderzijds in her ondoorgrondelijke true. De waarheid tegenover
het middel, de true van sttueren tegenover truc van suuctie. In die zin kan de bijdrage vandaag worden
begrepen als een poging het woord ontmoeting nieuwe betekenis te geven. Moeten als directief,
ontmoeten als associatief waarbij vooral de wederzijdse ontboezeming het ultieme zou kunnen zijn.
Booosting is hergedefinieerd in dekken, wikkelen en werpen. En daarmee mijn thema's ondergebracht
in staan, spruiten en plooien.'
L .J

7. r ,
Deze thema's splitste hij op in drie delen, (uiteraard met de 0 als leidraad):
OVertikaal. De Hoogbouw als opkomend fenomeen
Hoogbouw wordt één van de internationale opgaven van Nederland. Jan stelde speciaal voor deze
middag een 11 minuten durende video samen over zijn scyscraper-mania. Chryslerbuilding,
Hancock-Centre, de Milleniumtower van Foster kwamen aan bod met als afsluiting de 'paddesroel'-
kapel van Le Corbusier.
8Horizontaal. De laagbouw als bevestigende faciliteit
Brasilia, dat in 1956 in 1000 dagen uit het niets ontstond versus Le Co rb us ier met een stadsontwerp-
studie met 88% groen en veel voorzieningen voor huisvrouwen om niet te vereenzamen. 'Je wu haast
een hekel aan bouwen krijgen' als je de beelden ziet.
9Het kruispunt. De bouw als gelaagde geest of gelaarsde kat
Over hoe je het toeval kunt uitdagen of er soms beter aan doet het zijn beloop te laten. Aan de hand
van prachtige 'uitgegleden' dia-schilderijtjes illustreert Jan zijn ideeën. Deze 'slidings' zijn afhankelijk
van toeval (4%), tijd, temperatuur en materiaal. Er zijn allerlei categorieën, maar speciaal voor nu een
serie met de 0 als motief en 'vliegjes'. Wat zit daar nu allemaal achter?
.. de slidings zijn afhankelijk
van toeval (4%), tijd,
temperatuur en materiaal
Het werd een zeer veelzijdige bijeenkomst, met veel taal en beeld én muziek. Het Tilburgs
Gitaarensemble verzorgde twee maal een -enigszins late- premiere van twee van zijn gitaarkwartetten.
De 'vijf minuten voor gitaar' zijn jeugdwerken uit 1968 en 1970. Het is voor Jan kennelijk w
inspirerend zijn werk na wveel jaar te horen, dat hij de dirigent spontaan toezegt een derde
gitaarkwartet te zullen maken.
Jan besluit dat de bouw niet erg is vooruitgegaan, dat we nog steeds teveel baksteen toepassen en dat
bouwen nog steeds geen tijd mag kosten. In een toetje dia's stelt hij nog wat domme domorica, en
in-flexibiliteit en onbedienbaarheid van installaties aan de kaal<.
Groot enthousiasme bij de vele toehoorders én de spreker. En dat allemaal tetwijl Jan een zeer pijnlijke
meniscus heeft, maar dat laat hij zich geenszins ontvallen. Aan het begin vreesde hij nog dat zijn spel
zou ontraden, ontaarden of misschien ontsporen. Niets daarvan. Zijn wens kwam uit: het werd
ontvlammen en ontbranden.
Jolanda Steenhouwer
N.B. de eerstkomende Raad van Advies-sessie wordt verwrgd door Mick Eekhouten vindt plaats
op wndag 13 september 1998. Zie aankondiging op pagina Ol van deze nieuwsbrief.
L .J

8. • ï
Verslag van de presentatie van de RGD DO&T
op 14 mei 1998 in Maastricht
Actief Architecten
Ingenieursbureau van
Marc van Roosma7en, architect
van de Di enst Ontwerp &
Techniek van de Rijksgebouwe-
ndienst (DO&T RGD) steekt van
wal met zijn project het
Rijksarchief Limburg (RAL),
waar een grote groep geYnter-
esseerden het programma is
gestart met een lunch.
Door toeloop van het aantal bezoekers, niet 10 het minst door toenemende aandacht voor
genealogie, had het RAL behoeFre aan meer ruimte. Het oog viel al snel op het centraal gelegen
voormalig Minnebroedersklooster en Arsenaal. Maar een gemakkelijke keuze bleek dat niet: de Raad
en de buurt waren tegen uitbreiding en er was geen bouwbestemming.
Een archief
De magazijnen bevinden zich tot drie lagen onder de grond. De opbergruimten zijn verdeeld in negen
aflonderlijke depots en bieden ruimte aan 27 kilometer archief. Op dit moment is acht kilometer
archief in gebruik. Alle depots zijn voorzien van een zelfstandig luchtbehandelingssysteem. De
buitenwanden van de depots zijn waterdicht én waterdampdicht. Een absolute noodzaak voor het
bewaren van documenten als een Pauselijke bul uit het jaar 1000. De archieven staan permanent zes
tot acht meter onder water. Een 80 cm dikl<e
betonvloer bleek niet voldoende om de
enorme opwaardse waterdruk te weerstaan. Op
elf meter diepte werd in 1987 begonnen met
de aparte aanbesteding van de bouwput, nadat
de grond eerst archeologisch was afgegraven.
Palen werden in de grond geboord en
verankerd in een geslagen wand. Het geheel
werd met spuitbeton geëgaliseerd en voorûen
van een vier mm dik HPPE-folie. In de zo
ontstane gesealde plastic bal< is de betonnen
bak gestort. De wanden bestaan uit twee
schillen en weerstaan de enorme waterdruk.
L .J

9. r De kerk
,
De Middeleeuwse kerk stamt uit de l3 e eeuw. Het koorvlak is deels verhoogd met een getinte glazen
vloer. Men plaatste hierop de oude zerken en voor het eronder gelegen auditorium, waar onze
presentatie plaats vindt, vormt dit een zeer bijwnder effect. In noodgevallen is het auditorium een
'overloopbassin'. De studiezaal is in de kerk. Elk gewenst stuk archief is binnen een half uur op te
vragen. In deze open studieruimte wordt 70% van het geluid door 'geluidabsorberende' meubels
opgenomen en zijn de gewelven geïsoleerd.
In november 1996 werd na bijna 10 jaar, het
project afgerond. Alleen een glazen poort staat nog
op het programma van Van Roosmalen.
Fred Boeré, directeur DO&T, schetst een overzicht
van het ruim 3000 panden tellend beheer van
zijn dienst: 80% eigendom, 20% gehuurd, 500
monumenten, rotaal zes miljoen m' b.v.o. en een
jaaromzet van f 1.500.000!
De reden waarom de RGD een eigen architecten- Avanuit het auditorium met het glazen plafond
en ingenieurburo (DO&T) heeft is divers: is er zicht op de grafzerken op de kerkvloer
o Een 'goede opdrachtgever' zijn;
e Vooroplopen met innovaties en vernieuwingen;
eKennisontwikkeling en exploitatie;
o Speciale afdeling Restauratietechniek.
Jeroen Geurts over 'innovatieve aspecten van
DO&T-projecten'. Ontwerp en techniek gaan
samen in het brede scala aan specialismen dat
DO&T kent. De dienst bouwt op jarenlange
ervaring en het nauwe contact mer de Rijksbouw-
<lJ A
meester maar heeft ook veel jong bloed in huis voor de noodzakelijke inbreng van nieuwe impulsen. "0
+-'
c: -'"
DO&T is steeds meer bezig met hergebruik van gevels en plattegronden.
'" '"
>
'"
E
'" '"
c:
<lJ
Rob Theunissen vervolgt over kantoorinnovaties. Het wordt een eerlijk betoog over de huidige c: V)
<lJ .~
kantoorsituatie bij de overheid. Hij schetst de grote leegstand, de lage bezeningsgraad van 40%, de 0.
-'"
'"
30 '-
36.000 ambtenaren die alleen al in Den Haag werken en de grote inefficiency. 'Er wordt nog steeds <lJ
.0
<lJ
30
-'"
meer geld uitgegeven aan interne verhuizingen dan aan opleidingen'. Bovendien stroken de eisen van <lJ
"0
<lJ
s:::
de huidige werkwijze en de kantoren die de laatste 15 jaar nier meer zijn gewijzigd niet goed met c: c:
<lJ
elkaar. Vooral met interactie en samenwerking dient men meer rekening te houden. De
'"
> <lJ
+-' c:
s::: <U
werkomgeving wordt managementrooI. U >
'-
N
c: '"
'"
30
Het Snelle Kantoor. Piet Melman concludeert dat dit concept voor een semi-permanente oplossing '"
'"
'- '-
<lJ <lJ
"0 0
hoge technische en architectonische lcwaliteiten kent: een traditionele bouwmethode met c:
';:
0
demontabele betonconstructies. Helaas overschreden de kosten het plan: (f 2500/m" i.p.v. f 1600/m2)
en is wwel de voorbereidings- als de bouwtijd te lang geweest. Maar het systeem is op
bouwcomponentenniveau goed geslaagd. Systeem, gevelopbouw en detaillering worden verder
doorontwikkeld. Op naar kant en klare bouwdozen en semi permanente oplossingen?
L ...J

10. • ,
Jouke Post, voorzitter van Booosting durft zich na het gevarieerde aamallezingen helaas niet meer aan
de tegenlezing te wagen. Hij roemt de veelzijdigheid en bedrijvigheid van de DO&T en de groep
verplaatst zich naar Céramique. Ä
Hier slaagt Lisette Brands er in de aandacht op te eisen voor haar dienst, de RGD Zuid-Nederland.
Na dit imermezzo volgt de uitleg over het gebouw Céramique, een kantoorinnovatie van Henket
Architecten. Het is een verzamelcomplex voor een achttal Rijksdiensten, maar architect Henk van
Laarhoven spreekt liever van de 'nieuwbouw van RWS'. Bijzonder zijn de vier zonneschoorstenen. Met
COc, Climat Comrol is een systeem met natuurlijke ventilatie ontwikkeld dat gebruik maakt van de
thermische trek. Het is een installatie-arm gebouw. De gebruiker heeft invloed op het klimaat: elk
raam kan open. Verse lucht komt boven het raam binnen en het daar geplaatste 'plenum' warmt de
lucht op. Dit heeft geperforeerde platen en bevat ook verlichtingsarmaturen. Omdat de
warmtebelasting erg hoog is zijn extra koelleidingen aan het plafond aangebracht. Van
Laarhoven:'Conventies doorbreken o.k., maar je maakt het jezelf wel moeilijk.' Hij doelt op het
weglaten van verlaagde plafonds en het opbergprobleem van kabels en bedienings-panelen (de hoogte
van de ruimten 3,26 m). De akoesriek vormt nog een probleem, maar er is geen innovatie zonder zorg.
En dan? Dan is het eindelijk tijd voor wat Wieckse Witten.
Jo/anda Steenhouwer
Wijziging aankondiging C020
In verband met een wijziging in de momageplanning van één van de te bezoeken projecten, gaat de
CD20-presentatie niet door op donderdag 24 september 1998. Verwacht wordt dat een nieuwe
bijeenkomst in november/december 1998 zal plaatsvinden. Excuses hiervoor. Wij houden u
uiteraard op de hoogte.
Wijziging datum HET 1 ar
De datwn van HET DEBAT is gewijzigd van 14 naar donderdag 22 oktober 1998.
Booostingviert haar 2 e lustrum op donderdag 22 oktober 1998 op de Technische Universiteit in
Delft. Het onderwerp van HET DEBAT is: 'DE TOEKOMST VAN DE BOUW'. Tevens zijn de
opening van de rentoonstelling over 10 jaar Booosting-productontvikl<eling en de uitreiking van de
ideeënprijsvraag THE DOOOR onderdeel van het programma.
In de Nieuwsbrief van september 1998 zullen wij u nader informeren. Reserveert u nu alvast de
datum? U bent meer dan welkom!
L .J
m

11. Ideeënprijsvraaag
THE DOOOR wijziging inschrijfdatum!
Ter gelegenheid van haar IQ-jarig bestaan heeft
Booosti ng een i deeënpri j svraag ui tgeschreven; i n de
Nieuwsbrief van mei 1998 berichtten wij u hier reeds over.
uitgangspunt
Booosting is ontstaan uit de gedachte van synergie. Een bedrijf en een ontwerper kunnen
gezamenlijk een beter industrieel product ontwikkelen dan dat zij dat elk voor zich doen. Om de
samenwerking te stimuleren staat deelname alleen open voor teams en dient een team minimaal uit
één Booosting-aangeslotene te bestaan. Bovendien geldt voor Booosting-
leden dat een team is samengesteld uit minimaal één
Booostingontwerper en één Booosting-producent.
onderwerp
Het onderwerp van de ideeën prijsvraag is THE
DOOOR. Het motto is: 'De typemachine werd
computer. Van lelijk eendje tot sierlijke zwaan'.
De moderne entree (voordeur en ponaal) van ons
huis wordt geproduceerd uit nieuwe materialen, is (
op afstand te programmeren, zit vol media-functies ,
en zorgt voor optimale actieve en passieve veiligheid.
deelname
De deelname staat alleen open voor teams, uit één van de volgende categorieën:
• Studenten en pas afgestudeerden van alle opleidingen welke enige associatie hebben met
bouw-kunde, industrieel ontwerpen, of architectuur.
• Booostingleden, in een team dat is samengesteld uit minimaal twee leden van afzonderlijke
disciplines.
Discipline 1: de ontwerpers, architecten en advies- en constructiebureaus.
Discipline 2: de productie- en bouwbedrijven en branche-organisaties.
• Geïnteresseerden die (nog) niet zijn aangesloten bij Booosting kunnen ook teams vormen.
Deelname en inschrijving zijn kosteloos. De inschrijfdatum sluit op 31 juli 1998!
€ Geïnteresseerd",ÜLdêj;lnanu:UnsduiU:igg.xia..de aruw.oordkaart.. )
Na inschrijving ontvangt u nauwkeurige informatie over de omschrijving van het onderwerp en
de deelnamevoorwaarden.

12. • ,
.MmWi·,J..L____a--'9"-e_n_d_a_______'
Ar. 1
woensdag 18 november Saint-Roch Glas te Auvelais in België (AVA)
donderdag 10 december Zinkbijeenkomst in Duitsland
CD20 is verplaatst naar een nader in te vullen dag
in november! december 1998
in het kader van 10 jaar Booosting
zondag 13 september 2 e Raad van Advies-Sessie door Mick Eekhout (AVA)
donderdag 22 oktober Het Debat 'De Toekomst van de Bouw'
(AVA) staat voor Alleen Voor Aangeslotenen
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,
booosting
stichting
Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van
industrie, ontwerpers en archirecren. De voornaamste doelstelling
industrieel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bouwproducten en gebouwdelen, ter verhoging
nederland van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven of
•••••••••• u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosring.
.~"m.tii·,(._L_ ___ _______'
c_o_l_o_f_o_n
Hoogmadestraat 57 postbus 10197 3004 AD Rotterdam
010 4156304 010 4157409 paarch@wxs.nl
o http://www.OOO.nl/booosting
Jolanda Steenhouwer,
bereikbaar: di en wo van 9.00 tot 17.00 uur en op do van 9.00 tot 13.00 uur
JolanM Steenhouwer
Patricia Brouwer Design
Drukkerij Hans Truijen
M Herbert van Hoogdalen, Jos Lichtenberg, Pieter de Mos,
Eelke Pouwer
Jouke Post Post Ter Avest Architecten
Eric Vreedenburgh Archipel Ontwerpers
Jan van der Woord TU Delft
Johan Riezebos CVK Kalkzandsteen
Jos Lichtenberg BuroA+
d Henk van Laarhoven Hubert-Jan Henket Architecten
d Jaap Koning Jaap Koning Industrial Design
L .J

13. • 11 ,
Nieuwe participanten
Veren Co nt actper soon:
VKG de heer ir C. J . Jentink
De VKG is opgerichr is 1980. Er zijn zesentwintig fabrikanten en negen
profielleveranciers aangesloren en er is een samenwerkingsverband met 72
Vlietweg 16 dealerbedrijven die weer participeren met 16 VKG-fabrikanren in de VKG-
Postbus 420 Keurmerk-organisatie.
2260 AK Leidschendam Speerpunten .• Voor de VKG vormt de esthetische kwaliteit een belangrijk
T 070-444.0680 aspect. In de loop der rijd heefr het kunsrsrof kozijn zich onrwikkeld van
F 070-317.7408 een kopie van het houten kozijn naar producren met een eigen uitstraling,
zowel voor nieuwbouw als renovatie .• Milieu. Sinds de tweede helfr van
de jaren tachrig speelt het milieu een voorname rol. Leden produceren milieubewust en beperken
zoveel mogelijk de milieubelasting van de kunststof kozijnen. Dit heefr geleid ror de oprichting van
Stichting Recycling VKG. Een onafhankelijke stichting die het recyclen van gebruikte kunstsrof
kozijnen regelr.• Uitdaging. In 1995 is Christiaan Jenrink als archirect in dienst is getreden. Hij heefr
als belangrijkste taak om de architecronische kwalireit verder re ontwikkelen.
Vanuit het streven om rot nieuwe en innovarieve roepassingen re komen voelt VKG zich verwant aan
Booosting, waar ontwerp, ontwikkeling en onderzoek hoog in het vaandel staat.
A + Bureau /loor H. Van Dam Fabriek /Jan PlaafUJrrken NWR. Nationak Woningraad
Bouwproduktolltwikkeling Em'tor Sbl, Swa/boui/l b/Stiruul
ABT Adviesbur((ltl voor Bouwtedmiek Hoeseli Botlwsysremen Nederland St. Aluminium Cenmml
A6C Archiucten en Consu/rmllS Hokc Laagspmming VKG, Vereniging van KUIIJIStof
Btlr((ltl Angmem Hoogovms Gmep Gevelekmentm Fabrikanten
BksgraafBureau IIOOr Bouwen & milim HUnler Douglas VNG, Verent/,g Nederlandse
BDA Groep Kömmerling Bene/tL" Cemmtin IlJme
CD20 Bouwsystemen II KmlJ
Corsmit RAadgevend blgmimrsburrilu Krup. Bomarrx 'ArcIJi-Ko,&SU!t
D3BNDmHtlag De Mm/w Oirschot Archipel Omwerpen
ing. Karû H. Dekker Octntube Spact SI1'Ui·tum ArcIJitectmbureau Böhrlingk
Façade COIlJulting & Eng;'leering Pietemlflll Hardglas Het ArchItectm Consort
GeNie CO/IJl/ft PllwiCtI Plaat JII1I Brouwer Assodales
GouJstikker - tk Vriçs/ACN I'olyblock Buffhom Architecten m Sredebouwers
Ir. A. Hoek CS Bouwkundig Ingmi.,m I'olynonn CEI'EZED
Himscb Engineering Rnva Budel EGM An.·hiteclen
Kantoor van de Toekomst ' RC Systt!111 Hubert-Jal/ Henket ArcIJitfCle1/
Leylnndi C01lSulflmcy Rqnolds Arcbitectmmyszemm Jost Oiorio LobaIO
Materia, adviesbureau voor Rockwool ir Daan I'eurs
moreriakn en prodtlczm Saim-Roch Glas Post Ta Avest Architecten
RGD, Directie OnfUJerp & Techniek Somfj Netkrlnnd Jan Timmers
T G.M. Technisch Trespa Internatiol/al 7}ïhl Design
Gevelhouwmanagemmt Ubbink Netkrlnnd Tuns + Homillg Architekttll
H. de Wit Consultancy UnicollI Nederland Verbllrg Hoogendijk ATi'biukten
"
B
Ingenieursbllreau Zomlevefd W'olvegll Pal/ekn ir Frank van Waes,
0 Zoontjms Beton Buro voor Archiukl1",r
1 AI/iol/u Europe Atelier uinstra, vall der Pol
"
~
Ballast Nedam IGB. Utrecht
Bik BouwproduJum
axys innovtltÏfJ!lJ
VanBerloStudio 's Hogeschool Ellschede
3:
~ , BRS SraaJwerkm Koning l11dustrial Design Hogeschool Middm-Braballl
."
'e: Bnlymuel Kmkens en Kosten
Van Campell Bendings
Landmark Design 6- Terbnohgy
Robin Hood Produkries
TU Delji, vakgroep BOII/II/ecbllologie
TU Eil1dhove/l, fomlteit BOllwkunde
L CVK Kalkzandstee/l TNO Indusme .J

14. • ,
~ __________1IIIImmDIIIII mi jns i nzi ens I
mOOOi The Taming of the
<
Glassbox part two: L n
Cl.
<l! Toen de welstandcommissie enige tijd naar de plannen voor mijn
"0
'- huis had zitten turen, stelde de voorzitter de verlossende vraag:
<l!
> "'Verandert u iets aan de gevel?' 'Eh .. , nee', kon ik naar waarheid
<l!
"0
<l!
antwoorden. 'In dat geval hadden zij er 'formeel niets mee te
<l!
3:
+'
maken' en kon ik mijn gang gaan'.
~ De Zon, die tijdens haar dagelijkse halve ronde de temperatuur in
10 mijn glazen doos soms tot boven de veertig graden opdrijft. De Zon
weren of eren? Zon weren doet de lindeboom vlal< voor mijn gevel,
van lente tot herfst, en in haar schaduw gezeten bezin ik me op andere
t mogelijkheden. Als ik nu eens met thermisch geïsoleerde kast-
• (wand)en en isolerend glas een binnenzone maak, a.h.w. een huis in
de showroom zet, dan beperk ik de grootste hitte tot de wne ertussen.
0> In deze tussenwne zal over een hoogte van tien meter een behoorlijk
C
Cl. grote thermische trek ontstaan, mits er voldoende aan- en afVoer van
<l!
"0 lucht is.
'-
<l!
> ,. Zo gedacht, w gedaan. Koelere buitenlucht wordt aan de (verkeers-
<l!
+' vrije) noordzijde via een verstelbaar raam binnengewgen en stijgt
V)
'-
<l! op door de rondom lopende, 10 cm brede spleet tussen vloeren en
<l!
~ 11 showroomgevel . Ze verlaat het pand opgewarmd, via een
9
ventilatietorentje op het dak . Als de buitenlucht-temperatuur
~7:!'-"-JL-- 1 verder stijgt, wordt de verdan1pingskoelmachine ingeschakeld. Dit
""'~--+-- • is een batterij holle aluminiumplaten, met vilt beplakt, die door een
vijverpompje met water worden besprenkeld. De overvloedig langs
strijkende aanzuiglucht verdampt het water waardoor de platen
mihe--'1li'Y--+-'---- I afkoelen. Door de venrilatielucht voor de binnenruimte door deze
"0
C
o platen te voeren moet een zeker koelend effect te bereiken zijn.
'-
0>
De boekenkast op de 1e en de slaapkamerwand op de 2 e
<l!
C verdieping zijn pal op het zuiden gericht en uitgevoerd als wnnec-
"'
0>
<l! " ollectoren. Elk 11 m ' . De nierdoor geabsorbeerde energie levert warm
.0
~
tapwater. De rest wordt opgeslagen in een grote zandbatterij op
8 de begane grond. Ik hoop er op een aantal kille avonden in het voor-
en naseiwen de vloerverwarming mee te stoken en in de winter
Ij de geplande binnenruin vorsrvrij te houden.
Is de glazen doos nu grotendeels getemd) Nog niet alle plannen zijn
uitgevoerd. U kunt nog ingrijpen met goede adviezen. Over een jaar
weet ik meer en bericht u dan wederom, hopelijk niet onder de ritel
'mOOOi niet'.
Herbert van Hoogdalem
L Deel] van 'Thc 7amingofthe GImsbox' in de serie 'mOaai, mijns inziens' treft ti aan in nieuwsbrief45, pagina 13. .J
m

15. • ,
Nieuwe participanten
Contactp ersoon: ir Els Zijlstra
Materia is een onafhankelijk adviesbureau voor architectonische
product- en materiaalonrwikl<eling. Het bureau is gespecialiseerd in
Burg. Hoffmanplein 39 selectie van opmerkelijke internationale architectonische producten en
Postbus 24442 materialen enerzijds en architectonische productonrwikkeJing ander-
3007 DK Rotterdam zijds. De vraag gaat in eerste instantie uit van de architect of de
T 010-2 13.2333 ptoducent die gericht is op vernieuwende technieken.
06 -55.728.228 Els Zijlsn'a is van mening dat elk gebouw als eenmalig en uniek
F 010- 413.8087 product gezien moet worden en een eerlijke materialiseringskans moet
krijgen. Daarom heeft Materia een uitgebreid bestand opgebouwd van
bewerkers en verwerkers, industrieel assembleurs en industrieel onrwerpers gespecialiseerd op
architectuur, waarmee zij voor onrwerpers een materiaalselectie en/of proces- en bouwdeel-
ontwikkeling kan verzorgen. Zo vult Materia een groot gat op, dat is ontstaan door de massaproductie
in de bouwwereld.
De reden om aan te sluiten bij Booosting ligt voor de hand: op de hoogte blijven van de
onrwikl<elingen op dit gebied bij alle partners in het bouwproces. ....
_~J.""Hii,J._,--- ___n_i_e_uws__----,
__
Tuinhuis van Cepezed
SFB-Vastgoed heeft in opdracht van het Bedrijfspensioenfonds voor
de Bouwnijverheid aan drie architectenbureaus gevraagd een
ontwerp voor een tuinhuis te maken.
Het zou een variatie moeten worden op de doe-het-zelf-
pal<ketten die heden ten dage in elke tuin van elke Vin ex-
woning prijken. Eigentijds, nieuw en betaalbaar.
Cepezedwon de prijsvraag met een glas-hout-combinatie.
Gebruik van neutrale, natuurlijke kleuren en materialen en
een verfijnde detaillering kenmerken het onrwerp van de
bouwdoos. Het gebouwtje kan zowel voorgemonteerd als als
bouwpakket worden geleverd. Er is veel variatie in grootte,
materiaalgebruik en accessoires mogelijk: van hobbykas met glazen wanden tot
tuinhuis met multiplex- en glasplaten.
De prototypes van de tuinhuizen zijn tot en met 20 september 1998 te zien op het grasveld van het
Nederlands Architectuurinstituut in Rotterdam. Bij voldoende belangstelling kunnen ze in serie
worden geproduceerd.
L --------------~------------------------------------- ~

16. ,
Subsidieregeling
ref r nti J e hnologie
Tot en met 13 november a.s. is het mogelijk onde17..oek (40%), pre-concurrentiële onrwikkeling
projecrvoorstellen in te dienen op basis van de (25%). Aanvragen met betrekking tot de zgn.
SubsidieregeLing referentieprojecten miLieutechnowgie. E.E.T.- kiemprojecten (haalbaarheidsstudies van
De regeling heeft ten doel mkb-ondernemers een maximaal 1 jaar) kunnen tijdens de kwalificatie-
referentiemogelijkheid te bieden voor nieuwe milieu- ronde, 17 augustus rot en met 16 november a.S.
technologie. worden ingediend.
Projecten die voor subsidie in aanmerking komen:
Meetprogramma's: test door een onafhankelijke en Nieuwe tranche energieprogramma's
deskundige instantie van een door de aanvrager Het Ministerie van Economische Zaken heeft de
ontwikkelde en voor Nederland nieuwe milieu- eerste tranche energieprogramma's voor 1998 op
technologie (een product, proces of dienst). Het basis van het BesLuit Subsidies Energie-programma s
resulraat is een keurmerk of rapporr. Ten hoogste bekend gemaakt. Een relevant programma betreft het
kan 50% subsidie worden verkregen, maximaal Programma Loreen. Dit programma is gericht op de
f 150.000,-. uirvoering van het gemeentelijk energiebeleid en
Eerste praktijkroepassing: de aanvrager dient een nieuwbouwwoningen. Projecten die onder het
voor Nederland nieuwe milieurechnologie te leveren onderdeel Nieuwbouwwoningen worden gesubsi-
aan een eerste afnemer. 25% subsidie van de project- dieerd, betreffen haalbaarheids- en kennisoverdracht-
kosten kan worden verkregen, maximaal f 500.000. projecten ten behoeve van mogelijke opties voor de
Voor het programma is een budget van f 4 miljoen optimale energie-infrastructuur bij (grote) bouw-
gereserveerd. Aanvragen dienen bij Senter te worden locaties.
ingediend. De rweede tranche energieprogramma's zullen op
korre termijn worden gepubliceerd. Naar verwach-
Economie, Ecologie en Technologie ting zullen dan ook de relevante programma's:
Op basis van het BesLuit subsidies Economie, Ecowgie Programma diensten (nieuwbouw utiliteit, techniek-
en Technowgie kan tO( en met 6 juli a.S. een globaal onrwikkeling), Programma bouwmateriaLen,
projecrvoorstel en Technologie worden ingediend ter keramiek- en gLasindustrie en het Programma
verkrijging van een pre-advies. Vervolgens staat voor woningen (nieuw te bouwen woningen, onderhoud
geselecteerde projecten de kwalificatieronde open van en beheer van sociale huurwoningen en huis-
17 augustus rot en met 16 november a.s. houdelijke elektrische apparaten, incl. verlichting)
Binnen de volgende thema's kunnen project- worden opengesteld. Voor de meeste energie-
voorstellen worden ingediend: duu17..ame industriële programma's sluit de indieningsdatum eind
productieprocessen (voorheen rwee aparte thema's: november 1998.
industrieel proceswater en industrieel afval), milieu-
gerichte producronrwikkeling, verkeer en vervoer,
hernieuwbare grondsroffen, duur=e energie. De
maximale subsidie voor een E.E.T.-project bedraagt Voor meer informatie
f 10 miljoen. Een project moet bestaan uit: kunt u contact opnemen
fundamenteel onderLoek (62,5%), industrieel met Pouwer & Stevers
010 - 452 11 22.
L .J

17. ,
~ O~A 0
het kleinste
gevel neusje van Façade
Anton Tapper, van Façade Adviseurs voor Geve-' bouw te Eindhoven,
heeft een nieuw product ontwikkeld: NOVA. Een superslank
aluminium profiel voor (de renovatie van stalen) kozijnen.
waarvan de smalste roede niet breder is dan 30 mmo
Tapper is uitgegaan van de vorm van het stalen kozijn, t.w. het trapeziumvormige detail aan de
buitenkant van de roeden. In dit minimale 'neusje' wilde hij veel functies integreren, zoals profiel-
verbindingen, thermische isolatie, beglazing (droogbeglazing met dubbelglas), waterdichtheid,
kierdichtingen én hang- en sluitwerk Tapper kwam uit op een slim mulrifunctioneel kunstsrofblokje.
De ingewikkelde vorm van het blokje heeft een volume van minder dan één kubieke centimeter en
kan op verschillende manieren worden roegepast:
o Eén blokje symmetrisch geplaatst, ter ondersteuning van een glaslijst van maximaal 30 mm;
e Twee blokjes asymmetrisch geplaatst, voor bijvoorbeeld twee glaslijsten van elk 20 mm;
e Eén blokje, eenzijdig geprojecteerd in de 30 mm brede profielen van het bewegende deel van
Het blokje wordt in alle toepassingsmogelijkheden met een simpele kwartslag verankerd op
f.i.:~
~ de raamprofielen, zoals een bajonetsluiting.
li!~~'
?~ Nieuw is ook de assemblagetechniek De aluminium profielen worden met elkaar
~i verbonden door roestvast stalen pennen en schroeven die passen in speciaal
Ir
I" -
vormgegeven open extrusiekanalen (0 4 mm). Ook dit detail heeft een meer-
'I I voudige functie: verbinding van de glasroeden én opname van de
beglazingsrubbers.
Met het profielsysteem kunnen kleine rot zeer grote ramen, puien en
~~ gevels worden gemaakt, zowel vlak, gefacerreerd, geroogd als continu
~~ gebogen_ Door de gunstige U-waarde van 1,7 W/m'K is het geschikt
I ' voor zowel renovatie als nieuwbouw.
!
~ NOVA is vanaf september 1998 verkrijgbaar bij KAWNEER,
aluminium systeemleverancier.
L ____________________________________________________ ~