1.
•
0005 In stichting
industrieel
bouwen
nederland
N.EU~SBR.EF
Informatieblad van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland Jaargang 3 - nr. 11 maart 1992
Secretariaat: Bankaplein 3 2585 EV 's-Gravenhage tel 070 - 350 71 71 fax 070 - 3504327
PRESENTATIE BOOOSTING BOEK
IBOOOSTING IN BEDRIJF'
~ [[@@[f@]WUUUU @] [B@@ @ g) uD~ ®
@~ @@ ~@QD w ~@]D V@ & WU&)V@[f@@]UUU DONDERDAG
IN ZAAL 5 EN 6 16 APRIL 1992
11.00 Aankomst met koffie
11.15 Opening door J Westra, voorzitter Booosting
11.30 Archipel Ontwerpers, W. van der Kamer 12.15 J Westra overhandigt het eerste exemplaar van het
11.35 Handelsonderneming Krens, JJ Krens Booosting boek 'Booosting in Bedrijf' aan N. van Velzen,
11.40 Cepezed, J Pesman directeur Nationale Woning Raad.
11.45 Bruynzeel Keukens & Kasten, D.G. Kuijk 12.20 Dankwoord door N. van Velzen
11.50 Centrum Staal, Cl. Bijl 12.25 Afsluiting door 1. Westra
11.55 Henket Architecten, H. van laarhoven 12.30 Borrel
12.00 Holec, M . Tanuhardja N.B. U kunt zich uitsluitend via de bijgevoegde
12.05 Van Campen Bending Technics, JA van Campen antwoordkaart opgeven voor dit programma.
12.10 land mark, M. Vroom Dit geldt ook voor Booosting aangeslotenen!
Verslag Booosting biieenkomst
Kantoor van de Toekomst 12 februari il.
Op 12 februari werd in het 'Kantoor van de
Toekomst' door achtereenvolgens drs Chriet
Titulaer, prof. Hans de Jong en drs Rob lands-
man de toekomst van he~ kantoor geschetst.
Na de poëtisch linguïstische exercitie over 23 varianten
van het woord 'van' door Jan Westra, toonde Chriet Titu-
laer, de initiator van dit project, de laatste technische novi-
teiten. Hierin stonden vooral de ontwikkelingen op het ge-
bied van de telematica centraal [het samenvoegen van
informatica en telecommunicatie). In dit kantoor hebben
alle werkplekken drie netwerk-aansluitingen, één voor glas-
vezel, één voor shielded en één voor unshielded cabie.
Een 6-delige glasvezel-verbinding zorgt voor een vrijwel
onbeperkte communicatie tussen het 'Huis en het Kantoor
van de Toekomst'. Hierdoor kan bijvoorbeeld de bewa-
kingscamera van het Huis vanuit het Kantoor bestuurd wor-
den, kan men experimenteren met telewerkplekken, video-
conferenties enz. Beide projecten zou men voorbeelden
van 'intelligente gebouwen' kunnen noemen. Hieronder
KANTOOR VAN DE TOEKOMST
verstaan we gebouwen waarin verschillende beheerssyste- FOTO: CHRIET TITULAER PRODUKTIES
men [bijv. klimaat- en verlichtingsregeling, brand- en in-
braakbeveiliging, toegangscontrole) geïntegreerd zijn. ~ vervolg op pagina 2
D

2.
booosting NIEU1NSBRIEF
~ vervalg van pagina 1
Verslag Booosting biieenkomst
Kantoor van de Toekomst
Vooruitlopend op de Europese Home System Standard is in
dit kantoor gebruik gemaakt van de 'Batibus' als techni-
sche standaard. verschillende bedrijven maakten hiervan
F at
al gebruik. Voor dit kantoor is een speciaal netwerk ont-
wikkeld waardoor ook elementen die niet bij deze stan-
daard zijn aangesloten comptabel zijn. Hiermee is het ge-
sloten netwerk verlaten en heeft men een flexibel systeem
waarmee men kan anticiperen op toekomstige ontwikke-
lingen. Flexibiliteit en veranderingen zijn de twee kern-
woorden die in het betoog van alle drie de sprekers opdui-
Heeft de flat
ken. Prof. Hans de Jong verwoordde het als volgt: 'de snel
toekomst?
veranderende markt vraagt om ondernemingen die flexibel
Natuurlijk, de Nederlandse Wo-
en slagvaardig kunnen reageren op veranderingen.
ningvoorraad bestaat grofweg
Schetste Titulaer de technologische stand van zaken, de
uit 3,7 miljoen na-oorlogse wo-
Jong plaatste kanttekeningen bij het efficiënte gebruik van ningen, waarvan, een belangrijk
deze nieuwe verworvenheden. Immers het gaat niet alleen deel flats zijn. Alle flats slopen
om een intelligent gebouw, maar veelmeer om een intelli- de plaats eensge-
gent gebruik van gebouwen. Zo blijkt de gemiddelde werk- gaat ge-
plek-bezetting van kantoren in Nederland 30 % te zijn. , een leven
Volgens de Jong zullen de kantoren in de toekomst er als
'clubs' uitzien, binnen een structuur van 'kantoorhotels'
waar men faciliteiten kan inhuren wanneer men die nodig
heeft. De werkbesteding ziet er dan ongeveer als volgt uit:
éénderde van de tijd besteedt men in de club om te verga-
deren, éénderde is men thuis aan het telewerken en één-
derde is men ambulant. Het verhaal van drs Rob Landsman
focuste verder in op de implicaties van telematica. Lands-
man gaf verslag van het experiment telewerken dat het
Ministerie van Verkeer en Waterstaat uitgevoerd heeft.
De motivatie voor dit project is vooral te vinden in de
noodzaak om te komen tot filebeperking en daaraan ge-
koppeld de milieu-problematiek.
'Door de groei in economische bedrijvigheid die we nog
zullen meemaken, door de Europese integratie en de extra
mobiliteit die daar bijhoort, door veranderingen in de de-
mografie zullen we - als we niets doen - in de komende
twintig jaar een verkeersgroei van nog eens zeventig pro-
cent meemaken. Dat is funest voor de bereikbaorheid van
vitale economische centra als Rotterdam en Schiphol, fu-
nest voor het milieu en als we alleen maar wegen zouden
aanleggen funest voor de schatkist' aldus Landsman.
Zestig medewerkers hebben aan dit experiment meege-
werkt. Uitgerust met een fax, pc en telefoon kon eenieder
tussen de 1 en 3 dagen thuis werken. Een drietal conclu-
sies zijn, naast het aspect van file-reductie voorlopig te
trekken: de produktiviteit is gestegen (tussen de 20 en 100
procent, wat vergelijkbaar is met dergelijke experimenten
in de VS); er zullen afspraken gemaakt moeten worden
over de bereikbaarheid, bijv. door bloktijden in te stellen,
waarin de telewerker telefonisch bereikbaar moet zijn en
als derde speelt de factor 'algemene satisfactie', maar
liefst 38 % van de telewerkers vindt dat het werken thuis
het huiselijk leven heeft verbeterd.
Samenvattend zou men kunnen stellen dat de toekomst van
het kantoor voor een belangrijk deel thuis zal komen te lig-
gen. Wellicht dat in die context het kunstmatig onderscheid
tussen kantoor en huis in de toekomst niet meer relevant
zal zijn. In dot geval zijn we nu druk bezig de renovatie-
projecten van de toekomst te ontwerpen. Bijna 40 jaar
terug schreef Robert Junek: 'de toekomst is reeds begon-
nen' . •

3.
NIEU1NSBRIEF booosting
met
daardgezin - steeds minder vol-
VERNIEUWD GEVELAANZICHT
toe omst
doet. En daarnaast natuurlqk
de groeiende zorg om ons mi-
lieu en het steeds verwoeder
zoeken naar milieuvriendelijker
bouw- e leefwijzen.
de regeling en bemetering is dankzij mikro-elektronika ge-
heel geïndividualiseerd. Het GEB leest de stand op afstand.
De ecollect flat

4.
booosting NIEU'NSBRIEF
Living De keuze voor een materiaal wordt bij sommige bureau's
Environments al vroeg (bij de eerste schetsen) gedaan, of ligt zelfs al vast
in de bureau-traditie. Bij andere wordt in de beginfase een
richting gekozen, maar definitieve materiaalkeuzes worden
uitgesteld om later te doen, als een samenhangend pro-
Programme bleem voor meerdere elementen.
Vormgeving
Vorm is geen doel op zich. Extra grote vormvrijheid is dus
Nabeschouwing geen reden om een materiaal toe te passen. Soms is juist
de typische eigen vorm van een materiaal aanleiding om
een ontwerp te maken.
Booosting
8edriiven
Workshop
De vertegenwoordigde bedrijven hebben een verschillende
1 2 december 1991 manier van werken:
Ahrend: Verkoopt in hoofdzaak complete kantoorinrichtin-
Aanwezig: Sterk-Hoogovens, Dona-Ahrend, Westra-TU Eindhoven, gen en levert eindprodukten daarvoor via eigen verkoop-
Vroom-Landmark, Cohen-Cepezed, Zuylenkom-EGM, Hoekstra-OD 205, centra in de Benelux en de UK, in het overige buitenland
Vreedenburgh-Archipel, Ouwerkerk-GE Plastics, Lobée-GE Plastics. via dealers. Het grootste deel van de produkten wordt in ei-
gen beheer ontwikkeld en geproduceerd.
Thema: Hoe kunnen communicatie en samenwerking op gebied van
produktontwikkeling tussen ontwerpers en bedriiven verbeterd worden. Hoogovens: Maakt halffabrikaten maar levert via gespe-
cialiseerde dochterondernemingen ook bouwcomponenten,
bijvoorbeeld SAB.
Hoewel het thema algemeen geformuleerd was spitste de
discussie zich toe op het gevelbedekkings-programma van GE Plastics: Maakt kunststof plaatmateriaal, soms is dat
GE Plastics, dit ondanks diverse pogingen haar een meer een bouwcomponent (beglazingsmateriaal), soms is dat
algemeen karakter te geven. een halffabrikaat wat verdere bewerking nodig heeft. Voor
Niet alleen de invalshoek van de deelnemers verschilde wat betreft gevelbekledingsmateriaal is GE Plastics dus een
sterk, ook de manier van werken binnen een professie ver- grondstof leverancier. De afstand tot de markt is door de
schilde. Het bleek dan ook niet makkelijk, uit de levendige tussenschakels groter dan bijvoorbeeld die van Ahrend.
discussie eenduidige conclusies te trekken.
Conclusies
De architect
Architecten hebben zelden mogelijkheden in het ontwerp-
Invloed op produktontwikkeling. Voor een echte ontwikke- proces van een gebouw nieuwe bouwcomponenten te ont-
ling van bouwcomponenten binnen een bouwproject zijn wikkelen. Dat geldt ook voor bij Booosting aangesloten ar-
zelden middelen en mogelijkheden aanwezig (tijd, budget, chitect~n. Daarom zal het aanbieden van een halffabrikaat
specifieke know-how etc.). Het ontwerpen van gebouwen weinig succesvol zijn, er moet een uitgewerkt produkt be-
door de architect bestaat in de regel uit het verzamelen van schikbaar zijn.
verkrijgbare componenten en het op een goede manier toe- Verdere uitwerking tot een produkt zal onvermijdelijk leiden
passen en of het modificeren ervan. Belangrijke vernieuwin- tot een kleinere ontwerpvrijheid voor de architect. Er wor-
gen van bouwcomponenten zullen door industrieën gereali- den keuzes gemaakt waarmee hij/zij moet kunnen leven.
seerd moeten worden. Echter, de noodzaak om te komen tot concreet produkt is
Met betrekking tot produktontwikkeling is het belangrijk te groter dan de behoefte aan volledige ontwerpvrijheid.
beseffen dat er een grote diversiteit van architectenbureau's Voor die ontwikkeling is kennis van de bouwwereld en van
is, met verschillen in organisatie en ontwerptraditie. Bouw- de grondstofleverancier nodig. Systeemontwikkeling moet
component ontwikkeling zal meestal alleen kunnen gebeu- vooraf, misschien wel los van concrete bouwprojecten,
ren als er ruimte is om hier uit persoonlijke interesse aan te door de toeleveranciers worden gedaan. Uiteraard is daar-
kunnen werken. bij inbreng van architecten nodig. Het is interessant om in
dit licht de ontwikkelingen in de architectenopleiding, o.a.
Materiaalkeuze aan de TU's, te bezien. Een toekomstige bijdrage aan dit
soort ontwikkeling is te verwachten.
De invloed van de opdrachtgever op de materiaalkeuze is
vaak groot. De macht van de architect in deze wordt over- Hierbij wil ik nogmaals alle deelnemers bedanken voor hun
schat. Er bestaat binnen bureau's soms een voorkeur om deelname aan de discussie en Landmark voor de geboden
een bepaald materiaal wel of juist niet te gebruiken. De gastvrijheid.
hoogte van beschikbare budgets laat niet altijd toe volgens
de voorkeur te werken. Jos Lobée, GE Plastics

5.
BOOOSTING uitnodiging alleen voor
PARTICIPANTEN: Jan Brouwer Associates
Cepezed aangeslotenen van
E.G.M. Architecten
BEDRIJVEN:
Brakel Hilversum
Bruynzeel Keukens & Kasten
SCH Holland
Tavenier
Van Campen Bending Technics
Henket Architectenbureau
IMA Summis
Victor Mani
BOOOSTING:
B & S Profiel Wateringen Voorbij Groep Wilnis Moen & van Oosten Architecten BETREFT: PRODUKTONTWIKKELINGSTEAMS BOOOSTING is in 1988 gestart
H. Van Dam Wavin KPS OD 205 door een enthousiaste groep architecten, ontwerpers en industrieën die in teamverband
ENITOR Wok'ega Panelen Post, ter Avest, van
een 15-tal produkten hebben ontwikkeld. Deze produkten zijn vervolgens gedurende 2
General Electric Plastics Remundt Architecten
maanden in Rotterdam tentoongesteld onder de titel 'BOOOSTING experimenteert'.
Holec INDUSTRIEEL ONTWERPERS: Van Waes Architektuur
Deze dynamische start heeft geleid tot enarm veel publiciteit en een redelijk aantal
Hoogovens Ahrend Design Team
opdrachten voor architecten en ontwerpers.
Intal Brouwer & Koning OVERIGEN:
Anno 1992 doet zich de behoefte voelen om wederom de vorming van Teams te eta me-
Katan Holland Processing ACN Constructeurs
Krens Handelsonderneming Klimaat/Bouw Centrum Staal ren en op deze manier op een zeer concrete wijze invulling te geven aan de doelstelling
Krupe Bomatex De Kock Produktontwikkeling Corsmit van BOOOSTING.
De Meeuw Oirschot Friso Kramer GeNie Consult Daarom nodigen wij u uit om dinsdag 31 maart a.s. om 10.00 uur aanwezig te zijn op
Nevanco Groep Landmark KD Consultants het secretariaat van BOOOSTING (bij Winkelman & van Hessen), Bankaplein 3 te Den
NYVA Nijmegen Produktcentrum TNO Kruisheer Partners Consultants Haag, voor een Teamvormingsbijeenkomst. Tevens zullen bij deze gelegenheid vertegen-
Octatube Space Structures OBOM-werkgroep woordigers van het Ministerie van Economische Zaken, de uitvoeringsorganisaties StiPT
Pandart ARCHITEKTEN: TU Delft en Expidema aanwezig zijn ten einde u de mogelijke subsidies toe te lichten.
Polydak Archipel Ontwerpers TU Eindhoven U kunt zich voor deze bijeenkomst telefonisch aanmelden bij Eveline Leopold (070-
Rockwool Böhtlingk Architectenbureau Van Triest.partners 35071 71), of door middel van het u toegezonden formulier.
ANTWOORDKAART BOOOSTING
Naam
~~
Adres
Postcode
Woonplaats
Telefoon
Functie/Afdeling.
Secretariaat BOOOSTING
o Ik geef mij op voor de presentotie van het p/a Bankaplein 3
o
BOOOSTING boek 'Booosting in Bedrijf'
op 16 april 1992 om 11.00 uur.
met in totooi .. personen
2585 EV 's-Gravenhage PROGRAMMA
o Ik ontvang graag informatie over het
BOOOSTING aangeslotenschop
BOOOSTING:
o Ik wil graag een 'Ontwikkelteam' opzetten 16 april 1992
20 mei 1992
o Anders, n.l. 11 juni 1992 Krupe Bomatex
9 september 1992 Bruynzeel K & K
7 oktober 1992 Wolvega Panelen (AVAl