Хууль

1. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹29/890/
1568
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÕÓÓËÜ
2015 îíû 07 äóãààð Óëààíáààòàð
ñàðûí 08-íû ºäºð õîò
ÍÈÉÒÈÉÍ ÑÎÍÑÃÎËÛÍ ÒÓÕÀÉ
ÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ
ÍÈÉÒËÝà ¯ÍÄÝÑËÝË
1 ä¿ãýýð ç¿éë.Õóóëèéí çîðèëò
1.1.Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàí
ýíý õóóëüä çààñàí àñóóäëààð íèéòèéí ñîíñãîëûã çîõèîí áàéãóóëæ òºðèéã
óäèðäàõ õýðýãò èðãýäèéí îðîëöîîã õàíãàõàä îðøèíî.
2 äóãààð ç¿éë.Íèéòèéí ñîíñãîëûí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ
2.1.Íèéòèéí ñîíñãîëûí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí
¯íäñýí õóóëü1
, ýíý õóóëü áîëîí ýäãýýðòýé íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí õóóëü
òîãòîîìæèéí áóñàä àêòààñ á¿ðäýíý.
3 äóãààð ç¿éë.¯íäñýí çàð÷èì
3.1.Íèéòèéí ñîíñãîëûã çîõèîí áàéãóóëàõàä àðä÷èëñàí ¸ñ, õóóëü
äýýäëýõ, òàëóóäûí îðîëöîîã òýãø õàíãàõ, èðãýíèé ìýäýõ ýðõ, ¿çýë áîäëîî
÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººã õàíãàõ, ¿ð íºëººòýé áàéõ çàð÷ìûã
óäèðäëàãà áîëãîíî.
4 ä¿ãýýð ç¿éë.Õóóëèéí ¿éë÷ëýõ õ¿ðýý
4.1.Äàðààõ ýòãýýä íèéòèéí ñîíñãîëûã çîõèîí áàéãóóëàõäàà ýíý
õóóëèéã äàãàæ ìºðäºíº:
4.1.1.õóóëü ñàíàà÷ëàã÷;
4.1.2.òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàí;
4.1.3.íóòãèéí ººðºº óäèðäàõ áîëîí íóòãèéí çàõèðãààíû
áàéãóóëëàãà.
4.2.Íèéòèéí ñîíñãîëûã äîîð äóðäñàí àñóóäëûã õýëýëöýõ, øèéäâýð
ãàðãàõûí ºìíº çîõèîí áàéãóóëíà:
4.2.1.ýðõ á¿õèé ýòãýýäýýñ áîëîâñðóóëàõ õóóëü òîãòîîìæ,
çàõèðãààíû õýì õýìæýýíèé àêò;
1
ÌîíãîëÓëñûí¯íäñýíõóóëü“Òºðèéíìýäýýëýë”ýìõýòãýëèéí1992îíû1ä¿ãýýðòíèéòëýãäñýí.

2. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹29/890/
1569
4.2.2.ýíý õóóëüä çààñàí íèéòèéí àøèã ñîíèðõëûã õºíäñºí
àñóóäàë;
4.2.3.õóóëü òîãòîîìæ, çàõèðãààíû õýì õýìæýýíèé àêòûí
õýðýãæèëòýä òàâèõ õÿíàëò;
4.2.4.òàòâàðûí õóóëü òîãòîîìæ áîëîí òºñºâ áàòëàõ,
òºñâèéí îðëîãî áà çàðöóóëàëòàä òàâèõ õÿíàëò;
4.2.5.Óëñûí Èõ Õóðëààñ òîìèëîãäîõ àëáàí òóøààëòíû
àñóóäàë.
4.3.Ýíý õóóëèéí 4.2-ò çààñíààñ áóñàä àñóóäëààð íèéòèéí ñîíñãîë
ÿâóóëàõàä ýíý õóóëüä çààñàí çàð÷èì, æóðìûã áàðèìòàëíà.
5 äóãààð ç¿éë.Õóóëèéí íýð òîìü¸îíû òîäîðõîéëîëò
5.1.Ýíý õóóëüä õýðýãëýñýí äàðààõ íýð òîìü¸îã äîîð äóðäñàí
óòãààð îéëãîíî:
5.1.1.“íèéòèéí ñîíñãîë” /öààøèä “ñîíñãîë” ãýõ/ ãýæ õóóëü
òîãòîîìæ, çàõèðãààíû õýì õýìæýýíèé àêòûã òîãòîîõ, òºðèéí áàéãóóëëàãà,
íóòãèéí ººðºº óäèðäàõ áîëîí íóòãèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà, àëáàí
òóøààëòíû ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ, ò¿¿í÷ëýí õóóëü òîãòîîìæ,
çàõèðãààíû õýì õýìæýýíèé àêòûí õýðýãæèëòèéã ¿íýëýõ, íèéòèéí ýðõ
àøãèéã õºíäñºí àñóóäëààð øèéäâýð ãàðãàõûí ºìíº òºðèéí áàéãóóëëàãà,
àëáàí òóøààëòàí, èðãýí, õóóëèéí ýòãýýä, ìýðãýæëèéí øèíæýý÷ýýñ ñàíàë
ñîíñîõ, ìýäýýëýë àâàõ ¿éë àæèëëàãààã;
5.1.2.”ñîíñãîë äàðãàëàã÷” ãýæ òóõàéí ñîíñãîëûí äýãèéã
ñàõèóëàõààð ñîíãîãäñîí, ýñõ¿ë òîìèëîãäñîí àëáàí òóøààëòíûã;
5.1.3.”ìýðãýæëèéí õîëáîî” ãýæ íèéòèéí àøèã ñîíèðõîëä
íèéöñýí,ìýðãýæëýýðýýýâëýëäýííýãäñýíèðãýäèéíòºðèéíáóñáàéãóóëëàãûã.
ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
ÑÎÍÑÃÎËÛÍ ÒªÐªË, ÒÝÄÃÝÝÐÈÉÃ
ÇÎÕÈÎÍ ÁÀÉÃÓÓËÀÕ ¯ÍÄÝÑËÝË
6 äóãààð ç¿éë.Ñîíñãîë, ñîíñãîëûí òºðºë, õýëáýð
6.1.Àëèâàà øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë àæèëëàãàà íü ñîíñãîëûí ¿éë
àæèëëàãààíààñ òóñäàà áàéíà.

3. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹29/890/
1570
6.2.Ñîíñãîë íü äàðààõ òºðºëòýé áàéíà:
6.2.1.õóóëü òîãòîîõ;
6.2.2.åðºíõèé õÿíàëòûí;
6.2.3.òºñâèéí õÿíàëòûí;
6.2.4.òîìèëãîîíû;
6.2.5.çàõèðãààíû õýì õýìæýýíèé áîëîí òºëºâëºëòèéí;
6.2.6.îðîí íóòãèéí.
6.3.Ñîíñãîëûã íýýëòòýé, õààëòòàé õýëáýðýýð çîõèîí áàéãóóëàõ
áºãººä õóâü õ¿í, áàéãóóëëàãà, òºðèéí íóóöàä õàìààðàõ áîëîí ¿íäýñíèé
àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõòàé õîëáîîòîéãîîñ áóñàä àñóóäëààð ñîíñãîëûã
õààëòòàé ÿâóóëàõûã õîðèãëîíî.
6.4.Ýíý õóóëèéí 6.2.5-ä çààñàí ñîíñãîëûã çàõèðãààíû õýì
õýìæýýíèé àêòûã áàòëàõ, íèéòèéí àøèã ñîíèðõëûã õºíäñºí çàõèðãààíû
øèéäâýð ãàðãàõûí ºìíº çîõèîí áàéãóóëàõ áºãººä óã ñîíñãîë çîõèîí
áàéãóóëàõ íàðèéâ÷èëñàí ¿íäýñëýë, æóðìûã õîëáîãäîõ õóóëü áîëîí ýíý
õóóëèéí 18.7-ä çààñàí æóðìààð çîõèöóóëíà.
7 äóãààð ç¿éë.Õóóëü òîãòîîìæèéí òºñëèéí ñîíñãîë
7.1.Õóóëü ñàíàà÷ëàã÷ äàðààõ òîõèîëäîëä õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí
áóñàä øèéäâýðèéã áîëîâñðóóëàõàä õóóëü òîãòîîìæèéí òºñëèéí ñîíñãîëûã
ÿâóóëíà:
7.1.1.õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëºº, õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõ, õóóëü
¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õÿçãààðëàõòàé õîëáîîòîé àñóóäëûã øèéäâýðëýõ;
7.1.2.íèéòèéí àøèã ñîíèðõîëä øóóä õàìààðàëòàé ýäèéí
çàñàã, íèéãìèéí áîëîí áàéãàëü îð÷íû àñóóäëûã øèéäâýðëýõ.
7.2.Õóóëü òîãòîîìæèéí òºñëèéí ñîíñãîë ÿâóóëàõààð áîë òóõàéí
Áàéíãûí õîðîîíû íèéò ãèø¿¿äèéí ãóðàâíû íýãýýñ äîîøã¿éí ñàíàëààð
øèéäâýðëýíý.
7.3.Óëñûí Èõ Õóðàëä ºðãºí ìýä¿¿ëñýí õóóëü òîãòîîìæèéí òºñëèéí
ñîíñãîë õèéõ õ¿ñýëòýý èðãýí, õóóëèéí ýòãýýä òóõàéí àñóóäàë ýðõýëñýí
Áàéíãûí áîëîí äýä õîðîîíä õàíäàí ãàðãàíà.
7.4.Õóóëü ñàíàà÷ëàã÷ õóóëü, òîãòîîìæèéí òºñëèéã áîëîâñðóóëàõ ¿å
øàòàíä îëîí íèéòýýð òóõàéí àñóóäëûã õýëýëö¿¿ëñýí íü õóóëü òîãòîîìæèéí
òºñëèéí ñîíñãîëûã ÿâóóëàõã¿é áàéõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é.

4. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹29/890/
1571
8 äóãààð ç¿éë.Åðºíõèé õÿíàëòûí ñîíñãîë
8.1.Óëñûí Èõ Õóðàë íü õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéã
õýðýãæ¿¿ëýõ ÷èã ¿¿ðýã á¿õèé áàéãóóëëàãà, ò¿¿íèé óäèðäàõ àëáàí òóøààëòíû
¿éë àæèëëàãàà, íóòãèéí ººðºº óäèðäàõ áàéãóóëëàãà òóõàéí íóòàã äýâñãýð
äýõ çàõèðãààíû õýì õýìæýýíèé àêòûã õýðýãæ¿¿ëýõ ÷èã ¿¿ðýã á¿õèé
áàéãóóëëàãà, ò¿¿íèé óäèðäàõ àëáàí òóøààëòíû ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò
òàâèõ, ¿íýëýõ çîðèëãîîð åðºíõèé õÿíàëòûí ñîíñãîëûã ÿâóóëíà.
8.2.Óëñûí Èõ Õóðàë íü äàðààõ òîõèîëäîëä åðºíõèé õÿíàëòûí
ñîíñãîëûã çààâàë ÿâóóëíà:
8.2.1.Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷ººñ õ¿ñýëò ãàðãàñàí;
8.2.2.Óëñûí Èõ Õóðëûí íèéò ãèø¿¿íèé äºðºâíèé íýãýýñ
äîîøã¿é ãèø¿¿í õ¿ñýëò ãàðãàñàí;
8.2.3.òóõàéí Áàéíãûí õîðîîíû íèéò ãèø¿¿íèé îëîíõ
õ¿ñýëò ãàðãàñàí;
8.2.4.ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõîë íü õºíäºãäºæ áàéãàà
èðãýí, õóóëèéí ýòãýýäèéí ãàðãàñàí õ¿ñýëòèéã òóõàéí àñóóäàë ýðõýëñýí
Áàéíãûí áîëîí äýä õîðîî õýëýëöýí õ¿ëýýí àâñàí;
8.2.5.ýíý õóóëèéí 8.5-ä çààñàí.
8.3.Íóòãèéí ººðºº óäèðäàõ áàéãóóëëàãà äàðààõ òîõèîëäîëä
åðºíõèé õÿíàëòûí ñîíñãîëûã çààâàë ÿâóóëíà:
8.3.1.èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëûí íèéò òºëººëºã÷èéí
äºðºâíèé íýãýýñ äîîøã¿é òºëººëºã÷ õ¿ñýëò ãàðãàñàí;
8.3.2.ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõîë íü õºíäºãäºæ áàéãàà
èðãýí, õóóëèéí ýòãýýäèéí ãàðãàñàí õ¿ñýëòèéã èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí
Õóðëûí Òýðã¿¿ëýã÷èä õýëýëöýí õ¿ëýýí àâñàí.
8.4.Åðºíõèé õÿíàëòûí ñîíñãîëûã ÿâóóëàõ òóõàé èðãýí, õóóëèéí
ýòãýýäýýñ ãàðãàñàí õ¿ñýëò íü äîîð äóðäñàí øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéíà:
8.4.1.Èðãýäýýñ òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàíä
ãàðãàñàí ºðãºäºë, ãîìäëûã øèéäâýðëýõ òóõàé õóóëèéí2
10 äóãààð ç¿éëä
çààñàí øààðäëàãà;
2
Èðãýäýýñ òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàíä ãàðãàñàí ºðãºäºë, ãîìäëûã øèéäâýðëýõ
òóõàé õóóëü “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí 1995 îíû 7 äóãààðò íèéòëýãäñýí.

5. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹29/890/
1572
8.4.2.ººðèéíõ íü ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõîë
õºíäºãäºæ áàéãàà òóõàé áîëîí ñîíñãîëûã çîõèîí áàéãóóëàõ ¿íäýñëýë,
øààðäëàãûã òîäîðõîé çààñàí áàéõ.
8.5.Õóóëüòîãòîîìæ,çàõèðãààíûõýìõýìæýýíèéàêòûíõýðýãæèëòèéã
¿íýëýõ çîðèëãîîð åðºíõèé õÿíàëòûí ñîíñãîëûã òîãòìîë ÿâóóëàõ áºãººä
òóõàéí õóóëü, òîãòîîìæ, çàõèðãààíû õýì õýìæýýíèé àêò õ¿÷èí òºãºëäºð
áîëñíîîñ õîéø 24-30 ñàðûí äîòîð ýõíèé õÿíàëòûí ñîíñãîëûã, äàðààãèéí
ñîíñãîëûã òàâàí æèë òóòàìä íýãýýñ äîîøã¿é óäàà çààâàë çîõèîí áàéãóóëíà.
8.6.Åðºíõèé õÿíàëòûí ñîíñãîëûã ÿâóóëñíààñ õîéø íýã æèëèéí
äîòîð òóõàéí àñóóäëààð äàõèí ñîíñãîë ÿâóóëàõã¿é.
8.7.Õ¿íèé ýðõèéí àñóóäëààð åðºíõèé õÿíàëòûí ñîíñãîë ÿâóóëàõ
áîë Õ¿íèé ýðõèéí ¯íäýñíèé Êîìèññîîð ä¿ãíýëò ãàðãóóëæ áîëíî.
8.8.Èðãýí, õóóëèéí ýòãýýä åðºíõèé õÿíàëòûí ñîíñãîë ÿâóóëàõ
õ¿ñýëòýý ýíý õóóëèéí 8.1-ä çààñàí áàéãóóëëàãàä õàíäàí ãàðãàíà.
9 ä¿ãýýð ç¿éë.Òºñâèéí õÿíàëòûí ñîíñãîë
9.1.Óëñûí Èõ Õóðàë óëñûí òºñâèéí îðëîãî áà çàðöóóëàëòòàé
õîëáîîòîé àñóóäëààð äàðààõ òîõèîëäîëä ñîíñãîëûã ÿâóóëíà:
9.1.1.Òºñâèéí çàðëàãûí õÿíàëòûí äýä õîðîî õ¿ñýëò ãàðãàñàí;
9.1.2.Óëñûí Èõ Õóðëûí íèéò ãèø¿¿íèé äºðºâíèé íýãýýñ
äîîøã¿é ãèø¿¿ä õ¿ñýëò ãàðãàñàí.
9.2.Òºñâèéí õÿíàëòûí ñîíñãîë ÿâóóëàõ áîë òºðèéí àóäèòûí
áàéãóóëëàãààð ä¿ãíýëò ãàðãóóëíà.
9.3.Çàñãèéí ãàçàð, òºðèéí çàõèðãààíû òºâ, íóòãèéí ººðºº óäèðäàõ
áîëîí íóòãèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà äàðààõ àñóóäëààð òºñâèéí
õÿíàëòûí ñîíñãîëûã æèë á¿ð çîõèîí áàéãóóëíà:
9.3.1.óëñ, îðîí íóòàã, Íèéãìèéí äààòãàëûí ñàí, Õ¿íèé
õºãæèë ñàíãèéí òºñºâ;
9.3.2.îðîí íóòãèéí õºãæëèéí ñàíãèéí òºñºâ;
9.3.3.Çàñãèéí ãàçðûí òóñãàé ñàíãèéí òºñºâ;
9.3.4.Çàñãèéí ãàçàð, îðîí íóòãèéí ºðèéí áè÷èã, ñàíõ¿¿ãèéí
áóñàä õýðýãñýë;

6. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹29/890/
1573
9.3.5.Çàñãèéí ãàçàð, îðîí íóòãèéí ãàäààä áîëîí äîòîîä
çýýë, áóöàëòã¿é òóñëàìæ;
9.3.6.Çàñãèéí ãàçàð, îðîí íóòãèéí áàòàëãàà ãàðãàõ áîëîí
òºñâèéí ºð, àâëàãà ¿¿ñãýõ àëèâàà áóñàä øèéäâýð.
10 äóãààð ç¿éë.Òîìèëãîîíû ñîíñãîë
10.1.Óëñûí Èõ Õóðëààñ àëáàí òóøààëòíûã òîìèëîõòîé
õîëáîãäóóëàí Óëñûí Èõ Õóðëûí íèéò ãèø¿¿íèé äºðºâíèé íýãýýñ äîîøã¿é
ãèø¿¿ä õ¿ñýëò ãàðãàñàí áîë òîìèëãîîíû ñîíñãîëûã ÿâóóëíà.
11 ä¿ãýýð ç¿éë.Îðîí íóòãèéí ñîíñãîë
11.1.Óëñûí Èõ Õóðàë, Çàñãèéí ãàçàð òîäîðõîé àñóóäëààð òóõàéí
àñóóäàëòàé õîëáîîòîé ãàçàð íóòàãò î÷èæ îðîí íóòãèéí ñîíñãîë çîõèîí
áàéãóóëæ áîëíî.
11.2.Ýíý õóóëèéí 11.1-ä çààñàí ñîíñãîëûã äàðààõ òîõèîëäîëä
çîõèîí áàéãóóëíà:
11.2.1.òóõàéí îðîí íóòãèéí èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí
Õóðàë õ¿ñýëò ãàðãàñàí;
11.2.2.òóõàéí àñóóäàë ýðõýëñýí Áàéíãûí õîðîî øèéäâýð
ãàðãàñàí.
ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
ÑÎÍÑÃÎËÄ ÎÐÎËÖÎÃ× ÝÒÃÝÝÄ, ÒÝÄÃÝÝÐÈÉÍ
ÝÄËÝÕ ÝÐÕ, Õ¯ËÝÝÕ ¯¯ÐÝÃ
12 äóãààð ç¿éë.Ñîíñãîëä îðîëöîã÷
12.1.Õ¿ñýëò ãàðãàñàí èðãýí, õóóëèéí ýòãýýä, øèíæýý÷, àæèãëàã÷èéã
ñîíñãîëä îðîëöîã÷ ãýíý.
12.2.Íýã àñóóäëààð ñîíñãîë õèéõ õ¿ñýëòèéã èæèë àøèã ñîíèðõîëòîé
ãóðàâ áà ò¿¿íýýñ äýýø, ýñõ¿ë õýä õýäýí ýòãýýä õàìòàð÷ ãàðãàñàí áîë
òýäãýýðèéí ñàíàëààð ãóðàâ õ¿ðòýë ýòãýýä òºëººëºí ñîíñãîëä îðîëöîíî.
12.3.Àæèãëàã÷èéí ýðõ ç¿éí áàéäëûã ýíý õóóëèéí 18.7-ä çààñàí
æóðìààð òîãòîîíî.

7. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹29/890/
1574
13 äóãààð ç¿éë.Ìýðãýæëèéí õîëáîî, òºðèéí áóñ
áàéãóóëëàãûã îðîëöóóëàõ
13.1.Ñîíñãîëä òóõàéí àñóóäëààð ìýðãýøñýí ìýðãýæëèéí õîëáîî,
òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûã çààâàë îðîëöóóëíà.
13.2.Ìýðãýæëèéí õîëáîî, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûã ñîíñãîëä
îðîëöóóëàõ àñóóäëûã ýíý õóóëèéí 18.7-ä çààñàí æóðìààð íàðèéâ÷ëàí
çîõèöóóëíà.
14 ä¿ãýýð ç¿éë.Ñîíñãîëä îðîëöîã÷èéí èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæ
14.1.Ñîíñãîëä èðãýí, õóóëèéí ýòãýýä, õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõã¿é
áîëîâ÷ ñîíñãîëä çàéëøã¿é îðîëöóóëàõ øààðäëàãàòàé áóñàä ýòãýýä îðîëöîõ
ýðõòýé.
14.2.Ñîíñãîëä îðîëöîã÷èéí èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæèéã
Çàõèðãààíû õýðýã õÿíàí øèéäâýðëýõ òóõàé õóóëèéí3
18.1, 18.2, 18.3-ò
çààñíû äàãóó òîäîðõîéëíî.
15 äóãààð ç¿éë.Ñîíñãîëä îðîëöîã÷èéí ýðõ, ¿¿ðýã
15.1.Ñîíñãîëä îðîëöîã÷ äàðààõ íèéòëýã ýðõ ýäýëíý:
15.1.1.ýíý õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýë æóðìûí äàãóó òàéëáàð,
ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàõ;
15.1.2.ñîíñãîëûí òýìäýãëýë, ãàðñàí øèéäâýðòýé òàíèëöàõ;
15.1.3.ýíý õóóëüä çààñíû äàãóó áóñàä õîëáîãäîõ õóóëü
òîãòîîìæèä çààñàí ýðõèéã ýäëýõ.
15.2.Ñîíñãîëä îðîëöîã÷ äàðààõ íèéòëýã ¿¿ðýã õ¿ëýýíý:
15.2.1.ñîíñãîë çîõèîí áàéãóóëàã÷èéí äóóäñíààð ñîíñãîëä
õ¿ðýëöýí èðýõ;
15.2.2.ñîíñãîë ÿâóóëàõ æóðàì, äýãèéã ñàõèõ;
15.2.3.ñîíñãîë çîõèîí áàéãóóëàã÷ áîëîí ñîíñãîë
äàðãàëàã÷èéí õóóëü ¸ñíû øààðäëàãûã áèåë¿¿ëýõ;
15.2.4.ñîíñãîëûí àñóóäëààð ãàðãàñàí òàéëáàð, ñàíàë,
ä¿ãíýëò íü ¿íýí áîäèòîé áàéõ.
3
Çàõèðãààíû õýðýã õÿíàí øèéäâýðëýõ òóõàé õóóëü “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí 2003
îíû 3 äóãààðò íèéòëýãäñýí.

8. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹29/890/
1575
16 äóãààð ç¿éë.Ñîíñãîë çîõèîí áàéãóóëàã÷, ò¿¿íèé
ýäëýõ ýðõ, õ¿ëýýõ ¿¿ðýã
16.1.Óëñûí Èõ Õóðëààñ çîõèîí áàéãóóëàõ ñîíñãîëûã òóõàéí
àñóóäëûã ýðõýëñýí Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîî, íóòãèéí ººðºº óäèðäàõ
áàéãóóëëàãààñ çîõèîí áàéãóóëàõ ñîíñãîëûã òóõàéí èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí
Õóðëûí Òýðã¿¿ëýã÷äèéí àæëûí àëáà, Çàñãèéí ãàçðààñ çîõèîí áàéãóóëàõ
ñîíñãîëûã Çàñãèéí ãàçðûí Õýðýã ýðõëýõ ãàçàð õàðèóöàí ÿâóóëàõ áºãººä
áóñàä áàéãóóëëàãààñ çîõèîí áàéãóóëàõ ñîíñãîëûã Òàìãûí ãàçàð, ò¿¿íòýé
àäèëòãàõ íýãæ çîõèîí áàéãóóëíà.
16.2.Ñîíñãîë çîõèîí áàéãóóëàã÷ ñîíñãîëûí áýëòãýë àæëûã á¿ðýí
õàíãàõ, ñîíñãîëûã õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó çîõèîí
áàéãóóëàõ ¿¿ðýãòýé.
17 äóãààð ç¿éë.Ñîíñãîë äàðãàëàã÷, ò¿¿íèé ýäëýõ
ýðõ, õ¿ëýýõ ¿¿ðýã
17.1.Ñîíñãîë äàðãàëàã÷ ñîíñãîëûã õóóëüä çààñíû äàãóó óäèðäàí
çîõèîí áàéãóóëàõ, ñîíñãîëûí àñóóäëûã òàë á¿ðýýñ íü ¿íýí áîäèòîéãîîð
òîãòîîõ, ñîíñãîëä à÷ õîëáîãäîë á¿õèé íîòëîõ áàðèìòûã öóãëóóëàõ, ¿íýëýõ,
îðîëöîã÷èéí ýðõ, ¿¿ðãýý õýðýãæ¿¿ëýõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ, ñîíñãîëûí
äýãèéã ñàõèóëàõ ¿¿ðýãòýé.
17.2.Ñîíñãîë äàðãàëàã÷èéã ñîíãîõ, òîìèëîõ àñóóäëûã ýíý õóóëèéí
18.7-ä çààñàí æóðìààð çîõèöóóëíà.
ĪЪÂįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ
ÑÎÍÑÃÎËÛÍ ÍÈÉÒËÝÃ ÆÓÐÀÌ
18 äóãààð ç¿éë.Ñîíñãîëûí íèéòëýã æóðàì
18.1.Îðîëöîã÷èä ñîíñãîëûí ¿åýð õóðàëäààí äàðãàëàã÷, áóñàä
îðîëöîã÷îîñ àñóóëò àñóóõã¿é.
18.2.Ñîíñãîëûí àñóóäàëòàé õîëáîãäóóëàí áè÷ãýýð èðñýí ñàíàë,
õ¿ñýëò, ìýäýýëëèéã óíøèæ òàíèëöóóëàí òýìäýãëýëä òóñãàæ áîëíî.
18.3.Ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, ìàíñóóðóóëàõ ýì, ñýòãýöýä íºëººò
áîäèñ õýðýãëýñýí ýòãýýäèéã ñîíñãîëä îðîëöóóëàõûã õîðèãëîíî.
18.4.Íýýëòòýé ñîíñãîëä õýâëýë, ìýäýýëëèéí òºëººëëèéã çààâàë
îðîëöóóëíà.

9. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹29/890/
1576
18.5.Ýíý õóóëèéí 7 äóãààð ç¿éëä çààñàí ñîíñãîë áîëîí Óëñûí
Èõ Õóðëààñ çîõèîí áàéãóóëàõ åðºíõèé õÿíàëòûí, òºñâèéí õÿíàëòûí,
òîìèëãîîíû ñîíñãîëä òóõàéí àñóóäàë ýðõýëñýí Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîíû
ãèø¿¿äèéí îëîíõ íü îðîëöîõ áºãººä óã øààðäëàãûã õàíãààã¿é çîõèîí
áàéãóóëñàí ñîíñãîëûã õ¿÷èíã¿éä òîîöíî.
18.6.Óëñûí Èõ Õóðëààñ çîõèîí áàéãóóëàõ ñîíñãîëä õîëáîãäîõ
àëáàí òóøààëòàí ñîíñãîëûí àñóóäëààð õàðèó òàéëáàð ãàðãàæ ºãººã¿é áóþó
ìýäýãäýë õ¿ðã¿¿ëñýýð áàéõàä õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíã¿éãýýð ñîíñãîëä
èðýýã¿é áîë ò¿¿íèéã Óëñûí Èõ Õóðëûã ¿ë õ¿íäýòãýñýí õýìýýí ¿çýæ õóóëüä
çààñíû äàãóó õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýíý.
18.7.Õóóëü òîãòîîìæèéí òºñëèéí, åðºíõèé õÿíàëòûí, òºñâèéí
õÿíàëòûí, òîìèëãîîíû ñîíñãîëûí íàðèéâ÷èëñàí æóðìûã ýíý õóóëü áîëîí
Õóóëü òîãòîîìæèéí òóõàé õóóëüä íèéö¿¿ëýí Óëñûí Èõ Õóðàë, çàõèðãààíû
õýì õýìæýýíèé ñîíñãîëûí íàðèéâ÷èëñàí æóðìûã ýíý õóóëü áîëîí
Çàõèðãààíû åðºíõèé õóóëüä íèéö¿¿ëýí Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà.
18.8.Ýíý õóóëèéí 18.7-ä çààñàí æóðìààð ñîíñãîë ÿâóóëàõ òàëààðõ
õ¿ñýëò ãàðãàõ, õ¿ñýëòèéã øèéäâýðëýõ, ñîíñãîëûí òîâûã çàðëàí ìýäýýëýõ,
îðîëöîã÷èä, çîõèîí áàéãóóëàõ ¿éë ÿâö, á¿ðòãýë, ñîíñãîëûí òýìäýãëýë,
ñîíñãîëûí èðö, ¿å øàò, ñîíñãîë äàðãàëàã÷èéã ñîíãîõ, ò¿¿íèé ýðõ ¿¿ðýã,
ñîíñãîëûí äýãòýé õîëáîãäñîí õàðèëöààã íàðèéâ÷ëàí çîõèöóóëíà.
19 ä¿ãýýð ç¿éë.Ñîíñãîëûí òýìäýãëýë
19.1.Ñîíñãîëûí òýìäýãëýëä ñîíñãîëûã çîõèîí áàéãóóëñàí îãíîî,
áàéðëàë, ýõýëñýí äóóññàí öàã, ñîíñãîë äàðãàëàã÷, îðîëöîã÷äûí îâîã,
ýöãèéí íýð, ººðèéí íýð, õàÿã, ñîíñãîëûí èðö áîëîí îðîëöîã÷èä ýðõ, ¿¿ðãèéã
òàéëáàðëàñàí áàéäàë, îðîëöîã÷èéí òàéëáàð, áàðèìòûã øèíæèëñýí òàëààð
áè÷íý.
19.2.Ñîíñãîë äóóññàí ºäðººñ õîéø 3 õîíîãèéí äîòîð òýìäýãëýëèéã
áýëýí áîëãîõ áà ò¿¿íä ñîíñãîë äàðãàëàã÷ ãàðûí ¿ñýã çóðíà.
19.3.Õààëòòàé çîõèîí áàéãóóëñíààñ áóñàä ñîíñãîëûí òýìäýãëýë
íýýëòòýé áàéõ áºãººä óã òýìäýãëýëèéã òóõàéí áàéãóóëëàãûí àëáàí ¸ñíû
öàõèì õóóäñàíä áàéðëóóëíà.
20 äóãààð ç¿éë.Ñîíñãîëûí òîâ
20.1.Ñîíñãîë çîõèîí áàéãóóëàã÷ ñîíñãîëûã çîõèîí áàéãóóëàõ òîâûã
òîãòîîíî.

10. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹29/890/
1577
20.2.Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä ñîíñãîëûã àæëûí áóñ ºäºð ÿâóóëæ
áîëíî.
20.3.Ñîíñãîë çîõèîí áàéãóóëàã÷ ñîíñãîëûí òîâûã äàðààõ
õóãàöààíä íèéòýä çàðëàíà:
20.3.1.õóóëü òîãòîîìæèéí òºñëèéí ñîíñãîëûã Áàéíãûí
õîðîîíû õóðàëäààíû àíõíû õýëýëö¿¿ëãýýñ ºìíº;
20.3.2.åðºíõèé õÿíàëòûí, òºñâèéí áîëîí òîìèëãîîíû
ñîíñãîëûã òóõàéí õ¿ñýëòèéã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãà õýëýëöýí, òîâëîñíîîñ
õîéø äîëîî õîíîãèéí äîòîð;
20.3.3.çàõèðãààíû õýì õýìæýýíèé ñîíñãîëûã õîëáîãäîõ
õóóëüä çààñàí õóãàöààíä.
20.4.Ñîíñãîëûí òîâûã òîãòîîñíû äàðàà òîâûã çàéëøã¿é
õîéøëóóëàõ øààðäëàãàòàé áîë òóõàéí ñîíñãîëûí òîâûã íèéòýä çàðëàñàí
àðãà õýðýãñëýýð äàõèí çàðëàíà.
20.5.Àëáàí òóøààëòàí õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíã¿éãýýð ñîíñãîëä
èðýýã¿é íü ñîíñãîëûã õîéøëóóëàõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é.
21 ä¿ãýýð ç¿éë.Ñîíñãîëûã íèéòýä çàðëàõ
21.1.Ñîíñãîëûí òîâûã îëîí íèéòèéí òåëåâèç, ðàäèî áîëîí ñîíñãîë
çîõèîí áàéãóóëàã÷èéí öàõèì õóóäàñ, ºäºð òóòìûí õýâëýë ìýäýýëëèéí
õýðýãñëýýð äàìæóóëàí 14-ººñ äîîøã¿é õîíîãèéí ºìíº ýíý õóóëèéí
18.7-ä çààñàí æóðìààð òîãòîîñîí äàâòàìæ, àðãà õýðýãñëýýð îëîí íèéòýä
ìýäýýëíý.
21.2.Òºðèéí àëáàí òóøààëòàíä ñîíñãîëûí çàðûã áè÷ãýýð áóþó
áóñàä íîòëîãäîõ áîëîìæòîé àðãà õýðýãñëýýð õ¿ðã¿¿ëíý.
21.3.Îðîí íóòàãò çîõèîí áàéãóóëàõ ñîíñãîëûí çàðûã îðîí íóòãèéí
õýâëýë, ìýäýýëëèéí õýðýãñýë, òóõàéí çàñàã çàõèðãàà, íóòàã äýâñãýðèéí
íýãæèéí Çàñàã äàðãûí Òàìãûí ãàçàð áîëîí õ¿í àì îëíîîð ¿éë÷ë¿¿ëäýã
ñî¸ëûí áà ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóäûí çàðûí ñàìáàðò áàéðëóóëíà.
21.4.Ñîíñãîëûí òîâûí çàðä ñîíñãîë ÿâóóëàõ îãíîî, öàã, áàéðëàë,
ñîíñãîë ÿâóóëàõ àñóóäëûí òàëààðõ ìýäýýëýë, ¿íäýñëýë, á¿ðòã¿¿ëýõ
õóãàöààíû òóõàé ìýäýýëëèéã áàãòààñàí áàéíà.

11. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹29/890/
1578
22 äóãààð ç¿éë.Ñîíñãîëä îðîëöîõ õ¿ñýëò ãàðãàõ,
îðîëöîã÷èéã á¿ðòãýõ
22.1.Ñîíñãîëä àæèãëàã÷ààð îðîëöîõ èðãýí, õóóëèéí ýòãýýä
ñîíñãîë áîëîõîîñ àæëûí òàâààñ äîîøã¿é õîíîãèéí ºìíº Èðãýäýýñ òºðèéí
áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàíä ãàðãàñàí ºðãºäºë, ãîìäëûã øèéäâýðëýõ
òóõàé õóóëèéí 10 äóãààð ç¿éëä çààñàí øààðäëàãûã õàíãàñàí õ¿ñýëòèéã
ñîíñãîë çîõèîí áàéãóóëàã÷èä õ¿ðã¿¿ëíý.
22.2.Ñîíñãîëä àæèãëàã÷ààð îðîëöîõ õ¿íèé òîî, á¿ðòãýë äóóñãàâàð
áîëîõ õóãàöàà, ñîíñãîë çîõèîí áàéãóóëàõ ¿éë àæèëëàãààíû æóðìûã ýíý
õóóëèéí 18.7-ä çààñàí æóðìààð íàðèéâ÷ëàí çîõèöóóëíà.
23 äóãààð ç¿éë.Øèíæýý÷, îð÷óóëàã÷, õýëìýð÷èéã îðîëöóóëàõ
23.1.Ñîíñãîë äàðãàëàã÷ øèíæýý÷, îð÷óóëàã÷, õýëìýð÷èä ìýäýãäýõ
õóóäñûã õ¿ðã¿¿ëíý.
23.2.Ìýäýãäýõ õóóäñàíä äàðààõ ç¿éëèéã çààâàë òóñãàíà:
23.2.1.õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà ýòãýýä;
23.2.2.ñîíñãîë õèéõ àñóóäëûí ñýäýâ;
23.2.3.ñîíñãîëûí òîâ.
23.3.Øèíæýý÷, îð÷óóëàã÷, õýëìýð÷ õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíã¿éãýýð
ñîíñãîëä õ¿ðýëöýí èðýýã¿é, òîãòîîñîí æóðìûã çºð÷ñºí áîë õîëáîãäîõ
õóóëüä çààñàí õàðèóöëàãûã íîãäóóëíà.
23.4.Ìýðãýæëèéí øèíæýý÷ õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíààð ñîíñãîëä
õ¿ðýëöýí èðæ òàéëáàð ºãºõ áîëîìæã¿é, ýñõ¿ë õýò ºíäºð çàðäëààð èðýõ
òîõèîëäîëä øèíæýý÷èéí ä¿ãíýëòèéã áè÷ãýýð ãàðãàæ áîëíî.
24 ä¿ãýýð ç¿éë.Ñîíñãîëûã õîéøëóóëàõ
24.1.Ñîíñãîëûí ¿åýð ìýðãýæëèéí øèíæýý÷ ñîíñãîëûã õîéøëóóëàõ
øàëòãààí, õóãàöààã òîäîðõîé äóðäàæ, ýíý òóõàé õóðàëäààíû òýìäýãëýëä
òóñãóóëàí ñîíñãîëûã ñîíñãîë äàðãàëàã÷ ¿íäýñëýëòýé ãýæ ¿çâýë íýã óäàà
õîéøëóóëæ áîëíî.
24.2.Õîéøëóóëàõ ¿íäýñëýë, øàëòãààíààñ õàìààðàí õîéøëóóëàõ
õóãàöàà àæëûí òàâààñ èë¿¿ã¿é ºäºð áàéíà.

12. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹29/890/
1579
ÒÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
ÁÓÑÀÄ Ç¯ÉË
25 äóãààð ç¿éë.Õóóëü òîãòîîìæ çºð÷èã÷èä õ¿ëýýëãýõ
õàðèóöëàãà
25.1.Ñîíñãîë çîõèîí áàéãóóëàã÷ íèéòèéí ñîíñãîëûí òóõàé õóóëü
òîãòîîìæèéã çºð÷ñºí èðãýí, õóóëèéí ýòãýýäýä õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèä
çààñàí õàðèóöëàãûã íîãäóóëàõ õ¿ñýëòèéã ¿íäýñëýë á¿õèé òàéëáàðûí õàìò
ø¿¿õýä ãàðãàíà.
25.2.Ýíý õóóëèéã òºðèéí àëáàí òóøààëòàí çºð÷ñºí áîë õîëáîãäîõ
õóóëüä çààñíû äàãóó õàðèóöëàãà íîãäóóëíà.
26 äóãààð ç¿éë.Õóóëü õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõ
26.1.Ýíý õóóëèéã 2016 îíû 01 ä¿ãýýð ñàðûí 01-íèé ºäðººñ ýõëýí
äàãàæ ìºðäºíº.
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ
ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ Ç.ÝÍÕÁÎËÄ
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÕÓÓËÜ
2015 îíû 07 äóãààð Óëààíáààòàð
ñàðûí 08-íû ºäºð õîò
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÒÓÕÀÉ
ÕÓÓËÜÄ ÍÝÌÝËÒ ÎÐÓÓËÀÕ ÒÓÕÀÉ
1 ä¿ãýýð ç¿éë.Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí òóõàé õóóëèéí 7 äóãààð
ç¿éëä äîîð äóðäñàí àãóóëãàòàé 7.1.27 äàõü çààëò íýìñ¿ãýé:
1/7 äóãààð ç¿éëèéí 7.1.27 äàõü çààëò:
“7.1.27.Íèéòèéí ñîíñãîëûí òóõàé õóóëüä çààñíû äàãóó
íèéòèéí ñîíñãîëûã ÿâóóëàõ õ¿ñýëò ãàðãàõ.”
2 äóãààð ç¿éë.Ýíý õóóëèéã Íèéòèéí ñîíñãîëûí òóõàé õóóëü õ¿÷èí
òºãºëäºð áîëñîí ºäðººñ ýõëýí äàãàæ ìºðäºíº.
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ
ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ Ç.ÝÍÕÁÎËÄ