Η εισήγησης της κας Μαρίας Μαλικιώση-Λοΐζου Καθηγήτριας Συμβουλευτικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στην Ημερίδα "Γονέας στον 21ο Αιώνα"

1. Αναπτφςςοντασ επικοινωνία και
ςχζςθ με το παιδί μου
Μαρία Μαλικιϊςθ-Λοΐηου
Κακθγιτρια Συμβουλευτικισ Ψυχολογίασ
Πανεπιςτιμιο Ακθνϊν

2. Σφγχρονα προβλιματα ςτισ οικογενειακζσ
διαπροςωπικζσ ςχζςεισ
• Ζλλειψθ επικοινωνίασ
• Σφγκρουςθ με τα οικογενειακά ιδεϊδθ
• Τάςθ των παιδιϊν για ανεξαρτθτοποίθςθ
• Συγκροφςεισ και/ι διαφωνίεσ του ηευγαριοφ
ςε κζματα αντιμετϊπιςθσ των παιδιϊν
2

3. Συμβολι καλϊν διαπροςωπικϊν
ςχζςεων
• Ρροςωπικι ανάπτυξθ και ταυτότθτα
• Ραραγωγικότθτα και τθν επαγγελματικι επιτυχία
• Νόθμα και τθν ποιότθτα τθσ ηωισ
• Σωματικι και ψυχικι υγεία
• Επιτυχισ αντιμετϊπιςθ αγχογόνων καταςτάςεων
• Αυτοπραγμάτωςθ
• Ανκρωπιςμό
• Ξεπζραςμα αναςφάλειασ και τα άγχουσ
• Καλφτερθ γνωριμία με τον εαυτό
• Αλλαγι τθσ ςυμπεριφορά
• Εξζλιξθ
3

4. Ορκι επικοινωνία
Η ορκι επικοινωνία επιτελείται όταν θ
διαπροςωπικι αλλθλεπίδραςθ ςτθρίηεται
• ςτον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαςτε
τθ ςυμπεριφορά και τισ πράξεισ του άλλου,
• ςτθν απόφαςή μασ για το πϊσ κα
αντιδράςουμε ςε αυτζσ και
• ςτον τρόπο με τον οποίο κα αντιληφθοφμε
την αντίδραςη του άλλου ςτισ δικζσ μασ
ενζργειεσ.
4

5. Εμπόδια εποικοδομθτικισ
επικοινωνίασ
• Οι περιςςότεροι άνκρωποι είναι με τα δικά τουσ
κζματα που δεν παρακολουκοφν το μινυμα που
τουσ μεταβιβάηει ο άλλοσ.
• Οι άνκρωποι ενδιαφζρονται να πουν αυτό που
ζχουν ςτο μυαλό τουσ και δεν παρακολουκοφν αυτό
που τουσ λζει ο άλλοσ.
• Οι άνκρωποι είναι τόςο ςίγουροι ότι γνωρίηουν τι κα
πει ο άλλοσ, ϊςτε διαςτρεβλϊνουν το μινυμά του
για να το ταιριάξουν με τισ προςδοκίεσ τουσ
• Οι άνκρωποί παρακολουκοφν τον άλλο προκειμζνου
να τον κρίνουν, να αξιολογιςουν το μινυμά του
5

6. Κανόνεσ καλισ επικοινωνίασ
• Υπάρχει ςυμφωνία ανάμεςα ςε αυτό που λζμε και
ςε αυτό που κάνουμε.
• Υπάρχει ςυμφωνία ανάμεςα ςτθ ςτάςθ μασ, τισ
εκφράςεισ μασ και ςε αυτά που λζμε.
• Δεν γινόμαςτε υποχωρθτικοί από φόβο μθν
πλθγϊςουμε.
• Είμαςτε ςαφείσ και ςυγκεκριμζνοι και όχι γενικοί και
αφθρθμζνοι.
• Διαςαφθνίηουμε τα προβλιματα όταν και όπου
ανακφπτουν.
6

7. Κανόνεσ καλισ επικοινωνίασ (ςυνζχεια):
• Ολοκλθρϊνουμε αυτό που ζχουμε να ποφμε.
• Ακοφμε το μινυμα όπωσ μασ δόκθκε χωρίσ να το
παραποιοφμε.
• Δείχνουμε ότι ακοφςαμε το μινυμα που μασ
ςτάλκθκε νεφοντασ με το κεφάλι, ι με κάποια άλλθ
αντίδραςθ.
• Τςεκάρουμε με τον ςυνομιλθτι μασ αν ακοφςαμε
ςωςτά το μινυμά του, επαναλαμβάνοντασ αυτό που
ακοφςαμε.
7

8. Ραράγοντεσ που ςυμβάλλουν ςτθν καλι
επικοινωνία
• Κατανόθςθ και αποδοχι του άλλου
• Αυτογνωςία και τθν αυτό-αποδοχι
• Αμοιβαία εμπιςτοςφνθ
• Αμοιβαίο ςεβαςμό
• Αμοιβαία εκτίμθςθ
8

9. Ο ρόλοσ τθσ οικογζνειασ ςτθν διαμόρφωςθ τθσ
προςωπικότθτασ του παιδιοφ
Στο πλαίςιο τθσ οικογζνειασ διαμορφϊνονται
διάφορεσ ςχζςεισ, κακεμιά από τισ οποίεσ
επθρεάηει με τον δικό τθσ τρόπο τθν
λειτουργία τθσ:
• θ ςχζςθ του ηευγαριοφ
• οι ςχζςεισ γονζων-παιδιϊν
• οι ςχζςεισ αδελφϊν
9

10. Δυναμικι τθσ ςχζςθσ
του ηευγαριοφ
• Η επιβίωση της σύγχρονης οικογένειας
στηρίζεται κυρίως στις σχέσεις μεταξύ των
δύο συντρόφων.
• Πολλές δυσκολίες της οικογένειας έχουν
σχέση με την «επικοινωνία» του
ζευγαριού.
10

11. Σθμαντικοί παράγοντεσ ςτθ ςχζςθ του
ηευγαριοφ
• - αμοιβαία εκτίμθςθ και ςεβαςμόσ
• - το ςφςτθμα αξιϊν τουσ
• - θ ςυναιςκθματικι εγγφτθτα,
• - θ ςεξουαλικι ικανοποίθςθ,
• - θ ταφτιςθ ςτουσ τρόπουσ διαςκζδαςθσ,
• - το μοίραςμα των οικογενειακϊν ευκυνϊν,
• - θ αποτελεςματικι επίλυςθ οικογενειακϊν
προβλθμάτων.
11

12. Εμπόδια ςτθν καλι επικοινωνία του
ηευγαριοφ
• Πταν οι δθλϊςεισ τουσ χρωματίηονται από αξιολόγθςθ του
άλλου (κριτικι)
• Τζτοιεσ δθλϊςεισ εμπλζκουν το ηευγάρι ςε μια διαδικαςία
απόδειξθσ του ποιοσ ζχει δίκιο και ποιοσ άδικο και επομζνωσ
ςτθν δικαίωςθ κάποιου από τουσ δφο.
• Πςο πιο δυνατά είναι τα ςυναιςκιματα, τόςο μεγαλφτερεσ
είναι οι πικανότθτεσ να εμπλακεί το ηευγάρι ςε δθλϊςεισ
αξιολογικά φορτιςμζνεσ όπου ο ζνασ κα κρίνει τον άλλο από
τθν δικι του ςκοπιά.
• Στόχοσ πρζπει να είναι θ αμοιβαία κατανόθςθ και θ επίλυςθ
διαφορϊν, χωρίσ νικθτζσ και θττθμζνουσ.
12

13. Εξελικτικά ςτάδια ςτθ ςχζςθ
του ηευγαριοφ
• Αρχι τθσ ςχζςθσ
• Απόςταςθ (ι μθ) από τισ πατρικζσ οικογζνειεσ
• Ανατροφι των παιδιϊν
• Μζςθ θλικία με εφιβουσ
• Η «άδεια φωλιά»
• Συνταξιοδότθςθ
• Μόνοσ ςφντροφοσ ςτθ ηωι
13

14. • Σθμαςία ςτθ ςχζςθ του ηευγαριοφ ζχει να
διατθρεί ο κακζνασ τθν οντότθτα του, να
διαφοροποιεί τον εαυτό του ςε ςχζςθ με τον
άλλο και να μθν εμπλζκεται ςε μια απόλυτθ
ταφτιςθ με τον/τθν ςφντροφό του.
14

15. Διαπροςωπικζσ χζςεισ
γονζων – παιδιϊν
Ο γονεϊκόσ ρόλοσ ζχει δφο βαςικζσ
διαςτάςεισ:
• ςυναιςκθματικι ςτάςθ - τα δφο άκρα τθσ
οποίασ αποτελεί θ αποδοχή ι θ απόρριψη
του παιδιοφ –
• Τρόποσ άςκθςθσ πεικαρχίασ
15

16. Αποδοχι ι απόρριψθ
(ςυναιςκθματικι διάςταςθ)
• Οι γονείσ οι οποίοι αποδζχονται τα παιδιά τουσ είναι
φιλικοί και ςτοργικοί μαηί τουσ.
• Οι απορριπτικοί γονείσ, δείχνουν λιγότερο τθ ςτοργι
τουσ προσ τα παιδιά, κάνουν ςυχνι κριτικι.
• Οι δφο ομάδεσ γονζων διαφζρουν επίςθσ ωσ προσ το
ςυναιςκθματικό τόνο. Ο απορριπτικοί γονείσ ςτθν
κακθμερινι τουσ ςυμπεριφορά είναι ςυνικωσ,
οξφκυμοι, βίαιοι και τραχείσ, ενϊ οι ςτοργικοί και
φιλικοί γονείσ είναι ιρεμοι, ιπιοι και μαλακοί.
16

17. • Η αποδοχι του παιδιοφ από το γονζα
αποτελεί τον πρωταρχικό παράγοντα για τθν
ανάπτυξθ μιασ υγιοφσ προςωπικότθτασ.
• Η απόρριψθ του παιδιοφ προκαλεί
αναςφάλεια, χαμθλι αυτοεκτίμθςθ, ζλλειψθ
εμπιςτοςφνθσ και οδθγεί το παιδί να βιϊνει
ματαίωςθ, κυμό και φόβο.
17

18. • Οι περιςςότεροι γονείσ δεν είναι τόςο ακραίοι ςτθ
ςυμπεριφορά τουσ. Η ςυναιςκθματικι φόρτιςθ
είναι ςυχνά εκείνθ που μπορεί να οδθγιςει ςτθν
απόρριψθ του παιδιοφ από τον γονζα.
• Ρολλζσ από τισ ςυμπεριφορζσ των παιδιϊν μασ
εκνευρίηουν ι δεν τισ αποδεχόμαςτε
• Το πόςο αποδεχόμαςτε κάποιεσ ςυμπεριφορζσ των
παιδιϊν μασ και πόςο ανεκτικοί είμαςτε, ζχει να
κάνει με διάφορουσ παράγοντεσ δικοφσ μασ, αλλά
και των παιδιϊν μασ.
18

19. Ραράγοντεσ που επθρεάηουν τισ ςχζςεισ
• Χαρακτιρασ γονζα
• Χαρακτιρασ παιδιοφ
• Φφλο παιδιοφ
• Διάκεςθ ςτιγμισ
• Ρεριβάλλον όπου εκδθλϊνεται θ
ςυμπεριφορά
19

20. Μορφζσ πεικαρχίασ
Η πεικαρχία ζχει τθν ζννοια να γνωρίςουμε ςτα
παιδιά τα όρια τθσ ςυμπεριφοράσ τουσ, να τα
διαπαιδαγωγιςουμε ςωςτά.
• Εξουςιαςτικι πεικαρχία
• Μθ-εξουςιαςτικι πεικαρχία
20

21. Εξουςιαςτικι πεικαρχία
Στθν εξουςιαςτικι πεικαρχία επιβάλλουμε
ςυμπεριφορζσ με
• Τιμωρία
• Ζλεγχο
• Απαιτιςεισ
• Απαγορεφςεισ
• Αμοιβζσ ι μθ-αμοιβζσ
21

22. Συνικεισ μθχανιςμοί αντιμετϊπιςθσ τθσ
γονεϊκισ δφναμθσ από τα παιδιά:
1. Αντίςταςθ, επανάςταςθ, αρνθτιςμόσ
Μερικά παιδιά επαναςτατοφν ενάντια ςτθ
χριςθ εξουςίασ εκ μζρουσ των γονζων τουσ,
κάνοντασ ακριβϊσ το αντίκετο από αυτό που
οι γονείσ τουσ επικυμοφν από αυτά. Τα
παιδιά μάχονται ςκεναρά όταν απειλείται θ
ελευκερία τουσ.
22

23. Συνικεισ μθχανιςμοί αντιμετϊπιςθσ τθσ
γονεϊκισ δφναμθσ από τα παιδιά:
2. Δυςαρζςκεια, κυμόσ, εχκρότθτα
Τα παιδιά δυςαναςχετοφν εναντίον εκείνων
που αςκοφν δφναμθ πάνω τουσ. Το κεωροφν
ανζντιμο και ςυχνά άδικο. Δυςαναςχετοφν
με το γεγονόσ ότι οι γονείσ είναι
μεγαλφτεροι και δυνατότεροι, εφόςον αυτό
το πλεονζκτθμα χρθςιμοποιείται για να
ελζγχουν ι να περιορίηουν τθν ελευκερία
τουσ.
23

24. Συνικεισ μθχανιςμοί αντιμετϊπιςθσ τθσ
γονεϊκισ δφναμθσ από τα παιδιά:
3. Επικετικότθτα, εκδίκθςθ, ανταπόδοςθ
• Οι γονείσ που ςτθρίηονται ςτθν εξουςία
μποροφν να αναμζνουν κάποια μορφι
επικετικότθτασ από τα παιδιά τουσ.
• Τα παιδιά εκδικοφνται, προςπακοφν να
δείξουν ςτουσ γονείσ τουσ ότι δεν είναι τόςο
ςπουδαίοι, αςκοφν ςοβαρι κριτικι,
αντιμιλοφν με άςχθμθ γλϊςςα.
24

25. Συνικεισ μθχανιςμοί αντιμετϊπιςθσ τθσ
γονεϊκισ δφναμθσ από τα παιδιά:
4. Ψευδολογία, απόκρυψθ ςυναιςκθμάτων
• Μερικά παιδιά μακαίνουν νωρίσ ςτθ ηωι
τουσ ότι αν λζνε ψζματα μποροφν να
αποφφγουν πάρα πολλζσ τιμωρίεσ. Σε
οριςμζνεσ περιπτϊςεισ το ψζμα μπορεί να
τουσ φζρει ακόμα και αμοιβζσ. Τα παιδιά
γνωρίηουν ακριβϊσ τι εγκρίνουν και τι δεν
εγκρίνουν οι γονείσ τουσ.
25

26. Συνικεισ μθχανιςμοί αντιμετϊπιςθσ τθσ
γονεϊκισ δφναμθσ από τα παιδιά:
5. Επίρριψθ ευκυνϊν ςε άλλουσ, εξαπάτθςθ
• Στισ οικογζνειεσ με περιςςότερα από ζνα
παιδιά, τα παιδιά φανερά ανταγωνίηονται
για να κερδίςουν τισ αμοιβζσ των γονζων
και να αποφφγουν τισ ποινζσ.
• Μποροφν να φζρνουν τουσ άλλουσ ςε
μειονεκτικι κζςθ, να εξαπατοφν, να
μετακζτουν τισ ευκφνεσ.
26

27. Συνικεισ μθχανιςμοί αντιμετϊπιςθσ τθσ
γονεϊκισ δφναμθσ από τα παιδιά:
6. Επιβολι - τρομοκράτθςθ
• Οι γονείσ που χρθςιμοποιοφν τθν εξουςία
τουσ για να κατευκφνουν και να ελζγχουν το
παιδί, αςυναίςκθτα διατρζχουν ζνα μεγάλο
κίνδυνο: να μεγαλϊςουν ζνα παιδί που κα
γίνει αυταρχικό με τα άλλα παιδιά.
27

28. Συνικεισ μθχανιςμοί αντιμετϊπιςθσ τθσ
γονεϊκισ δφναμθσ από τα παιδιά:
7. Ανάγκθ για νίκθ, απζχκεια ιττασ
• Πταν τα παιδιά μεγαλϊνουν ςε ζνα κλίμα
γεμάτο από αμοιβζσ και ποινζσ, ίςωσ να
αναπτφξουν μια ιςχυρι ανάγκθ να
φαίνονται "καλά" ι να κερδίηουν και μια
ιςχυρι ανάγκθ να αποφεφγουν να
φαίνονται "κακά" ι να χάνουν.
28

29. Συνικεισ μθχανιςμοί αντιμετϊπιςθσ τθσ
γονεϊκισ δφναμθσ από τα παιδιά:
8. Σφςταςθ ςυμμαχιϊν
• Τα παιδιά των οποίων οι γονείσ ελζγχουν
και κατευκφνουν μζςω εξουςίασ και
δφναμθσ, κακϊσ μεγαλϊνουν, μακαίνουν
και ζναν ακόμθ τρόπο αντιμετϊπιςθσ αυτισ
τθσ δφναμθσ: τθ ςφςταςθ ςυμμαχιϊν με
άλλα παιδιά, είτε μζςα ςτθν οικογζνεια είτε
ζξω από αυτιν.
29

30. Συνικεισ μθχανιςμοί αντιμετϊπιςθσ τθσ
γονεϊκισ δφναμθσ από τα παιδιά:
9. Υποταγι, υπακοι, ςυμμόρφωςθ
• Μερικά παιδιά επιλζγουν να υποταχκοφν
ςτθν εξουςία των γονζων τουσ για λόγουσ
που ςυνικωσ δεν γίνονται πλιρωσ
κατανοθτοί (ίςωσ και λόγω του μεγάλου
φόβου τθσ τιμωρίασ). Αυτι θ αντίδραςθ
ςτθν εξουςία των γονζων ςυμβαίνει ςυχνά,
όταν οι γονείσ είναι πολφ ςκλθροί ςτθ χριςθ
τθσ δφναμισ τουσ.
30

31. Συνικεισ μθχανιςμοί αντιμετϊπιςθσ τθσ
γονεϊκισ δφναμθσ από τα παιδιά:
10. Κολακεία
• Ζνασ τρόποσ αντιμετϊπιςθσ ενόσ προςϊπου
που ζχει τθ δφναμθ να αμείβει ι να τιμωρεί
είναι να "πάτε με το μζροσ του", να τον
κερδίςετε, καταβάλλοντασ ιδιαίτερεσ
προςπάκειεσ για να τον κάνετε να ςασ
ςυμπακιςει. Μερικά παιδιά υιοκετοφν
αυτι τθν προςζγγιςθ με γονείσ και άλλουσ
ενιλικεσ.
31

32. Συνικεισ μθχανιςμοί αντιμετϊπιςθσ τθσ
γονεϊκισ δφναμθσ από τα παιδιά:
11. Συμμόρφωςθ
• Η εξουςία των γονζων ευνοεί τθ
ςυμμόρφωςθ μάλλον παρά τθ
δθμιουργικότθτα ςτα παιδιά, ακριβϊσ όπωσ
το αυταρχικό κλίμα εργαςίασ ςε ζνα
οργανιςμό πνίγει τθν καινοτομία.
• Η δθμιουργικότθτα προζρχεται από τθν
ελευκερία πειραματιςμοφ, δοκιμισ νζων
πραγμάτων και νζων ςυνδυαςμϊν.
32

33. Συνικεισ μθχανιςμοί αντιμετϊπιςθσ τθσ
γονεϊκισ δφναμθσ από τα παιδιά:
12. Απομάκρυνςθ, αποφυγι, φανταςίωςθ, υποχϊρθςθ
• Πταν γίνεται πολφ δφςκολο για τα παιδιά να
αντιμετωπίςουν τθν εξουςία των γονζων, όταν οι
ποινζσ είναι υπερβολικά ςκλθρζσ για το παιδί, τότε
μπορεί να προςπακιςουν να τθν αποφφγουν ι να
απομακρυνκοφν. Κάποιεσ από τισ ςυμπεριφορζσ
που μπορεί να εκδθλϊςουν είναι:
*Ονειροπόλθςθ και φανταςίωςθ *Αδράνεια,
πακθτικότθτα, απάκεια *Ραλινδρόμθςθ ςε βρεφικι
ςυμπεριφορά, *Υπερβολικι παρακολοφκθςθ
Τθλεόραςθσ ι ανάγνωςθ μυκιςτορθμάτων *
Μοναχικό παιχνίδι *Εκδιλωςθ αδιακεςιϊν *Φυγι
*Χριςθ ναρκωτικϊν *Βουλιμία *Κατάκλιψθ.
33

34. Μθ-εξουςιαςτικι πεικαρχία
• Στθ μθ-εξουςιαςτικι πεικαρχία, βαςιηόμαςτε ςτθν
καλι επικοινωνία και τον αμοιβαίο ςεβαςμό με το
παιδί.
• Ο γονιόσ αναγνωρίηει τα δικαιϊματα του παιδιοφ και
ςτοχεφει ςε μια ςυνεργατικι ςυμπεριφορά και από
τισ δφο πλευρζσ για τθν επίλυςθ των ςυγκροφςεων
όταν προκφπτουν. Πταν δθμιουργοφνται
ςυγκροφςεισ ανάμεςα ςτουσ γονείσ και τα παιδιά
τουσ, κα πρζπει να προςεγγιςκοφν και να λυκοφν ςε
κλίμα αποφορτιςμζνο και με γνϊμονα τθν ςκζψθ ότι
δεν επιδιϊκουμε να δικαιωκεί ζνασ από τουσ δφο.
34

35. Μθ-εξουςιαςτικι πεικαρχία
• Στθ μθ-εξουςιαςτικι πεικαρχία θ διαπαιδαγϊγθςθ
του παιδιοφ ςτθρίηεται ςτθν εμπιςτοςφνθ, τθν
ειλικρίνεια και τθν εξιγθςθ.
• Πταν θ ςχζςθ μασ με το παιδί βαςίηεται ςτθν
αμοιβαία ειλικρίνεια και ςεβαςμό, το προςεγγίηουμε
ωσ άτομο με οντότθτα
• Με τον τρόπο αυτό οδθγοφμε το παιδί ςιγά-ςιγά
ςτον αυτοζλεγχο τθσ ςυμπεριφοράσ του.
35

36. Συμπεραςματικά
• Οι γονείσ είναι άνκρωποι με ανάγκεσ,
επικυμίεσ, αδυναμίεσ, αςυνζπειεσ, αλλά και
δικαιϊματα.
• Τα παιδιά μασ εκτιμοφν πολφ περιςςότερο
όταν είμαςτε ο εαυτόσ μασ, όταν είμαςτε
άνκρωποι με τισ αδυναμίεσ και τα
ελαττϊματά μασ, όταν είμαςτε ειλικρινείσ
προσ τον εαυτό μασ και προσ τα ίδια.
36