Η βιομηχανική επανάσταση

ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ1
Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Από την προβιομηχανική στη βιομηχανική εποχή
 Παρατηρήστε την εικόνα. Τι είδους οικονομία είχε η
Ευρώπη στις αρχές του 19ου αιώνα;

αρχές του 19ου αιώνα
Η οικονομία της Ευρώπης ήταν κατά βάση αγροτική
Χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής οικονομίας στις
 Τα περισσότερα προϊόντα του δευτερογενούς τομέα
παραγωγής παράγονται σε μικρά εργαστήρια ή στα
σπίτια των τεχνιτών.

Χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής οικονομίας στις
 Τα περισσότερα οικιστικά σύνολα ήταν μικρά και
λειτουργούσαν
 ως τόποι ανταλλαγής ως επί το πλείστον των καρπών της γης
και των προϊόντων της βιοτεχνίας
 ή ως διοικητικά κέντρα
 Υπήρχαν διάσπαρτες ορισμένες παραγωγικές μονάδες,
γνωστές έκτοτε ως βιομηχανικές
 κυρίως στην Αγγλία και λιγότερες στην ηπειρωτική Ευρώπη
Οι βιομηχανικές μονάδες συνιστούσαν την αφετηρία
ενός νέου παραγωγικού συστήματος,
του εργοστασιακού συστήματος.

Οι εικόνες απεικονίζουν κάποια από τα βασικά
χαρακτηριστικά του νέου παραγωγικού
φαινομένου.
Μπορείτε να τα εντοπίσετε;

ΒΑΣΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
1. η υποκατάσταση του ανθρώπου σε πολλούς τομείς της
παραγωγικής διαδικασίας από τη μηχανή
2. η αντικατάσταση των παραδοσιακών πηγών
ενέργειας (υδατόπτωση, αιολική ενέργεια κ.ά.) από
νέες, ιδιαίτερα τον γαιάνθρακα
3. η χρήση νέων και άφθονων πρώτων υλών, ιδιαίτερα
ανόργανων

Βιοτεχνική
παραγωγή
μέσα,
εργαλεία
τόπος
παραγωγής
ανθρώπινο
δυναμικό
Βιομηχανική
παραγωγή
μέσα,
εργαλεία
τόπος
παραγωγής
ανθρώπινο
δυναμικό
Μπορείτε να
σκεφτείτε σε κάθε
περίπτωση τι
ταιριάζει;

Βιοτεχνική
παραγωγή
χειροκίνητες
μηχανές και
εργαλεία
χρήση φθηνών και
μικρών μηχανών
που μπορούν να
χρησιμοποιηθούν
στο σπίτι
εργάτες ζουν στην
ύπαιθρο σε χωριά
και κωμοπόλεις
Βιομηχανική
παραγωγή
μηχανήματα που
κινούνται με τη
δύναμη του
ατμού
χρήση μεγάλων
μηχανών σε
εργοστάσια και
εργαστήρια
εργάτες
συγκεντρώνονται
σε βιομηχανικές
πόλεις

ΟΡΙΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΤΑΣΗΣ
Βιομηχανική επανάσταση ονομάζεται το φαινόμενο της
εκβιομηχάνισης της οικονομίας, δηλαδή της αλλαγής του
χαρακτήρα της οικονομίας (από αγροτική χειροτεχνική)
που βασίζεται στα κεφάλαια και την επένδυση σε
εργοστάσια και μηχανήματα.
Από τις αρχές του 19ου αιώνα το φαινόμενο άρχισε να
επεκτείνεται αρχικά στη δυτική Ευρώπη και στη συνέχεια στον
υπόλοιπο κόσμο και προκάλεσε οικονομικές, κοινωνικές,
πολιτικές και πολιτισμικές αλλαγές.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Διάφορες εφευρέσεις και τεχνολογικά επιτεύγματα έχουν ως
αποτέλεσμα
 στην Αγγλία στην αρχή και στη συνέχεια έχουν ως αποτέλεσμα
 σε πολλές χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ)
 κατακόρυφη αύξηση της παραγωγικότητας και του κατά
κεφαλήν εισοδήματος του ανθρώπου
 ανεξέλεγκτη σχεδόν οικονομική ανάπτυξη σε συνδυασμό με
την ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας 
 πρόσθετες επενδυτικές ανάγκες
 δημιουργία πλεονάσματος προς επένδυση
 προϋποθέσεις για νέους ρυθμούς παραγωγής και ανάπτυξης
 προϋποθέσεις για τη θεαματική αύξηση του πληθυσμού της
Ευρώπης και του κόσμου γενικότερα.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
 δραματικές αλλαγές και διαφοροποιήσεις στον
συσχετισμό δυνάμεων
 μεταξύ των βιομηχανικών ευρωπαϊκών χωρών
 μεταξύ της Ευρώπης ως συνόλου και του υπόλοιπου κόσμου
 στις σχέσεις των διάφορων κοινωνικών τάξεων σε κάθε χώρα

Η βιομηχανική επανάσταση
Αγγλία

ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ13 Cambridge University Library, Κοινό Κτήμα,
https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=36387

Γιατί στη Μεγάλη Βρετανία;
 Με βάση το
διπλανό
παράθεμα γιατί η
Μεγάλη Βρετανία
υπήρξε
πρωτοπόρος της
βιομηχανικής
επανάστασης;
Γιατί η Μεγάλη Βρετανία είχε το προβάδισμα.
Η Μεγάλη Βρετανία διέθετε σημαντικά πλεονεκτήματα που της
επέτρεψαν να ηγηθεί της Βιομηχανικής Επανάστασης. Είχε
άφθονες πρώτες ύλες σιδήρου και άνθρακα και ένα καλό
σύστημα μεταφορών. Ήταν μία ηγεμονική εμπορική δύναμη
και οι έμποροι διέθεταν τα κεφάλαια για να επενδύσουν σε
νέες επιχειρήσεις. Είχε αποικίες που την τροφοδοτούσαν με
πρώτες ύλες και μεταποιημένα προϊόντα. Η βρετανική
κυβέρνηση ενθάρρυνε βελτιώσεις στις μεταφορές και
χρησιμοποίησε το ναυτικό της χώρας για να προστατεύσει το
βρετανικό εμπόριο. Εν τέλει, οι Βρετανοί αποδέχτηκαν την ιδέα
ότι ο λαός μπορεί να προοδεύσει στην κοινωνία με τη σκληρή
δουλειά και το ταλέντο.
http://www.fresno.k12.ca.us/divdept/sscience/history/industrial_revolution.htm

Γιατί στη Μεγάλη Βρετανία;
Η οικονομία της Βρετανίας εκείνη την περίοδο είχε δύο κυρίως χαρακτηριστικά:
Το πρώτο ήταν η σχετικά ακριβή εργασία, που ήταν το αποτέλεσμα της ανάπτυξης του εμπορίου της χώρας με την
αμερικανική ήπειρο και την Ασία. Η παραγωγή προϊόντων προς εξαγωγή απαιτούσε εργατικά χέρια, γεγονός που
οδηγούσε σε αύξηση της τιμής της εργασίας. Ο Μαρξ στο «Κεφάλαιο» όταν ανέλυε την έννοια της
εκμετάλλευσης υποστήριζε ότι ο μισθός του εργάτη ισοδυναμεί με το καλάθι των προϊόντων που διασφαλίζει την
αναπαραγωγή του. Αυτό πράγματι τον 18ο αιώνα ίσχυε για τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, όπου οι
αμοιβές των εργαζομένων δεν υπερέβαιναν το επίπεδο που απλώς διασφάλιζε την αναπαραγωγή τους. Όμως στη
Βρετανία οι μισθοί ήταν υψηλότεροι. Αυτό τους επέτρεπε να περιλαμβάνουν στη διατροφή τους κρέας, μπίρα,
ψωμί καθώς και τσάι και ζάχαρη ενώ οι εργαζόμενοι στην Ευρώπη έπρεπε να αρκεστούν σε μια διατροφή από
βραστά δημητριακά μαζί με μερικές φακές και μπιζέλια.
Το δεύτερο σημαντικό χαρακτηριστικό της βρετανικής οικονομίας ήταν η φτηνή ενέργεια. Ο άνθρακας ήταν
άφθονος και αρκετά φτηνότερος απ' ό,τι στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ο συνδυασμός αυτών των δύο παραγόντων -δηλαδή ακριβή εργασία και φτηνή ενέργεια- δημιούργησε τη ζήτηση
για τις τεχνολογικές καινοτομίες που θα σημάδευαν τη Βιομηχανική Επανάσταση και θα οδηγούσαν στην έκρηξη
της παραγωγικότητας. Η ατμομηχανή, η μηχανοποιημένη υφαντουργία και οι φούρνοι στους οποίους
κατασκευαζόταν ο χυτοσίδηρος αντιπροσώπευαν τεχνολογίες αφενός εξοικονόμησης ανθρώπινης εργασίας και
αφετέρου έντασης ενέργειας. «Οι υψηλοί μισθοί και η φτηνή ενέργεια», γράφει ο Αμερικανός καθηγητής (σ.σ.
Robert Allen, καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης) , «δημιούργησαν τη ζήτηση για μια
τεχνολογία που υποκαθιστούσε την εργασία με κεφάλαιο και ενέργεια».
Του Τάκη Μίχα από την εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ", 13/07/2009 ανακτημένο από το διαδίκτυο
https://www.energia.gr

Κλωστική μηχανή του Χάργκρεϊβς (Hargreaves),
«κλώστρια Τζένη»
Η εκβιομηχάνιση της παραγωγής
στην Αγγλία συνέβη στον τομέα
της κλωστοϋφαντουργίας.

Συνθήκες που ευνόησαν την εκβιομηχάνιση της
αγγλικής οικονομίας (1)
Στην Αγγλία διαμορφώθηκαν κατάλληλες συνθήκες για να
εφαρμοστούν οι επαναστατικές αλλαγές
 στην τεχνολογία και
 στην οργάνωση της βιομηχανικής
παραγωγής.
Στο τελευταίο τέταρτο το 18ου αιώνα παρουσιάστηκε
 μεγάλη αύξηση της ζήτησης βαμβακερών υφασμάτων
 αδυναμία των παραγωγών και των εμπόρων να
ικανοποιήσουν τη ζήτηση.
 δυνατότητα μεγάλης αύξησης της παραγωγής κλωστών
και υφασμάτων χάρη στα τεχνολογικά επιτεύγματα

Τεχνολογικά επιτεύγματα
 Η μηχανική ανέμη, η επονομαζόμενη «κλώστρια Τζένη»
 Η ατμομηχανή
Ο Τζέιμς Βατ (James Watt, 1736- 1819)
κατασκεύασε την πρώτη ατμοκίνητη
μηχανή, που μπορούσε να
χρησιμοποιηθεί σε πολλές εφαρμογές,
δίνοντας το έναυσμα για πολλές
καινοτομίες, κυρίως στον χώρο της
βιομηχανικής παραγωγής.

Λίγο αργότερα κατασκεύασε την πρώτη τακτική
σιδηροδρομική γραμμή, που συνέδεε τις
βιομηχανικές πόλεις Μάντσεστερ και Λίβερπουλ.
Για πρώτη φορά έγινε δυνατή η χερσαία μετακίνηση
με ταχύτητα πάνω από 40 χιλιόμετρα την ώρα.
Ο μηχανικός Τζορτζ Στίβενσον (George
Stephenson, 1781-1848) κατασκεύασε
την πρώτη ατμάμαξα το 1821 για
μεταφορά επιβατών και αγαθών
Το 1825 με τη βελτιωμένη ατμομηχανή
Ρόκετ έπεισε τους διευθυντές των
σιδηροδρόμων Στόκτον-Ντάρλιγκτον να
χρησιμοποιήσουν ατμό αντί για τα
άλογα.
Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου

Ατμοκίνητο όχημα του Cugnot

Η εξέλιξη της ατμομηχανής
Ατμόπλοιο

 κεφάλαια για επενδύσεις από τη συσσώρευση πλούτου
(Εμπορική Επανάσταση)
 διαθέσιμο εργατικό δυναμικό
 αγροτικό πλεόνασμα από τις περιφράξεις κοινοτικών
γαιών από τους μεγάλους γαιοκτήμονες στα κτήματά
τους
 ελεγχόμενες πηγές πρώτων υλών
 αγορές των βιομηχανικών προϊόντων στις αποικίες της
 εμπορικός στόλος για την ασφαλή μεταφορά των
προϊόντων

 ανεπτυγμένο σύστημα πλωτής και οδικής συγκοινωνίας
 μεγάλες ποσότητες γαιάνθρακα σε βάθος που επέτρεπε
την εξόρυξή του με τα μέσα της εποχής
 οι μεσαιωνικές συντεχνίες είχαν ατονήσει
 δεν προβάλλουν προσκόμματα στην ανεξέλεγκτη παραγωγή
προϊόντων
 ανεπτυγμένο πιστωτικό σύστημα
 νομοθεσία που ευνοούσε την απρόσκοπτη λειτουργία
της αγοράς
 η εκβιομηχάνιση του δευτερογενούς τομέα παραγωγής στην
Αγγλία συντελέστηκε από τον ιδιωτικό τομέα, σε καθεστώς
ακώλυτης λειτουργίας της αγοράς.

Η εξάπλωση της Βιομηχανικής
Επανάστασης
Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής

τα αγγλικά βιομηχανικά
προϊόντα απειλούσαν με
ολοσχερή καταστροφή
τις παλαιές βιοτεχνίες
των ηπειρωτικών χωρών
της Ευρώπης
υποχρέωσε και τις
άλλες ευρωπαϊκές
χώρες να στραφούν
προς τη βιομηχανία
το οικονομικό
άλμα της Αγγλίας

ΑΙΤΙΑ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ
ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΟΝ ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΚΟΣΜΟ
Η εκβιομηχάνιση της παραγωγής
στην ηπειρωτική Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο
καθυστέρησε
 για διάφορους λόγους
 έλειπαν οι παράγοντες και οι συνθήκες που είχαν αναπτυχθεί
στην Αγγλία
 την εκβιομηχάνιση στην Ευρώπη ανέλαβαν και προώθησαν οι
κυβερνήσεις, με παρεμβάσεις που δεν επέτρεπαν την
ελεύθερη λειτουργία της αγοράς

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
 Οι παρεμβάσεις του κράτους οδηγούσαν
 σε διασπάθιση πολύτιμων εθνικών πόρων σε επιχειρηματίες
ευνοούμενους της πολιτικής εξουσίας
 στη «μετανάστευση» κεφαλαίων στην Αγγλία προς επένδυση
σε δυναμικές επιχειρήσεις.
Η εκβιομηχάνιση επιτεύχθηκε με
καθυστέρηση σε χώρες της
Ευρώπης
• στο Βέλγιο,
• στη Γαλλία,
• στις χώρες της Γερμανίας
• της βόρειας Ιταλίας
Ο βιομηχανικός πυρήνας του
κόσμου ήταν
Αγγλία
ΗΠΑ
Δυτικές Ευρωπαϊκές χώρες

ΜΕΣΑ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ
Η εκβιομηχάνιση περιοριζόταν
ακόμη
• στη Μ. Βρετανία
• στη βόρεια και ανατολική Γαλλία
• στο Βέλγιο
• στις Κάτω Χώρες
• σε κάποιες περιοχές στις όχθες
του ποταμού Ρήνου
• σε ορισμένα κέντρα στη βόρεια
Ιταλία
ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ
Η εκβιομηχάνιση εξαπλώθηκε με
γρήγορους ρυθμούς
• σε νέες περιοχές της Ευρώπης
• στις ΗΠΑ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ
ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ – 19ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ
 συνεχής αύξηση του πληθυσμού της Ευρώπης
 ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 50% περίπου μεταξύ του 1850
και του 1900, από 266 σε 400 εκατομμύρια
 ελεύθερη μετανάστευση ανθρώπινου δυναμικού και
κεφαλαίων έξω από την Ευρώπη,
 εκλεκτική ανάπτυξη της βιομηχανίας σε περιοχές του
κόσμου
 ανάπτυξη των συγκοινωνιών και των επικοινωνιών
 ανάπτυξη του ασφαλιστικού και τραπεζικού συστήματος
 αύξηση του διεθνούς εμπορίου
Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα του 19ου αιώνα
ήταν μοναδικό, ευαίσθητο και εύθραυστο.

Προϋποθέσεις για την ομαλή λειτουργία του
οικονομικού συστήματος του 19ου αιώνα
 η ειρήνη
 η ελευθερία του διεθνούς εμπορίου
 η οικονομική ηγεμονία των χωρών που αποτελούσαν τον
πυρήνα του στον υπόλοιπο κόσμο.
Ο χρυσός αποτελούσε το βάθρο του συστήματος
Το αυτορρυθμιζόμενο παγκόσμιο
οικονομικό σύστημα κατέρρευσε με την
έκρηξη του Α' Παγκόσμιου Πολέμου (1914)

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Συνδικαλιστικό κίνημα
«Η οργάνωση των συνδικάτων υπήρξε στόχος των αγωνιζόμενων εργατών από τις αρχές του 19ου αιώνα.
Ανάμεσα στις πρώτες εργατικές κινητοποιήσεις του αιώνα συμπεριλαμβάνονταν εκείνες οι συχνά βίαιες
εξεγέρσεις που οργανώθηκαν αρχικά στην Αγγλία και αργότερα στην ηπειρωτική Ευρώπη εναντίον της εισαγωγής
μηχανών στα εργοστάσια. Σε μερικές περιπτώσεις εργοστάσια δέχτηκαν επίθεση από εργάτες και τα μηχανήματα
τους καταστράφηκαν, με την πεποίθηση ότι οι μηχανές, αντικαθιστώντας τους ειδικευμένους εργάτες,
δημιουργούσαν εκτεταμένη ανεργία. Στην Αγγλία οι εξεγερμένοι ονομάστηκαν "λουντίτες" από το όνομα του
θρυλικού ηγέτη του κινήματος τους Λουντ (Ned Ludd) [...].
Ωστόσο, πουθενά στην Ευρώπη δεν μπόρεσαν τα συνδικάτα να οργανωθούν σε βαθμό που να γίνουν
αποτελεσματικοί διαπραγματευτικοί παράγοντες πριν από το 1850. Στην κατεύθυνση αυτή, οι συνδικαλιστές
προχώρησαν περισσότερο στην Αγγλία. Εκεί, τεχνίτες και ειδικευμένοι εργάτες στα μέσα της δεκαετίας του 1820
είχαν ενωθεί για να αποτελέσουν "φιλικές εταιρίες", οργανισμούς δηλαδή αμοιβαίας βοήθειας και ασφάλισης,
και "συνεργατικές" ή συνεταιριστικό καταστήματα, που έριχναν τις τιμές, παραγκωνίζοντας τον μεσάζοντα μεταξύ
παραγωγού και καταναλωτή. Μέχρι το 1831 υπήρχαν περίπου 500 συνεργατικές εταιρίες στην Αγγλία, που ο
αριθμός των μελών τους έφτανε τις 20 χιλιάδες [...]. Το 1834 [...] το Μεγάλο Εθνικό Ενοποιημένο Συνδικάτο της
Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας ιδρύθηκε από μια ομάδα τεχνιτών του Λονδίνου. Η ηγεσία του διακήρυξε
ότι ο μόνος τρόπος για να αναγκάσουν οι εργάτες την άρχουσα τάξη να τους παραχωρήσει ένα ανεκτό επίπεδο
ζωής ήταν να ακινητοποιήσουν τα πάντα στη χώρα με γενική απεργία».
Ε. Burns, Ευρωπαϊκή Ιστορία. Εισαγωγή στην Ιστορία και τον Πολιτισμό της νεότερης Ευρώπης, τ. Β', επιμέλεια-
εισαγωγή Ι.Σ. Κολιόπουλος, μτφρ. Τάσος Δαρβέρης, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, χχ, σ. 101-102.
Ποιες πληροφορίες αντλείτε από τη πηγή σχετικά με την οργάνωση
των εργατών το 19ο αιώνα;

ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ
ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟΥ
ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ
• Οι άθλιες συνθήκες ζωής των εργατών προκαλούν αυθόρμητους
ξεσηκωμούς.
• Μετά το 1830, αρχίζουν οι εργάτες να διεκδικούν οργανωμένα την
ικανοποίηση αιτημάτων, όπως η οκτάωρη εργασία
• Το 1838 η αγγλική Ένωση Εργατών δημοσίευσε τη Χάρτα του
Λαού, με την οποία οι χαρτιστές διατύπωναν πολιτικά αιτήματα
όπως
• θέσπιση καθολικής ψηφοφορίας για τους άνδρες
Συνδικαλισμός
Συλλογική δραστηριότητα ανθρώπων που ασκούν το ίδιο
επάγγελμα και δραστηριοποιούνται με στόχους την
προάσπιση των κοινών τους συμφερόντων και την προβολή
των διεκδικήσεών τους. Μορφές συνδικαλισμού είναι η
ίδρυση επαγγελματικών ενώσεων (σωματείων, συνδικάτων),
η συλλογική προβολή και διεκδίκηση αιτημάτων, η απεργία
κτλ.

Διεκδικήσεις εργατών
• Κύριος τρόπος διεκδίκησης ήταν οι απεργίες που συχνά καταστέλλονταν βίαια.
• Την 1η Μαΐου 1886 μια εργατική απεργία στο Σικάγο των ΗΠΑ με αίτημα την
καθιέρωση της οκτάωρης εργασίας πνίγηκε στο αίμα. (από το 1890 τα
σοσιαλιστικά κόμματα και τα συνδικάτα γιορτάζουν την Πρωτομαγιά ως
παγκόσμια ημέρα των εργατών)
8 ώρες εργασία
8 ώρες ελεύθερος χρόνος
8 ώρες ξεκούραση

Δικαιώματα που κατοχυρώθηκαν
Στα τέλη του 19ου αιώνα το εργατικό κίνημα έχει πετύχει
• Μείωση ωρών εργασίας σε δέκα
• Δημιουργία ταμείων ασφάλισης που στήριζαν οικονομικά τους
εργάτες σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος, ασθένειας ή
απόλυσης
• Υπογραφή συλλογικών συμβάσεων εργασίας με τους εργοδότες
που όριζαν τις κατώτερες αμοιβές προστατεύοντας τους εργάτες
από την υπερεκμετάλλευση.
Το εργατικό κίνημα ως τρόπος ζωής
Το εργατικό κίνημα ήταν οργάνωση αυτοάμυνας, διαμαρτυρίας, επανάστασης. Αλλά για
τους φτωχούς εργαζομένους ήταν κάτι περισσότερο από όργανο πάλης: ήταν επίσης και
τρόπος ζωής. […] Ο τρόπος ζωής που οι ίδιοι σφυρηλατούσαν για τον εαυτό τους –ζωή
συλλογική, μαχητική, ιδεαλιστική και απομονωμένη– προϋπέθετε το κίνημα, γιατί ο
αγώνας ήταν η πεμπτουσία της. Με τη σειρά του το κίνημα τής έδινε συνοχή και λόγο
ύπαρξης.
E.J. Hobsbawm, Η εποχή των επαναστάσεων, μτφρ. Μ. Οικονομοπούλου, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1990, σ. 279.

Η παιδική εργασία
«Ανάμεσα στα παιδιά που απασχολούνται
στα ορυχεία της Αγγλίας υπάρχουν πάντα
και παντού μερικά που είναι μικρότερα από
έξι ετών. Τα παιδιά μπαίνουν συνήθως στα
ορυχεία στις τέσσερις το πρωί μαζί με τους
άντρες και μένουν εκεί έντεκα με δώδεκα
ώρες. Αυτά τα δυστυχισμένα πλάσματα
στερούνται τον καθαρό αέρα, είναι
κακοντυμένα και έχουν κακή διατροφή.
Χλωμά πρόσωπα, κοκκινισμένα μάτια,
πρησμένα κορμιά, βαθουλωμένα μάγουλα,
δερματικά εξανθήματα και άσθμα τα
διακρίνουν από πλευράς υγείας από άλλα
παιδιά της ίδιας κοινωνικής τάξης ».
Lein Weissensteiner, Zeitbilder. Geschichte und
Sozialkunde 7 [=Εικόνες Εποχών. Ιστορία και
Κοινωνιολογία 7], Βιέννη 1988.
Το 1827 ο μέσος όρος ζωής των εργατών
της γαλλικής βιομηχανικής πόλης Μιλούζ
ήταν τα 27 χρόνια!

Η παιδική εργασία
 Στις αρχές του 19ου αιώνα, στη Βρετανία εργάζονταν
περισσότερα από μισό εκατομμύρια παιδιά (ανάμεσά
τους 350.000 ηλικίας μόλις 7 με 10 ετών) δηλαδή
συνιστούσαν το 15% του συνολικού εργατικού
δυναμικού.
 Τα παιδιά-εργάτες δεν αμείβονταν, απλώς τους
παρείχετο φαγητό και στέγη.
Πηγή: http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=189932

Το γυναικείο κίνημα
Η βιομηχανική κοινωνία στην Ευρώπη και την Αμερική χαρακτηρίστηκε από μια έξαρση των
λεγόμενων φεμινιστικών κινημάτων. Τα κινήματα αυτά απαιτούσαν τα ίδια δικαιώματα για τις
γυναίκες και τους άνδρες. Υποστήριζαν ότι οι γυναίκες καταπιέζονταν από τους άνδρες και ότι αυτή
η καταπίεση έπρεπε να σταματήσει. Το πρώτο σημαντικό φεμινιστικό φυλλάδιο ήταν "Η διεκδίκηση
των δικαιωμάτων των γυναικών" (1792), το οποίο ανέφερε ότι οι γυναίκες δεν υπήρχαν απλώς για
την ανατροφή των παιδιών και για την ευχαρίστηση των ανδρών, αλλά έπρεπε να έχουν τις ίδιες
ευκαιρίες με τους άνδρες στην εκπαίδευση, στην εργασία και την πολιτική.
Η Elizabeth Cady Stanton συγκάλεσε την πρώτη Συνέλευση για τα Δικαιώματα των Γυναικών στη
Νέα Υόρκη, το 1848, για να διακηρύξει μια λίστα δικαιωμάτων για τις γυναίκες. Η Συνέλευση αυτή
έδωσε το έναυσμα για το κίνημα που ονομάστηκε "Εθνική Ένωση για το Δικαίωμα ψήφου των
Γυναικών" (1869).
Στη Βρετανία οι λεγόμενες "σουφραζέτες" προκάλεσαν αναταραχές, συχνά με βίαιο τρόπο, για
να διεκδικήσουν την ψήφο για τις γυναίκες.
Παράλληλα, οι φεμινίστριες συνέβαλαν σημαντικά στην ανάπτυξη κινημάτων κατά του
αλκοολισμού και υπέρ της ποτοαπαγόρευσης στις ΗΠΑ. Ωστόσο, έξω από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία,
στις Κάτω Χώρες και τη Σκανδιναβία τα φεμινιστικά κινήματα είχαν μικρή επιρροή πριν από το
1945.
Ποια αιτήματα διεκδικούν οι γυναίκες το 19ο αιώνα;

Το κίνημα για τη χειραφέτηση της γυναίκας
• Στη διάρκεια του 19ου αιώνα πολλές γυναίκες άρχισαν να εργάζονται σε εργοστάσια
και επιχειρήσεις.
• Απέκτησαν οικονομική ανεξαρτησία
• Άρχισαν να διεκδικούν τη νομική και πολιτική τους χειραφέτηση.
Το 1903 η Αγγλίδα Έμελιν
Πανκχορστ ίδρυσε την
Κοινωνική και Πολιτική
Ένωση Γυναικών
Μαχόταν για την
παραχώρηση πολιτικών
δικαιωμάτων στις
γυναίκες.
Κατά τη διάρκεια του 20ου
αιώνα οι γυναίκες θα
αποκτήσουν πολιτικά
δικαιώματα σε πολλές
ευρωπαϊκές χώρες.
Γυναίκες διαδηλώνουν.
Οι πινακίδες που κρατούν γράφουν:
«ψήφο στις γυναίκες».

Η βιομηχανική επανάσταση

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Η βιομηχανική επανάσταση

Similar to Η βιομηχανική επανάσταση (20)

More from Nasia Fatsi

More from Nasia Fatsi (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (14)

Η βιομηχανική επανάσταση