7. kultur konu anlatimi

OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI
KONU ANLATIMI

OSMANLI DEVLETİ (1299-1922)
Osmanlı devleti öğrenmeyi ve incelenmeyi kolaylaştırmak
amacıyla çeşitli dönemlere ayrılmıştır. Şöyle bir özetlersek;
Kuruluş Dönemi (Beylikten Devlete ) (1299-1453)
 1299 yılında söğüt merkez olarak kurulması ile başlar
 1453 yılında II. Mehmet’in İstanbul’u fethetmesi ile sona
erer.
 Fetret dönemini yaşamıştır.
 Devletleşme ve teşkilatlanma süreci yaşanmıştır.
 Batıda ilk antlaşma imzalanmıştır.(1444 Edirne- Segedin
Ant)

Yükseliş Dönemi (Dünya Gücü Osmanlı) (1453-1579)
 II. Mehmet’in İstanbul’u fethetmesi ile başlar 1579 yılında
Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa’nın vefat etmesi ile sona erer.
 Karadeniz, Ege ve Akdeniz Türk gölü haline getirilmiştir.
 İpek ve baharat yolları kontrol altına alınmıştır.
 Halifelik makamı denetim altına alınmıştır.(Mısır seferi I.Selim)
 Anadolu Türk siyasi birliği kesin olarak
sağlanmıştır.(I.Selim/Turnadağ Savaşı/Dulkadiroğulları Beyliği)
 Doğuda ilk antlaşma imzalanmıştır.(1555 Amasya Ant.)

Duraklama Dönemi (Arayış Yılları) (1579-1699)
 Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa’nın vefat etmesi ile başlar
Karlofça antlaşması ile sona erer.
 Doğuda (1590 Ferhat Paşa Ant) ve batıda (1672 Bucaş Ant) en
geniş sınırlara ulaşılmıştır.
 Devletin fetih hızı yavaşlamıştır.
 Devlet kurumlarındaki bozulmalar ilk defa belirgin şekilde
ortaya çıkmıştır.
 İlk ıslahat çalışmaları görülmüştür. (Batı örnek alınmamıştır)
 Yaygın olarak isyanlar görülmüştür.
 İlk defa geniş oranda toprak kaybedilmiştir. (1699 Karlofça Ant.)
 Büyük devlet olma özelliği kaybedilmiştir.

Gerileme Dönemi (Diplomasi ve değişim)
 Karlofça antlaşması ile başlar Yaş antlaşması ile sona erer
 İlk defa batı tarzı ıslahatlar yapılmaya başlanmıştır.
 Kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiştir. (1740 I. Mahmut)
 Ortodoksların koruyuculuğu Rusya’ya bırakılmıştır.(1774
Küçük Kaynarca Ant)
 İlk defa halkı Müslüman olan bölge kaybedilmiştir.(Kırım)
 Devlet topraklarını koruma politikasını benimsemiştir.

Osmanlı Dağılma Dönemi (En Uzun Yüzyıl) (1792-1922)
 Yaş antlaşması ile başlar saltanatın kaldırılması ile sona ermiştir.
 Topraklarını tek başına koruyamayacak hale geldi.
 Denge politikası izleyerek topraklarını korumaya çalışmıştır.
 Azınlık isyanları görülmüştür. (Bağımsızlığını ilan eden ilk
azınlık Rumlardır.)
 Batılılaşma çalışmaları hızlandı.
 Demokratikleşme çalışmaları görülür.
 Dağılmayı önlemek amacıyla fikir akımları benimsendi.
 Sömürgecilik sonucunda toprakları işgal edildi.
 I.Dünya Savaşı’nı kaybetti ve Anadolu toprakları işgale uğradı.
 Halkın başlattığı mücadele sonucunda 1 Kasım 1922 tarihinde
saltanatın kaldırılması ile Osmanlı Devleti yıkılmıştır.

OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI DEVLET YÖNETİMİ
 Osmanlı devleti önceki Türk-İslam devletlerinin kültürel
birikimlerinden yararlanmış ve bunları geliştirmiştir.
 Osmanlı Devleti'nin yönetimine Al-i Osman diye adlandırılan
Osmanlı ailesi dışında başka bir sülaleden hükümdar
getirilmemiştir.(kut Anlayışı)
 Eski Türklerde benimsenen “Ülke toprakları hanedan üyelerinin
ortak malıdır” anlayışı ilk dönemlerde uygulanmış taht kavgasını
azaltmak amacıyla;

 I. Murat “ülke toprakları hükümdar ve ailesinin malıdır”
anlayışını getirmiş,
 II. Mehmet “Kardeş Katli”ni yasal hale getirmiş.
 I.Ahmet “Ekber ve Erşed” sistemini getirerek veraset
sistemini düzene koymuştur. (Ekber ve Erşed Sistemi:
Osmanlı hanedanının en yaşlısı ve aklı başında olanın
hükümdar olması kuralı)

 I. Murad'a kadar: OYAK (Oğul-yeğen-amca-
kardeş)
 I. Murad Dönemi : HSBC Hükümdarlık sadece
baba çocuklar)
 II. Mehmed Dönemi: GARANTİ (Sadece
hükümdar, kardeş katli var)

Orhan Bey'in Teşkilatlanma ve Devlet Yönetimi alanında
yaptıkları:
 Askeri: Osmanlı'nın ilk düzenli kara ordusunu ve donamayı
oluşturdu.
 Eğitim: İlk Osmanlı medresesini açtı.
 İdari: Divan-ı Hümayun
 Mali: ilk gümüş para basıldı.
I. Murad'ın Devlet yönetiminde yaptıkları:
 İlk beylerbeyliğinin kurulması
 Kapıkulu ocağının oluşturulması
 Defterdar atamasının yapılması
 Maliye teşkilatının oluşturulması

 Kafes Usulü: Şehzadelerin sancağa gönderilmeyip sarayda esir
hayatı yaşamasıdır
 Sancağa çıkan ilk padişah I. Murat,
 Sancağa çıkan son padişah III. Mehmet,
 Sancağa çıkmadan padişah olan I. Ahmet’tir.
 Devletin başında Osman Beyin soyundan gelen Bey, Gazi, Han, Hakan,
Hünkâr Sultan(ilk kez I. Murat) gibi unvanlarla anılan, hükümdarlar
bulunurdu.
 I.Selim’in Mısır seferi sonucunda devlet Mutlak-Teokratik (Dine dayalı
devlet) özelliğine sahip olmuş hükümdarlar halife unvanını kullanmaya
başlamıştır.

ÖRNEK SORU:
I. Osmanlı,
II. Memluk,
III. Selçuklu,
Yukarıdaki devletlerin hangilerinde saltanat makamı
içinde halifelik anlayışı uygulanmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
CEVAP: A

 1839 yılında ilan edilen Tanzimat Fermanı ile hukukun
üstünlüğü kabul edilerek padişahın yetkileri kanunla
sınırlandırılmıştır. (Kanunname-i Ali Osman (İlk kanunname)
 1876 yılında ilan edilen Kanuni Esasi (I.Meşrutiyet) ile halk
padişahın yanında yönetime katılarak Meşruti yönetime geçilmiş
ancak padişahın etkinliği korunmuştur.
 1908 yılındaki II. Meşrutiyetle birlikte padişahın etkinliği
sınırlandırılmış halkın etkinliği arttırılmıştır.
 Tahta gelen padişah, para bastırır, hutbe okutur, kılıç kuşanır ve
komşu ülkelere haberciler gönderirdi.

 Padişahın egemenliğini üç şekilde kullanırdı:
Yasama Yürütme Yargı
•Ferman
•Berat
•Adalet name
•Kanunname
•Divan-ı Hümayun •Müsadere

 Ferman: Padişahın emridir. Nişancı tarafından tuğra çekilerek
gerekli bölgelere gönderilir.
 Berat: Nişan, görev, maaş vb. şeyler hakkında verilen resmi belgedir
(atama belgesi). Padişahın onayıyla gerçekleşir.
 Kanunname: Hükümdarların koymuş oldukları kurallar
bütünüdür. Örfi hukuk kapsamı içerisindedir.
 Adaletname: Halkın haklarını askeriyeye karşı koruyan padişah
buyruğudur
 Müsadere: Devlet görevlilerinin mallarına el konulmasıdır. Bu
uygulama;
 Haksız kazancı önler,
 Özel mülkiyetin gelişmesini engeller.
 II. Mahmut tarafından kaldırılmış Tanzimat fermanı ile özel mülkiyet
güvence altına alınmıştır.

ÖRNEK SORU:
Osmanlı Padişahları bir konu hakkındaki kesin
kararlarını aşağıdakilerden hangisiyle belirtirlerdi?
A) Fetva B) Risale C) Fıkıh D) Kelam E) Ferman
CEVAP: E

NOT:
 Fetva, Şeyhülislam tarafından verilir.

OSMANLI MERKEZ TEŞKİLATI
 Osmanlı merkez teşkilatı genel olarak üçe ayrılır;
Saray Hükümdar Divanı Hümayun
•Birun
•Enderun
•Harem
•Sadrazam
•Vezirler
•Nişancı
•Şeyhülislam
•Defterdar
•Kazasker
•Yeniçeri Ağası
•Reisül Küttab
•Kaptanıderya

SARAY
 Osmanlı devletinin yönetim merkezidir.
 Başkentlerin bulunduğu yerlerde saray yapılanması gelişmiştir.
(Başkentler Söğüt, Bursa, Edirne, İstanbul)
 İlk saray Bursa’da yapılmış, I. Murat döneminde Edirne ve II.
Mehmet döneminde İstanbul’da Topkapı Sarayı yapılmış ve
merkez buraya taşınmıştır.

ÖRNEK SORU:
Osmanlı Devleti’nin XIX. yüzyıla kadar yönetildiği
saray aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yıldız Sarayı B) Dolmabahçe Sarayı C) Beylerbeyi Sarayı
D) Çırağan Sarayı E) Topkapı Sarayı
CEVAP: E

Diğer Saraylar (Batı etkisi görülür);
 Dolmabahçe Sarayı (Abdülmecit dönemi)
 Çırağan Sarayı (Abdülaziz dönemi)
 Beylerbeyi Sarayı (Abdülaziz dönemi)
 Yıldız Sarayı (Abdülhamit dönemi)
Sarayın Bölümleri
 Birun:
 Sarayın dış kısmıdır.
 Devlet işleri burada yürütülür

Enderun:
 Devşirmelerin eğitildiği yerdir.(Devşirmeler din, eğitim,
hukuk alanında görev alamaz)
 Padişaha hizmet edenlerin kaldığı yerdir.
 II. Murat tarafından açılmıştır.
 1833’te II. Mahmut tarafından kapatılmış, yerine “Mekteb-i
Maarif-i Adliye” açılmıştır
 Harem:
 Padişahın ve ailesinin kaldığı yerdir.
 Saray kadınlarının yetiştirildiği yerdir.

 Hükümdar
 Devletin mutlak hakimidir.Devleti divanı hümayunla birlikte
yönetirdi.
 Divan-ı Hümayun
 Devlet meselelerinin görüşülüp karara bağlandığı organdır.
 Yüksek mahkeme (Temyiz mahkemesi/Yargıtay) olarak görev
yapmıştır.
 Orhan Bey döneminde kurulmuş, II. Mahmut döneminde
kaldırılmış yerine Meclis-i Vükela kurulmuştur.

 Padişah başkanlığında toplanırken II. Mehmet döneminden
itibaren sadrazam başkanlığında toplanmaya başlanmıştır. Bu
durum;
 Sadrazamların yönetimdeki etkinliğini arttırmıştır.
 Padişahın otoritesini güçlendirmiştir.
 Divanda alınan kararlar padişahın onayına sunulur.
 Çeşitli divanlar bulunur.
 İkindi Divanı: Divanda yarım kalan konuların sadrazamın
sarayında görüşülmeye devam edildiği divan.
 Galebe Divanı: Elçilerin kabul edildiği divandır.
 Ayak Divanı: Olağanüstü hallerde toplanan divandır.

OSMANLI MERKEZ TEŞKİLATI
 Divan-ı Hümayun işlevsel olarak üçe ayrılır.
SEYFİYE İLMİYE KALEMİYE
•Yönetim ve
Askerlik görevini
üstlenmişlerdir.
•Sadrazam
•Vezirler
•Kaptanı Deryadır
• Din, eğitim ve
hukuk işleri ile
ilgilenirler.
•Kazasker
•Şeyhülislam
•Bürokrasi
sınıfıdır.
•Mali ve idari
işlerden
sorumludur.
•Deftedar
•Nişancı

 Divan üyeleri

ÖRNEK SORU:
Osmanlı Devleti’nde Sadrazam’ın görevi;
I. Büyük devlet memurlarını atama ve görevden alma,
II. Seferde orduya komuta etme,
III. Fetva verme,
IV. Bütçe yapma,
hangisini kapsar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve IV
CEVAP: D

Osmanlının Eyalet Yönetimi
 Osmanlı devletinde eyalet yönetimi özelliklerine göre üçe
ayrılır
Salyaneli (Yıllıklı) Eyaletler: (Tımarsız - maaşlı)
 Gelirleri doğrudan hazineye aktarılan eyaletlerdir.
 Merkezden uzak bölgelerde uygulanır.(Tunus, Cezayir,
Yemen, Habeşistan, Mısır gibi)
 İltizam sisteminin uygulandığı topraklardır.

 İltizam Sistemi:
 Eyaletlerden alınacak vergi, önceden hazineye, mültezim
denilen kişilerce peşin verilirdi. Mültezimler verdikleri vergiyi
eyaletlerden toplardı.
 İhaleyi alan kişiye “Mültezim” denir.
 Devlet vergiyi peşin olarak almış olur.
 Bu sistemle vergi toplanan araziye “Mukataa” denir.
 XII. yy’dan itibaren tımar toprakları iltizamda kullanılmaya
başlanmıştır.(Nakit para ihtiyacının artığının göstergesidir)

 Salyanesiz (Yıllıksız) Eyaletler: (Tımarlı maaş yok yoprak
var)
 Tımar sisteminin uygulandığı topraklardır.
 Merkeze yakın bölgelerde uygulanır. (Anadolu, Bağdat, Sivas,
Erzurum gibi)
 Özel Yönetimli (İmtiyazlı) Eyaletler:
 İç işlerinde serbest dış işlerinde merkeze bağlı eyaletlerdir.
(Hicaz, Kırım, Erdel, Eflak, Boğdan)
 Yıllık vergi verirler, yöneticilerini Osmanlı seçer.
 Yöneticilerine; Bey, Şerif ve Voyvoda denirdi.

Osmanlı Taşra Teşkilatı
 Osmanlı devletinde taşra teşkilatındaki en büyük idari
birim eyalettir.
 Taşrada görevli diğer görevliler:
 Muhtesip: Çarşı ve pazar (esnaf ve tüccar) denetlemesi
yapardı. Satılan mal ve fiyatları kontrol ederlerdi. (zabıta)
 Kapan Emini: Hale gelen sebze meyvenin
vergilendirilmesini yapan görevli (Hal müdürü).
 Beyt’ül Mal Emini: Herhangi bir yerleşim yerinde kamu
haklarını koruyan görevlidir.
 Bac Emini: Kasaba ve şehirlerde sanat ve ticaretle ilgili
vergileri toplarlardı.

Osmanlı Devletinde Ordu
 Osmanlı devletinde ilk dönemlerde ordu aşiret
kuvvetlerine dayalı olup gönüllü birliklerdi.
 İlk düzenli orduya Orhan Bey, eyalet askerlerinin temeli
olan Tımar sistemine de I. Murad zamanında geçilmiştir.
 XV ve XVI. yy’da dönemin en güçlü ordusu olan Osmanlı
ordusu XVII. yy’dan itibaren zayıflamaya, XVIII. yy’dan
itibaren de batı tarzı ıslahatlar yapılmaya başlanmıştır.
 Osmanlı devletinde ordu genel olarak:

KAPIKULU ORDUSU
 Devşirme sistemi ile oluşturulan askeri birliktir
 Devşirme sistemi: Gayr-i Müslimlerin kimsesiz ve
fakir çocuklarının küçük yaşta toplanarak devlet
hizmetinde kullanılmak üzere yetiştirilmesidir.Türk
ailelerinin yanında Türk - İslam kültürü alırlar, sonra
Acemi Oğlanlar Ocağı’na getirilirlerdi. Burada
kabiliyetlerine göre askeri ocaklara ayrılırlardı

 Merkez ordusudur.
 Ulufe adıyla üç ayda bir maaş alır
 Görev yaptıkları sürece evlenmeleri ve ticaretle uğraşmaları
yasaktır.
 Padişahların tahta çıkışında “Culus Bahşişi”, sefere
çıkışında da “Sefer Bahşişi” alırlardı.
 Yeniçeri ordusu, I. Murat döneminde kurulmuş, 1826
yılında II. Mahmut kaldırılarak kaldırılarak (Vakayı
Hayriye) yerine “Asakire-i Mansure-i Muhammediye” adıyla
yeni bir ordu kurulmuştur.

DONANMA
 İlk kez Karesioğlu Beyliği’nin alınması ile Orhan Bey döneminde
oluşturulmuştur.
 I. Beyazıt döneminde Gelibolu’da tersane kurulmuştur.
 I. Süleyman döneminde ilk Kaptan-ı Derya olarak Barbaros
Hayrettin Paşa atanmıştır.
 Askerlerine Levent adı verilir.
 Donanma
 1571 yılında İnebahtı’da Haçlılar,
 1770 yılında Çeşme’de Ruslar,
 1827 yılında Navarin’de İngiltere ve Fransa,
 1853 yılında Sinop’ta Ruslar tarafından yakılmıştır

EYALET ASKERLERİ
 Dirlik topraklarından ve tamamen Türklerden oluşturulan askeri
birliklerdir
 Devletten maaş almazlar (Hazineye yük olmazlar)
 Tımar askerleridir.
 Ordunun en kalabalık bölümü olup bulundukları bölgede güvenliği
sağlarlardı.
 Savaş zamanı orduya katılırlar, savaş bitiminde topraklarına geri
dönerler.
 Cebelü adı verilen silahlı, teçhizatlı, atlı asker özelliğindedirler.
 Eyalet askerlerinin sayısının azalması Kapıkulu askerlerinin
sayısının artmasına neden olur.

YARDIMCI KUVVETLER
 Ordunun geri hizmetinde çalışanlar ile bağlı beylik ve
devletlerden gelen askerler bu sınıfa girerdi.
 Azaplar: Anadolu’dan toplanmış bekâr gençlerdir. Savaşta
yeniçerilerin önünde düşmana ilk hücumu yaparlardı.
 Akıncılar: Sınır boylarında oturan Türklerden meydana
gelen hafif süvari birlikleriydi.
 Gönüllüler: Ani düşman saldırılarına karşı sınırlardaki
şehir ve kasabaları korurlardı.

 Deliler: Özel kuvvetlerdir.
 Beşliler: Her beş aileden bir kişi alınarak oluşturulan
birliklerdir
 Derbentçiler: Yol, köprü ve geçitleri koruyan birliklerdir.
 Turnalar: Ordunun posta işlerinden sorumlu birliklerdir.
 Yaya ve Müsellemler (Yörükler): Ordunun önünden giderek
yolları ve köprüleri onarırlardı.

OSMANLIDA TOPRAK SİSTEMİ
 Toprak devletin malı olup kullanım işleme hakkı halka
aittir.
 XVII. yüzyıldan itibaren köyden kente göçler
hızlanmış ve topraklar devletin denetiminden çıkarak
ayan ve eşraf denilen güçlü kişilerin eline
geçmeye başlamıştır.
 1858 Arazi Kanunnamesi ile topraklar mülkiyete
dönüşmüş, yani uzun süre toprağı elinde
bulunduranlar o toprağın sahibi olmuşlardır

OSMANLIDA TOPRAK SİSTEMİ
 Toprak kullanım şekline göre genel olarak üçe ayrılır.
MİRİ ARAZİ MÜLK ARAZİ VAKIF ARAZİ
Devlete ait
araziler olup
belli şartlar
dahilinde devlet
görevlilerine
kiralanır
Şahıslara ait
topraklardır.
Miras bırakabilir,
satabilirler
Gelirleri hayır
kurumlarına
bırakılan
topraklardır.
Devlet tarafından
el konulamaz.

OSMANLI’DA TOPLUM
 Halka “reaya” denmekle birlikte sınıf ayrımı yoktur bu durum
halkta yatay ve dikey hareketliliğin görülmesine etki etmiştir.
 Sınırların genişlemesine bağlı olarak
 Osman Bey döneminde aşiretten beylik konumuna,
 Orhan Bey döneminde beylikten devlet konumuna,
 II. Mehmet (Fatih) döneminde devletten imparatorluk konumuna
gelmiştir.(1829 yılında Yunanistan’ın bağımsız olmasıyla
imparatorluk özelliği ilk defa sarsılmaya başlamıştır.)
 Osmanlı devleti halkı din ve inanca göre millet kavramı
içerisinde adaletli ve hoşgörülü yönetim altında
birleştirmiştir.(Bu anlayış halkların kültürlerini korumasına
ve toprak bütünlüğünün bozulmasına etki etmiştir.)

ÖRNEK SORU:
Osmanlılar’da toplumu oluşturan kesimlerin belirlemesinde
“Millet Sistemi” uygulanmıştır. Bu sistemde alınan temel ölçüt
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Meslek grubu
B) Dini inanç
C) Nüfus oranı
D) Kültürel düzey
E) Ekonomik durum
CEVAP: B

OSMANLI’DA TOPLUM
 Müslüman halk genellikle tarım ve zanaatle uğraşırken gayri
müslim halk ticaret ve sanayi ile uğraşmıştır.
 1839 yılında Kanun önünde eşitliği sağlamak amacıyla
 Tanzimat Fermanı’nı ilan etmiş ve hukukun üstünlüğü ilkesini
benimsemiştir.
 1876 yılında Kanuni Esasi’nin ilan edilmesi ile aynasal yönetime
geçilmiş, halk (reaya) padişahın yanında ilk defa yönetime
katılmıştır.
 İlk nüfus sayımı II. Mahmut döneminde yapmıştır.
 XIX ve XX yy’da toprak kayıplarının artması anadoluya yapılan
göçleri arttırmış bu da ülkenin demografik yapısını bozmuştur.

ÖRNEK SORU:
Osmanlı Devleti’nin 17.yüzyıla kadar Avrupa’da
yayılması ve bu topraklarda yüzyıllarca kalabilmesinde,
I. Yönetimde adaletli olma,
II. Farklı din ve milletten insanı barındırma,
III. Askeri yönden üstün olma,
Özelliklerinden hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?
A) Yalnız 1
B) Yalnız 2
C) Yalnız 3
D) 1 ve 3
E) 1,2 ve 3
CEVAP: D

OSMANLIDA MALİYE
 Osmanlıda maliye teşkilatının temeli I. Murat döneminde
defterdarlık kurularak atılmıştır.(1838 yılında Maliye Nazırlığıı
adını almıştır)
 Osmanlıda ilk tahmini bütçe Tarhuncu Ahmet Paşa tarafından
yapılmıştır.
 Osmanlıda paraya “akçe, kaime, kuruş, mecidiye” gibi isimler
verilmiştir.
 İlk Osmanlı bakır parasını Osman Bey
 İlk gümüş parayı Orhan Bey,
 İlk altın parayı II. Mehmet,
 İlk kağıt para “Kaime” adıyla Abdülmecit döneminde bastırılmıştır

OSMANLIDA MALİYE
 XVII. yy’dan itibaren Osmanlı ekonomisi bozulmaya baĢlamıĢ
bu durum altın paranın içerisine gümüş karıştırılmasına ve
paranın değerinin düşmesine etki etmiştir.
 I. Abdülhamit döneminde ilk kez “Esham usulü (İç borçlanma)”
uygulanarak halktan borç alınmıştır.
 I. Abdülmecit döneminde (1854 Kırım Savaşı sırası) ilk defa dış borç
alınmıştır.(İngiltere)
 1881 yılında alacaklı devletler Duyun-u Umumiye İdaresi’ni (Genel
Borçlar İdaresi) kurarak Osmanlı gelirlerine el
koymuşlardır.(Ekonomik bağımsızlığı zedeler)
 Osmanlının dış borçları Lozan antlaşması ile taksitlere bağlanmış
böylece borcun anaparası 1954 yılında ödenmiştir.

OSMANLIDA MALİYE
 Osmanlıda hazinenin gelir kaynakları;
 Savaş ganimetleri
 Halktan alınan vergiler
 Bağlı devletlerin ödediği vergiler
 Gümrük, Tuzla ve maden vergileridir.

VERGİ
 Vergi genel olarak iki başlık altında toplanır
 Şer’i Vergiler
 Öşür (Aşar) vergisi:
 Müslüman köylünün ödediği ürün vergisidir
 1925 yılında kaldırılmıştır.
 Harac Vergisi:
 Gayri Müslimlerin ödediği ürün vergisidir.
 1856 Islahat Fermanı ile kaldırılmıştır.
 Cizye Vergisi:
 Gayri Müslim erkeklerden askere gitmemeleri karşılığında alınan
korunma vergisidir.
 1856 Islahat Fermanı ile kaldırılmış yerine bedel ödeme uygulaması
getirilmiştir.

VERGİ
ÖRF-İ VERGİLER
 Çift bozan: Toprağını mazeretsiz olarak üç yıl üst üste boş
bırakan köylüden alınan vergidir. Üretimde süreklilik esastır.
 Çift Resmi: Müslüman halktan alınan arazi vergisidir.
 İspenç: Gayrimüslimlerden alınan arazi vergisidir.
 Ağnam: Küçükbaş hayvan yetiştiricilerinden alınan vergidir.
 Bac: Pazar yerlerinden toplanan vergidir.
 Resm-i Bennak: Evli çiftçilerden alınırdı.

TİCARET
 Ticaret hayatında gayri Müslimlerin etkinliği fazladır.
 Müslüman esnafı ticaret hayatında güçlü tutabilmek amacıyla
meslek gruplarına göre Lonca teşkilatı
oluşturulmuştur.(Fütüvvet, Ahilik, Lonca, Esnaf Kefalet Koop.)
 Muhtesip: Çarşı, pazarda malların fiyatlarını denetleyen
görevli
 Mekkari Taifesi: Tüccarların mallarını taşıyan kişiler
 Menzil Teşkilatı: Ticaret yolları üzerinde taşımacılığın
hızlanmasından sorumlular.
 Derbent Muhafızı: Sarp geçitlerde güvenliği sağlamakla
görevli kişilerdir.
 Kapan Hanı: Bir malın toptan satışının yapıldığı yer.

BANKACILIK
 Osmanlıda bugünkü manada bankacılık sistemi XIX. yy’da
gelişme göstermeye başlamıştır.
 İlk Osmanlı bankası “Bank-ı Dersaadet”tir.
 Kağıt para basma yetkisine sahip yabancı sermeyeli banka
 “Bank-ı Osman-ı Şahane (Osmanlı Bankası)”dir.
 Memleket Sandıkları (Abdülaziz dönemi)
 İtibari Bankası (İttihat ve Terakki dönemi)
 Dersaadet Bankası (Abdülmecit önemi)
 Osmanlı Bankası (Abdülmecit dönemi)
 Ziraat Bankası (II. Abdülhamit dönemi)

OSMANLIDA HUKUK
Şer’i Hukuk:
 İslam inine göre oluşturulan hukuktur.
 Düzenlemeler padişah adına Şeyhülislam ve kadı tarafından
yapılır.
 Kadı tarafından uygulanır.
 Kadılar devletten maaş almaz, davalardan aldıkları harçlarla
geçimlerini sağlarlardı
 Divandaki temsilcisi Kazaskerdir.
 Osmanlı Devletinde şer'i ve örfî bütün meseleler Şer'î
Mahkemelerde çözümlenirdi.
 Mahkemelerde görülen davalar “Şeriyye Sicilleri” denilen
defterlere kaydedilirdi.

OSMANLIDA HUKUK
Örfi Hukuk
 İslam öncesi dönemden itibaren oluşan töre kurallarıdır.
 Şer’i kurallarla çatışması durumunda dini kurallar geçerlidir.
 Padişah tarafından fermanlarla düzenlenir.
Fethedilen Bölge Hukuku
 Osmanlı devleti bir bölgeyi fethettiği zaman adaletli yönetimi
kurmak amacıyla o bölgede uygulanan hukuk kuralları geçerli
olmakla birlikte örfi hukukta uygulanmıştır.

OSMANLIDA HUKUK
 Osmanlıda ilk hukuki düzenleme Orhan Bey döneminde Kadı atanarak
yapılmıştır.(İlk kadı Dursun Fakih’tir)
 I.Murat döneminde ilk kez Kazaskerlik makamı oluşturulmuş kadı ve
müderrislerin atamasından sorumlu tutulmuştur.
 Sınırların genişlemesine bağlı olarak II. Mehmet döneminde sayıları
arttırılan Kazaskerler Anadolu ve Rumeli kazaskerleri olarak ikiye
ayrılmıştır.
 Hukukun bağımsızlığı ilkesi benimsenmiştir.
 Kadıların verdiği kararlara itirazı Divan-ı Hümayun görüşerek karara
bağlardı (Temyiz Mahkemesi/Yargıtay) Padişahlar yayınladıkları
kanunnamelerde örfi ve şer’i hukuku dikkate almak durumundadırlar
 Osmanlıda ilk geniş çaplı hukuki düzenleme II. Mehmet döneminde
“Kanunname-i Ali Osman” ile yapılmış ve töre hukuku yazılı hale
getirilmiştir.(Merkezi otoriteyi güçlendirme amaçlı)

OSMANLIDA HUKUK
 XIX. yy’dan itibaren batının etkisi hukuki alanda da kendini
göstermiştir.
 Tanzimat Fermanı ile hukukun üstünlüğü ilkesi benimsenmiş
 Azınlıklar için Nizamiye mahkemeleri kurulmuş
 1876 yılında Kanun-i Esasi’nin ilanı ile batılı anlamda anayasal
dönem başlamıştır.
 Mecelle” adıyla İslam medeni kanunu hazırlanmıştır.
 Abdülaziz Dönemi’nde Divan-ı Ahkam-ı Adliye (Yargıtay) adlı
bir yüksek mahkeme kuruldu.
 1878’de de hukuk alanında uzman ihtiyacını karşılamak amacı ile
Mekteb-i Hukuk-i Şahane (Hukuk Fakültesi) kurulmuştur

OSMANLIDA EĞİTİM-BİLİM-BASIN VE YAYIN
 Osmanlı devletinde eğitim sıbyan mektepleri(mahalle okulu) ve
medreselerde verilirdi
 Medreselerde dini ve pozitif bilimler bir arada okutulmaktaydı.
 Medrese hocalarına “Müderris” adı verilmektedir.
 İlk medrese Orhan Bey döneminde İznik’te açılmıştır.(Süleyman
Paşa Medresesi/İlk müderris Davudi Kayseri’dir)
 II.Mehmet döneminde açılan “Sahn-ı samen medresesi” ilk
yüksek eğitim veren medrese özelliği göstermektedir.(Bugünkü
İstanbul Üniversitesi)

OSMANLIDA EĞİTİM-BİLİM-BASIN VE YAYIN
 Yeni Türk devleti
 Medreseleri kapatarak,
 Tevhidi Tedrisat Kanunu’nu kabul ederek,
 Yabancı okulları milli eğitime bağlayarak eğitim birliğini
sağlamıştır.
 1835’te Mekteb-i Harbiye kuruldu.
 1845’te Harp Okulları’na öğrenci yetiştirmek amacıyla Askeri Liseler
(İdadi) açılmıştır.
 1857’de Maarif-i Umumiye Nezareti (Genel Eğitim Bakanlığı)
kurularak Milli Eğitim Bakanlığı’nın temeli atıldı.

BASIN VE YAYIN
 Osmanlı devletinde Hat sanatının gelişmiş olması matbaanın ülkeye
geç gelmesine ve yaygın olarak kullanılmasını engellemiştir.
 İlk matbaa 1727 yılında lale devrinde İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi
tarafından açılmış basılan ilk eser “Van kulu Lügatı ve
Cihannüma”dır.(Hattatların işsiz kalmaması için dini eserlerin
basılması yasaklanmıştır)
 1831 yılında “Takvim-i Vekayı” adıyla “ilk resmi gazete” çıkarıldı.
 1840 yılında “Ceride-i Havadis” adıyla “ilk yarı resmi gazete” çıkarıldı
 1860 yılında “Tercüman-ı Ahval” adıyla “ilk özel gazete” çıkarıldı (Agah
Efendi ve Şinasi)
 1862 yılında “Mecmua-i Fünun” adıyla “ilk resmi dergi” çıkarıldı.

SANAT VE MİMARİ
 Osmanlı devletinde sanat XV.yy’dan itibaren gelişme
göstermeye başlamış XVI. yy’da yüksek bir seviyeye
ulaşmıştır.
 Resim ve heykelciliğin yasak olması Hattatlık, çinicilik,
minyatür, nakkaşlık, kakmacılık, oymacılık, tezhip
sanatının gelişmesine etki etmiştir.

SANAT VE MİMARİ
 Osmanlı mimarisi Anadolu Selçuklu ve Bizans devleti etkisinde
başlamış XVI. yy’dan itibaren Hıristiyan mimarisini geçmiştir.
 Mimar Sinan, Osmanlının en meşhur mimarıdır. I.Süleyman,
 II. Selim ve III. Murat dönemlerinde mimarbaşılık yapmıştır.
 Mimar Sinan’ın yaptığı bazı eserler şunlardır;
 Şehzadebaşı Cami (Çıraklık),
 Süleymaniye Cami (Kalfalık),
 Selimiye Cami (Ustalık(Edirne).
 Haseki Külliyesi
 Osmanlı mimarisinde, camilerin çevreleri “külliye” tabir edilen l
müesseselerle çevrilmiştir.

SANAT VE MİMARİ
ERKEN DÖNEM OSMANLI MİMARİSİ
 İznik Hacı Özbek Camii (İlk Osmanlı camisi)
 İznik Yeşil Cami
 Bursa Yeşil Cami
 Yıldırım Medresesi (Bursa)
 Bursa Ulu Cami (İlk büyük cami)
 Bursa Muradiye Medresesi
 Edirne Eski Camii:
 Edirne Üç Şerefeli Camii
 Hacı Bayram Camii (Ankara)
 Lala Şahin Paşa Medresesi (Bursa)
 Yeşil Türbe (Bursa)
 Edirne sarayı

SANAT VE MİMARİ
Hisarlar:
 Anadolu Hisarı (Güzelcehisar) Yıldırım Bayezid
 Rumeli Hisarı (Boğazkesen) Fatih Sultan Mehmet
KLASİK OSMANLI MİMARİSİ
 Fatih Camii (İstanbul)
 Topkapı Sarayı (Fatih)
 Haseki Camii ve Medresesi (İstanbul)
 Şehzade Camii ve Medresesi (İstanbul – 1543)
 Süleymaniye Camii (İstanbul – 1549)

SANAT VE MİMARİ
 Selimiye Camii ve Medresesi (Edirne – 1574)
 Sultan Ahmet Camii (İstanbul – 1616)
 Eyüp Sultan Türbesi (İstanbul)
 Şehzade Mehmet Türbesi (İstanbul)
 Yeni Camii (Valide Sultan) (İstanbul – 1664)
 Mihrimah Sultan Medresesi (İstanbul)
 Kanuni Sultan Süleyman Çeşmesi
 Çinili Köşk (İstanbul)
 Mostar Köprüsü (Bosna)
 Rumeli Hisarı (Fatih)
 Kilitbahir Kalesi (Fatih)
 Kale-i Sultaniye (Fatih)

SANAT VE MİMARİ
GEÇ DÖNEM (BATI TARZI) OSMANLI MİMARİSİ
 Osmanlı mimarisinin batının etkisinde gelişmeye başladığı
dönemdir.
 Avrupa’nın etkisiyle Barok ve Rokoko tarzı mimari anlayış
gelişmiştir.
 Nuru Osmaniye Camii (İstanbul):
 Avrupai tarzda yapılan ilk eser
 Laleli Camii (İstanbul)
 Dolmabahçe Camii (İstanbul)
 Ortaköy Camii (İstanbul)
 Revan Köşkü (İstanbul)
 Bağdat Köşkü

ÖRNEK SORU:
I. Rumeli Hisarı
II. İmam Buhari Türbesi
III. Kahire Tulunoğlu Ahmet Camisi
IV. Mostar Köprüsü
V.Malabadi Köprüsü
yukarıda verilen eserlerden hangileri Osmanlılar dönemine
aittir?
A) I ve III B) IV ve V C) I, II ve III D) I ve IV E) III, IV ve V
CEVAP: D

7. kultur konu anlatimi

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to 7. kultur konu anlatimi

Similar to 7. kultur konu anlatimi (20)

More from Yiğitcan BALCI

More from Yiğitcan BALCI (20)

7. kultur konu anlatimi