2. YASAMA
T.C. Devleti’nin üç temel yetkisi vardır: Yasama,
Yürütme, Yargı. Bu üç kuvvet birbirinden bağımsızdır.
Gerçek demokrasinin gereği de budur. Özellikle
yargının bağımsız olması zorunluluktur. Buna,
Kuvvetler Ayrılığı, tersi duruma, birliği adı verilir.
3. Yasama yetkisi : Düzeni sağlamak amacıyla kanun
koyma gücüdür. Bu yetkiyi, Türk milleti adına TBMM
kullanır. Başka hiç bir kurum ve kişiye devredilemez.
TBMM, genel oyla seçilen 550 milletvekilinden oluşur.
Seçimler, yargı organının denetimindedir. Bu organ,
Yüksek Seçim Kurulu’dur. Kararları kesindir, itiraz
edilemez. 7 asıl 4 yedek üyeden oluşur (üyeleri
Yargıtay ve Danıştay üyeleri arasından seçilir).
Seçimler, 5 yılda bir yapılır (savaş durumunda TBMM
seçimleri 1 yıl erteleyebilir). Bu süre dolmadan da
genel seçimler yenilenebilir; şöyle ki:
4. TBMM, seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
Cumhurbaşkanının, dördüncü turda da seçilememesi
durumunda meclis fesholur ve 3 ay içinde yeni seçim
yapılır.
5. Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı’na danışarak
seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
Cumhurbaşkanının bu kararı alabilmesi için :
Bakanlar Kurulu’nun güvenoyu alamaması
Bakanlar Kurulu’nun gensoru sonucu
düşürülmesinden sonra geçen 45 günlük sürede yeni
Bakanlar Kurulu kurulamaması,
Yeni seçilen TBMM’ de Başkanlık Divanı’nın
seçiminden sonra, 45 gün içinde Bakanlar Kurulu’nun
kurulamaması gereklidir.
6. TBMM üyelerinin %5’ i boşalırsa ara seçime gidilir; ara
seçim :
Her seçim döneminde bir kez yapılabilir.
Genel seçimin üzerinden 30 ay geçmedikçe ve genel
seçimlere 1 yıl kala yapılamaz.
Bir ilde hiç üye kalmamışsa boşalmayı izleyen doksan
günden sonraki ilk Pazar günü ara seçim yapılır(Siirt
milletvekilleri istifa etmiş, Recep Tayip Erdoğan
milletvekili seçilmiştir).
7. 1- Başkanlık Divanı:
• TBMM’ni Başkanlık Divanı, Meclis üyeleri arasından
seçilen Meclis Başkanı, Başkan vekilleri, Kâtip üyeler,
ve İdare amirlerinden oluşur.
Siyasî parti grupları Başkanlık için aday
gösteremezler.
Başkanlık Divanı için, bir yasama döneminde iki
seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi iki, ikinci
devre için seçilenlerin üç yıldır.
8. Başkan adayları, meclis üyeleri içinden, Meclisin
toplandığı günden itibaren beş gün içinde, geçici
Başkanlık Divanı’na başvurur . Başkan seçimi gizli oyla
yapılır. İlk iki oylamada üye tam sayısının üçte iki ve
üçüncü oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu
aranır. Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa,
bu oylamada en çok oyu alan iki aday için dördüncü
oylama yapılır. Dördüncü oylamada en çok oyu alan
üye Başkan seçilir.
9. 2- Milletvekili seçilme şartları:
Türk vatandaşı olmak.
25 yaşını doldurmak (2006).
En az ilkokul mezunu olmak.
10. Askerlik yapmış olmak.
Taksirli suçlar hariç toplam 1 yıldan fazla ağır hapis
cezası almamış olmak (taksirli suç, kasıtlı olmayan
fiildir; trafik kazası vb.)
Yüz kızartıcı suç işlememiş olmak.
Kamu görevlileri için görevlerinden istifa etmiş olmak.
11. 3- TBMM’nin görev ve yetkileri:
Kanun koymak, değiştirmek, kaldırmak.
Bakanlar Kurulu’na, Kanun Hükmünde Kararname
çıkarma yetkisi vermek.
Para basılmasına karar vermek ( paradan sıfır
atılmasına da).
Savaş hali ilanı, savaş ilanı ve silahlı kuvvet
kullanılmasına karar vermek ( Cumhurbaşkanı ile
birlikte ).
12. Genel ve özel af ilanına karar vermek.
Cumhurbaşkanı ve TBMM Başkanlık Divanı’nı
seçmek.
İç Tüzüğü hazırlamak veya değiştirmek.
Milletlerarası anlaşmaların onaylanmasını uygun
bulmak ( bu anlaşmalar kanun niteliğindedir; itiraz
edilemez ).
13. 4- TBMM’nin bilgi edinme ve
denetim yolları:
Soru : TBMM üyesinin, sözlü veya yazılı olarak
cevaplandırılmak üzere başbakan veya bakanlardan
bilgi istemesidir.
Genel Görüşme : Toplumu ilgilendiren bir kanunun
TBMM genel kurulunda görüşülmesidir.
14. Meclis Araştırması : Belli bir konuda bilgi edinmek
için yapılan incelemedir.
Gensoru : Hükümet veya bir bakanın siyasî
sorgulamasıdır. Gensoru önergesi, bir siyasî parti
grubu adına veya en az 20 milletvekili tarafından
verilebilir. Bakanlar Kurulu veya bir bakanın
düşürülebilmesi, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile
olur. Oylamada yalnız güvensizlik oyları sayılır.
15. Meclis Soruşturması : Başbakan veya Bakanların
cezai sorumluluklarının araştırılmasıdır. TBMM üye
tam sayısının en az 1/10’unun Başkanlık Divanı’na
vereceği önerge ile soruşturma açılması
istenebilir.Meclis bu istemi en geç bir ay içinde görüşür
ve gizli oyla karara bağlar. Soruşturma açılmasına karar
verilmesi durumunda, Meclisteki siyasi partilerin,
güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye
sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar
arasından her parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle
kurulacak on beş kişilik bir komisyon tarafından
soruşturma yapılır.
16. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki
ay içinde Meclise sunar. Soruşturmanın bu sürede
bitirilememesi halinde, komisyona iki aylık yeni ve
kesin bir süre verilir. Bu süre içinde raporun meclis
Başkanlığı’na sunulması zorunludur. Rapor, Başkanlığa
verildiği tarihten itibaren on gün içinde üyelere
dağıtılır.
17. Dağıtımdan itibaren on gün içinde görüşülür. Bir
bakan, bakanlar veya Bakanlar Kurulu’nun Yüce
Divan’a sevk kararı, üye tam sayısının salt
çoğunluğunun gizli oyuyla alınabilir. Başbakanın Yüce
Divan (Anayasa Mahkemesi)’ a sevki durumunda
hükümet istifa etmiş sayılır. Cumhurbaşkanının
atayacağı bir başbakan, 45 gün içinde hükümeti
kurmak ve ardından güvenoyu almak zorundadır.
18. NOT :
TBMM, bir yasama yılında en çok 3 ay tatil yapabilir.
TBMM, Ekim ayının ilk günü Cumhurbaşkanının açış
konuşmasıyla çalışmalarına başlar.
Kanun teklif etmeye, sadece Bakanlar Kurulu ve
Milletvekilleri yetkilidir ( Bakanlar Kurulu: Kanun
tasarısı. Milletvekilleri: Kanun teklifi).
19. TBMM tarafından kabul edilen kanunları
Cumhurbaşkanı 15 gün içerisinde yayınlar.
Yayınlanmasını uygun bulmadığı kanunları tekrar
görüşülmek üzere TBMM’ye iade eder (veto). TBMM
kanunu aynen gönderirse, Cumhurbaşkanı yayınlamak
zorundadır.Ardından 60 gün içerisinde Anayasa
Mahkemesi’ne kanunun iptali için başvuru hakkı
vardır.
20. Kanun çıkabilmesi için, üye tam sayısının en az 1/3’ ü
oturumda bulunmalıdır (toplantı yeter sayısı).
Toplantıya katılanların salt çoğunluğu karar yeter
sayısıdır. Karar yeter sayısı, üye tamsayısının ¼ nün bir
fazlasından az olamaz.
21. Milletvekili, meclis çalışmalarına özürsüz olarak bir ay
içerisinde toplam beş gün katılmazsa üyeliği düşer.
Yasama dokunulmazlığı veya üyeliği kaldırılan
milletvekili, Meclis Genel Kurulu kararının alındığı
tarihten başlayarak 7 gün içinde Anayasa
Mahkemesi’ne başvurur. Anayasa Mahkemesi de 15
gün içinde kesin karara bağlar.
Anayasanın değiştirilmesi, TBMM üye tam sayısının en
az 1/3 ü tarafından yazıyla teklif edilir. Teklifin kabulü,
Meclis üye tam sayısının 3/5 çoğunluğu ile gerçekleşir.
