2. 1982 Anayasası'nda Yargı
YARGI
Hâkimlik Teminatı: 1982 Anayasası bu teminatın
içerisine savcıları da almıştır. Buna göre, hâkim ve
savcılar azlolunamaz ( suç unsuru hariç ), kendileri
istemedikçe, anayasada gösterilen yaştan ( 65 ) önce
emekliye ayrılamazlar.
3. 1-Yüksek Mahkemeler
a) Anayasa Mahkemesi
11 asıl 4 yedek üyeden oluşur.
Üyelerini Cumhurbaşkanı seçer.
Salt çoğunlukla karar verir (Anayasa değişikliği iptali
ve siyasî parti kapatılması kararlarında ise, beşte üç oy
çokluğu aranır).
4. Görevleri:
Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu üyeleri, Anayasa
Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî
Yüksek İdare Mahkemesi başkan ve üyelerini,
başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilini, Hakimler
ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve
üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan
sıfatıyla yargılar; kararları kesindir.
Yasama dokunulmazlıklarının iptali davalarına bakar.
5. Siyasî partilerin kapatılma davalarına bakar
(kapatmaya karar verilebilmesi için beşte üç oy
çokluğu şarttır. Siyasî partilerin malî denetimini
Anayasa Mahkemesi yapar. Ancak Anayasada, Anayasa
Mahkemesi’nin Görevleri başlığı altında değil, Siyasi
Partilerle İlgili Hükümlerin 69. Maddesi’nde yer
almakta ve “Anayasa Mahkemesi bu denetim görevini
yerine getirirken Sayıştay’dan yardım sağlar. Anayasa
Mahkemesi’nin bu denetim sonunda vereceği kararlar
kesindir.” denilmektedir).
Uyuşmazlık Mahkemesi üyelerini, kendi üyeleri
arasından seçer.
6. b) Yargıtay
Adliye mahkemelerince verilen karar ve hükümlerin
son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli
davalara da ilk ve son mahkeme olarak bakar. Üyeleri,
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyeleri tarafından
seçilir.
7. c) Danıştay
İdarî mahkemelerce verilen karar ve hükümlerin son
inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara
da ilk ve son mahkeme olarak bakar. Üyelerinin ¾’ü
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, ¼’ü
Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
8. d) Askerî Yargıtay
Askerî mahkemelerde verilen karar ve hükümlerin son
inceleme merciidir. Ayrıca asker kişilerin kanunla
gösterilen belli davalarına ilk ve son mahkeme olarak
bakar. Üyeleri Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
9. e) Askerî Yüksek İdare Mahkemesi
Asker kişileri ilgilendiren ve askerî hizmete ilişkin
idarî işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların
yargı denetimini yapan ilk ve son mahkemedir. Ancak,
askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda,
ilgilinin asker kişi olması şartı aranmaz. Üyelerini
Cumhurbaşkanı seçer.
10. f) Uyuşmazlık Mahkemesi
Adlî, idarî ve askerî yargı mercileri arasındaki görev ve
hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeye
yetkilidir. Mahkeme başkanlığını, Anayasa Mahkemesi
tarafından kendi üyeleri arasından görevlendirilen üye
yapar. Diğer mahkemelerle Anayasa Mahkemesi
arasındaki görev uyuşmazlıklarında, Anayasa
Mahkemesi’nin kararı esas alınır.
11. g) Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
Adlî ve idarî hâkim ve savcıları mesleğe kabûl etme,
atama, nakletme ve terfî işlemlerini yapar. Başkanı
Adalet Bakanıdır.
12. h) Sayıştay
Genel ve katma bütçeli dairelerin bütün gelir ve giderlerini
inceleyen yüksek hesap mahkemesidir. Sayıştay’ın kesin
hükümleri hakkında, ilgililer, yazılı bildirim tarihinden
itibaren 15 gün içinde, bir kereye mahsus olmak üzere karar
düzeltilmesi isteminde bulunabilirler. Bu kararlar
dolayısıyla idârî yargı yoluna başvurulamaz. Vergi, benzeri
mâlî yükümlülük ve ödevler hakkında Danıştay ile Sayıştay
kararları arasındaki uyuşmazlıklarda, Danıştay kararları
esas alınır.
NOT : Sayıştay ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu,
Yüksek Mahkeme değildir; o statüde sayılırlar.
