2.
II.Mahmut kimdir?
II. Mahmud ,Osmanlı padişahı ve 109. İslam halifesidir. Osman
Gazi ve Sultan İbrahim'den sonra Osmanlı hanedanının üçüncü
ve son soy atasıdır. Son altı Osmanlı padişahından ikisi onun
oğlu, dördü ise torunudur.
Tahtta kaldığı 31 yıl, Osmanlı tarihinin siyasi açıdan en
bunalımlı dönemlerinden biridir.
Hükümdarlığı dönemindeki icraatları nedeniyle, bazıları
kendisini devleti tekrar ihya etmek üzere her yüzyılda bir
gelmesi beklenen müceddid olarak kabul edip büyük
sıfatıyla yad etmiş, muhalifleri ise gavur padişah olarak
nitelendirmişlerdir.
3.
Balkanlarda imparatorluğun
dağılma sürecini
başlatan Sırp ve Yunan isyanları,
Rus, İngiliz ve
Fransız Donanmalarının Navarin'
de Osmanlı donanmasını imha
etmesi ve asi ilan
ettiği Mısır Valisi Kavalalı Mehmet
Ali Paşa'nın ordularının Suriye ve
Anadolu'yu geçerek Kütahya'ya
kadar gelmeleri gibi olaylar ile
karşı karşıya kalan Sultan II.
Mahmud, bir diğer taraftan
gerçekleştirdiği reformlarla
imparatorluğun çehresini
değiştirerek Osmanlı
modernleşmesinin temellerini
atmış, ölümünden dört ay sonra
ilan edilen Tanzimat Fermanı'na
giden yolun hazırlayıcısı
olmuştur.
5.
II.Mahmut’un tahta çıkışı
Şehzade Mahmut,
ağabeyi Sultan IV.
Mustafa'nın 14 aylık
saltanatı boyunca korku
dolu günler geçirdi.
İstanbul’dan sağ kurtulup
kaçabilen Nizam-ı
Cedidciler Rumeli'de
yenilikçi ve III.
Selim yanlısı
olan Rusçuk ayanı Alemd
ar Mustafa Paşa’nın
yanına sığınmışlardı.
1826 yılında gerçekleştirdiği kıyafet
inkılabından evvelki hali
6.
Tarihe Rusçuk ayanı diye geçen bu kişiler III. Selim’i
tekrar tahtta çıkarmak istiyorlardı. Alemdar Mustafa
Paşa Sultan III. Selim'i tahta çıkarmak için Topkapı
Sarayına dayandığında, tahtta bulunan Sultan IV.
Mustafa, Sultan III. Selim ve kardeşi Şehzade
Mahmut'un ölüm emrini verdi. Haremde öldürülen
Sultan Selim'in cesedi Arz Odası'nın önünde bırakıldı
ve Alemdar Mustafa Paşa sarayın Babüssade Kapısını
kırdığında sultan III.Selimin ceseti ile karşılaştı. Bunun
üzerine Şehzade Mahmut'un derhal bulunup
getirilmesini emretti. O sırada haremde Cevri Kalfa'nın
hamam külhanından katillere kül atmasıyla, ağalar
Şehzade Mahmut'u damdan kaçırmayı akıl ettiler.
Haremden kuşhanenin damına geçen şehzade
Enderun avlusuna indirildi ve Alemdar Mustafa
Paşa'nın bulunduğu yere getirildi.
7.
Oradan Hırka-i Saadet dairesine geçilerek Sultan II.
Mahmut'a biat edildi. Sultan II. Mahmud tahtı borçlu
olduğu Alemdar Mustafa Paşa'yı sadrazamlığa
getirdi. Tahta çıktığı ilk gün Sultan III. Selim'in
ölümüne sebep olanlar idam edildi ve o gün sarayın
kapısında 33 kesik baş sergilendi. Ancak Sultan II.
Mahmud, Alemdar Mustafa Paşa'nın ısrarına rağmen
ağabeyi Sultan IV. Mustafa'yı öldürtmedi.
İstanbul’daki karışıklıklar ve güvensizlik nedeniyle
Sultan Mahmut’un kılıç alayı uzun bir gecikmeden
sonra 13 Eylül 1808’de yapıldı.
9. Sened-i İttifak ve Alemdar Vakası
Osmanlı Devleti'nde bir bölgenin, şehrin yada kasabanın ileri
gelenleri, yönetim ile şehir arasındaki ilişkileri kuran Ayanlar, devletin
gücünü kaybetmesi ile güçlerini arttırmış, adeta devlet içinde devlet
haline gelmeye başlamışlardır. Alemdar Mustafa’nın çabası ile
Padişah ve ayanlar arasında Sened-i İttifak imzalanmıştır. Anlaşmaya
göre padişah ayanların varlık ve haklarını tanıyacak, ayanlarda
padişahın otoritesini tanıyacaktı. Ve devlete kendi bölgelerinde çıkan
olaylarda, vergi ve asker toplamaya yardım edeceklerdi. Anlaşma ile
padişah otoritesini ayanlar ile paylaşmıştır, padişahın otoritesi
sarsılmış, yetkileri kısıtlanmış ve başka bir otoriteyi tanımıştır.
II.Mahmut döneminde bir kısım ayanlar ve padişah arasında ekim
1808 de kabul edilen bu belge misak(sözleşme) biçiminde ilan
edilmiştir.
Sened-i İttifak Alemdar Mustafa Paşa'nın ölmesi ve ayanların
ortadan kaldırılması üzerine tamamen unutulmuş ve
uygulanamamıştır.
Saltanatı dönemindeki siyasi olayları
10.
Osmanlı-Rus Savaşı ve 1812 Bükreş Anlaşması
Sultan Mahmud padişah olduğunda Ruslarla sınır muharebeleri
devam ediyordu. 1811‘de Napolyon Ruslara savaş açınca
Osmanlı sınırındaki Rus baskısı azaldı, bir rahatlama oldu.
Osmanlıya da Rusya’ya yürümesini teklif etti. Yalnız, İngiltere
ve Osmanlı dışında bütün Avrupa’yı işgal etmiş olan
Napolyon'un dönek siyaseti, «dünyanın merkezi olmaya ancak
İstanbul lâyıktır» dediği biliniyordu.
Napolyon asla güvenilip müttefik olarak kabul edilemezdi;
Sultan Mahmut teklifi reddetti. Ruslarla 28 Mayıs 1812’de
Bükreş anlaşması yapıldı.
8 Eylül 1812 tarihinde imzalanan Bükreş Antlaşması ile Rusya,
Eflak ve Boğdan'dan ile birlikte işgal ettiği topraklardan
çekilecek, Besarabya bölgesi ise Ruslar'da kalacaktı. Sırplara
bazı haklar verilecekti.
11.
12.
Sırp isyanı (1804)
(Osmanlıya karşı ilk isyan eden Sırplardır)
İsyanın nedenleri
Fransız ihtilalinin getirdiği
milliyetçilik akımı
Rusya başta olmak üzere
Avusturya ve Fransa’nın
kışkırtması
Osmanlı Devleti’nde merkezi
otoritenin bozulması
18. yüzyılda Osmanlı toprak
düzeninin bozulması
Osmanlının Avusturya ve Rusya
ile yaptığı savaşların Sırp
topraklarında cereyan etmesi ve
dolayısıyla Sırp topraklarının
savaş alanı haline gelmesi
Bölgeye gönderilen yeniçerilerin
halka kötü davranmaları isyanın
çıkmasında etkili olmuştur.
Aşama ve sonuçları
Sırplar ilk önce Kara Yorgi
önderliğinde ayaklandılar
1812 Bükreş Antlaşması ile Sırplara
özerk yönetim hakkı tanınmıştır.
1815’te Osmanlı; Miloş’u Sırp Prensi
atamış ve böylelikle ayrıcalıklı bir
Sırp Prensliği kurulmuştur.
1829 Edirne Antlaşmasıyla Sırplar
özerk hale gelmiştir.
Sırplar iç işlerinde tamamen
serbest, dışişlerinde Osmanlıya
bağlı hale gelmişlerdir.
Sırbistan 1878 Berlin Antlaşmasıyla
tam bağımsız hale gelmiştir.
14.
Yunan isyanı (1820)
(Osmanlı’dan ayrılan ilk balkan devleti)
İsyanın Nedenleri
• Fransız İhtilali’nin etkisi
• Avrupalı devletlerin Rumları
kışkırtmaları
• 1814’te Rusların yardımları ile
kurulan Filiki Eterya
Cemiyetinin İstanbul Ortodoks
Patriği’nin önderliğinde Bizans'ı
yeniden ihya etmek istemesi
• Mora’da Rum faaliyetlerine
hakim olan Tepedelenli Ali
Paşa’nın II. Mahmut tarafından
bir iç hesaplaşma sonucu
görevden alınması ve bunun
üzerine valinin ayaklanması.
Bu ayaklanma Rumların işine
yaramış ve ilk Rum isyanı
Eflak’ta çıkmıştır.
İsyanın Sonuçları
Eflak halkından destek alamayan Rum
isyanı başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
Rumlar 1821’de Mora’da
ayaklanmışlardır. II. Mahmut isyanı
bastırmayınca Mısır valisin ’den
yardım istemiştir.
Kavalalı Mehmet Ali Paşa Mora ve
Girit valiliklerinin kendisine verilmesi
şartıyla istekleri kabul edilmiştir.
Kavalalı’nın desteği ile isyan
bastırılmıştır. Fakat Avrupalı devletler
olaya müdahil olmuş ve 1827 Na-varin
Olayı meydana gelmiştir.
Sonuçta Osmanlı – Rus savaşı
başlamış ve 1829 Edirne
Antlaşmasıyla Yunanistan
bağımsızlığını kazanmıştır.
15.
Mehmet Ali Paşa İsyanı
İsyanın sebepleri
• Yunan isyanının
bastırılmasında II. Mahmut’a
yardım eden Mısır valisi Kavalalı
Mehmet Ali Paşa’ya vaat edilen
yerlerin verilmemesi
• Mehmet Ali Paşa’nın Navarin
olayından sonra padişahtan izin
almadan ordu ve donanmasını
geri çekmesi.
• 1828-1829 Osmanlı-Rus
savaşında yardım istenildiği
halde Mehmet Ali Paşa’nın
yardım göndermemesi
16.
II.Mahmut Mehmet Ali Paşa’yı görevden almak için hazırlanırken
Mehmet Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa, üzerine gönderilen padişah
kuvvetlerini yenerek Konya’ya ilerledi. II.Mahmut Rusya’dan yardım
istedi. Osmanlı Rus yakınlaşması İngiltere ve Fransa’yı telaşlandırdı.
Hemen Mehmet Ali Paşa ya baskı yaptılar. Bunun üzerine Mehmet Ali
Paşa ile II.Mahmut arasında KÜTAHYA ANTLAŞMASI imzalandı.(14
Mayıs 1833)
Mehmet Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak Suriye valiliği
de verilecek.
Oğlu İbrahim Paşa’ya da Cidde valiliğine ek olarak Adana Muhassıl
lığı verilecek.
NOT. Kütahya antlaşmasına rağmen kendisini güvende hissetmeyen
II.Mahmut Rusya’yla HÜNKAR İSKELESİ antlaşmasını
imzalamıştır.(1833)
Gelişme
17. • Osmanlı bir saldırıya uğrarsa Ruslar asker ve donanma gönderecek, ancak
masrafları Osmanlı ödeyecek.
• Rusya bir saldırıya uğrarsa Osmanlı boğazları kapatacak. (İngiltere ve
Fransa’ya karşı)
• Bu antlaşma 8 yıl sürecek.
ÖNEMİ:
1)Rusya bu antlaşmayla boğazlar üzerinde büyük avantaj sağlayıp,
Karadeniz’deki güvenliğini artırmış oldu.
2)Bu antlaşmayla BOĞAZLAR MESELESİ ortaya çıkmıştır.
3)Bu antlaşma Osmanlının boğazlar üzerindeki egemenlik haklarını TEK
BAŞINA kullandığı son antlaşmadır
Hünkar İskelesi Anlaşması ve Boğazlar sorunu
18. NOT: Osmanlı Devleti Mısır ve Boğazlar meselesinde İngiltere’nin
desteğini kazanmak için İngiltere ile 1838 BALTA
LİMANI Antlaşmasını imzalamıştır. Bu antlaşma ile İngiltere’ye çok
geniş ekonomik haklar verilmiş, Osmanlı ülkesinde tekel sistemi ve iç
gümrük yönetimi kaldırılmış böylece Osmanlı ekonomisinin çöküşü
hızlanmıştır.
AÇIKLAMA: Kütahya antlaşması fazla uzun sürmedi. 1839’da Mehmet
Ali Paşa bağımsızlığını ilan etti. Oğlu İbrahim Paşa üzerine gönderilen
Osmanlı kuvvetlerini Nizip'te yendi.İngiltere ve Fransa Hünkar İskelesi
antlaşmasına dayanarak Rusya’nın boğazlara egemen olmasından
çekindiklerinden hemen devreye girerek MISIR konusunda Londra’da
uluslararası bir konferans düzenlendi.
NOT: Nizip yenilgisi haberi İstanbul’a gelmeden II. Mahmut ölmüş,
yerine Abdülmecit padişah olmuştu.
19.
Askeri Alanda
• Alemdar Mustafa Paşa tarafından Sekban-ı Cedit Ocağı
kurulmuştur.
• Sekban-ı Cedid'in kaldırılmasıyla Eşkinci Ocağı kurulmuştur.
(Yeniçerilerin baskısı nedeniyle bu ocak yeniçerilerden oluşmuştur.
• Duraklama Dönemi’nden itibaren bozulmaya başlayan Yeniçeri
Ocağı, halkın desteğinin alınması sonrası kaldırılmıştır (Vaka-i
Hayriye 1826).
• Bunun sonucunda; Padişahlar yeniden yönetimde tek başına tekili
olmuştur. (Merkezi otorite kuvvetlenmiştir.)
• Batı tarzı ıslahatların yapılması kolaylaşmıştır.
• Asakir-i Mansure-i Muhammediye adı verilen bir ordu kurulmuştur.
• Harp Okulu ve Askeri Tıbbiye açılmıştır.
• Askeri Bando kurulmuştur (Mızıka-i Hümayun).
Saltanatı Döneminde
Gerçekleştirdiği Reformlar
20.
Yönetim Alanında
• Divan örgütü kaldırılmış ve yerine bakanlar kurulu oluşturulmuştur
.Bakanlıkların bir araya gelmesiyle oluşan hükümete “Heyet-i Vükela”
denmiştir.
• İller doğrudan merkeze bağlanmıştır.
• Memurluklar İç (Dâhiliye) ve Dış (Hariciye) olarak ayrılmıştır.
• Memurlara fes, ceket, pantolon giymeleri, kravat takmaları ve tıraş olma
zorunluluğu getirilmiştir.
• Müsadere usulü kaldırılmıştır.
• İlk nüfus sayımı yapılmıştır. Sadece erkekler sayılmıştır. (Askeri ve
ekonomik amaçlıdır.)
• Hediye ve rüşvet yasaklanmıştır.
• Posta, polis ve karantina teşkilatları kurulmuştur. (Merkezi otoriteyi
kuvvetlendirir.)
• Din ve mezhep ayrımı kaldırılmıştır.
• Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye (Adalet-Hukuk İşleri Yüksek Kurulu) adlı
bir kurum oluşturulmuştur.
• Yönetim alanındaki ıslahatları yürütmek için komisyonlar kurulmuştur:
• Muhtarlıklar kurulmuştur. (Merkez otoriteyi kuvvetlendirir.)
• Tımar sistemi kaldırılmış ve memurlara maaş sistemi getirilmiştir. (Tımar
sisteminin kaldırılması merkezi otoriteyi zayıflatmıştır.
• Memurların tayin, terfi ve cezalandırılmaları kurallara bağlanmıştır.
• Devlet dairelerine padişahın resmi astırılmıştır.
• İlk kez bir padişah yurtiçi geziye çıkmıştır.
21.
22.
Eğitim ve Kültür Alanında
• İlköğretim İstanbul’da zorunlu kılınmıştır.
• İlk defa Avrupa’ya öğrenci gönderilmiştir.
• Takvim-i Vakayı adlı ilk resmi gazete çıkarılmıştır.
• Yüksek okullara öğrenci yetiştirmek için Mekteb-i Ulumu Edebiye,
devlet memuru yetiştirmek için Mekteb-i Maarif-i Adliye adlı orta
dereceli okullar açılmıştır.
Ekonomi Alanında
• Yabancı ve Türk tüccarlara gümrük kolaylıkları sağlanmıştır.
• Yerli mallar özendirilmiştir.
• Kumaş (çuha) fabrikası kurulmuştur.
• İngiltere ile yapılan Balta Limanı Ticaret Antlaşması ekonomiyi
olumsuz etkilemiştir.
