1. Επιμέλεια : Χρήστος Χαρμπής
Γλώσσα Ε΄- Ενότητα 9 – Κεφάλαιo 1:
΄΄ Ο μαγικός κόσμος των βιβλίων ΄΄
- Σύνδεση προτάσεων – Ασύνδετο σχήμα
http://e-taksh.blogspot.gr
2. eva-edu
Ο μαγικός κόσμος των βιβλίων
Σε δύο αδέρφια άρεσε πολύ να διαβάζουν βιβλία. Ό,τι ήθελαν να μάθουν για τον κόσμο το έψαχναν στα βιβλία
και διάβαζαν όλες τις σελίδες τους.
Βγάλε από την πρόταση το και και βάλε κόμμα (,)
Πήγα στη λαϊκή αγορά και αγόρασα ψάρια και καρότα και λάχανα και φρούτα.
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………….
Βγάλε από την πρόταση το κόμμα (,) και βάλε και
Το πρωί έφαγα ψωμί, βούτυρο, μαρμελάδα, αυγά.
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………….
Βιογραφικό σημείωμα λέγεται ένα κείμενο που μας μιλάει για έναν άνδρα ή μια γυναίκα και μας
λέει το όνομα και το επίθετό του, πότε και πού γεννήθηκε, που έζησε, τι δουλειά κάνει και τι έχει κάνει
στη ζωή του.
Βιογραφικό σημείωμα Οδυσσέα Ελύτη
Όνομα : Οδυσσέας επίθετο : Ελύτης πότε γεννήθηκε: το 1911
πού γεννήθηκε: στην Κρήτη τι δουλειά κάνει : είναι ποιητής ποίημα του: Άξιον Εστί
Μερικές φορές ενώνουμε τις προτάσεις με κόμμα (,) και όχι
με το και. Το σχήμα αυτό λέγεται ασύνδετο
Φράσεις που έχουν ρήμα λέγονται ρηματικές φράσεις
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη
Φράσεις που έχουν ουσιαστικά λέγονται ονοματικές φράσεις
Παίξιμο μπάλας
3. Ο µαγικός κόσµος των βιβλίων
Τα δυο αδέρφια συνήθιζαν να παίζουν µε µια υδρόγειο
σφαίρα. Καθώς τη στριφογύριζαν και τη στριφογύριζαν, µε
κλειστά µάτια, σηµάδευαν µε το δάχτυλο τους ένα σηµείο.
Και εάν τύχαινε το σηµείο εκείνο να είναι το Πεκίνο ή η
Μαδαγασκάρη ή το Μεξικό, τότε έψαχναν στις βιβλιοθήκες
να βρουν βιβλία µε ιστορίες για τον τόπο που διάλεξαν.
Αγαπούσαν το διάβασµα. Το χαίρονταν. Το φως στο
παραθύρι τους ήταν αναµµένο ως αργά το βράδυ. Με το
«φως» των βιβλίων βρέθηκαν να περπατούν στο σινικό
τείχος στην Κίνα, ν’ ακούν το τραγούδι του ωκεανού παρέα
µε τους Βίκιγκς, να ζουν δίπλα στις πυραµίδες της αρχαίας
Αιγύπτου, να γλιστρούν µε το έλκηθρο στις παγωµένες
λίµνες συντροφιά µε τους Εσκιµώους, να παίρνουν µέρος
στους αγώνες της αρχαίας Ολυµπίας, να στεφανώνονται µ’
ένα κλωνάρι αγριελιάς.
Παιδίον Τόπος
4. Όταν τα έπαιρνε ο ύπνος, τα παραµύθια, οι ιστορίες, οι
θρύλοι, οι τόποι, οι συγγραφείς, οι ήρωες µπερδεύονταν στα
όνειρα τους, καθώς έρχονταν να τους νανουρίσουν απαλά: Ο
Αίσωπος διηγιόταν τους µύθους του στη Σεχραζάτ από το
πιο ψηλό σηµείο του πύργου του Άιφελ, ο Χριστόφορος
Κολόµβος άκουγε τον Τοµ Σόγερ να του λέει τις σκανταλιές
του σ’ ένα ποταµόπλοιο του Μισσισσιππή, η Αλίκη ταξίδευε
στη χώρα των θαυµάτων µέσα σ’ ένα έλκηθρο συντροφιά µε
τη Μαίρη Πόπινς, ο Άντερσεν έλεγε τα δικά του παραµύθια
στην αράχνη Ανάνσε έξω από την πυραµίδα.
5. Το παιχνίδι µε την υδρόγειο σφαίρα σε συνδυασµό µε
τα βιβλία διασκέδαζε αφάνταστα τα δυο αδέρφια, γιατί δεν
τελείωνε ποτέ. Είχανε βρει έναν τρόπο να γίνουν
θαλασσοπόροι κι εξερευνητές µέσα από τις σελίδες τους. Με
το «φως» τους κατακτούσαν τον πλανήτη, ζούσαν διάφορους
πολιτισµούς, διάφορες εποχές, θαύµαζαν την ποικιλία τους.
Με λίγα λόγια, συναντούσαν τη ζωή στο µεγάλο κόσµο, έξω
από τη µικρή τους καµαρούλα. Πετούσαν παντού, ταξίδευαν
παντού, ονειρεύονταν.
Και βέβαια ξεχνούσαν να κλείσουν το φως!
– Παιδιά, πότε επιτέλους θα κοιµηθείτε; τους φώναζαν οι
γονείς τους. Είναι αργά. Σβήστε το φως!
– ∆εν µπορούµε, τους απαντούσαν. Το «φως» των βιβλίων δε
σβήνει ποτέ.
Αγγελική Βαρελλά, περιοδικό «Ερευνητές»,
Η Καθηµερινή, 3 / 4 / 2004
6. Εγκύκλιος Παιδεία
ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
Είναι συνηθισμένο μέσα στην ίδια πρόταση να έχουμε ίδιους
όρους(ουσιαστικά, επίθετα, ρήματα κλπ) που να είναι ασύνδετοι
μεταξύ τους(δε συνδέονται δηλαδή με κάποιο σύνδεσμο μεταξύ
τους).
Αυτούς τους όρους τους χωρίζουμε μεταξύ τους με κόμμα.
Αυτό είναι το ασύνδετο σχήμα.
Π. χ. Ο Δημήτρης, γνωστός βιβλιοφάγος, διάβαζε ότι έβρισκε
μπροστά του: βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, αγγελίες,
διαφημίσεις, κόμικς.
Μπορούμε, όμως, να προσθέτουμε το σύνδεσμο «και», που
μπαίνει όπου υπάρχει κόμμα και επιπλέον μια φορά στο πρώτο
γεγονός.
Π.χ.:Ο Δημήτρης, γνωστός βιβλιοφάγος, διάβαζε ότι έβρισκε
μπροστά του: (και)βιβλία και περιοδικά και εφημερίδες και
αγγελίες και διαφημίσεις καικόμικς.
Τότε λέμε ότι έχουμε σχήμα πολυσύνδετο.
Υπάρχει και περίπτωση να αντικατασταθεί μόνο ένα (,), το
τελευταίο από το "και".
Π. χ. :Ο Δημήτρης, γνωστός βιβλιοφάγος, διάβαζε ότι έβρισκε
μπροστά του: βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, αγγελίες, διαφημίσεις
και κόμικς.
ΑΣΚΗΣΗ
Βρες στο παρακάτω κείμενο τα ασύνδετα σχήματα σημείωσε τα
καιμετέτρεψε τα σε πολυσύνδετα:
"Φέτος συμπληρώνονται διακόσια χρόνια από τη γέννηση του
Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και το ίδρυμα του διοργανώνει
εκδηλώσεις σε πολλές χώρες.
Στην Ελλάδα θα πραγματοποιηθούν προγράμματα με ομιλίες,
θεατρικά δρώμενα, φιλμ, συναυλίες.
Στόχος να προβληθεί ο "άνθρωπος" Άντερσεν, ο οποίος ήταν
παράλληλα θεατρικός συγγραφέας, στιχουργός, σκιτσογράφος,
μυθιστοριογράφος, ταξιδευτής."
7. Η σύνδεση των προτάσεων
Οι προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με τρεις τρόπους:
α) ασύνδετο σχήμα
β) παρατακτική σύνδεση ή παράταξη
γ) υποτακτική σύνδεση ή υπόταξη
α) Ασύνδετο σχήμα έχουμε όταν οι προτάσεις μπαίνουν η μία δίπλα
στην άλλη χωρίς να έχουν ανάμεσά τους κάποιο σύνδεσμο.
π.χ. Τα σύννεφα ήρθαν, ο ήλιος χάθηκε, η βροχή άρχισε.
β) Παρατακτική σύνδεση ή παράταξη έχουμε όταν συνδέονται
μεταξύ τους όμοιες προτάσεις με συνδέσμους παρατακτικούς
(συμπλεκτικούς,αντιθετικούς, διαχωριστικούς, συμπερασματικούς).
π.χ.
- Διάβαζε και άκουγε μουσική.
- Έφυγε, αλλά επέστρεψε σύντομα.
γ) Υποτακτική σύνδεση ή υπόταξη έχουμε όταν συνδέονται μεταξύ
τους μια ανεξάρτητη (κύρια) πρόταση και μια εξαρτημένη
(δευτερεύουσα).
8. π.χ. Είπε ότι τον γνωρίζει
Μπορεί μια δευτερεύουσα πρόταση να εξαρτάται από άλλη
δευτερεύουσα, η οποία συνδέεται υποτακτικά με την κύρια.
π.χ.
Έφτασε νύχτα, γιατί ήταν αργά, όταν ξεκίνησε.
(κύρια) (δευτερεύουσα) (δευτερεύουσα)
Η σύνδεση των προτάσεων γίνεται με υποτακτικούς συνδέσμους
(ειδικούς, αιτιολογικούς, τελικούς,αποτελεσματικούς, ενδοιαστικούς,
υποθετικούς,χρονικούς).
10. Στόχοι ενότητας
Διαβάζουμε βιογραφικά σημειώματα
συγγραφέων
Παίρνουμε πληροφορίες από
βιβλιοπαρουσιάσεις
Περιγράφουμε πώς λειτουργούν οι
βιβλιοθήκες
Αναγνωρίζουμε τις ονοματικές και τις
ρηματικές φράσεις
Ξεχωρίζουμε διάφορους τρόπους
σύνδεσης των προτάσεων
Φώτης Τουλιόπουλος
11. Ο μαγικός κόσμος των βιβλίων
Τα βιβλία μεγαλώνουν τα παιδιά. Ανοίγουν
το δρόμο της φαντασίας, αναπτύσσουν και
ωριμάζουν τη σκέψη, ενώ ανοίγουν ένα
παράθυρο στον κόσμο και μας ταξιδεύουν
σε κόσμους μαγικούς.
Φώτης Τουλιόπουλος
12. Σύνδεση προτάσεων
Στην ίδια πρόταση πολλές φορές υπάρχουν ίδιοι όροι (ουσιαστικά,
επίθετα, ρήματα, …) που να είναι μεταξύ τους ασύνδετοι (δεν συνδέονται με
κάποιο σύνδεσμο). Αυτοί οι όροι χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα. Αυτό
είναι το ασύνδετο σχήμα.
Π.χ. Ο Γιώργος ασχολείται το απόγευμα με κολύμβηση, τένις, βόλεϊ, μπάσκετ.
Μπορούμε αν θέλουμε να βάλουμε αντί για κόμμα το σύνδεσμο και.
Π.χ. Ο Γιώργος ασχολείται το απόγευμα και με κολύμβηση και τένις και βόλεϊ
και μπάσκετ.
Τότε έχουμε σχήμα πολυσύνδετο.
Μπορούμε επίσης να αντικαταστήσουμε μόνο το τελευταίο κόμμα με το
και.
Π.χ. Ο Γιώργος ασχολείται το απόγευμα με κολύμβηση, τένις, βόλεϊ και
μπάσκετ. (παρότι έχουμε ένα και στο τέλος της πρότασης, το σχήμα
παραμένει ασύνδετο)
Φώτης Τουλιόπουλος
14. Ονοματική ρηματική φράση
Ρηματική ονομάζεται μια φράση όταν περιέχει ρήμα.
Π.χ. Πλημμύρησε η πόλη
Ονοματική ονομάζεται η φράση που δεν περιέχει ρήμα
(αποτελείται από λέξεις που είναι ονόματα, συνήθως
ουσιαστικά)
Π.χ. Πλημμύρα στην πόλη.
Οι ονοματικές φράσεις χρησιμοποιούνται σε τίτλους:
κεφαλαίων, βιβλίων, εφημερίδων, διαφημιστικών κειμένων
Για να μετατρέψουμε μια ονοματική φράση σε ρηματική
μετατρέπουμε ένα ουσιαστικό σε ρήμα και αντίστροφα.
Ονοματική φράση Ρηματική φράση
Πλημμύρα στην πόλη. Πλημμύρισε η πόλη.
Κατεδαφίστηκε κτίριο Κατεδάφιση κτιρίου.
Φώτης Τουλιόπουλος
15. Κύριες προτάσεις
Κύριες ή ανεξάρτητες λέγονται οι προτάσεις που έχουν
ολοκληρωμένο νόημα και μπορούν να σταθούν μόνες τους στο
λόγο.
Π.χ. Ο Γιώργος είναι μαθητής.
Ποιος είδε την Ειρήνη;
Οι κύριες προτάσεις μπορεί να είναι και ερωτηματικές.
Θέλετε να παίξουμε;
Ποιος θέλει .φαγητό;
Φώτης Τουλιόπουλος
16. Εξαρτημένες προτάσεις
Εξαρτημένες ή δευτερεύουσες λέγονται οι προτάσεις που
αποκτούν νόημα μόνο σε σχέση με μια άλλη πρόταση και δε
στέκονται μόνες τους στο λόγο.
Π.χ. Όταν φτάσαμε στο σπίτι, (εξαρτημένη) τρέξαμε αμέσως στα
δωμάτιά μας. (ανεξάρτητη)
Ο Γιώργος είπε ότι θα πάει στο σχολείο το απόγευμα.
Οι εξαρτημένες προτάσεις συμπληρώνουν τις κύριες και
λειτουργούν ως όροι τους (υποκείμενο, αντικείμενο) ή μας
δίνουν μια πληροφορία για την κύρια πρόταση.
Οι εξαρτημένες προτάσεις εισάγονται με συνδέσμους. Οι
σύνδεσμοι μας δείχνουν και τι είδους είναι οι εξαρτημένες
προτάσεις.
Φώτης Τουλιόπουλος
17. Κύριες και εξαρτημένες προτάσεις
Χωρίζουμε τις εξαρτημένες με κόμμα από τις κύριες όταν το
νόημά τους δεν είναι στενά συνδεδεμένο.
Π.χ. Θα σταματήσουμε το παιχνίδι, γιατί νύχτωσε.
Δεν τις χωρίζουμε όταν το νόημά τους είναι στενά συνδεδεμένο.
Π.χ. Ήταν λυπημένη που δεν έγραψε καλά στο τεστ.
Τα είδη των εξαρτημένων προτάσεων:
Αιτιολογικές: εισάγονται με: επειδή, γιατί, διότι, …
Χρονικές: εισάγονται με: αφού, όταν, ενώ, …
Υποθετικές: εισάγονται με: αν, άμα, είτε…είτε, …
Εναντιωματικές: εισάγονται με: αν και, μολονότι, …
Αναφορικές: εισάγονται με: που, ο οποίος, όσος, …
Ειδικές: εισάγονται με: ότι, πως, που, …
Αποτελεσματικές: εισάγονται με: ώστε, που
Φώτης Τουλιόπουλος
18. Βιβλιοθήκες
Πατήστε στην εικόνα για να μεταφερθείτε στην κρατική
βιβλιοθήκη της Ρόδου, που βρίσκεται στη μεσαιωνική πόλη:
Φώτης Τουλιόπουλος
19. Το επίθετο πολύς, πολλή, πολύ
Το επίθετο πολύς συνοδεύει ουσιαστικά και κλίνεται και στα
τρία γένη:
Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο
Ενικός αριθμός
Ονομ. ο πολύς η πολλή το πολύ
Γεν. της πολλής
Αιτ. τον πολύ την πολλή το πολύ
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. οι πολλοί οι πολλές τα πολλά
Γεν. των πολλών των πολλών των πολλών
Αιτ. τους πολλούς τις πολλές τα πολλά
Φώτης Τουλιόπουλος
20. Το επίρρημα πολύ
Το επίρρημα πολύ δεν κλίνεται και συνοδεύει ρήματα, επίθετα
ή μετοχές και επιρρήματα.
Π.χ. Χιόνισε πολύ. Τρέχει πολύ γρήγορα. Είναι πολύ καλός
μαθητής. Είναι πολύ χαρούμενη.
Προσοχή: Θέλω πολλή ζάχαρη. (επίθετο, συνοδεύει ουσιαστικό)
Θέλω πολύ λίγη ζάχαρη. (επίρρημα, συνοδεύει επίθετο: το λίγη)
Ορθογραφία του πολύ.
Πολλές φορές μπορεί να μπερδέψουμε το επίρρημα πολύ με το επίθετο πολύ. Ειδικότερα
δυσκολευόμαστε να αποφασίσουμε αν χρειάζεται ένα ή δύο λάμδα, όπως και αν τελειώνει
σε –υ, -η ή –οι.
Το επίρρημα πολύ γράφεται πάντα με ένα λάμδα.
Το επίθετο πολύς γράφεται με ένα λάμδα μόνο στο αρσενικό και ουδέτερο του ενικού
αριθμού. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις βάζουμε δύο λάμδα, ενώ ακολουθούμε τους
κανόνες των επιθέτων όσο αφορά τις καταλήξεις (-η στο θηλυκό και –οι στον πληθυντικό)
Φώτης Τουλιόπουλος
21. Σύνθετες λέξεις με το συν
Όταν συνδυάζουμε μια λέξη με μια άλλη για να φτιάξουμε μια καινούρια,
τότε έχουμε σύνθεση.
Το συν είναι μια πρόθεση. Όταν το συν είναι πρώτο συνθετικό, το ν
μετατρέπεται σε άλλα γράμματα, ανάλογα με το αρχικό γράμμα του
δεύτερου συνθετικού.
Το ν αλλάζει πριν τα ν, μ, λ, ρ, σ και γ. Παραμένει το ίδιο με τα υπόλοιπα
γράμματα.
ν+ν=νν π.χ. συν + νέφος = σύννεφο
ν+μ=μμ π.χ. συν + μαθητής = συμμαθητής
ν+λ=λλ π.χ. συν + λόγος = σύλλογος
ν+ρ=ρρ π.χ. συν + ροή = συρροή
ν+σ=σσ π.χ. συν + σωρεύω = συσσωρεύω
ν+γ=γγ π.χ. συν + γνώμη = συγγνώμη
Φώτης Τουλιόπουλος