Δρόσου Χριστίνα Κοινωνικοδυναμική Συμβουλευτική, Sociodynamic Counselling

1. 0
ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ (Π.Ε.ΣΥ.Π.)
Πτυχιακή Εργασία
Κοινωνικοδυναμική Συμβουλευτική
Θεωρία & Πράξη
Της Σπουδάστριας:
Δρόσου Χριστίνας
ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Π.Ε.ΣΥ.Π.
Επιβλέπων Καθηγητής:
Οικονόμου Ανδρέας
Επίκουρος Καθηγητής Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.
Θεσσαλονίκη
2015

2. 1
Πίνακας περιεχομένων
Εισαγωγή................................................................................................................................... 3
Συμβουλευτική ψυχολογία....................................................................................................... 4
1.1 Ορισμός της συμβουλευτικής......................................................................................... 4
1.2 Σκοπός της συμβουλευτικής ........................................................................................... 4
1.3 Ορισμός της συμβουλευτικής ψυχολογίας..................................................................... 5
2. Το επιστημονικό ρεύμα του κονστρουκτιβισμού και του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού 6
2.1 Συνοπτική παρουσίαση των βασικών θέσεων του κονστρουκτιβισμού και του
κοινωνικού κονστρουκτιβισμού................................................................................................ 7
2.1.1 Κονστρουκτιβισμός ...................................................................................................... 7
2.1.1.1 Βασικές θέσεις του κονστρουκτιβισμού............................................................... 7
2.1.1.2 Κοινωνικός Κονστρουκτιβισμός ............................................................................ 8
2.2. Ανάγκη ανάπτυξης μιας νέας μορφής συμβουλευτικής................................................ 9
2.3 Vance Peavy................................................................................................................... 11
2.3.1. Σημαντικές στιγμές στη ζωή του V.Peavy ............................................................. 13
3. Κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική................................................................................... 14
3.1 Έννοια κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής.............................................................. 14
3.1.1 Υποθέσεις κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής................................................. 17
3.1.2 Αρχές της κοινωνικοδυναμική συμβουλευτικής.................................................... 17
3.1.3 Βασικές αξίες της Κοινωνικοδυναμικής Συμβουλευτικής ..................................... 17
3.2 Κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική και καθιέρωση νέας ορολογίας ......................... 19
3.3 Το δομικό πλαίσιο κατανόησης της κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής
(constructive frame for understanding).............................................................................. 21
3.4 Η φιλοσοφικής προσέγγιση βοήθειας της κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής...... 22
3.4.1 Χρησιμοποίηση του όρου «αιτούντα-βοήθεια» (help seeker) αντί του όρου
«πελάτη»......................................................................................................................... 22
3.5 Κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική ως μορφή προσωπικής συμβουλευτικής........... 23
3.6 Κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία ............................................. 23
3.7 Κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική και συμβουλευτική σταδιοδρομίας................... 24
3.8 Σύγκριση προτύπων κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής και συμβατικής
συμβουλευτικής.................................................................................................................. 25
3.9 Χαρακτηριστικά που διακρίνουν την Κοινωνικοδυναμική Συμβουλευτική ................. 25

3. 2
3.10 Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της συμβουλευτικής σχέσης από την
κοινωνικοδυναμική προσέγγιση......................................................................................... 27
3.11 Πρακτική κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής........................................................ 30
3.11.1 Βασικές δραστηριότητες...................................................................................... 30
3.11.2 Εργαλεία κατανόησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς...................................... 31
3.12 Κύριες έννοιες που καθοδηγούν την εφαρμογή της Κοινωνικοδυναμικής
Συμβουλευτικής .................................................................................................................. 32
3.13 Δεξιότητες κοινωνικοδυναμικών σύμβουλων............................................................ 41
3.14 Λήψη απόφασης και κατάρτιση ατομικού σχεδίου δράσης ...................................... 47
3.14.1 Λήψη απόφασης .................................................................................................. 47
3.14.2 Ατομικό σχέδιο δράσης........................................................................................ 48
4. Πρακτικός Οδηγός Άσκησης της Κοινωνικοδυναμικής Συμβουλευτικής από τον Vance
Peavy ....................................................................................................................................... 49
4.1 Πρώτη συνάντηση......................................................................................................... 49
4.2 Προεργασία εισόδου του Συμβούλου στο «Ατομικό Διάστημα Ζωής» του πελάτη... 49
4.3 Ερωτήσεις χαρτογράφησης:.......................................................................................... 51
4.5 Προεργασία για αναδόμηση ιστοριών ζωής................................................................. 52
4.6 Ερωτήσεις Επεξήγησης «Κρίσιμων Γεγονότων Ζωής»:................................................. 52
4.7 Ερωτήσεις σε «Πρωτόγνωρα πειράματα με καταστάσεις ενάντια στα δεδομένα» .... 53
4.8 Ερωτήσεις υποβοήθησης αποφάσεων......................................................................... 53
4.9 Προεργασία για τον σχεδιασμό πλάνου ενεργειών ..................................................... 54
5. Πρακτική διαδικασία....................................................................................................... 58
5.1 Στόχοι και περιγραφή της διαδικασίας......................................................................... 58
5.1 Έναρξη της Συμβουλευτικής Διαδικασίας..................................................................... 59
5.2 Περιγραφή δραστηριοτήτων:........................................................................................ 60
5.3 Συμπεράσματα της Συμβουλευτικής Διαδικασίας ....................................................... 64
5.3.1. Από την πλευρά των μαθητών:............................................................................. 64
5.3.2. Από την πλευρά του συμβούλου .......................................................................... 65
Επίλογος .................................................................................................................................. 67

4. 3
Εισαγωγή
Η εργασία αναφέρεται στην έννοια της κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής,
ως μια νέα μορφή συμβουλευτικής, που έχει τη βάση της στο επιστημονικό
ρεύμα του κονστρουκτιβισμού και του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού και
αναπτύχθηκε από τον Vance Peavy. Η εργασία αποτελείται από δύο μέρη,
ένα θεωρητικό και ένα πρακτικό.
Στο θεωρητικό μέρος, καταγράφεται το θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο
στηρίζεται η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική. Αρχικά, γίνεται μία γενική
αναφορά στις έννοιες της συμβουλευτικής και συμβουλευτικής ψυχολογίας και
δίνεται μία συνοπτική περιγραφή των θέσεων του κονστρουκτιβισμού και του
κοινωνικού κονστρουκτιβισμού αντίστοιχα. Ακολούθως, αναφέρεται το
ιστορικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο γεννήθηκε η ανάγκη δημιουργίας μία νέας
μορφής συμβουλευτικής, την οποία οραματίστηκε και επινόησε ο V.Peavy.
Ύστερα από μία σύντομη περιγραφή της ζωής και του έργου του, γίνεται
λόγος για την έννοια της κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής, τις αρχές, τις
υποθέσεις και τις αξίες στις οποίες στηρίχτηκε. Έπειτα, αφού αναπτυχθεί η
φιλοσοφία του δομικού (ή κονστρουκτιβιστικού) πλαισίου στο οποίο
στηρίχτηκε και αναπτύχθηκε η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική, με την
καθιέρωση νέας ορολογίας, γίνεται αναφορά στις διαφορετικές
συμβουλευτικές της όψεις. Ακολουθούν η καταγραφή των χαρακτηριστικών
της κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής καθώς και αυτών της
συμβουλευτικής σχέσης αυτής. Τέλος, ολοκληρώνεται το θεωρητικό μέρος, με
τα εργαλεία άσκησης της κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής και τις
απαραίτητες δεξιότητες που απαιτούνται από τους κοινωνικοδυναμικούς
συμβούλους για την επιτυχή εφαρμογή της. Στην υποβοήθηση τους αυτή,
καταγράφεται πρακτικός οδηγός «δια χειρός» V.Peavy.
Το πρακτικό μέρος της εργασίας αφορά την εφαρμογή της
κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής σε έφηβους μαθητές ενός
επαγγελματικού λυκείου. Αρχικά, αναφέρεται στο πλαίσιο και στους στόχους
της πρακτικής διαδικασίας. Έπειτα, ακολουθεί η αναλυτική περιγραφή της και
οι δραστηριότητες που χρησιμοποιούνται σε αυτήν. Το πρακτικό μέρος
ολοκληρώνεται με την συμπερασματολογία της συμβουλευτικής διαδικασίας
τόσο από την πλευρά των μαθητών όσο και αυτή του συμβούλου.
Το υλικό εφαρμογής της κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής όπως έχει
σχεδιαστεί από τους μαθητές, επισυνάπτεται στο παράρτημα.

5. 4
Συμβουλευτική ψυχολογία
1.1 Ορισμός της συμβουλευτικής
Σύμφωνα με τον ΜcLeod (2005) ο όρος «Συμβουλευτική συμπεριλαμβάνει
«την εργασία με άτομα και με σχέσεις, η οποία μπορεί να συνδέεται με την
ανάπτυξη, την υποστήριξη κρίσεων, να είναι ψυχοθεραπευτική, καθοδηγητική
ή να έχει στόχο την επίλυση προβλημάτων. Η συμβουλευτική έχει σκοπό να
δίνει στον «πελάτη» μία ευκαιρία να εξερευνήσει, να ανακαλύψει και να
αποσαφηνίσει τους τρόπους που θα του παράσχουν μία ζωή πιο
ικανοποιητική και δημιουργική.» (BAC1984)
1.2 Σκοπός της συμβουλευτικής
Σκοπός της συμβουλευτικής είναι να διευκολύνει το άτομο στη λήψη
αποφάσεων και να το βοηθήσει να πραγματοποιεί και να επιτυγχάνει επιλογές
που ικανοποιούν το ίδιο και δεν βλάπτουν το κοινωνικό σύνολο. Με τον τρόπο
αυτό διευκολύνει το άτομο να πετύχει σωστή προσαρμογή και να εξασφαλίσει,
να διατηρήσει ή να προάγει την ψυχική του υγεία. ( Μαλικιώση- Λοϊζου, 2001,
Δημητρόπουλος, 2002 )
Η συμβουλευτική επιδιώκει να καθοδηγήσει, να υποστηρίξει, να προτείνει, να
πληροφορήσει και σε καμία περίπτωση να επιβάλλει, να κρίνει, να κάνει
πλύση εγκεφάλου ή να δώσει έτοιμες λύσεις. Σύμβουλος και
συμβουλευόμενος βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση αλληλεπίδρασης και
συνεξετάζουν, συσκέπτονται, συζητούν ένα θέμα που απασχολεί το
συμβουλευόμενο. ( Συριοπούλου- Δελλή, 2003 ).
Οι σκοποί της συμβουλευτικής μπορεί να είναι:
¸ Διαγνωστικοί: ο σύμβουλος καλείται να διαγνώσει μια κατάσταση, να
αναζητήσει και να διαπιστώσει την αιτία ενός προβλήματος, μιας
συναισθηματικής έντασης.
¸ Προγνωστικοί: να προβλέψει μελλοντικές αντιδράσεις, να προλάβει
δυσάρεστες εξελίξεις, να διευκολύνει ευνοϊκές εξελίξεις.
¸ Ενημερωτικοί- πληροφοριακοί: να συγκεντρώσει στοιχεία για το
άτομο.
¸ Ψυχολογικοί: ο σύμβουλος παρέχει συναισθηματική και κοινωνική
στήριξη.
¸ Θεραπευτικοί: οργανώνει ένα σχέδιο παρέμβασης ώστε να
διευθετηθεί το πρόβλημα που αντιμετωπίζει το άτομο.
¸ Μέρος της διαδικασίας μετα-παρακολούθησης: να διαπιστώσει τις
επιπτώσεις της παρέμβασης καθώς και την εξέλιξη του ατόμου
( Κασσωτάκης, 2002 )

6. 5
1.3 Ορισμός της συμβουλευτικής ψυχολογίας
Η συμβουλευτική έχει οριστεί από κάποιους θεωρητικούς ως η σχέση και από
άλλους ως η διαδικασία εκείνη, κατά την οποία είτε κατά τρόπο ατομικό είτε
κατά τρόπο ομαδικό ένας ειδικός, - δηλαδή ο σύμβουλος - συνεξετάζει με ένα
άτομο ή ομάδα ατόμων θέματα ή προβλήματα που απασχολούν το άτομο ή
τα άτομα και διευκολύνει τη λύση τους ή προσπαθεί να προλάβει την
εμφάνιση κάποιου προβλήματος.
H συμβουλευτική ορίζεται ως η διαδικασία η οποία περιλαμβάνει ένα ιδιαίτερο
είδος σχέσης μεταξύ του ανθρώπου που «ζητά βοήθεια» στο πρόβλημα που
αντιμετωπίζει και του ανθρώπου που είναι «εκπαιδευμένος» να παρέχει
τέτοιου είδους βοήθεια (Μαλικιώση- Λοϊζου, 1999).Η συμβουλευτική θεωρείται
διεπιστημονικό γνωστικό αντικείμενο.
Ο όρος συμβουλευτική υποδηλώνει τρία πράγματα:
- α. την υποστηρικτική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο σύμβουλο
και το άτομο το οποίο ζητά τη βοήθειά του. Η σχέση αυτή δημιουργείται μέσα
σε ένα πλαίσιο ειδικών συνθηκών και προϋποθέτει την ύπαρξη
συγκεκριμένων δεξιοτήτων εκ μέρους του πρώτου, όπως είναι η ικανότητα του
να μπαίνει στη θέση του άλλου και να τον κατανοεί , η αποδοχή του άλλου, ο
σεβασμός του δικαιώματος του ατόμου να ρυθμίζει μόνο του τη ζωή του.
- β. το σύνολο των δραστηριοτήτων και μεθόδων που στηρίζονται σε
διάφορες ψυχολογικές θεωρίες και τεχνικές και αποσκοπούν στην παροχή
ψυχολογικής στήριξης σε άτομα που συναντούν προβλήματα ή δυσκολίες
στην καθημερινή τους ζωή.
- γ. ένα ειδικό πεδίο εφαρμογής ψυχολογικών μεθόδων με στόχο την
υποστήριξη αυτών που συναντούν προβλήματα ή δυσκολίες στη ζωή τους (
Κασσωτάκης, 2002 )
Αν και υπήρχαν αρκετοί πρόδρομοι (Μαλικιώση- Λοϊζου, 2001,
Δημητρόπουλος, 2002 ) θεωρείται ότι η συμβουλευτική ψυχολογία, ξεκίνησε
από το τέλος του περασμένου αιώνα όταν η ψυχολογία άρχιζε να
διαμορφώνεται σε ξεχωριστή επιστήμη. Τρεις είναι οι κύριες σχολές
ψυχολογίας οι οποίες και σταδιακά αποτέλεσαν τη βάση για τη δημιουργία
των θεωριών συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας, 1) η ψυχολογία του
βάθους, 2) η ψυχολογία της συμπεριφοράς και 3) η ανθρωπιστική-
υπαρξιστική ψυχολογία. Στον 20ο
αιώνα αναπτύχθηκαν και άλλες θεωρίες οι
οποίες με βάση τη γνωστική αντίληψη και προσέγγιση μελέτης της εξέλιξης
και συμπεριφοράς του ανθρώπου αποτέλεσαν το υπόβαθρο της
συμβουλευτικής στο χώρο της ψυχολογίας ( Δημητρόπουλος, 2002).

7. 6
2. Το επιστημονικό ρεύμα του κονστρουκτιβισμού και του
κοινωνικού κονστρουκτιβισμού
Τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου
αναδύθηκαν δύο επιστημολογικές
προσεγγίσεις που αναφέρονταν στη δομή και τη διαμόρφωση της
ανθρώπινης γνώσης, μέσα από τη δράση του ατόμου και την κοινωνική
διαμεσολάβηση. Οι προσεγγίσεις αυτές γνώρισαν εκτεταμένη διάδοση του
θεωρητικού τους πλαισίου από πολλές επιστήμες, ανάμεσα τους και η
συμβουλευτική ψυχολογία όπως και η συμβουλευτική σταδιοδρομία. Οι δύο
αυτές προσεγγίσεις είναι ο κονστρουκτιβισμός και ο κοινωνικός
κονστρουκτιβισμός.
Η ανάδυση και η διαμόρφωση αυτών των προσεγγίσεων πραγματοποιήθηκε
παράλληλα με τις ραγδαίες εξελίξεις και τις έντονες διαφοροποιήσεις που
συνέβαιναν στο συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο. Συγκεκριμένα, οι εξελίξεις
αυτές αφορούσαν τρία πεδία: 1) το κοινωνικοοικονομικό πεδίο, όπου
παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές στην αγορά εργασίας, και στις
προϋποθέσεις εισόδου του εργατικού δυναμικού στο χώρο της εργασίας και
τη διαμόρφωση της σταδιοδρομίας του ( Richardson, 1993; Whiston, 1998;
Amundson, 2005 ) 2) το επιστημονικό πεδίο, με τη θεωρητική αμφισβήτηση
του θετικισμού και της «αντικειμενικής» του αντίληψης της πραγματικότητας.
Αντ’ αυτού, δημιουργήθηκε ένα επιστημονικό πλαίσιο, το οποίο βασίζονταν: α)
στην ερμηνεία των κοινωνικών φαινομένων ως πολύπλευρων φαινομένων, μη
καθοριζόμενων από αιτιώδεις σχέσεις, β) στη θεώρηση της πραγματικότητας
ως κοινωνικής «κατασκευής» και γ) στην ανάδυση των σηματοδοτήσεων
(meaning making) του ατόμου, ως εργαλείων εξέτασης της κατανόησης των
πτυχών της δράσης του. Τέλος, 3) το πεδίο μελέτης της σταδιοδρομίας, όπου
καταγράφεται στροφή από τις θεωρίες ανάπτυξης της σταδιοδρομίας με
κυρίαρχα τα ποσοτικά/αντικειμενικά στοιχεία, προς τις θεωρίες που
προβάλλουν τα νατουραλιστικά/ποιοτικά χαρακτηριστικά του ατόμου. Ως
συνακόλουθο αυτής της θεωρητικής διαφοροποίησης, αναδεικνύεται μια νέα
αντίληψη για της σταδιοδρομία, όχι πλέον ως αντικειμενικού μορφώματος,
προς το οποίο το άτομο πρέπει να προσαρμοσθεί, αλλά ως υποκειμενικής
διαδικασίας (Chen, 1997, Mahoney,1992, 2002; Walsh, 1996). Συνέπεια της
παραπάνω θέσης, ήταν να διαμορφωθεί μια νέα αυτοαντίληψη του ρόλου
των συμβούλων σταδιοδρομίας, όχι πλέον μόνο ως ειδικών του
επαγγελματικού προσανατολισμού των ατόμων ( νέων και ενηλίκων), αλλά ως
διευκολυτών της προσωπικής ανάπτυξης και του σχεδιασμού ζωής τους, ως
«ολότητας», μέσα στην οποίο εμπεριέχεται και η επαγγελματική απόφαση και
επιλογή (Savickas, 1993, 1994; Peavy, 1998; Colling & Young, 2000; Herr,
2001; Brott, 2005).

8. 7
2.1 Συνοπτική παρουσίαση των βασικών θέσεων του
κονστρουκτιβισμού και του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού
2.1.1 Κονστρουκτιβισμός
Ο κονστρουκτιβισμός δέχεται ότι κάθε άτομο κατασκευάζει νοητικά και
σηματοδοτεί τον κόσμο σε κοινωνικό και ψυχολογικό επίπεδο μέσα από
γνωστικές διαδικασίες. Επικεντρώνεται στη σηματοδότηση ( meaning making)
και στην « κατασκευή» της πραγματικότητας μέσα από γνωστικές διαδικασίες
και στρέφει την προσοχή του προς το υποκείμενο ως έναν ενεργό δημιουργό
της πραγματικότητάς του, ενώ συγχρόνως απορρίπτει την παθητική μάθηση
και ανάπτυξη. Διαφοροποιούμενος από το θετικισμό, ο κονστρουκτιβισμός
τονίζει ότι ο κόσμος, ως μια έξω-ανθρώπινη πραγματικότητα, δεν γίνεται
άμεσα κατανοητός, αλλά μέσω νοητικών κατασκευών στον εγκέφαλο του
ανθρώπου. Αυτό σημαίνει με άλλα λόγια, ότι οι ανθρώπινες πραγματικότητες
είναι συμβολικές/μεταφορικές και κατασκευασμένες, μάλιστα μέσω της
γλώσσας.
2.1.1.1 Βασικές θέσεις του κονστρουκτιβισμού
1. Δεν υπάρχει μια μοναδική θεώρηση της πραγματικότητας, αλλά
πολλαπλές πραγματικότητες. Ως εκ τούτου δεν υπάρχει ένας ορθός τρόπος
σκέψης, δράσης και αίσθησης.
2. Οι άνθρωποι είναι αυτοοργανούμενες οντότητες και όχι ένα άθροισμα
χαρακτηριστικών ή μια συλλογή συμπεριφορών. Η ζωή κάθε ανθρώπου είναι
μια ιστορία, μια αφήγηση ή ένα άθροισμα αφηγήσεων, μια εξελισσόμενη
βιογραφία κάτω από συνεχή αναθεώρηση.
3. Τα άτομα « κατασκευάζουν» τον εαυτό τους μέσα από τις ερμηνείες και
τις σηματοδοτήσεις της πραγματικότητα και τις πράξεις που εκτελούν. Η
άποψη αυτή κατανοείται ευκρινέστερα, αν δεχθεί ότι σύγχρονες κοινωνικές
συνθήκες απαιτούν από τα άτομα να είναι ενεργητικά και στοχαστικά, να
συνειδητοποιούν κάθε φορά το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαβιώνουν και να
είναι ενεργητικά και δημιουργικά στις σχέσεις και την εργασία τους.
4. Ο εαυτός ως μόρφωμα είναι « πολυφωνικός». Εμπεριέχει διάφορες
«φωνές» μεταξύ των οποίων σημαντικότερες είναι οι εξής τέσσερες: Η φωνή
της υγείας, η φωνή της ευημερίας, η φωνή της οικειότητας και η φωνή της
πνευματικότητας.
5. Η ύπαρξη του ανθρώπου ως αυτοπροσδιοριζόμενου όντος και η
πραγμάτωση των δυνατοτήτων του, απαιτούν κριτικό στοχασμό και
διερεύνηση του εννοιολογικού του πλαισίου που λειτουργεί ως υπόστρωμα
των καθημερινών αποφάσεων και δραστηριοτήτων του.

9. 8
2.1.1.2 Κοινωνικός Κονστρουκτιβισμός
Αναδύθηκε ως συμπλήρωμα του κονστρουκτιβισμού. Όπως και o
κονστρουκτιβισμός δέχεται ότι δεν υπάρχει « αντικειμενική πραγματικότητα».
Η διαφορά μεταξύ τους έγκειται στο γεγονός ότι ο κοινωνικός
κονστρουκτιβισμός δίνει κυρίως έμφαση στην πραγματικότητα που
διαμορφώνεται μέσα στο κοινωνικό-πολιτισμικό γίγνεσθαι - εντός του οποίου
διαβιούν τα άτομα - και το οποίο διαμορφώνει την πραγματικότητα του
υποκειμένου και όχι τόσο στην πραγματικότητα του ατόμου. Με άλλα λόγια,
ενώ κονστρουκτιβισμός επικεντρώνεται περισσότερο στην προσωπική
ερμηνεία της πραγματικότητας μέσα από τις ατομικές γνωστικές διαδικασίες, ο
κοινωνικός κονστρουκτιβισμός δίνει έμφαση στο κοινωνικό-πολιτισμικό
γίγνεσθαι, μέσα στο οποίο διαμορφώνονται οι υποκειμενικές εμπειρίες, οι
σηματοδοτήσεις και η ιστορία ζωής του ατόμου.
O κοινωνικός κονστρουκτιβισμός δίνει έμφαση στην σηματοδότηση (meaning
making) μέσω της γλώσσας των κοινωνικών φαινομένων, στην κοινωνική
διαμεσολάβηση στην κατασκευή τους, αλλά και στη θεώρηση της γλώσσας
ως κοινωνικό κατασκεύασμα (construct). Μέσα από την καθημερινή χρήση
της γλώσσας, οι άνθρωποι παράγουν λέξεις και σηματοδοτήσεις, οι οποίες
διαμορφώνουν τη δραστηριότητά τους. Οι σηματοδοτήσεις αυτές είναι
σχεσιακού τύπου, «κατασκευάζονται» δηλαδή μέσα από την αλληλεπίδραση
με τους άλλους ανθρώπους και το περιβάλλον, και παρεμβαίνουν στη
διαμόρφωση και υλοποίηση της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Ο κοινωνικός κονστρουκτιβισμός τονίζει την άποψη ότι η γνώση είναι
αποτέλεσμα κοινωνικής κατασκευής, μέσω της γλώσσας, η οποία από την
μια μεριά -ως μια ενεργητική διαδικασία- συμβάλλει στη δόμηση της
πραγματικότητας, μέσα από την διαμόρφωση και χρήση πρακτικών λόγων
και νοημάτων ( discourses ) ανά εποχές. Από την άλλη μεριά επηρεάζεται
καθοριστικά από την αλληλεπίδραση του ατόμου με την κοινότητα στην οποία
ανήκει, έτσι ώστε διάφορες αντιλήψεις, έτσι όπως δομούνται μέσα από τη
χρήση της στη καθημερινή γλωσσική πρακτική των ανθρώπων κατά την
καθημερινή τους συναλλαγή, διαμορφώνουν μια πραγματικότητα, που
θεωρείται ως πραγματική, αλλά δεν είναι τίποτα άλλο από μια κοινωνική
κατασκευή, η οποία ως «κατασκευή» υπόκειται σε «αποκατασκευή ή
αποδόμηση» και σε ανακατασκευή» (Gergen, 1997; Savickas, 2005).
Εύστοχα αποδίδει τη συνάρτηση αυτή προσωπικού και κοινωνικού οι
Luckmann και Berger, υποστηρίζοντας ότι «οι κοινωνικές αντιλήψεις
διαμορφώνουν την εμπειρία του ατόμου, ενώ παράλληλα το άτομο μπορεί να
τις διαφοροποιεί». Τούτο σημαίνει με άλλα λόγια, ότι ο άνθρωπος είναι
δημιούργημα και παράλληλα δημιουργός του κόσμου. ( Luckmann & Berger,
1986).
Ο κοινωνικός κονστρουκτιβισμός δεν αποδέχεται την μοναδική αλήθεια, αλλά
την ποικιλία αληθειών, που έχουν χαρακτηριστικά προοπτικής και
διαφοροποίησης και είναι ενταγμένες σε ένα πλαίσιο κοινωνικό - πολιτισμικών
σχέσεων και αλληλεπιδράσεων. Επιπλέον υποστηρίζει την πολλαπλότητα
των πραγματικοτήτων, όπως αυτές διαμορφώνονται μέσα από τις ατομικές

10. 9
σηματοδοτήσεις και κατασκευάζονται ιστορικά, μέσα από την κοινωνική
διαπραγμάτευση.
2.2. Ανάγκη ανάπτυξης μιας νέας μορφής συμβουλευτικής
Οι κοινωνικο-οικονομικές και επιστημονικές διαφοροποιήσεις κατά τη
μετάβαση στη μετά-νεωτερική (postmodern) εποχή, δημιούργησαν επιδράσεις
και ριζικές αλλαγές στην καθημερινότητα της ζωής των αποδεκτών των
υπηρεσιών της συμβουλευτικής. Θεσμοί, όπως αυτοί της οικογένειας, των
επιχειρήσεων και της θρησκείας αλλάζουν. Οι κοινωνικές αλλαγές, η
εξαφάνιση παραδοσιακών αξιών και συνηθειών, η ανάπτυξη της επιστήμης
και της τεχνολογίας, η παγκοσμιοποίηση, ο μαζικός καταναλωτισμός, όλα
αυτά τροφοδοτούν ένα κλίμα αβεβαιότητας και συνεχής αλλαγής. Ωστόσο,
αυτό που διαφοροποιεί την αλλαγή στη μετά-νεωτερική εποχή από την
αλλαγή που συνέβαινε ούτως ή άλλως σε παλαιότερες εποχές, είναι η
ταχύτητα και το μέγεθος στο οποίο συμβαίνει.
Ο μετά-νεωτερισμός είναι αυτός που αλλάζει ριζικά τη φύση της καθημερινής
κοινωνικής ζωής και έχει επιπτώσεις στις πιο προσωπικές πτυχές της
ανθρώπινης ύπαρξης. (Giddens το 1991, 1). Η μετά-νεωτεριστική κοινωνία
είναι ένας διεθνοποιημένος κόσμος, που ενοποιείται κάτω από τη συνεχώς
αναπτυσσόμενη τεχνολογία με την οποία υπάρχει «ένας στιγμιαίος κόσμος
εικοσιτετράωρης πληροφορίας» (Jencks 1996,50). Σε αυτόν τον κόσμο, με τις
συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες, οι πολίτες της μετά-νεωτεριστικής
εποχής νοιώθουν αγχωμένοι μπερδεμένοι και ανασφαλείς με το μέλλον τους,
την εργασία τους και γενικότερα τη ζωή τους.
Οι περισσότερες νεωτεριστικές (modern) θεωρίες συμβουλευτικής
ισχυρίζονται κάποιο «επιστημονικό» κύρος. Ο ισχυρισμός όμως αυτός είναι
μία επίφαση. (Fancher 1995; Peavy 1996). Ο λόγος είναι ότι η συμβουλευτική
αναπτύχθηκε στην βάση τη νεωτεριστικής αντίληψης ότι ένα πρόβλημα
μπορεί να καθοριστεί από έναν ειδικό και ο ειδικός μπορεί να σχεδιάσει τη
λύση για να «επιλύσει» το πρόβλημα. Μια περαιτέρω υπόθεση είναι ότι η
συμβουλευτική πρέπει να υπόκειται στα ίδια κριτήρια αποδοτικότητας και
οικονομικής αποτελεσματικότητας που χαρακτηρίζουν τις παραγωγικές
διαδικασίες. Αυτές όμως οι υποθέσεις, τείνουν να μετατρέψουν την
συμβουλευτική από μια διαδικασία εξυπηρέτησης προσωπικών αναγκών, σε
μια διαδικασία που εξυπηρετεί πρωτίστως τις ανάγκες των θεσμών και της
αγοράς.
Επιπρόσθετα, τα τελευταία χρόνια, η συμβουλευτική κατόρθωσε να επιτύχει
την προβολή ενός επαγγελματικού κύρους. Λέγοντας «επαγγελματικό» κύρος,
αυτό προϋποθέτει τέσσερα απαραίτητα στοιχεία: 1) την εξειδίκευση, δηλαδή

11. 10
τα μέλη του επιστημονικού κλάδου είναι ειδικοί επιστήμονες, 2) την σταθερή
οριοθέτηση, 3) την επιστημονική τεκμηρίωση, και 4) την τυποποίηση
(Schön1983). Στο επάγγελμα, η τεχνική κατέχει καθοριστική σημασία, έτσι τα
προβλήματα καθορίζονται με τεχνικούς όρους, και εφαρμόζονται τεχνικές με
σκοπό την επίλυση τους. Αυτό το υπόδειγμα επίλυσης προβλημάτων
ονομάζεται «Τεχνολογικός Ορθολογισμός» και αποτελείται από τρία βασικά
συστατικά (Schein 1973): (1) μια γνωσιακή βάση, (2) ένα συστατικό
αντικειμενικότητας - δηλαδή διάγνωση, θεραπεία, εφαρμογή, τεχνική,
στρατηγική - και τέλος (3) ένα συστατικό δεξιοτεχνίας και συμπεριφοράς,
όπως η εξυπηρέτηση των πελατών με βάση την επιστημονική και τεχνική
γνώση. Στην ορθολογιστική και τεχνοκρατική κοινωνία, ο ρόλος του ειδικού
στον καθορισμό του προβλήματος είναι καθοριστικός. Ο ειδικός είναι αυτός
που θα ξεχωρίσει τα «σημαντικά στοιχεία» σε μια «προβληματική»
κατάσταση, και θα εφαρμόσει τεχνικές για την επίλυση της. Αυτή, είναι σε
γενικές γραμμές η οπτική που ακολουθεί η νεωτεριστική (modern)
συμβουλευτική.
Ωστόσο, η μετά-νεωτεριστική (postmodern) οπτική διακρίνει πολλά
ελαττώματα σε αυτήν την θεώρηση τόσο των ατόμων όσο και των
προβλημάτων που τους απασχολούν. Αρχικά, στην εποχή αυτή
αμφισβητείται ότι η επιστημονική γνώση είναι ο κατεξοχήν αποκλειστικός
παράγοντας της «αλήθειας». Επίσης, αναγνωρίζεται συνεχώς όλο και
περισσότερο, ότι οι «ειδικοί» συχνά διαφωνούν μεταξύ τους και κατά καιρούς,
συμβαίνει να λανθάνουν. Έπειτα, ο «Τεχνολογικός Ορθολογισμός» είναι μία
τεχνική που αποπροσωποποιεί το άτομο, καθώς εστιάζει περισσότερο στην
τεχνική, προσπαθώντας να επιτύχει την αντικειμενικότητα και τη γενίκευση,
και δεν στηρίζεται στις ξεχωριστές ιδιότητες του προσώπου. Όμως, τα
περισσότερα προβλήματα των ατόμων δεν είναι ξεκάθαρα, αλλά
χαρακτηρίζονται από ασάφεια, αβεβαιότητα και πολυπλοκότητα.
Επιπλέον, στ νεωτερική οπτική, η συμβουλευτική αναπτύχτηκε στενά με την
ψυχοθεραπεία, την κλινική ψυχολογία, και την ψυχιατρική, καταλήγοντας με
τον καιρό η διάκριση μεταξύ συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας να είναι
δυσδιάκριτη. Το λεξιλόγιο της παθολογίας, της αντικανονικότητας και της
ανεπάρκειας που ήταν αναπτυγμένο στην ψυχοθεραπεία, υιοθετήθηκε με
ενθουσιασμό από πολλούς συμβούλους και έκανε την εμφάνιση του και στα
κείμενα της συμβουλευτικής.
Ωστόσο, αυτή η σύγχυση μεταξύ συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας είναι
τελείως ατυχής. Οι περισσότεροι άνθρωποι που αναζητούν βοήθεια δεν
πηγαίνουν στον σύμβουλο για να θεραπευτούν από κάτι, αλλά πηγαίνουν
περισσότερο για διευκρινήσεις, υποστήριξη, ελπίδα, και ευκαιρίες ανάπτυξης
των ικανοτήτων τους. Μια υπόθεση που γίνεται στο ιατρικό μοντέλο είναι ότι ο
θεράπων έχει την ευθύνη της θεραπείας. Αυτή η υπόθεση όμως, δεν πρέπει
να έχει ισχύ στην συμβουλευτική, γιατί η τελευταία είναι περισσότερο μια

12. 11
διαδικασία εκμάθησης και όχι μια θεραπευτική ακολουθία. Έτσι, κρίθηκε πολύ
σημαντικό ο διαχωρισμός της συμβουλευτικής από την ψυχοθεραπείας και
όπως αναφέρει ο Schuster (1999) και την ορολογία της ψυχοπαθολογίας που
την ακολουθεί.
Στο πλαίσιο των προαναφερθέντων κοινωνικό-οικονομικών εξελίξεων, των
μετά-νεωτεριστικών προσεγγίσεων και του θεωρητικού υπόβαθρου του
κονστρουκτιβισμού και του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού, γεννήθηκε η
ανάγκη δημιουργίας μίας νέας μορφής συμβουλευτικής, η οποία καθιστούσε
σαφή τη επίδραση των σηματοδοτήσεων (meaning making), της ιστορίας
ζωής και του κοινωνικό-πολιτισμικού γίγνεσθαι, στην «κατασκευή» της ζωής
των ατόμων. Η νέα αυτή μορφή συμβουλευτικής ονομάστηκε
Κοινωνικοδυναμική Συμβουλευτική (SocioDynamic Counselling) και
αναπτύχθηκε από τον Dr.R. Vance Peavy.
2.3 Vance Peavy
Στον Καναδά ο Vance Peavy θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους
συνεισφέροντες στο επάγγελμα της Συμβουλευτικής. Οι καινοτόμες ιδέες του,
επέτρεψαν στον ίδιο και σε άλλους, να δημοσιεύσουν βιβλία και άρθρα, που
παρείχαν τεράστια βοήθεια σε εκείνους που ασχολούνται στα συμβουλευτικά
επαγγέλματα να ανακαλύψουν νέες τεχνικές στη διδασκαλία, στην έρευνα των
ανθρώπινων επιστημών και στην πρακτική της συμβουλευτικής. Με την
Κοινωνικοδυναμική προσέγγιση, χρησιμοποιώντας τη σημασία της
σηματοδότησης (meaning - making), ο Δρ Peavy έφερε έναν τρόπο
αντιμετώπισης του ατόμου ως σκεπτόμενου όντος, που έχει την ικανότητα και
την επιθυμία να κατασκευάζει μία ουσιώδη ζωή. Αυτό το πέτυχε
χρησιμοποιώντας έναν αισιόδοξο και σεβόμενος πλήρως την προσωπικότητα
του τρόπο. Οι ιδέες του, για το λόγο αυτό έχουν ασπαστεί ευρέως. Μάλιστα,
δίνοντας συχνά διαλέξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Φινλανδία, στην
Δανία, στην Σουηδία, και την Εσθονία, η εργασία του έχει ξεπεράσει κατά
πολύ τα σύνορα του Καναδά.
Σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του, ο Δρ Peavy έλαβε πολυάριθμα και
σημαντικά βραβεία για την συνεισφορά του στον τομέα της συμβουλευτικής.
Ιδιαίτερα αξιοσημείωτο αναφοράς, είναι το ανώτερο βραβείο συνεισφοράς
από το συμβουλευτικό τμήμα ψυχολογίας της Αμερικανικής Ψυχολογικής
Ένωσης, και το πολύ σημαντικό βραβείο «Stu Conger» από το καναδικό
ίδρυμα ανάπτυξης σταδιοδρομίας της Οττάβας, για τη σημαντική πρωτοπορία
του στην ανάπτυξη συμβουλευτική σταδιοδρομίας στον Καναδά. Ως
καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Βικτώριας, ήταν μέλος επιτροπών σε
πολυάριθμα συνέδρια, εποπτεύοντας και διδάσκοντας πάνω από εκατό

13. 12
αποφοίτους, προτάθηκε μάλιστα, για βραβεία ξεχωριστής διδασκαλίας και
έρευνας, και ήταν ιδρυτικό μέλος της σχολής που τώρα είναι γνωστή ως
Σπουδές Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας και Ηγεσίας στο Πανεπιστήμιο της
Βικτώριας. Επιπλέον, ως επίτιμος καθηγητής, ήταν διακεκριμένο μέλος στη
Σχολή Φροντίδας Παιδιού και Νεολαίας στο UVIC.
Η συνεισφορά του Vance Peavy είναι πάρα πολλή μεγάλη για να απαριθμηθεί
σε αυτήν την εισαγωγική περιγραφή, αλλά μια σύντομη ματιά στην
παρακαταθήκη του αποκαλύπτει πληθώρα αναθεωρημένων άρθρων και
βιβλίων αφιερωμένα στην τέχνη και την επιστήμη της Συμβουλευτικής.
Αργότερα στη ζωή του έστρεψε την ενέργειά του στα βιβλία και με τα
χειρόγραφα του άφησε έναν πλούτο γνώσης σε εκείνους που ενδιαφέρονται
για τις κονστουκτιβιστικές (constractive oriented) προσεγγίσεις.
Ο Peavy, εισήγαγε την ιδέα του «Ατομικού Διαστήματος Ζωής» (Life Space)
ενός προσώπου, αντί να σκέφτεται τα εγγενή του γνωρίσματα και τους
παράγοντες. Με την ενασχόληση του αυτή όμως, διακινδύνευσε να κατακριθεί
ότι απορρίπτει την καλά καθιερωμένη θεωρία της ταυτότητας του εαυτού. Αντ’
αυτού υποστήριξε ότι όλα τα άτομα θα ήταν καλύτερα, εάν δεν σκέπτονταν
τον άνθρωπο ως ένα συνονθύλευμα από γνωρίσματα (traits) και παράγοντες,
αλλά να σκέπτονται ότι κάθε πρόσωπο καταλαμβάνει ένα μοναδικό «Ατομικό
Διάστημα Ζωής».
Ο λόγος για αυτό -όπως εξηγεί ο Peavy- είναι ότι στο «Ατομικό Διάστημα
Ζωής» ενός προσώπου, είναι δυνατό να ερευνηθούν οι σκέψεις, τα
συναισθήματα, και οι ενέργειες του, διαμέσου γλωσσικών αναφορών, ώστε
να μην παρασυρθεί ο σύμβουλος να σκεφτεί μόνο συγκεκριμένες και
παρατηρήσιμες συμπεριφορές. Επιπλέον, με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να
εξερευνηθεί η τοπική και πολιτισμική αντίληψη, προκειμένου να γίνει πλήρως
κατανοητό, πώς αυτή η αντίληψη μπορεί να διαμορφώνει τη στάση των
ανθρώπων απέναντι στη ζωή. Με αυτή τη γλωσσική προσέγγιση του
«Ατομικού Διαστήματος Ζωής» της ανθρώπινης εμπειρίας, επιτρέπεται μία
ολιστική διαχείριση των πολλών και διαφορετικών εννοιών της ύπαρξης του
ατόμου.
Δυστυχώς, ο Δρ Peavy πέθανε πάρα πολύ νωρίς, αλλά κάτι που τόνιζε συχνά
στη διδασκαλία του είναι ότι: «Η ζωή δεν πρέπει ποτέ να κρίνεται από τη
διάρκεια της, αλλά από την ποιότητα του βίου της».

14. 13
2.3.1. Σημαντικές στιγμές στη ζωή του V.Peavy
Ο V.Peavy γεννήθηκε το 1929, στο Κολοράντο των ΗΠΑ. Εργάστηκε στο
οικογενειακό άλλα και σε άλλα αγροκτήματα για 18 έτη φροντίζοντας
πρόβατα, καθώς επίσης στις κατασκευές και σε μύλους χάλυβα. Σπούδασε
και εργάστηκε για πρώτη φορά ως σύμβουλος το 1954. Εργάστηκε ως
σχολικός σύμβουλος για 10 έτη, και το 1965 ολοκλήρωσε τη διατριβή του στη
Συμβουλευτική Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον. Το 1967,
μετακόμισε στον Καναδά όπου πήρε την Καναδική υπηκοότητα και βρήκε
εργασία στο Πανεπιστήμιο Βικτώριας (Βανκούβερ). Εκεί, ανέπτυξε την
κατάρτιση των συμβούλων σταδιοδρομίας και καθιέρωσε το εθνικό περιοδικό
συμβουλευτικής. Υπήρξε διευθυντής ενός ερευνητικού προγράμματος από το
1988-1992. Σε αυτό εξετάστηκαν όλες οι τότε γνωστές μέθοδοι
συμβουλευτικής και τότε άρχισε να δημιουργεί μια νέα μορφή συμβουλευτικής.
Τελικά, αναγκάστηκε να συνταξιοδοτηθεί το 1993. Ωστόσο, συνέχισε να
ερευνά, να συμβουλεύει, να εκπαιδεύει και να γράφει. Στη ζωή του υπήρξε
σύμβουλος, δάσκαλος, θεραπευτής και ερευνητής. Επιπλέον, στο τέλος της
ζωής του έκανε μία σειρά σεμιναρίων στον Καναδά, την Πορτογαλία, τη
Σουηδία, τη Φινλανδία και τη Δανία. Πέθανε τον Ιούλιο του 2002.

15. 14
3. Κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική
3.1 Έννοια κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής
Η έννοια της κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής προέκυψε ως τμήμα ενός
εθνικού ερευνητικού προγράμματος στον Καναδά, που αφορούσε τη
«δημιουργία και κινητοποίηση συμβουλευτικών πόρων για τη Νεολαία» την
περίοδο 1988-1992. Ο όρος «κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική» αποτελεί
καναδικό εμπορικό σήμα, καταχωρημένο από τον Dr. R.Vance Peayy.
Η λέξη «κοινωνική» (socio) προέρχεται από την λατινική λέξη «socialis» που
σημαίνει σύντροφος ή/και την ελληνική λέξη «κοινωνικός» που σημαίνει
«μαζί». Όπως αναφέρει ο V.Peavy χρησιμοποίησε αυτό τον όρο θέλοντας να
δηλώσει ότι αυτή η μορφή συμβουλευτικής είναι τόσο κοινωνική όσο και
ατομική. Το «κοινωνικό» εξάλλου σηματοδοτεί την πρωταρχική ύπαρξη του
ατόμου ως κοινωνικού όντος. Το «δυναμική» προέρχεται από την ελληνική
λέξη «δυναμικός» που σημαίνει ισχυρός, σε κίνηση, σε εναλλαγή και
αναφέρεται στην ομοιόμορφη ισορροπία των μερών ως συνόλου, που
μεμονωμένα όμως, είναι ασταθή. Όπως παρατηρεί ο Peavy (1998) «Μία
γεμάτη ζωή είναι ένα έργο τέχνης, όπως ένα ποίημα ή ένας χορός, και όχι
όπως ένα μηχάνημα ή μια συλλογή από διασκορπισμένα κομμάτια». Το
«δυναμική», υποδηλώνει επίσης την συνεχή αλλαγή, κυρίως την πολιτισμική
και του εννοιολογικού πλαισίου της, που κάθε φορά αυτή υποδηλώνει.
Η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική είναι δομημένη, ώστε να αντιμετωπίζει
το άτομο ως μία ολιστική κοινωνική ύπαρξη, που ζει ταυτόχρονα στο δικό του
ολιστικό γίγνεσθαι, αλλά και σε ένα δίκτυο πολιτισμικών σχέσεων.
Μεγαλύτερη βαρύτητα δίνεται στο «κοινωνικό» κομμάτι, από ότι στο
«ψυχολογικό». Η υπόθεση στην οποία βασίζεται είναι ότι η ανθρώπινη
ύπαρξη αποτελεί, στο μεγαλύτερο τμήμα της, μία κοινωνική κατασκευή.
Επιπλέον, τόσο τα άτομα όσο και τα κοινωνικά πλαίσια στα οποία
ενυπάρχουν, βρίσκονται σε συνεχή αλλαγή.
Γενικά, η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική είναι μία δομική (constructive)
στρατηγική, η οποία αναγνωρίζει τα άτομα ως τους κατασκευαστές της ζωής
τους, των σχέσεων τους και των αναφορών τους. Οργανώνεται γύρω από την
αρχή της «κατασκευής του εαυτού». Ο εαυτός, οι σχέσεις και η κοινωνία
αντιμετωπίζεται ως κατασκευαζόμενες (constracted) ή συν-κατασκευαζόμενες
(co-constructed) έννοιες. Η κατασκευή πραγματοποιείται μέσω της
επικοινωνίας, του οραματισμού (visualizing) και της απεικόνισης του τι είναι
δυνατόν στο μέλλον, της ενεργής δέσμευσης με άλλα άτομα, καθώς και του
υλικού κόσμου. Πρότυπο για την κατασκευή του εαυτού και της επίτευξης
στόχων στη ζωή είναι το τρίπτυχο: Φαντασία - Επιθυμία – Δράση.

16. 15
Οι αρχές του δομισμού στις οποίες στηρίζεται η Κοινωνικοδυναμική
Συμβουλευτική είναι οι ακόλουθες:
1) Η προσωπική και κοινωνική πραγματικότητα του ατόμου, ενυπάρχει με
πολλαπλές εναλλακτικές μορφές, όπου η φόρμα και το πλαίσιο της εξαρτάται
από το άτομο που τις κατέχει.
2) Επιστημονικά ο δομισμός δεν είναι ούτε 'αντικειμενικός' ούτε
'υποκειμενικός', αλλά συμμετοχικός. Η γνώση τόσο στη συμβουλευτική όσο
και στους άλλους τομείς της ζωής, είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης
με τους άλλους.
3) Κάθε άτομο αντιλαμβάνεται τον κόσμο μέσω των φίλτρων των νοητικών
του κατασκευών. Η συμβουλευτική είναι η διαδικασία που έχει σαν στόχο να
βοηθήσει το άτομο να αρθρώσει αυτές τις δομές και να αναγνωρίσει τον
τρόπο που μπορεί να τις ενδυναμώσει ή να τις αποδυναμώσει, ανάλογα με
τους στόχους και το μέλλον που θέλει να κατασκευάσει κάθε φορά. Οι
διανοητικές αυτές κατασκευές - γνωστικές και συναισθηματικές - καθορίζονται
δια μέσω της ακρόασης, της κριτικής εξέτασης και της διαπραγμάτευσης.
Σύμφωνα με τον V.Peavy η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική αποτελείται
από τρία αλληλεπιδρώντα συστατικά τα οποία είναι:
1) Μια δομική προσέγγιση της κοινωνίας και του εαυτού.
2) Μια φιλοσοφία βοήθειας,
3) Συμβουλευτικές πρακτικές βασισμένες στα προαναφερθέντα.
Η κοινωνικοδυναμική Συμβουλευτική δεν λειτουργεί όπως ένα «Βιβλίο
Συνταγών» που δίνει «συνταγές» στον Σύμβουλο. Αντ’αυτού η δομική οπτική
προωθεί Σύμβουλο και Πελάτη να χρησιμοποιήσουν μαζί την
δημιουργικότητα, την ευφυΐα, τον σεβασμό και την καινοτομία ως μεθόδους
εργασίας ώστε να βοηθηθεί ο πελάτης στα θέματα που τον απασχολούν.
Η παροχή συμβουλευτικών προτύπων, προϋποθέτει την εξ αρχής την
υπόθεση ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίδιοι και αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες με
τον ίδιο τρόπο, καθώς επίσης ότι ο Σύμβουλος είναι ανώτερος και κατέχει
ειδικές γνώσεις σε σχέση με τον Πελάτη.
Ωστόσο, σύμφωνα με την οπτική της Κοινωνικοδυναμικής Συμβουλευτικής, ο
Σύμβουλος είναι όντως ειδικός στη χαρτογράφηση και την αποσαφήνιση του
«ατομικού διαστήματος ζωής» καθώς και σε κάποια θέματα διαχείρισης της
επικοινωνίας. Εντούτοις, ο Πελάτης είναι ο ειδικός της δικής του εμπειρίας
ζωής και γνωρίζει περισσότερα και από τον Σύμβουλο στα θέματα
κουλτούρας του. Κατ’ επέκταση, οι υποθέσεις ανωτερότητας και ειδίκευσης
επιμερίζονται σε σύμβουλο και σε πελάτη.

17. 16
Πρακτικά θα μπορούσε να πει κανείς ότι η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική
είναι μια γενική μέθοδος προγραμματισμού ζωής, η οποία βοηθάει τα άτομα
να αποσαφηνίσουν και να αρθρώσουν τους λόγους για τους οποίους δρουν
και να αναδιοργανώσουν τις δραστηριότητες της ζωής τους, ώστε να
επιτυγχάνουν καλύτερα τους στόχους τους οποίους οι ίδιοι αποφασίζουν.
Είναι μια συμμετοχική δραστηριότητα, όπου σύμβουλος-αρωγός (helper) και ο
αιτών-βοήθεια (help seeker) απασχολούνται στο βασικό ερώτημα του
αιτούντα: «Πώς πρέπει να διαμορφώσω τη ζωή μου; » σε σχέση με κάποια
προβληματική πτυχή του «ατομικού διαστήματος ζωής» του (life space).
Η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτικής δεν έχει δηλαδή σαν στόχο να
ασχοληθεί πρώτιστα με τη ρύθμιση της συμπεριφοράς των ανθρώπων, αλλά
είναι μια διαδικασία σηματοδότησης (meaning-making). Έχει σχεδιαστεί με
σκοπό να βοηθήσει τους ανθρώπους να σχεδιάσουν και να αναδιοργανώσουν
τις δραστηριότητες της ζωής τους, έτσι ώστε να υπάρχουν περισσότερες
πιθανότητές να επιτύχουν τους στόχους που έχουν σημασία για αυτούς. Είναι
μια διαδικασία έμπνευσης των ανθρώπων στο να ξεπεράσουν την
παθητικότητα τους, τη μετριότητα τους και την αίσθηση «κακομοιριάς» τους.
Ουσιαστικά, προσπαθεί να κινητοποιήσει τόσο τη νοημοσύνη όσο και τη
δημιουργικότητα του άτομου, ώστε αυτό να παράγει αποδεκτές απαντήσεις
στην ερώτηση του: «Πώς πρέπει να ζήσω τη ζωή μου;»
Μία κοινωνικοδυναμική συνεδρία δομείται ώστε να παράγει βοήθεια από ένα
άτομο σε κάποιο άλλο. Η «παραγωγή βοήθειας» υποδηλώνει την ύπαρξη
σεβασμού στις διαφορετικές πλευρές του εαυτού- κάθε μια από τις οποίες
θεωρείται «ολιστική»- όταν παρουσιάζεται στην συμβουλευτική περίπτωση. Οι
πλευρές του εαυτού σύμφωνα με την κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική είναι:
ο 1) εργαζόμενος εαυτός, ο 2) σχεσιακός, ο 3) πνευματικός, ο 4) μαθησιακός,
και ο 5) δημιουργικός οι οποίοι θεωρούνται όλοι σημαντικά και αναπόσπαστα
κομμάτια της προσωπικής ταυτότητας του ατόμου και δεν πρέπει να
παραλείπονται ή να υποτιμούνται στη συμβουλευτική διαδικασία.
Η συμβουλευτική ωστόσο, εστιάζει περισσότερο στο τμήμα της ζωής του
αιτούντα- βοήθεια, ανάλογα με το τι τον απασχολεί κάθε φορά ή τις εμπειρίες
της ζωής του. Παρόλα ταύτα, ο σύμβουλος θα πρέπει να παραμένει ανοικτός
στη «καθολικότητας της ύπαρξης» του άλλου και να μην προσπαθήσει να τον
τεμαχίσει σε πεδία και όρια, ούτε να τον κατατάξει σε διαγνωστικές κατηγορίες
για λόγους αποδοτικότητας, χρημάτων, ή συμβουλευτικής αδιαφορίας.
Ωστόσο, ο σύμβουλος θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός στο να μην
αναλαμβάνει πτυχές της ζωής του προσώπου που βρίσκονται εκτός της
επαγγελματικής τους γνώσης και εμπειρίας.

18. 17
3.1.1 Υποθέσεις κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής
Η Κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική στηρίζεται στις εξής υποθέσεις:
1. Η έννοια του εαυτού και της προσωπικής ταυτότητας, δεν είναι παρά η
εξελίξιμη διάταξη ιστοριών, σηματοδότησης (meaning) και πρακτικών.
2. Ο εαυτός είναι μία δυναμική έννοια που διαφοροποιείται και αναδομείται
συνεχώς, σε σχέση με τα πλαίσια στα οποία ενσωματώνεται.
3. Τα άτομα όπως και τα πλαίσια στα οποία ενυπάρχουν, υπόκεινται από τη
μία σε αργή, εξελικτική αλλαγή και από την άλλη σε μία ταυτόχρονη ορμητική
και απρόβλεπτη αλλαγή.
4. Η επικοινωνία - υπό τη μορφή συζήτησης/ακρόασης, οραματισμού
(visualizing), χρήσης γραφής/ ανάγνωσης - αποτελούν τα κύρια «πολιτισμικά
εργαλεία» κατασκευής του εαυτού, της σηματοδότησης (meaning), και του
τρόπου που λειτουργεί η κοινωνική ζωή.
3.1.2 Αρχές της κοινωνικοδυναμική συμβουλευτικής
Η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική στηρίζεται στις εξής αρχές:
¸ Αρχή της Προσωπικής Ελευθερίας: Η παροχή βοήθειας σε άτομα
ώστε να αναπτύξουν ικανότητες που τους επιτρέπουν να προχωρήσουν
στους στόχους της δικής τους επιλογής.
¸ Αρχή της Ενέργειας και της Ενδυνάμωσης: Η παροχή βοήθειας σε
άτομα, ώστε αυτά να θέσουν υποψηφιότητα για μια επιτυχημένη κοινωνική
ζωή.
¸ Αρχή της Νοηματικής Κατασκευής: Η υποστήριξη ατόμων στην
αναζήτησή και κατασκευή του δικούς τους νοήματος (meaning) ζωής.
3.1.3 Βασικές αξίες της Κοινωνικοδυναμικής Συμβουλευτικής
Οι βασικές αξίες που ισχύουν στην κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική είναι οι
ακόλουθες:
Σεβασμός: Πρωταρχική αρχική αξία της κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής
είναι ο σεβασμός. Ο σεβασμός των άλλων, των πολιτιστικών διαφορών τους,
των σχέσεων και του εαυτού. Σημαίνει τον σεβασμό στις προσπάθειες των
ατόμων να αναζητούν απαντήσεις στην ερώτηση: «Πώς να ζήσω τη ζωή
μου»; Γενικά, σημαίνει το σεβασμό για την αλληλεπίδραση όλων των έμβιων

19. 18
όντων με τα περιβάλλοντά τους, καθώς και για τις ενέργειες που αφορούν για
την προσωπική και κοινωνική ευθύνη.
Δημιουργικότητα: Στην συμβουλευτική γενικά, η δημιουργικότητα θεωρείται
αναποτελεσματική και σπατάλη χρόνου. Αντίθετα, στην οπτική της
κοινωνικοδυναμικής συμβουλευτικής, η δημιουργικότητα θεωρείται πολύ
σημαντική. Κατ’ αρχάς, ο εαυτός θεωρείται η έκφραση της δημιουργικότητας.
Είναι το μοντέλο της αυτό-δημιουργίας (self-creation). Ύστερα, με τη χρήση
της δημιουργικότητας, πολλά εμπόδια υπερνικούνται και πολλά όρια
καταργούνται. Κατά τη διάρκεια της συμβουλευτικής διαδικασίας ο σύμβουλος
(helper) και ο αιτών-βοήθεια (help seeker), συχνά δημιουργούν λύσεις,
δημιουργούν μελλούμενα, επιλογές, δρόμους, μέσω της κοινής και
αυθόρμητης συνεργασίας τους.
Ενδιαφέρον: Η πρωταρχική αξία του ενδιαφέροντος είναι ότι απασχολεί
όντως τον Σύμβουλο ότι το άλλο πρόσωπο έχει κάποιο δίλημμα ή κάποιο
πρόβλημα και επιθυμεί να βρει κάποιο σταθερό έδαφος να σταθεί. Το
ενδιαφέρον εμπεριέχει την ηθική προτροπή ότι το να βοηθάς ένα άτομο που
έχει ανάγκη, είναι «καλό». Αντίθετα, η αδιαφορία και περιφρόνηση του άλλου
που ζητά βοήθεια, είναι ανευθυνότητα και αποτυχία δημιουργίας της πιο
ανθρώπινης συνθήκης, αυτή της διαπροσωπικής εμπιστοσύνης.
Ευθύνη: Υπάρχουν δύο είδη ευθύνης: η προσωπική και η κοινωνική. Η
προσωπική ευθύνη αναφέρεται στην επιθυμία και τη δυνατότητα του ατόμου
να αναλάβει την ευθύνη για τις σκέψεις του, τα συναισθήματα και τις ενέργειές
του και να αποφύγει την κατηγορία, τη δικαιολογία, και την άρνηση. Η
κοινωνική ευθύνη από την άλλη, αναφέρεται στην ευθύνη του ενός προς τους
άλλους, ιδιαίτερα των ατόμων που χρειάζονται βοήθεια. Συνδέεται άμεσα με
το ενδιαφέρον, την εμπιστοσύνη και την ανθρώπινη διάδραση και
επικοινωνία.
Ελπίδα. Η ελπίδα θεωρείται το παράθυρο στο μέλλον. Η απουσία ελπίδας
είναι πολύ πιο ανησυχητική από την έλλειψη κάποιας ικανότητας ή γνώσης. Η
πλήρης απώλεια της ελπίδας δείχνει απουσία λόγου ύπαρξης.

20. 19
3.2 Κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική και καθιέρωση νέας
ορολογίας
Η καθιέρωση νέας ορολογίας στην κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική γίνεται
με σκοπό τη μείωση της ψυχοπαθολογίας στην καθημερινή ζωή. Αυτό οδηγεί
την απομάκρυνση του συμβουλευτικού λόγου από καταστάσεις ανεπάρκειας,
ψυχοπαθολογίας και αδυναμίας και να τον κατευθύνει σε μονοπάτια
δυνατότητας και ικανότητας. Επιπλέον, βοηθάει στη θεώρηση του άτομου ως
«ολιστικής προσωπικότητας» και όχι απλώς ως συνόλου μεταβλητών και
προσαρμόσιμων συμπεριφορών. Έπειτα, στη διεύρυνση της οπτικής της
συμβουλευτικής και κατ’ επέκταση των συμβούλων, με μοντέλα με ευρύτερη
ποικιλία επεξήγησης από αυτά που είχαν διδαχθεί κατά τη διάρκεια της
κατάρτισή τους. Παράδειγμα στο προαναφερθέν θα μπορούσε να είναι η
συμπερίληψη του λογοτεχνικού μοντέλου ως τρόπου κατανόησης, με τη
χρήση ιστοριών, αφηγήσεων, αυτοβιογραφίας, κοινωνικού λόγου και
γλωσσικών εργαλείων. Οι έννοιες δανείζονται από την κοινωνιολογική σκέψη,
τις πολιτιστικές επιστήμες και τη φιλοσοφία, με σκοπό ο συμβουλευτικός
λόγος να προσεγγίσει τη ζωή, να απομακρυνθεί από τον καθαρά ψυχολογικό
κομμάτι του και να κατευθυνθεί προς την ηθική, πολιτιστική, και κοινωνική
ερμηνεία της ανθρώπινης σκέψης και να ενέργειας.
Έπειτα, ένα μεγάλο τμήμα της σημερινής συμβουλευτικής, ασκείται υπό τα
δεσμά της ψυχολογίας, της ψυχομετρίας, και της εμπορευματοποίησης.
Ωστόσο, η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική προάγει την απελευθέρωση
από αυτά τα δεσμά, ως ένας «ανοιχτός χώρος» ανάμεσα στους ανθρώπους,
μέσα στον οποίο μπορούν να ανθίσουν ποικίλες ιδέες και πρακτικές στο
κυνήγι της ερώτησης: «Πώς πρέπει να ζήσω τη ζωή μου;»
Ένα δομικό λεξιλόγιο ενθαρρύνει την συμβουλευτική να είναι σε μία
κατάσταση συνεχούς εξέλιξης και αλλαγής, ακολουθώντας τις αλλαγές του
πολιτισμού και της ανθρώπινης ανάγκης για αλλαγή. Η κοινωνικοδυναμική
συμβουλευτική είναι μια «μεταιχμιακή πρακτική». Ο όρος «μετεχμιακό»
σημαίνει το μη καθορισμένο, μια πρακτική δηλαδή σε αέναη αλλαγή.
Ουσιαστικά, η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική σχεδιάστηκε στο να παρέχει
στους συμβούλους ιδέες και πρακτικές πάνω σε καταστάσεις αμφιβολίας,
αναποφασιστικότητας, ασάφειας, αβεβαιότητας και καταστάσεων σε
μετάβαση. Για το λόγο αυτό, θεωρείται κατάλληλη συμβουλευτική για
μετανάστες, πρόσφυγες, ανέργους, εγκληματίες, εφήβους και γενικότερα
ατόμων που αντιμετωπίζουν καταστάσεις αβεβαιότητας και αμφιβολίας.
Η ανάγκη για μία νέα οπτική προκύπτει και από το ότι στη σύγχρονη
κοινωνική ζωή, για μια μειονότητα ανθρώπων, η ζωή είναι υπέροχη. Για ένα
πολύ μεγαλύτερο ποσοστό, η ζωή είναι ταυτόχρονα όμορφη και δύσκολη.
Ωστόσο, για μία μεγάλη ομάδα ανθρώπων, η ζωή είναι πιο καταπιεστική και

21. 20
περισσότερο περιθωριοποιημένη από προηγούμενες εποχές. Για αυτό η
συμβουλευτική χρειάζεται ένα νέο λεξιλόγιο που θα προμηθεύει του
σύμβουλους με την οπτική και την ικανότητα να βοηθούντα άτομα που
προσπαθούν να αποφασίσουν πώς να ζήσουν τη ζωή τους καλύτερα σε ένα
σύνθετο, συνεχώς μεταβαλλόμενο και πολυπολιτισμικό κόσμο.
Στην κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική χρησιμοποιείται νέα ορολογία για τον
«εαυτό». Ο «εαυτός» ερμηνεύεται μεταφορικά και δεν υπάρχει ως αντικείμενο,
αλλά αναφέρεται σε υπαρξιακές δραστηριότητες, σχέδια δράσης και εμπειρίες
σηματοδότησης (meaning). Σε προηγούμενη ορολογία, ο «εαυτός»
θεωρούταν κάτι σταθερό, μία οντότητα με μετρήσιμες μεταβλητές και
χαρακτηριστικά. Αυτό που ο Peavy αναφέρει ως «Ψυχομετρικο»
(psychometric self) εαυτό.
Τα χαρακτηριστικά του «εαυτού» σύμφωνα με την κοινωνικοδυναμικη
συμβουλευτική είναι:
¸ Ο εαυτός είναι συνεχώς εξελισσόμενος και όχι καθορισμένος και
σταθερός
¸ Αποτελεί μία δομή αυτό-οργανώσης γύρω από στοιχεία που έχουν
νόημα για αυτόν
¸ Κατασκευάζεται κοινωνικά
¸ Κατασκευάζεται από «ιστορίες» (αφηγούμενος εαυτός)
Η Κοινωνικοδυναμική Συμβουλευτική εστιάζει στην έννοια του «εαυτού» από
τα εξής σημεία αναφοράς:
¸ Φωνής : Στην ικανότητα αφήγησης των εμπειριών ζωής του ατόμου με
αυθεντία.
¸ Θέσης: Στη θέση του ατόμου στην κοινωνική ζωή, το κοινωνικό του
κύρος.
¸ Ταυτότητας: Στην άρθρωση του ατόμου για το ποιος είναι.
¸ Δραστηριότητας: Στην δημιουργία του εαυτού μέσω δραστηριοτήτων
που έχουν σημασία και νόημα για αυτό.
¸ Συμβολικής και μεταφορικής λεξιπλασίας: Στην δημιουργία
πολλαπλών «φωνών» (voice) και «εαυτών». (προηγούμενος εαυτός,
παρόντας εαυτός, μέλλοντας)

22. 21
3.3 Το δομικό πλαίσιο κατανόησης της κοινωνικοδυναμικής
συμβουλευτικής (constructive frame for understanding)
Στην κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική ο V. Peavy χρησιμοποιεί τον όρο
«πλαίσιο κατανόησης», ως τη ματιά του ατόμου για τον κόσμο και την
αντίληψη του για αυτόν, χρησιμοποιώντας τα διανοητικά του μέσα στην
ερμηνεία του τι βλέπει, ακούει ή αισθάνεται. Με άλλα λόγια, η γνώση και η
κατανόηση του κόσμου του ατόμου, επιτυγχάνεται υπό τη συγκεκριμένη
οπτική του.
Το δομικό πλαίσιο κατανόησης είναι ένα ισχυρό εργαλείο στη διάθεση του
συμβούλου, το οποίο στηρίζεται σε τέσσερις υποθέσεις που θα πρέπει να έχει
υπόψη του. Συγκεκριμένα, η πρώτη υπόθεση στη οποία στηρίζεται είναι η
μοναδικότητα του κάθε ατόμου. Για την κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική δεν
υπάρχει αυτό που ονομάζεται «μέσος άνθρωπος», γιατί το «μέσος» είναι
στατιστική ορολογία και δυσκολεύει την αποσαφήνιση του να είσαι ο
«συγκεκριμένος» άνθρωπος. Κατά, την οπτική της, οι κατηγοριοποιήσεις
οδηγούν σε αποτυχία του καθορισμού της έννοιας του «ποιος είμαι» και έτσι
αλλοιώνουν την μοναδικότητα. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να αποφεύγονται.
Ακόλουθη υπόθεση είναι η ύπαρξη πολλαπλών πραγματικοτήτων, αντί μίας
αντικειμενικής. Αυτή η υπόθεση είναι πολύ σημαντική γιατί έτσι μπορούν να
αποδοθούν πολλαπλές διαστάσεις στην ανθρώπινη ύπαρξη και να επιλεχθεί
η πιο κατάλληλη και πιο επιθυμητή για το συγκεκριμένο άτομο.
Επόμενη υπόθεση, είναι ότι κάθε άτομο πλαισιώνεται από την πολιτισμική του
κληρονομιά, με αποτέλεσμα να «βλέπει», να «ακούει» και να «κατασκευάζει»
τον κόσμο του, σύμφωνα με τα «μάτια», τα «αυτιά» και το «μυαλό» που του
έχει εκπαιδεύσει η αλληλεπίδραση του με αυτή τη συγκεκριμένη κουλτούρα.
Τέλος, η πιο σημαντική υπόθεση του δομικού πλαισίου κατανόησης είναι αυτό
της προσωπικής και κοινωνικής κατασκευής. Τα άτομα είναι αυτά που
κατασκευάζουν τον εαυτό τους, τις ζωές του, τη σηματοδότηση τους, την
οικογένεια τους, το κοινωνικό τους δίκτυο, τις σχέσεις τους, αλλά και τα
προβλήματα και τις λύσεις τους.
Μία από τις προσπάθειες του κοινωνικοδυναμικού συμβούλου είναι να
καταστήσει σαφές στον πελάτη του ότι αυτός δεν είναι το πρόβλημα, αλλά το
πρόβλημα είναι το πρόβλημα. Το πρόβλημα τον επηρεάζει και αυτός
επηρεάζει το πρόβλημα, αλλά σπάνια είναι ενδογενή τμήμα του ή της
προσωπικότητα του. Αυτός είναι και ο λόγος που αποτυγχάνουν στην
επίλυση των προβλημάτων τους, γιατί αντί να βλέπουν το πρόβλημα από
μόνο του, το ενσωματώνουν ως κομμάτι του εαυτού τους. Σκοπός για αυτό
της συμβουλευτικής θα πρέπει να είναι η μετατόπιση της εστίασης του

23. 22
προβλήματος από το «μέσα στο άτομο», στο «στο χώρο ανάμεσα στους
ανθρώπους».
3.4 Η φιλοσοφικής προσέγγιση βοήθειας της κοινωνικοδυναμικής
συμβουλευτικής
Κάθε φορά που ένα άτομο αντιμετωπίζει μια δυσκολία, μία αβεβαιότητα, ή μία
ανησυχία στη ζωή του, θέτει την ερώτηση: «Πώς πρέπει να ζήσω τη ζωή
μου;» και «Τι πρέπει να κάνω μετά;» Αυτές είναι φιλοσοφικές/ηθικές
ερωτήσεις που απαιτούν φιλοσοφικές/ηθικές απαντήσεις και θέτουν τα
θεμέλια για τις μετέπειτα αποφάσεις και ενέργειες του. Στην φιλοσοφική
ερώτηση του ατόμου για το «πώς πρέπει να ζήσω τη ζωή μου;» η
κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική σκοπεύει να την απαντήσει συνδυάζοντας
μία φιλοσοφία βοήθειας και έννοιες δανεισμένες από διάφορα επιστημονικά
πεδία, όπως αυτά της φιλοσοφίας, των θεωριών μάθησης, της
κοινωνιολογίας, των πολιτιστικών επιστημών, της ψυχολογίας, της
γλωσσολογίας, της φεμινιστικής θεωρίας, των οικονομικών. Ωστόσο, κανένα
επιστημονικό πεδίο δεν επικρατεί στην προσέγγιση της, αλλά υπάρχει μία
αμοιβαία οριοθέτηση μεταξύ τους, με την οποία τα διάφορα επιστημονικά
πεδία δεν χάνουν τις διακριτές τους ιδιότητες, αλλά συνδυάζονται επιλεκτικά,
στην προσπάθεια της να δοθεί ικανοποιητική απάντηση στην ερώτηση: «Πώς
να διαμορφώσω τη ζωή μου;» που αποτελεί την πιο υπαρξιακή και ηθική
ανησυχία που ο αιτών-βοήθεια φέρνει στον σύμβουλο.
3.4.1 Χρησιμοποίηση του όρου «αιτούντα-βοήθεια» (help seeker) αντί του όρου
«πελάτη»
Ο όρος «πελάτης» (client), αν και χρησιμοποιείται σχεδόν παγκοσμίως στη
συμβουλευτική και τη ψυχοθεραπεία, υποδηλώνει κάποιες ανεπιθύμητες
έννοιες. Προέρχεται από το λατινικό clinare, το οποίο σημαίνει «υποκύπτω»,
«κλίνω», και στηρίζομαι. Ιστορικά, ο όρος «πελάτης» είχε διάφορες σημασίες,
πολλές από τις οποίες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ανεπιθύμητες ή
υποτιμητικές. Κάποιες τέτοιες έννοιες είναι: 1) κοινότοπος, 2) υποτελής, 3)
κάποιος που βρίσκεται υπό την προστασία κάποιου άλλου και πρέπει συχνά
να εκτελεί κάποιες υπηρεσίες προκειμένου να διατηρεί αυτή την προστασία, 4)
αυτός που έχει κάποιον για να στηρίζεται, 5) ο εξαρτώμενος, 6) κάποιος που
είναι χρεωμένος ή υποχρεωμένος σε έναν προστάτη/ευεργέτη, 7) ο πελάτης,
8) κάποιος που αναζητά συμβουλές από άλλους, 9)κάποιος που αναζητά
επαγγελματικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένου και των κοινωνικών

24. 23
υπηρεσιών. Σχεδόν όλες αυτές οι σημασίες υποδηλώνουν την αδυναμία ή τη
χαμηλή θέση κάποιου.
Επιπλέον, η έννοια «πελάτης» συνδέεται με την οικονομική πρακτική που
θέλει να μετατρέπει τα πάντα σε προϊόντα και να τα αξιολογεί με οικονομικούς
όρους. Αντίθετα, ο όρος «αιτών Βοήθεια», δεν υποδηλώνει τόσους πολλούς
ανεπιθύμητους συνειρμούς, αλλά περιγράφει ακριβώς το τι κάνει το
πρόσωπο, δηλαδή αναζητά βοήθεια.
3.5 Κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική ως μορφή προσωπικής
συμβουλευτικής
Η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως
μορφή προσωπικής συμβουλευτικής με δύο έννοιες. Αρχικά, δεδομένου ότι
όλες οι μορφές συμβουλευτικής είναι προσωπικές, ανεξάρτητα εάν
επικεντρώνονται στην σταδιοδρομία, στην εργασία, στην ανάπτυξη
ικανοτήτων, στην επίλυση συγκρούσεων, στην αυτοδιαχείριση, κ.λπ. η
κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική είναι μια πρακτική που αναγνωρίζει τη
μοναδικότητα, την πληρότητα, και την ακεραιότητα του ατόμου.
Έπειτα, ο αρωγός (helper) προσεγγίζει τον αιτούντα-βοήθεια (help-seeker) με
εξατομικευμένο τρόπο. Αυτό υποδηλώνει εξανθρωπισμένη (human face)
προσέγγιση του ατόμου, και όχι αποστασιοποιημένη ή απόμακρη. Η
συμβουλευτική σχέση συν-κατασκευάζεται από κοινού με δύο άτομα, και όχι
μόνο από έναν ειδικό. Ο βασικός άξονας του αρωγού είναι αυτός του
σεβασμού προς το άλλο πρόσωπο. Ο αιτών-βοήθεια από την άλλη, ενεργεί με
τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργηθεί μια ατμόσφαιρα ενδιαφέροντος και όχι
διάγνωσης από τον άλλον. Σύμφωνα με την οπτική της κοινωνικοδυναμικής
συμβουλευτικής, ο αρωγός είναι «αντικειμενικός» ως προς τον δικό του εαυτό,
και «υποκειμενικός» ως προς το πρόσωπο του άλλου.
3.6 Κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία
Η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική δεν αποτελεί μία μορφή ψυχοθεραπείας
αν και οι σύμβουλοι της συνεργάζονται με ιατρούς και ψυχοθεραπευτές, αλλά
είναι τελείως διαφορετική από τις δύο πρακτικές. Οι άνθρωποι που
καταφεύγουν στην συμβουλευτική, δεν επιδιώκουν θεραπεία για κάτι. Αντ'
αυτού, έχουν συγκεκριμένα, πρακτικά κυρίως προβλήματα, προσωπικές
δυσκολίες που επιθυμούν να επιλύσουν μέσω της μάθησης, της

25. 24
αναμόρφωσης του σχεδίου ζωής τους, με δραστηριότητες, με νέες ιδέες ή με
την υιοθέτηση ενεργειών πιο χρήσιμων για αυτούς.
Συχνά, τα άτομα που καταφεύγουν στην συμβουλευτική θωρούν τη ζωή
τους πιο ευτυχισμένη και πιο επιτυχημένη χάρη της συμβουλευτικής και
περιγράφουν την εμπειρία τους ως «θεραπευτική». Στόχος όμως της
συμβουλευτικής είναι να προωθήσει την εκμάθηση και όχι τη θεραπεία. Η
κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική δεν είναι μια αδύναμη πλευρά της
ψυχοθεραπείας. Σκοπός της δεν είναι να «θεραπεύσει» διαταραχές της
προσωπικότητας ή παθολογίες, αλλά αποτελεί μία ξεχωριστή
κοινωνικοπολιτιστική πρακτική που οργανώνεται γύρω από τις κεντρικές
έννοιες του «σχεδίου ζωής» και της «προσωπικής ταυτότητας» του ατόμου.
3.7 Κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική και συμβουλευτική
σταδιοδρομίας
Η Κοινωνικοδυναμική Συμβουλευτική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως
Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας με την έννοια ότι η σημαντικότερη
σταδιοδρομία ενός άτομου είναι η σταδιοδρομία της ίδιας του της ζωής. Η
σταδιοδρομία ως «επάγγελμα» αντικαθίσταται από την έννοια της «ζωής» ως
σταδιοδρομίας. Το άτομο γίνεται αντιληπτό κάτω από μία δυναμική
αλληλεπίδραση πέντε τομέων του εαυτού του που προσδίδουν νόημα στη
ζωή και τις δραστηριότητες του. Οι τομείς αυτοί είναι: 1) της εργασίας/της
εκμάθησης, 2) των σχέσεων/ της οικειότητας 3) της υγείας/του σώματος 4)
του πνεύματος/της φιλοσοφίας ζωής και 5) του ελεύθερου χρόνου/της
αναψυχής/της δημιουργικότητας.
Όταν ένα άτομο ανησυχεί για τη σταδιοδρομία του, την εργασία του, την
κατάρτιση του, η συμβουλευτική εστιάζεται κυρίως στον τομέα της εργασίας.
Ωστόσο, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι οι πέντε τομείς του εαυτού είναι
αλληλοεπιδρώντες, και κάθε ένας μπορεί να επηρεάσει τόσο τους άλλους,
αλλά και να επηρεαστεί από αυτούς.
Η κοινωνικοδυναμική συμβουλευτική έχει σχεδιαστεί ώστε να αντιλαμβάνεται
το άτομο ως ολιστική προσωπικότητα ανεξάρτητα από το εάν επικεντρώνεται
σε ορισμένες στιγμές σε συγκεκριμένα πεδία της ζωής του. Φυσικά, κανένας
σύμβουλος δεν αναμένεται επαρκώς να δίνει συμβουλές σε όλα τα πεδία
ζωής του ατόμου, για το λόγο αυτό, μια από τις ευθύνες του
Κοινωνικοδυναμικού σύμβουλου είναι να διατηρεί ένα δίκτυο επαγγελματιών
που ειδικεύονται σε όλους τους τομείς της ζωής.