Hoe bepaal je welke delen van je collectie niet auteursrechtelijk beschermd zijn, en dus tot publiek domein behoren? Wat zijn mogelijke uitdagingen bij de bepaling van de publiekdomeinstatus? Wat kun je doen met collecties die zich in het publieke domein bevinden? Hoe kun je ze toegankelijk en herbruikbaar maken en wat levert dat op? Deze en nog veel meer vragen beantwoordden we tijdens deze sessie.

1. Workshop Publiek Domein
Bart Magnus, Ellen Van Keer en Rony Vissers

2. De Quiz

3. Wat weten jullie over ‘publiek
domein’?
Zie: finaleronde van ‘De slimste mens ter wereld’
Twee vragen: wat weten jullie over … ?
Onze verwachting: 8 kernwoorden per vraag
Verdere toelichting: nadat alle kernwoorden zijn
gevonden
Hou het netjes: steek je hand op als je wil antwoorden!

4. De Quizmaster

5. De Jury

6. VRAAG 1
Wat weten jullie over ‘publiek domein’?

7. Publiek domein…
Auteursrecht
Artistiek / literair werk
70 jaar
1 januari
Vrij gebruik
Public Domain Mark
Geen toestemming / geen vergoeding
Publiekdomeintool

8. Publiek domein...
● ...alle creatieve werken waarop geen
intellectuele eigendomsrechten
(auteursrechten) van toepassing zijn. Deze
rechten kunnen:
○ niet van toepassing zijn bv.
overheidsinformatie (akten,
parlementaire redevoeringen)
○ verlopen zijn
● Opgelet: er gelden mogelijke wel andere
beperkingen:
○ bescherming van persoonsgegevens
○ contractuele afspraken
○ auteursrecht van fotograaf bij
reproducties (3D object)
○ …

9. Publiek domein...
● Auteursrechtelijke bescherming
○ voor wie “literaire of artistieke werken” creëert
○ duurt tot 70 jaar na overlijden van auteur
● Werk komt in publiek domein op 1 januari
van het jaar volgend op 70ste verjaardag
van overlijden van auteur
● Uitzonderingen op bescherming: niet-
origineel werk, werk door niet-mens
gemaakt
● Indien geen andere beperkingen > vrij
gebruik

10. Publiek domein...
● Om aan te duiden dat werk in publiek
domein is, wordt Public Domain Mark
gebruikt
● Publiek domein betekent:
○ geen toestemming meer vereist
○ geen vergoeding (licence fee) meer te
betalen
● In bepaalde gevallen toch geen gebruik
van Public Domain Mark > Righstatements
bv. “Other legal restrictions”, “Contractual
Restrictions”

11. Publiek domein...
● Naburige rechten
○ voor diegene die artistieke bijdrage of financiële
investering doet:
■ uitvoerende kunstenaars > voor interpretatie bij
uitvoering van werk (bv. zangers, musici, dansers en
acteurs)
■ producenten van fonogrammen en films > voor
fonogrammen en films die ze financieren
■ omroeporganisaties > voor programma’s die ze
uitzenden
■ persuitgevers > voor perspublicatie die ze uitgeven
● Duur naburige rechten:
○ 50 jaar (na uitvoering, publicatie of vastlegging van
fonogram en film, eerste uitzending)
○ 2 jaar (na verschijning perspublicatie)
○ mogelijke verlenging

12. Publiek domein...
● Auteursrechtelijke status van
collectiestukken bepalen is tijdsintensieve
klus
● Publiekdomeintool is gebruiksvriendelijke en
gratis tool die helpt proces gedeeltelijk te
automatiseren
● Manuele werk wordt verlicht door
combinatie van eigen gegevens met
gegevens in Wikidata

13. VRAAG 2
Wat weten jullie over het ‘nut van publiek
domein’?

14. Nut publiek domein…
Kopiëren
Wijzigen
Verspreiden
Uitvoeren
(Online) ontsluiting
Open data
Hergebruik
Grondstof

15. Nut publiek domein...
● Werk in publiek domein mag je vrij
○ kopiëren
○ wijzigen
○ verspreiden
○ uitvoeren
○ zelfs voor commerciële doeleinden
● Leent zich dus tot (online) ontsluiting van
materiaal met erfgoedwaarde
● Stelt je in staat om opendatabeleid in
praktijk te realiseren
○ open data is norm bij Vlaamse overheid
○ ook relevant voor vervullen van
maatschappelijke rol van je organisatie

16. Nut publiek domein...
● Opendatabeleid beoogt realisatie van (vrij)
hergebruik
○ “Think free as in free speech, not free beer”
○ niet noodzakelijk gratis toegankelijk
○ maar: eens je over data beschikt, mag je ze vrij
hergebruiken
● In datagedreven omgeving worden data
grondstof voor
○ nieuwe diensten,
○ innovatieve apps
○ interessante visualisaties
○ …

17. Publiek domein...
● In 2022-2023 heeft meemoo in het project
DO IT! 9 collectiebeherende
erfgoedorganisaties ondersteund
● Doel: met behulp van Publiekdomeintool
zoveel mogelijk van hun collectiestukken als
publiek domein identificeren.
● Ongeveer 40% van bijna 70.000
collectiestukken bleek in publiek domein.

18. J. Howard Miller, via Wikimedia
Commons - Publiek domein
Partners DO IT!
● Musea Brugge
● Jakob Smitsmuseum
● Museum Dhondt-Dhaenens
● Mu.ZEE
● S.M.A.K.
● M Leuven
● Archief Gent
● STAM
● Museum van Deinze en de
Leiestreek - Mudel
● Modemuseum Hasselt
● VKC
● meemoo

19. Aanpak en resultaten: WP 1 & 2
● WP1: voorbereidend onderzoek
○ Definiëren van noden
○ Onderzoek naar beheersystemen
● WP2: workflow Publiekdomeintool
○ Voorbereiding van dataset
○ Opstart van workflow Publiekdomeintool
○ Doorlopen van workflow Publiekdomeintool
○ Afsluiten van workflow Publiekdomeintool

20. www.publiekdomeintool.be
Martin Bisof mbisof, CC0, via Wikimedia Commons

21. Wat heeft de tool nodig?
• Collectiedata (CSV-bestand)
• Wikidata: data over vervaardigers/rechthebbenden > nut van op
Wikidata ontsloten authorities
• Enige achtergrondkennis over de collectiedata die je aanlevert

23. Resultaten Publiekdomeintool

24. Resultaten Publiekdomeintool

25. Aanpak en resultaten: WP3
● WP3: opname projectresultaten
○ Voorbereiding van opname
○ Opname van projectresultaten
● ! Aanpassing:
○ Analyse van bestaande rechtenmetadata en registratiepraktijken
○ Voorstel per projectpartner
○ CSV-bestand per partner

26. Aanpak en resultaten: WP3
Analyse registratiepraktijken (per partner):
○ Welke systemen/velden?
● Erfgoedinzicht Axiell
● Eigen Axiell instance
● Resource Space DAM
● Spreadsheet
● MAM
○ Welke data?
■ eigen interne afspraken per partner
■ verschillende soorten waarden
■ hier en daar nog wat cleaning nodig

27. Aanpak en resultaten: WP3
Vergelijking van de bestaande rechtenmetadata met de
resultaten uit Publiekdomeintool

28. Lessons learned
● Publiekdomeintool is stap vooruit om zelfstandig voor grote
hoeveelheden collectieobjecten rechtenstatus te bepalen.
● Goede/propere data = grote tijdswinst om auteursrechtelijke status te
bepalen
● Uniformere manier om rechtenmetada te registreren wenselijk:
○ handleiding voor registreren van rechtenmetadata;
○ systemen die alle aspecten van groep rechtenmetadata juist kunnen capteren.

29. Lessons learned
● Heel wat collectieobjecten komen volgende jaren in publiek domein.
● Publiekdomeintool legt deel van puzzel. Verder op basis van intern
beleid correcte rechtenmetadata per collectieobject wegschrijven:
○ de interpretatie van de resultaten door collecteibeheerders zelf;
○ het goed uitwerken van zowel het importbestand als de importprocedure;

30. Doorstroming naar Wikidata
● Publiekdomeintool gebruikt Wikidata, maar wil ook bijdragen aan
Wikidata > komt gebruik van tool ten goede.
● Data op Wikidata over vervaardigers aanvullen met data van
projectpartners:
○ verbeteringen aan bot Publiekdomeintool worden doorgevoerd;
○ komende weken stromen gegevens door.

31. Publiek domein of niet?
● Van theorie naar praktijk
● Object per object vs. (deels) geautomatiseerd
● Op basis van sterfdata auteurs en/of op basis van geboortedatum of
creatiedatum
● Publiek domein in (jouw) collecties bij meemoo?
○ creatiedatum < 1953 of niet auteursrechtelijk beschermd (bv.
wegens te weinig origineel)
○ complexiteit van video
■ meerdere auteurs
■ (vaak) naburige rechten

32. Niet publiek domein, maar…
● nooit auteursrechtelijk beschermd geweest (bv. wegens te weinig
origineel)
● alle rechten bij collectiebeherende instelling -> mogelijkheid om onder
CC0 te ontsluiten

33. hetarchief.be: een steekproef
• 3.716 audiofragmenten van 1910 of ouder, maar:
• geregeld ontbrekende metadata
• geregeld foutieve metadata

34. hetarchief.be: een steekproef
• 3.716 audiofragmenten van 1910 of ouder, maar:
• geregeld ontbrekende metadata
• geregeld foutieve metadata

35. Een kleine quiz: publiek domein of niet?

36. Een kleine quiz: publiek domein of niet?

37. Een kleine quiz: publiek domein of niet?

38. Een kleine quiz: publiek domein of niet?

39. Een kleine quiz: publiek domein of niet?

40. Een kleine quiz: publiek domein of niet?

41. Publiek domein of niet?
➔ Eerste stappen:
◆ metadata creëren
◆ bestaande metadata verrijken en cleanen, eventueel koppelen met authorities
◆ materiaal identificeren

42. Publiek Domein: registratiebeleid

43. Rechtenmetadata
(1) Rechtengerelateerde beschrijvende metadata in bredere zin
- auteur :
- sterfdatum
- geboortedatum
- creatiedatum
- …
➔ publiek domein status / datum
➔ automatiseren cf. publiek domein tool

44. Rechtenmetadata
(2) Rechtenmetadata in enge zin :
- rechtenstatus = “publiek domein”
- rechtenvelden in beschrijvende metadata standaarden
- Dublin Core : dc.rights (“resource”, )
- Spectrum : procedure “rechten” / “verkregen rechten” / “toegekende rechten”
- > focus op beschermde werken
- hoe publiek domein status wegschrijven in collectiebeheersystemen?
- Adlib : veld “bijzonderheden”
- “Erfgoeddatabanken” : nieuwe velden
- veld “term rechtenstatus”
- veld “datum publiek domein”

45. In progess
● Ontwerp datamodel
erfgoeddatabanken
> “SPECTRUM”+
> adlibgebruikers
● Update invulinstructie
> Invulboek Objecten
> SPECTRUM 5.0 naar 5.1

46. ● Intern project

47. licenties in meemoo
MAM

48. Datamodel: werken in publiek domein
front-office
back-office

49. https://creativecommons.org/
publicdomain/mark/1.0/
> gestandaardiseerd
> publiek statement
> machine readable
> rechtenstatus +
gebruiksvoorwaarden

50. rechtenlabels in
Europeana

53. Public Domain Mark
- geen auteursrechtelijk bescherming (meer)
> vrij (her)bruikbaar
Creative Commons Zero ‘licence’
- wel (nog) auteursrechtelijk beschermd maar
de rechthebbende verzaakt maximaal aan
de uitoefening van zijn rechten
> vrij (her)bruikbaar
Publiek domein: best vs. good practice
> in de praktijk weinig verschil voor de gebruiker

57. 28 Vermeers
veelvoorkomend probleem =
oneigenlijk gebruik van CC
licenties op publiek domein werken
➔ CC0 ipv PDM
➔ CC BY om naamsvermelding
van de bewaarinstelling af te
dwingen
Maar
➔ licenties kunnen niet toegepast
worden op werken waar geen
auteursrecht (meer) op rust >
publiek domein werken
➔ enkel een rechthebbende kan
een licentie toekennen <>
erfgoedinstellingen
Analyse: Douglas Mc Carthy - https://douglasmccarthy.com/2023/03/28-
vermeers/ - CC BY 4.0

58. Publiek domein: werk vs. reproductie
Digitaal erfgoedobject = werk + reproductie
● “surrogate rights”
○ = rechten op de reproductie claimen
○ => digitale reproducties van publiek domein werken verkopen, licentiëren,...
● <> Artikel 14 DSM (2019) = > bescherming voor publieke domein werken
○ reproductiehandeling => geen nieuw auteursrecht
○ wel auteursrecht => indien creatieve inbreng fotograaf = lastig!
○ praktijk : 2D vs. 3D objecten ander label om Publiek Domein status aan te duiden

59. Publiekdomeinlobby

60. In progress: update labeling policy AIF
- kwalitatieve rechteninformatie
- gestandaardiseerde rechtenlabels
- open waar mogelijk, gesloten waar nodig
- naamsvermelding als best practice

61. publiek domein: 2D-werken
vrij downloadbaar
Eva (1528-1530) door Lucas
Cranach I, collectie: KMSKA,
foto: Hugo Maertens voor
Art In Flanders (algemene
gebruiksvoorwaarden)
> rechtenlabel
> bronverwijzing
> toegang
> gebruiksvoorwaarden
beginsituatie =
CC0
voorstel update =
PDM
minimale gegevens

63. publiek domein: 3D-werken
beginsituatie en
voorstel update =
CC0

64. publiek domein: andere beperkingen
Jezus verschijnt aan twee leerlingen
op weg naar Emmaüs (einde 18de
eeuw) door Pieter Norbert Van
Reysschoot, collectie: Sint-
Baafskathedraal Gent, foto: Hugo
Maertens voor Art In Flanders
(algemene en bijzondere
gebruiksvoorwaarden)
beginsituatie =
CC BY-NC-ND
voorstel update =
geen CC licentie
maar een
rightstatement

65. Rechtenlabels voor publiekdomeinwerken
● Public Domain Mark
● Maar digitaal erfgoedobject = object + digitale kopie
> kunnen verschillende auteursrechtelijke status hebben
● (oud) schilderij = publiek domein
● recente foto = niet noodzakelijk PD bv. 3D
■ best practice = geen rechten op reproducties opeisen
■ 3D-werken in PD => CC0 (“voor de zekerheid”)
● Maar er kunnen andere dan auteursrechtelijke beperkingen spelen
vb. overeenkomst collectie eigenaar
○ rightsstatement “No Copyright - contractual restrictions”

66. Publiek Domein: ontsluitingsstrategie

76. Inzetten op publiekdomeinwerken
- = “low hanging fruit”
- geen gebruiksbeperkingen
- een breed publiek bereiken
- publieke missie vervullen
- cultuurparticipatie stimuleren
- zichtbaarheid / relevantie van de organisatie verstevigen
- nieuwe opportuniteiten creëren

77. Beleid rond publiekdomeinwerking
● Welke content?
● Welke ontsluitingsplatformen?
● Wie / wat willen we bereiken?
● Hoe ondersteunt dit onze doelstellingen?
● Wat is haalbaar?
● …
> publiekdomeinwerking binnen visie (van de organisatie) kaderen!

78. Meer weten/leren?
● 7 maart 2024: Publiekdomeindag (KBR)
○ met muziek in het publiek domein van een meemoo-CP?
● 28 maart 2024: uploadworkshop Wikidata en Wikimedia Commons
○ met als publiek domein geïdentificeerd materiaal van meemoo-CP’s?
● najaar 2024: rechtenworkshop auteursrechtelijk beschermd materiaal

79. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven

80. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven
https://www.ifla.org/news/happy-public-domain-day-2023/

81. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven
https://libraries.mit.edu/public-domain/

82. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven
https://blog.archive.org/2022/11/30/public-domain-day-
2023-remix-contest-the-internet-archive-is-looking-for-
creative-short-films-made-by-you/

83. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven
https://americanwritersmuseum.org/new-works-to-enter-
the-public-domain-in-2023/

84. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven
https://www.loc.gov/free-to-use/

85. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven
https://www.nla.gov.au/stories/news/2023/public-domain-
2023

86. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven
https://www.beeldengeluid.nl/kennis/blog/publiek-domein-
dag-100-videos-rechtenvrij-beschikbaar

87. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven
https://www.beeldengeluid.nl/kennis/blog/open-beelden-
1890-nieuwe-videos-uit-de-jaren-30

88. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Polygoonjou
rnaal_in_1937

89. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven
https://www.avanet.nl/oproep-wie-heeft-er-films-van-willy-
mullens-in-de-collectie/

90. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven
https://www.oorlogsbronnen.nl/nieuws/propagandafilms-
nsb-beschikbaar-publiek-domein

91. Voorbeelden van
publiekdomeininitiatieven
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Films_by_Fil
mdienst_der_NSB

92. Zijn er nog
vragen?

93. Vervolg van de dag
Wanneer Wat Waar
15u20 koffiepauze receptieruimte
16u GIVE-toonmoment auditorium
17u15 netwerkreceptie
expo
receptieruimte
gang aan de receptieruimte