Anna Barańska

1. Stefan Banach –
- światowej sławy przedstawiciel
Lwowskiej Szkoły Matematycznej
Dr hab. inż. Anna Barańska
Uniwersytet Otwarty AGH
21 marca 2015 r.
„[…] matematyka jest nauką, do której polscy
uczeni wnieśli w obecnym stuleciu najwięcej„
W.G. Mathews, D.O. Hirsch, 1991

2. Lwów przedwojenny
Kościół św.
Elżbiety
Opera

3. Lwów współczesny
Plac Bernardyński
wnętrze kościoła Dominikanów
Opera
Starówka z kopca Unii Lubelskiej
Pomnik
Adama
Mickiewicza

4. Kaplica Kampianów
w Katedrze Łacińskiej
Wnętrze Katedry Ormiańskiej
Katedra
Greko-
katolicka
św. Jura
Katedra Łacińska

5. Lwowska Szkoła Matematyczna
Hugo Steinhaus
Stefan Banach
Stanisław Mazur
Stanisław Ulam
Herman Auerbach*
Stefan Kaczmarz*
Władysław Orlicz
Stanisław Ruziewicz*
Juliusz Schauder*
Włodzimierz Stożek*
Karol Borsuk
Leon Chwistek
Jan Herzberg*
Marek Kac
Stanisław Saks*
Józef Schreier*
Marceli Stark
Alfred Tarski
Kazimierz Bartel*
Władysław Hetper*
Bronisław Knaster
Kazimierz Kuratowski
Antoni Łomnicki*
Zbigniew Łomnicki
Władysław Nikliborc
Wacław Sierpiński
Zygmunt Zalcwasser*
Eustachy Żyliński
Siedzą od lewej: H. Steinhaus, E. Zermelo, S.
Mazurkiewicz, stoją: K. Kuratowski, B. Knaster,
S. Banach, W. Stożek, E. Żyliński, S. Ruziewicz
Uniwersytet
Jana Kazimierza 1661
Politechnika
Lwowska
1846
Aula główna PL
z obrazami Jana Matejki
Lwów 1930

6. kawiarnia Szkocka, Księga Szkocka
prof. John von Neumann prof. Stanisław Mazur i dr Per Enflö
kawiarnia Szkocka
Cechy wspólne matematyków z Kawiarni Szkockiej, przy różnych temperamentach:
• roztargnienie przy jednoczesnej umiejętności absolutnej koncentracji,
• niedbałość o stopnie naukowe, tytuły i zaszczyty,
• traktowanie pracy jako największą przyjemność – pasja,
• niedbałość o drobiazgi życia codziennego, w tym pieniądze,
• nieprzywiązywanie wagi do publikowania swoich osiągnięć,
• zabawa nauką dla niej samej,
• niechęć do rytu urzędniczego.
Księga
Szkocka

7. Hugo Steinhaus, 1887 Jasło -1972 Wrocław
Niepospolity umysł,
niepospolite odkrycia
...dał nauce polskiej...
więcej niż ktokolwiek
inny.
prof. Hugo Steinhaus
o Stefanie Banachu

8. prof. Hugo Steinhaus
Aforyzmy, riposty, anegdoty
• „Ziemia: kula u nogi.”
• Po odłączeniu Lwowa od Polski, na pytanie o krewnych
za granicą, H. S. odpowiedział, że „to granica wyjechała
a nie ja”.
• Zapytany w 1940 r. jak się odnajduje w nowej
bolszewickiej rzeczywistości: „Przyzwyczaiłem się do
życia pod Stryjem, to potrafię żyć i pod Ojcem.”
• „Jak się różniczkuje po marksistowsku?” – pytanie
skierowane do jednego z komisarzy partyjnych na UJK.
• „Obywatel – taki, co obywa się bez wszystkiego”.
• „Nasz ustrój ekonomiczny – postępujący paraliż”.
• „Nałogowe chodzenie na pogrzeby – zabawa w
chowanego”.
• „Strip-tease – zarabianie na suknie przez ich
zdejmowanie”.
• Zapytany w 1948 r. dlaczego nie pojawił się na lotnisku
by powitać we Wrocławiu delegatów z ZSRR na
Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju,
odparł: „Byłem chory fizycznie, natomiast zdrowy
umysłowo”.

9. Aforyzmy, riposty, anegdoty
• „Dowcipem należy trafiać a nie celować”
• „Nasi przywódcy – nasi przy wódce”
• „Mniemanie, jakoby każdy wyższy oficer był głupi – generalizacja”
• „O tym, co pięciu Żydów dało ludzkości: Pierwszy, Mojżesz –
prawo. Drugi, Chrystus – miłosierdzie. Trzeci, Marks –
świadomość. Czwarty, Freud – podświadomość. A na koniec
przyszedł piąty, Einstein, i stwierdził, że to wszystko jest
względne.”
• Odpowiadając na żądanie usprawiedliwienia nieobecności na
posiedzeniu PAN: „Uprzednio niechaj ci, którzy tam byli,
usprawiedliwią swoją o b e c n o ś ć!”
• „Coraz silniej widać walkę półinteligentów i chamów przeciwko
inteligencji” – wypowiedź w 1956 r.
• Odpowiedź na pytanie co trzeba robić, żeby dostać order w PRL:
„Nic nie trzeba robić, ale długo…”
• „Geniusz – gen i już”

10. Innowacje, wynalazki, patenty prof. H. Steinhausa, czyli
matematyka stosowana
• Urządzenie, dzięki któremu można było potwierdzać treść
listu poleconego (a nie tylko sam fakt jego nadania, jak jest
do chwili obecnej).
• Introwizor: urządzenie do lokalizowania obiektu wewnątrz
ciała ludzkiego. Zdjęcie rentgenowskie było/jest tylko 2-
wymiarowe. 1938 – patent w Polsce, potem w USA. Po
wojnie, w Krakowie, profesor wrócił do pracy nad budową
urządzenia. Chirurdzy z UJ byli b. zainteresowani, ale nie
było pieniędzy. Ostatecznie budowa introwizora ukończona
w maju 1946 we Wrocławiu.
• 1943 - mapy ziem folwarku w Stróżach z błędem do 1%, bez
narzędzi geodezyjnych; tylko kołki i metalowa taśma
miernicza.
• 1943 – projekt zegara słonecznego dla Stróż. Sam zegar
ukończony po wojnie w 1945 r.

11. Stefan Banach, 1892 Kraków -1945 Lwów
Film Krzysztofa Langa pt. „Przestrzenie Banacha” (2005)
https://www.youtube.com/watch?v=EJgl_Z9Yz1Q
„Matematyka jest
najpiękniejszym
i najpotężniejszym
tworem ducha
ludzkiego”,
prof. Stefan Banach,
Lwów 1938 r.

12. prof. Stefan Banach w
wieku 52 lat, Lwów 1944
trzyletni Stefan Banach
na Krakowskich Plantach
Fot. Juliusz Mien
Stefan Banach w wieku 27 lat. Kraków 1919
Łucja Braus-Banachowa
Od lewej żona prof. Stefana
Banacha - Łucja Banach, prof.
Stefan Banach z synem Stefanem.
Marsylia 1925 rok
Lwów 1945,
dom p. Riedlów,
w którym zmarł
prof. S. Banach

13. Stanisław Mazur, 1905 Lwów -1981 Warszawa
prof. Stanisław Mazur o pracy doktorskiej Stefana Banacha:
,,Rok 1922, w którym Stefan Banach w polskim czasopiśmie
Fundamenta Mathematicae ogłosił swą rozprawę doktorską
pt. „Sur les opérations dans les ensembles abstraits et leur
application aux équations intégrales” (O operacjach na
zbiorach abstrakcyjnych i ich zastosowaniach do równań
całkowych), jest datą przełomową w historii matematyki XX
wieku. Ta (…) rozprawa ugruntowała (…) ostatecznie
podstawy analizy funkcjonalnej, nowej dyscypliny
matematycznej, która - jak to wykazały rezultaty badań
Stefana Banacha i innych - posiada kapitalne znaczenie dla
dalszego rozwoju nie tylko samej matematyki, ale również
nauk przyrodniczych, a w szczególności fizyki.„

14. Stanisław Ulam, 1909 Lwów -1984 Santa Fe
Stanisław Mazur
i Stanisław Ulam

15. Kolejne pokolenia…
Stefan Banach jr,
student medycyny 1942
dr Stefan Banach jr z żoną Aliną
i młodszą córką Kasią
dr Stefan Banach jr
z żoną Aliną Belweder - nominacja profesorska
Aliny Banachowej, obok mąż
dr n. med. Stefan Banach jr
Iwona Banach-Suchowierska -
starsza córka dr. Stefana Banacha jr.,
wnuczka prof. Stefana Banacha
Joachim Stefan - syn Iwony,
prawnuk prof. Stefana Banacha
Kasia Banach młodsza córka
dr. Stefana Banacha jr. z
córkami
Georgia i Audrey - córki
Kasi Banach, prawnuczki
prof. Stefana Banacha

16. Epilog
Stefan Banach zmarł przedwcześnie w wieku 53 lat, nie zrealizowawszy swoich
planów i pomysłów, mając przed sobą obiecującą przyszłość. Analiza funkcjonalna,
którą tworzył od podstaw, rozwijała się w wielu ośrodkach matematycznych w Polsce
i za jej granicą. Silny ośrodek matematyczny, jaki stworzyli we Lwowie Stefan Banach
i Hugo Steinhaus, wraz z warszawskim ośrodkiem matematycznym stanowił znaną w
świecie polską szkołę matematyczną. Nazwisko Stefana Banacha było cytowane w
światowej literaturze matematycznej około 12 tys. razy. Wyszukiwarka Google
indeksuje ponad milion stron internetowych, gdzie użyto terminu przestrzeń
Banacha (Banach space, Banachraum). Termin algebra Banacha pojawia się w
Internecie około 200 tys. razy, a twierdzenie Hahna-Banacha - około 100 tys. razy.
Polskie Towarzystwo Matematyczne ufundowało nagrodę im. Stefana Banacha
(1946), a Polska Akademia Nauk przyznaje medal jego imienia od 1992 roku.
Jego imieniem nazwano ulice i szkoły. W 1972 roku utworzono Międzynarodowe
Centrum Matematyczne im. Stefana Banacha w Warszawie.
W 1991 podczas uroczystości 200-lecia Uniwersytetu Andyjskiego (Universidad de
Los Andes) w Wenezueli obecnemu tam panu prof. A. Pełczyńskiemu (jako
przedstawicielowi Polski) wręczono Doktorat Honorowy przyznany pośmiertnie
Stefanowi Banachowi wraz z pozłacanym medalem.

17. ,,Banach to niekwestionowana gwiazda
polskiej matematyki. Jego imię znane jest
wszędzie, gdzie wykłada się matematykę. (...)
umiał godzić potrzeby umysłu płodzącego
nieprzerwany strumień genialnych myśli z
wielkoświatowym stylem życia, jaki rzadko się
spotykało. (…) prawdopodobnie największy
polski matematyk wszystkich czasów.”
Marek Kac (1914-1984)
,, Dał nauce polskiej, a w szczególności
matematyce polskiej, więcej niż ktokolwiek
inny (...) Łączył w sobie iskrę geniuszu z jakimś
zadziwiającym imperatywem wewnętrznym,
który mu mówił bezustannie słowami poety:
"Jest tylko jedna żarliwa gloria rzemiosła" /Ïl
n'y a que la gloire ardente du métier"
(Verlaine)/ - A matematycy wiedzą dobrze, że
ich rzemiosło polega na tej samej tajemnicy, co
rzemiosło poetów."
Hugo Steinhaus w 1960 r.W 1999 odsłonięto w Krakowie
pomnik Stefana Banacha.
Medal Polskiej Akademii Nauk wybity
w setną rocznicę urodzin Prof. Banacha

18. Bibliografia:
• Roman Kałuża, „Stefan Banach”, Warszawa 1992.
• Karolina Lanckorońska, „Wspomnienia wojenne”, Kraków 2011.
• Hugo Steinhaus, „Wspomnienia i zapiski”, Wrocław 2012.
• Stanisław Ulam, „Przygody matematyka”, Warszawa 1996.
• Mariusz Urbanek, „Genialni. Lwowska Szkoła Matematyczna”, Warszawa 2014.
• wspomnienia o ojcu Stefana Banacha, jr
i inne
Dziękuję za uwagę