Tai chinh tien te

Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Kinh teá phaùt trieån Söï thaàn kyø Ñoâng AÙ
Nieân khoaù 2004-2005 Baøi ñoïc Ch. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø
Thay ñoåi veà kinh teù

NGAÂN HAØNG THEÁ GIÔÙI - 1993

SÖÏ THAÀN KYØ ÑOÂNG AÙ
TAÊNG TRÖÔÛNG VAØ CHÍNH SAÙCH COÂNG

CHÖÔNG 1
TAÊNG TRÖÔÛNG, COÂNG BAÈNG
VAØ THAY ÑOÅI VEÀ KINH TEÁ

Taùm neàn kinh teá maø chuùng ta nghieân cöùu (HPAE)* laø nhöõng neàn kinh teá khaùc bieät
nhau veà taøi nguyeân thieân nhieân, vaên hoùa vaø theå cheá chính trò. Nhaät Baûn, khoâng gioáng nhö
nhöõng nöôùc khaùc, ñaõ laø moät neàn kinh teá coâng nghieäp khaù tröôûng thaønh ngay töø luùc baét ñaàu
cuûa thôøi kyø haäu chieán. Hôn nöõa, taùm neàn kinh teá naøy coøn khaùc bieät nhau veà möùc ñoä can
thieäp cuûa chính quyeàn vaøo neàn kinh teá vaø caùch thöùc maø nhöõng nhaø laõnh ñaïo ñònh hình vaø
thöïc hieän chính saùch cuûa hoï. Ví duï, nhöõng nhaø laøm chính saùch ôû Haøn Quoác ñaõ can thieäp
khaù saâu vaøo thò tröôøng coâng nghieäp, lao ñoäng, vaø tín duïng; trong khi ñoù nhöõng nhaø laäp
chính saùch ôû Hoàng Koâng thì luoân khoanh tay khoâng can thieäp.
Tuy nhieân, baát keå nhieàu khaùc bieät, taùm neàn kinh teá naøy coù khaù nhieàu ñieåm töông
ñoàng. Xeùt theo nhieàu maët, ta coù theå xeáp caùc neàn kinh teá naøy vaøo cuøng moät nhoùm döïa vaøo
quaù trình phaùt trieån cuûa hoï sau chieán tranh. Ñaëc tính chung roõ nhaát cuûa hoï laø toác ñoä taêng
tröôûng kinh teá trung bình khaù cao. Trong cuøng moät thôøi gian, baát bình ñaúng veà thu nhaäp
giaûm bôùt, ñoâi khi giaûm raát nhieàu. Hai keát quaû naøy - taêng tröôûng nhanh vaø baát bình ñaúng
giaûm - laø caùc ñaëc tính cô baûn cuûa ñieàu ñöôïc xem laø söï thaàn kyø veà kinh teá ôû Ñoâng AÙ.
Taùm neàn kinh teá coøn coù chung saùu ñaëc tröng phaân bieät nöõa. Khi so vôùi haàu heát caùc
neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc, taát caû taùm neàn kinh teá ñeàu coù:

• Toång saûn phaåm quoác daân vaø naêng suaát trong khu vöïc noâng nghieäp taêng nhanh hôn
• Toác ñoä taêng tröôûng cao hôn trong xuaát khaåu coâng ngheä phaåm.
• Tyû leä sinh saûn giaûm sôùm hôn vaø nhanh hôn.
• Toác ñoä taêng tröôûng voán vaät chaát cao hôn, hoã trôï bôûi tyû leä tieát kieäm noäi ñòa cao hôn.
• Möùc ñoä khôûi ñaàu vaø toác ñoä taêng tröôûng nguoàn voán con ngöôøi cao hôn.
• Toác ñoä taêng tröôûng naêng suaát nhìn chung cao hôn.

Taát caû nhöõng ñaëc tính naøy ñeàu lieân quan ñeán taêng tröôûng nhanh vaø coâng baèng hôn
cuûa hoï. Moät soá ñaëc tính laø nguoàn goác cuûa taêng tröôûng, moät soá laø keát quaû cuûa taêng tröôûng,
vaø moät soá khaùc laïi laø ñaëc tính duy nhaát cuûa söï taêng tröôûng cuûa nhoùm nöôùc HPAE, tuy
nhieân, haàu heát ñeàu rôi vaøo töø hai phaân loaïi trôû leân cuûa caùch phaân loaïi naøy.

*
Taùm neàn kinh teá bao goàm Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Ñaøi Loan, Hoàng Koâng, Singapore, Malaysia, Indonesia vaø
Thaùi Lan. Trong baùo caùo, caùc nöôùc naøy ñöôïc goïi laø caùc neàn kinh teá chaâu AÙ coù thaønh töï kinh teá cao, vieát taét laø
HPAE (high-performing Asian econonomies).

The World Bank 1 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh
H.Đính: Xuân Thành


TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ NHANH VAØ BEÀN VÖÕNG

Taùm neàn kinh teá HPAE naøy taêng tröôûng nhanh hôn vaø nhaát quaùn hôn so vôùi baát kyø
caùc nhoùm nöôùc khaùc treân theá giôùi töø 1960 ñeán 1990. Hoï ñaït ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng trung
bình haøng naêm veà thu nhaäp thöïc bình quaân ñaàu ngöôøi laø 5,5%, hôn haún caùc neàn kinh teá taïi
chaâu Myõ La tinh vaø caùc nöôùc chaâu Phi haï Sahara (ngoaïi tröø Botswana giaøu coù kim cöông).
Trung Quoác, moät neàn kinh teá khaùc ôû Ñoâng AÙ, ñaõ taêng tröôûng 5,8%/naêm keå töø naêm 1965 vaø
coù theå ñoøi hoûi ñöôïc xeáp vaøo haøng nguõ caùc nöôùc HPAE.1
Hình 1.1 cho thaáy moái quan heä giöõa möùc thu nhaäp so vôùi Myõ trong naêm 1960 vaø toác
ñoä taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa 119 neàn kinh teá trong giai ñoaïn 1960-
1985. Caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån ñaõ khoâng baét kòp caùc neàn kinh teá ñaõ phaùt trieån; hôn
70% caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån ñaõ taêng tröôûng chaäm hôn so vôùi möùc trung bình cuûa
caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao.2 Raéc roái hôn nöõa laø, trong möôøi ba neàn kinh teá ñang phaùt
trieån, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi ñaõ suït giaûm thöïc söï. Taêng tröôûng cuûa taùm nöôùc HPAE
thì hoaøn toaøn khaùc. Toác ñoä taêng tröôûng cuûa hoï cao hôn ñaùng keå so vôùi möùc trung bình cuûa
caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao. Khoâng gioáng nhö haàu heát phaàn coøn laïi cuûa theá giôùi ñang
phaùt trieån, caùc neàn kinh teá HPAE ñaõ baét kòp caùc neàn kinh teá coâng nghieäp. Hoàng Koâng,
Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Singapore vaø Ñaøi Loan laø nhöõng tröôøng hôïp ñaùng chuù yù.

Hình 1.1 Toác ñoä taêng tröôûng GDP thôøi gian 1960-85, vaø GDP bình quaân ñaàu ngöôøi 1960

Toác ñoä taêng tröôûng GDP (%, bình quaân, 1960-85)

Caùc neán kinh teá thu nhaäp cao
Taùm neàn kinh teá HPAE
Caùc neán kinh teá ñang phaùt trieån khaùc

GDP b/q ñaàu ngöôøi so saùnh (tính theo tyû leä % GDP b/q ñaàu ngöôøi cuûa Myõ, 1960)

Ghi chuù: Treân hình coù bieåu dieãn haøm hoài quy: GDPG = 0,013 + 0,062RGDP60 - 0,061RGDP602. N = 119; R 2 = 0,036
(0,004) (0,027) (0,033)
Nguoàn: Summers and Heston (1991); Barro (1989); soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Nhöõng neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc ñaõ taêng tröôûng nhanh trong moät soá naêm,
ñaëc bieät laø tröôùc thaäp nieân 80, nhöng raát ít trong soá ñoù ñaït ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng cao, beàn
vöõng trong voøng ba thaäp nieân lieàn.3 Hình 1.2 cho thaáy toác ñoä taêng tröôûng veà thu nhaäp bình
quaân ñaàu ngöôøi cuûa 119 neàn kinh teá trong hai thôøi kyø, 1960-1970 vaø 1970-1985. 11 neàn
kinh teá ñaõ ñaït ñöôïc taêng tröôûng nhanh trong caû hai thôøi kyø laø nhöõng neàn kinh teá ôû goùc ñoâng



baéc (cuûa Hình 1.2). Trong soá ñoù, coù naêm nöôùc laø göông thaønh coâng ñieån hình ôû khu vöïc
Ñoâng AÙ: Hoàng Koâng, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Singapore vaø Ñaøi Loan. Roõ raøng laø Nhaät baûn
ñaõ chuyeån töø nöôùc coù toác ñoä taêng tröôûng voâ cuøng cao trong thaäp nieân 60 thaønh nöôùc coù toác
ñoä taêng tröôûng ñaëc tröng hôn cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp cao trong thaäp nieân 70. Ba neàn
kinh teá HPAE khaùc - Indonesia, Malaysia vaø Thaùi Lan - ñeàu cho thaáy söï taêng tröôûng gia
toác, vôùi toác ñoä taêng tröôûng cao hôn trong thôøi kyø thöù hai so vôùi thôøi kyø ñaàu. Indonesia laø
moät trong ba neàn kinh teá duy nhaát di chuyeån töø vò trí cuoái leân vò trí haøng ñaàu trong baûng
xeáp haïng toác ñoä taêng tröôûng giöõa hai thôøi kyø.

Hình 1.2 Toác ñoä taêng tröôûng ñöôïc duy trì
Toác ñoä taêng tröôûng GDP (%) 1970-85


Toác ñoä taêng tröôûng GDP (%) 1960-70

Ghi chuù: Caùc oâ laø vuøng 75% cuûa toác ñoä taêng tröôûng trong töøng thôøi kyø

BAÁT BÌNH ÑAÚNG VEÀ THU NHAÄP ÑANG GIAÛM vaø NGHEØO ÑOÙI ÑÖÔÏC THU HEÏP

Caùc nöôùc HPAE cuõng coù möùc ñoä baát bình ñaúng veà thu nhaäp thaáp laï thöôøng vaø ngaøy
caøng giaûm. Ñieàu naøy traùi laïi vôùi caùc kinh nghieäm trong lòch söû vaø caùc baèng chöùng hieän
höõu ôû nhöõng khu vöïc khaùc (Kuznets 1955). Quan heä ñoàng bieán giöõa söï taêng tröôûng vaø möùc
ñoä baát bình ñaúng thaáp veà thu nhaäp ôû caùc nöôùc HPAE, vaø söï töông phaûn vôùi caùc neàn kinh teá
khaùc, ñöôïc minh hoïa ôû Hình 1.3. Boán möôi neàn kinh teá ñöôïc xeáp haïng döïa vaøo tyû soá giöõa
phaàn thu nhaäp cuûa moät phaàn naêm daân soá giaøu nhaát vôùi phaàn thu nhaäp cuûa moät phaàn naêm
daân soá ngheøo nhaát, vaø söï taêng tröôûng thöïc GDP bình quaân ñaàu ngöôøi trong thôøi gian 1965-
89. Goùc taây baéc cuûa Hình 1.2 cho thaáy caùc neàn kinh teá coù toác ñoä taêng tröôûng cao (GDP
bình quaân ñaàu ngöôøi taêng cao hôn 4,0%) vaø ñoä baát bình ñaúng veà thu nhaäp khaù thaáp (tyû soá
cuûa phaàn thu nhaäp cuûa nhoùm moät phaàn naêm ñaàu vôùi phaàn thu nhaäp cuûa nhoùm moät phaàn
naêm cuoái laø nhoû hôn 10). Coù baûy neàn kinh teá ñaït toác ñoä taêng tröôûng cao vaø möùc ñoä baát



bình ñaúng veà thu nhaäp thaáp. Taát caû ñeàu laø caùc nöôùc Ñoâng AÙ; chæ coù Malaysia coù chæ soá
cheânh leäch thu nhaäp treân 15, ñöôïc loaïi ra.
Khi caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ ñöôïc phaân chia nhoùm theo toác ñoä taêng tröôûng, thì phaân
phoái thu nhaäp taïi caùc nöôùc taêng tröôûng nhanh coù möùc quaân bình cao hôn nhieàu (Birdsall
and Sabot 1993b). Ñoái vôùi taùm nöôùc HPAE, taêng tröôûng nhanh vaø möùc ñoä baát bình ñaúng
veà thu nhaäp giaûm laø nhöõng öu ñieåm chung, nhö minh hoïa bôûi so saùnh veà bình ñaúng vaø taêng
tröôûng theo thôøi gian baèng caùch söû duïng heä soá Gini (xem Hình 3 trong phaàn toång quan cuûa
cuoán saùch). Caùc nöôùc ñang phaùt trieån HPAE roõ raøng hôn haún caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp
trung bình khaùc ôû ñieåm hoï coù möùc ñoä baát bình ñaúng veà thu nhaäp thaáp hôn vaø möùc taêng
tröôûng cao hôn. Hôn theá nöõa, nhö ôû caùc hình A1.7-A1.9 ôû cuoái chöông cho thaáy, nhöõng
tieán boä trong phaân phoái thu nhaäp thöôøng truøng khôùp vôùi thôøi kyø taêng tröôûng nhanh.
Hình 1.3 Baát bình ñaúng veà thu nhaäp vaø taêng tröôûng GDP, 1965-89
Toác ñoä taêng tröôûng GDP b/q ñaàu ngöôøi (%) 1970-85

Baát bình ñaúng veà thu nhaäp

Ghi chuù: Söï cheânh leäch thu nhaäp ñöôïc ño baèng tyû phaàn thu nhaäp cuûa 20% daân soá giaøu nhaát vôùi tyû phaàn thu nhaäp cuûa 20%
daân soá ngheøo nhaát.
Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.



ÔÛ ñaây, caàn löu yù hai ñieåm. Tröôùc heát, moät vaøi nghieân cöùu veà Haøn Quoác cho thaáy söï
baát bình ñaúng gia taêng trong nhöõng naêm gaàn ñaây; tuy nhieân, haàu heát laø do giaù trò taøi saûn
taêng leân, ñaëc bieät laø ñaát ñai, chöù khoâng phaûi möùc cheânh leäch thu nhaäp gia taêng. Thöù hai,
möùc ñoä giaûm thieåu baát bình ñaúng ôû Thaùi Lan töông ñoái khoâng ñaùng keå so vôùi caùc nöôùc
khaùc trong HPAE, maëc duø thaønh töïu cuûa Thaùi Lan vaãn toát hôn haàu heát caùc nöôùc ñang phaùt
trieån khaùc.
Vôùi taêng tröôûng nhanh vaø baát bình ñaúng giaûm, nhöõng neàn kinh teá naøy taát nhieân ñaõ
thaønh coâng vöôït baäc trong xoùa ñoùi giaûm ngheøo. Baûng 1.1 so saùnh caùc möùc giaûm thieåu
ngheøo ñoùi trong moät vaøi nöôùc HPAE vaø caùc neàn kinh teá khaùc ñöôïc choïn (thôøi gian thay ñoåi
tuøy theo soá lieäu saün coù). (Ngheøo ñoùi ñöôïc ñònh nghóa laø khoâng coù khaû naêng ñaït ñöôïc möùc
soáng toái thieåu - Ngaân haøng Theá giôùi 1990b). Möùc gia taêng tuoåi thoï cuõng lôùn hôn so vôùi baát
kyø khu vöïc naøo khaùc (xem Baûng 1.2).

Baûng 1.1: Nhöõng Thay Ñoåi trong caùc Chæ Soá veà Ngheøo Ñoùi

Phaàn traêm daân soá Soá löôïng ngöôøi ngheøo
soáng döôùi möùc ngheøo ñoùi (trieäu)
_________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

Naêm Naêm Thay ñoåi Naêm Naêm Phaàn traêm
Neàn kinh teá Naêm ñaàu cuoái ñaàu cuoái thay ñoåi
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Nhoùm HPAE
Indonesia 1972-82 58 17 -41 67,9 30,0 -56
Malaysiaa 1973-87 37 14 -23 4,1 2,2 -46
Singapore 1972-82 31 10 -21 0,7 0,2 -71
Thaùi Lana,b 1962-86 59 26 -30 16,7 13,6 -18
Caùc nöôùc khaùc
Brazila,b 1960-80 50 21 -29 36,1 25,4 29,6
Colombia 1971-88 41 25 -16 8,9 7,5 -15,7
a
Costa Rica 1971-86 45 24 -19 0,8 0,6 -25
Bôø Bieån Ngaø 1985-86 30 31 1 3,1 3,3 6,4
AÁn Ñoä 1972-83 54 43 -9 311,4 315,0 1
Morocco 1970-84 43 34 -9 6,6 7,4 12
Pakistan 1962-84 54 23 -31 26,5 21,3 -19
a
Sri Lanka 1963-82 37 27 -10 3,9 4,1 5
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ghi chuù: Baûng naøy söû duïng möùc ngheøo ñoùi cuï theå cho töøng neàn kinh teá. Khi coù soá lieäu, möùc ngheøo ñoùi chính thöùc hay
thöôøng duøng ñöôïc söû duïng. Trong caùc tröôøng hôïp khaùc, möùc ngheøo ñoùi ñöôïc ñònh ôû möùc 30% thu nhaäp hoaëc chi tieâu
toái thieåu. Möùc ngheøo ñoùi, ñöôïc tính theo möùc chi tieâu cuûa thaønh vieân trong gia ñình vaø döôùi tính theo dollar ngang giaù
söùc mua (PPP), xeâ dòch trong khoaûng $300-$700/naêm trong 1985 ngoaïi tröø Costa Rica ($960), Malaysia ($1,420),
Singapore ($860). Tröø khi ñöôïc chæ ñònh khaùc ñi, baûng naøy döïa treân cô sôû chi tieâu cuûa töøng thaønh vieân hoä gia ñình.
a. Soá lieäu cuûa caùc nöôùc naøy söû duïng thu nhaäp hôn laø chi tieâu
b. Soá lieäu cuûa caùc muïc naøy döïa vaøo hoä gia ñình hôn laø thaønh vieân hoä.
Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi (1990b, baûng 3.2 vaø 3.3)



Baûng 1.2 Tuoåi thoï bình quaân 1960 vaø 1990

Tuoåi thoï bình quaân (naêm)
_____________________________________________________________

Neàn kinh teá/Khu vöïc 1960 1990
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Caùc nöôùc HPAE
Hoàng Koâng 64 78
Indonesia 46 59
Haøn Quoác 53 72
Malaysia 58 71
Singapore 65 74
Thaùi Lan 52 68

Caùc nöôùc Chaâu AÙ khaùca 50 62
Trung Quoác 43 69
AÁn Ñoä 47 58

Chaâu Phi haï Sahara 43 52
Chaâu Myõ La tinh vaø Caribbean 54 70

Caùc neàn kinh teá thu nhaäp thaáp 36 62
Caùc neàn kinh teá thu nhaäp trung bình 49 66
Caùc neàn kinh teá coâng nghieäp phaùt trieån 70 77
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ghi chuù: Trò soá trung bình cuûa khu vöïc ñöôïc tính theo tyû troïng.
a. Khoâng keå Trung Quoác vaø AÁn Ñoä

CAÙC KHU VÖÏC NOÂNG NGHIEÄP NAÊNG ÑOÄNG

Nhìn chung, khi neàn kinh teá phaùt trieån, tyû troïng noâng nghieäp trong neàn kinh teá suy
giaûm. Saùu nöôùc HPAE vôùi khu vöïc noâng nghieäp ñaùng keå - Indonesia, Nhaät Baûn, Haøn
Quoác, Malaysia, Thaùi Lan, vaø Ñaøi Loan - ñaõ thöïc hieän söï chuyeån ñoåi naøy nhanh hôn so vôùi
caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc.4 Tuy nhieân vieäc giaûm taàm quan troïng töông ñoái cuûa
noâng nghieäp trong caùc nöôùc HPAE khoâng phaûi laø do khu vöïc noâng nghieäp keùm naêng ñoäng.
ÔÛ khaép caùc khu vöïc ñang phaùt trieån, tyû troïng saûn löôïng vaø lao ñoäng noâng nghieäp trong neàn
kinh teá ñaõ giaûm nhieàu nhaát vaø nhanh nhaát taïi nôi maø saûn löôïng vaø naêng suaát noâng nghieäp
gia taêng nhieàu nhaát (xem Baûng 1.3). Töø 1965 ñeán 1988, taêng tröôûng caû veà saûn löôïng laãn
naêng suaát noâng nghieäp ôû khu vöïc Ñoâng AÙ cao hôn so vôùi caùc khu vöïc khaùc. Nhieàu yeáu toá
goùp phaàn vaøo söï thaønh coâng trong noâng nghieäp taïi caùc nöôùc naøy. Caûi caùch ruoäng ñaát (roõ
raøng nhaát laø ôû Haøn Quoác vaø Ñaøi Loan), dòch vuï khuyeán noâng, haï taàng cô sôû töông ñoái toát
(ñaëc bieät taïi caùc nöôùc thuoäc ñòa cuõ cuûa Nhaät Baûn) vaø vieäc ñaàu tö maïnh vaøo khu vöïc noâng
thoân (roõ nhaát ôû Indonesia) taát caû ñaõ giuùp taïo keát quaû naøy.



Baûng 1.3 Toáùc ñoä taêng thu nhaäp, lao ñoäng vaø tyû troïng saûn löôïng noâng nghieäp, 1965-1988 (%)
Tyû phaàn noâng nghieäp Toáùc ñoä taêng tröôûng
trong toång saûn löôïng trung bình haøng naêm
______________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________

Giaûm suùt, Thu nhaäp Lao ñoäng Naêng
Khu vöïc 1965 1988 1965-88 (%) noâng nghieäp noâng nghieäp suaáùt
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Chaâu AÙ
Nam AÙ 44 33 25 2,4 1,7 0,6
Ñoâng AÙ 41 22 46 3,2 1,0 2,2
Chaâu Phi haï Sahara 43 34 21 1,9 1,6 0,3
Chaâu Myõ La tinh 16 10 37 2,3 1,7 1,5
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Nguoàn: Turnham (1993). Veà caùc soá lieäu tyû troïng saûn löôïng noâng nghieäp: soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Chính quyeàn caùc nöôùc Ñoâng AÙ ñaõ hoã trôï tích cöïc cho hoaït ñoäng nghieân cöùu vaø caùc
dòch vuï khuyeán noâng ñeå thuùc ñaåy söï phoå bieán caùc coâng ngheä cuûa cuoäc Caùch maïng Xanh.
Ñaàu tö ñaùng keå cuûa caùc nöôùc ngaøy veà thuûy lôïi vaø caùc haï taàng cô sôû khaùc ôû noâng thoân ñaõ
ñaåy nhanh vieäc aùp duïng caùc gioáng caây coù naêng suaát cao, vuï môùi, vaø vieäc söû duïng caùc
nguyeân lieäu nhaäp löôïng nhö phaân boùn, vaø thieát bò maùy moùc, ñeå troàng troït. Taïi Ñaøi Loan,
trong thaäp nieân 50, 45% möùc taêng tröôûng noâng nghieäp laø do gia taêng naêng suaát, maø phaàn
lôùn laø keát quaû cuûa caùc chöông trình nhaø nöôùc (xem Ranis 1993).
Coù raát ít thoâng tin veà vieäc phaân boå ñaàu tö nhaø nöôùc giöõa khu vöïc noâng thoân vaø ñoâ
thò vaø cuõng khoù coù ñöôïc so saùnh ñuùng giöõa caùc neàn kinh teá, tuy nhieân nhöõng soá lieäu saün coù
cho thaáy raèng caùc nöôùc HPAE ñaõ phaân boå phaàn ñaàu tö nhaø nöôùc cuûa mình vaøo khu vöïc
noâng thoân lôùn hôn so vôùi caùc neàn kinh teá thu nhaäp thaáp vaø trung bình. Veà khía caïnh naøy,
vieäc xaây döïng cô sôû haï taàng – caàu, ñöôøng, vaän taûi, ñieän, nöôùc vaø veä sinh - mang yù nghóa
raát lôùn. Baûng 1.4 cho thaáy coù söï caân baèng giöõa ñaàu tö nhaø nöôùc ôû noâng thoân vaø ñoâ thò trong
heä thoáng caáp nöôùc vaø veä sinh ôû Indonesia, Haøn Quoác vaø Thaùi Lan hôn so vôùi caùc neàn kinh
teá ñang phaùt trieån khaùc. Soá lieäu veà ñieän khí hoaù noâng thoân cuõng cho thaáy raèng, tính trung
bình, caùc nöôùc HPAE ñaõ cung caáp ñieän naêng moät caùch hieäu quaû hôn cho khu vöïc noâng
thoân. Töø ñaàu thaäp nieân 80, ñieän ñaõ phoå bieán trong khu vöïc noâng thoân taïi Haøn Quoác vaø Ñaøi
Loan. Malaysia vaø Thaùi Lan ñaõ coù böôùc tieán ñaùng keå trong vieäc ñieän khí hoùa noâng thoân.
Indonesia tuy khoâng laøm ñöôïc toát nhö vaäy nhöng söï cheânh leäch giöõa khu vöïc noâng thoân vaø
ñoâ thò cuõng nhoû hôn so vôùi söï cheânh leäch ôû caùc neàn kinh teá khaùc coù cuøng thu nhaäp bình
quaân ñaàu ngöôøi (Bolivia vaø Liberia) hoaëc cuøng soá daân (Brazil). [Xem baûng 1.4]
Khoâng keùm phaàn quan troïng laø thueá tröïc thu vaø giaùn ñaùnh vaøo noâng nghieäp ôû khu
vöïc Ñoâng AÙ thöôøng coù möùc thaáp. Trong ba thaäp nieân qua, haøng chuïc chính quyeàn taïi caùc
khu vöïc khaùc, vì thieát tha thuùc ñaåy taêng tröôûng coâng nghieäp, ñaõ chuyeån thaëng dö trong
noâng nghieäp sang coâng nghieäp thoâng qua thueáâ khoùa, kieåm soaùt giaù caû thöïc phaåm vaø phaân
boå ñaàu tö nhaø nöôùc theo höôùng öu ñaõi coâng nghieäp. Döôùi hình thöùc ít coâng khai hôn, chính
quyeàn ôû nhieàu nöôùc öu ñaõi caùc nhaø saûn xuaát vaø gaây taùc ñoäng xaáu cho noâng nghieäp khi ñònh
giaù quaù cao ñoàng noäi teä cuõng nhö baûo hoä caùc ngaønh coâng nghieäp noäi ñòa saûn xuaát tö lieäu
cho noâng nghieäp vaø haøng hoaù tieâu duøng cuûa caùc hoä noâng daân. Tyû giaù hoái ñoaùi hình thaønh
do haïn cheá nhaäp khaåu laøm giaûm soá tieàn thu baèng noäi teä cuûa caùc maët haøng noâng saûn xuaát



khaåu. Baûo hoä coâng nghieäp coù taùc ñoäng nhö moät loaïi thueá aån ngaàm ñaùnh vaøo noâng nghieäp,
laøm taêng giaù nguyeân lieäu ñaàu vaøo cuûa noâng nghieäp ñeå trôï caáp cho coâng nghieäp. Hình 1.4
ñoái chieáu ba nöôùc HPAE coù khu vöïc kinh teá noâng thoân lôùn vôùi ba neàn kinh teá Nam AÙ ñeå
minh hoïa vieäc ñaùnh thueá noâng nghieäp nheï hôn ôû Ñoâng AÙ. Bieän phaùp can thieäp tröïc tieáp
cuûa nhaø nöôùc vaøo noâng nghieäp bao goàm thueá xuaát khaåu vaø kieåm soaùt giaù caû. Coøn can thieäp
giaùn tieáp laø caùc chính saùch baûo hoä coâng nghieäp vaø vieäc ñònh tyû giaù hoái ñoaùi thöïc quaù cao.
Caû Haøn Quoác vaø Malaysia ñeàu thu thueá noâng nghieäp thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc quoác gia
ñoái chieáu. ÔÛ Haøn Quoác, khu vöïc noâng nghieäp coøn ñöôïc baûo hoä. Thueá noâng nghieäp ôû Thaùi
Lan töông töï nhö möùc thueá ôû caùc quoác gia Nam AÙ vaøo nhöõng naêm 60 vaø 70, nhöng trong
nhöõng naêm 80 thì giaûm xuoáng trong khi ôû Nam AÙ thueá laïi taêng leân.

Baûng 1.4 So saùnh ñaàu tö nhaø nöôùc vaøo khu vöïc noâng thoân vaø thaønh thò

Caùch bieät giöõa noâng thoân vaø ñoâ thò veà dòch vuï haï taàng, 1987-90
(100 = caân baèng giöõa noâng thoân vaø thaønh thò )
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Neàn kinh teá Nöôùc Veä sinh
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Caùc nöôùc HPAE
Haøn Quoác 53 72
Thaùi Lan 58 71
Indonesia 65 74

Caùc nöôùc ChaâuAÙ khaùc 50 62
Chaâu Myõ La tinh 43 69

Tyû leä daân soá noâng thoân vaø ñoâ thò ñöôïc caáp ñieän
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Neàn kinh teá Ñoâ thò Noâng thoân
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Caùc nöôùc HPAE
Indonesia, 1984 53 72
Malaysia, 1983 58 71
Thaùi Lan, 1984 65 74

Caùc nöôùc ChaâuAÙ khaùc 50 62
Bangladesh, 1981 53 72
AÁn Ñoä, 1981 58 71
Sri Lanka, 1982 65 74

Chaâu Myõ La tinh 43 69
Argentina, 1982 53 72
Bolivia, 1981 58 71
Brazil, 1982 65 74

Bôø Bieån Ngaø, 1981 53 72
Liberia, 1981 58 71
Senegal, 1982 65 74
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________



Nguoàn: Baûng treân: UNDP (caùc naêm khaùc nhau); Baûng döôùi: Munasinghe (1987).

Chuùng toâi khoâng coù yù noùi raèng caùc nöôùc HPAE traùnh khoâng chuyeån baát kyø nguoàn
löïc naøo töø noâng nghieäp sang coâng nghieäp. Noùi ñuùng hôn, thì caùc quoác gia naøy chuyeån ít
nguoàn löïc hôn so vôùi moät soá neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc. Ngoaøi ra, vieäc chuyeån dòch
nguoàn löïc thöôøng laø töï nguyeän - ví duï nhö döôùi tieát kieäm taøi chính - vaø thöôøng ñöôïc giôùi
haïn ôû möùc khoâng boùp cheát ñaø taêng tröôûng cuûa noâng nghieäp.

Hình 1.4 Can thieäp vaø taêng tröôûng trong khu vöïc noâng nghieäp

Möùc baûo hoä GDP b/q ñaàu ngöôøi (%)

Toác ñoä taêng tröôûng noâng nghieäp(%)

Nguoàn: Schiff (1993).

TAÊNG TRÖÔÛNG NHANH CUÛA XUAÁT KHAÅU

Moät neùt noåi baät khaùc cuûa caùc nöôùc HPAE laø thaønh quaû xuaát khaåu cao. Ñieàu naøy
ñöôïc phaûn aùnh bôûi tyû troïng gia taêng ñeàu ñaën cuûa caùc quoác gia treân trong kim ngaïch xuaát
khaåu cuûa theá giôùi (xem baûng 1.5). Xeùt chung caû nhoùm, thì caùc quoác gia HPAE ñaõ taêng tyû
troïng trong kim ngaïch xuaát khaåu theá giôùi töø 8% naêm 1965 leân 13% naêm 1980 vaø 18% naêm
1990, trong ñoù chuû yeáu döïa vaøo xuaát khaåu coâng nghieäp cheá bieán. Töø 1965 ñeán 1990, Nhaät
Baûn noåi leân thaønh nöôùc xuaát khaåu lôùn nhaát veà haøng coâng nghieäp cheá bieán, vôùi thò phaàn treân
thò tröôøng theá giôùi taêng töø khoaûng 8% ñeán 12%. Vaøo nhöõng naêm 70 vaø 80, trung taâm taêng
tröôûng ñaõ chuyeån sang boán con hoå chaâu AÙ vôùi thò phaàn haøng coâng nghieäp cheá bieán cuûa
nhöõng nöôùc naøy taêng nhanh gaàn gaáp boán laàn Nhaät Baûn (xem baûng 1.5). Baét ñaàu vaøo
khoaûng naêm 1980, ba nöôùc HPAE ôû Ñoâng Nam AÙ (Indonesia, Malaysia vaø Thaùi Lan) tröôùc



ñaây phuï thuoäc vaøo xuaát khaåu haøng noâng saûn cuõng ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh quaû töông töï
nhö boán con hoå nhöng toác ñoä taêng xuaát khaåu haøng coâng nghieäp coù keùm hôn.
Baûng 1.5 Möùc ñoä thaâm nhaäp xuaát khaåu cuûa moät soá neàn kinh teá Ñoâng AÙ
Tyû troïng trong xuaát khaåu Tyû troïng trong xuaát khaåu
cuûa toaøn theá giôùi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån
_________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Neàn kinh teá 1965 1980 1990 1965 1980 1990
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Toång xuaát khaåu
Nhaät Baûn 5,0 7,0 9,0 - - -
Boán con hoåa 1,5 3,8 6,7 6,0 13,3 33,9
Caùc nöôùc môùi CNH ôû ÑNAÙb 1,5 2,2 2,4 6,2 7,8 12,4
Coäng caùc nöôùc HPAE 7,9 13,1 18,2 12,2 21,1 56,3
Caùc nöôùc ñang phaùt trieån 24,2 28,7 19,8 100,0 100,0 100,0
Toaøn theá giôùi 100,0 100,0 100,0 N.A. N.A. N.A.

Xuaát khaåu c/nghieäp cheá bieán
Nhaät Baûn 7,8 11,6 11,8 - - -
Boán con hoåa 1,5 5,3 7,9 13,2 44,9 61,5
Caùc nöôùc môùi CNH ôû ÑNAÙ 0,1 0,4 1,5 1,1 3,8 12,0
Caùc nöôùc HPAE 9,4 17,3 21,3 14,2 48,6 73,5
Caùc nöôùc ñang phaùt trieån 11,1 11,8 12,9 100,0 100,0 100,0
Toaøn theá giôùi 100,0 100,0 100,0 N.A. N.A. N.A.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Khoâng coù soá lieäu.
N.A. Khoâng aùp duïng ñöôïc.
a. Haøn Quoác, Hoàng Koâng, Singapore vaø Ñaøi Loan.
b. Indonesia, Malaysia vaø Thaùi Lan.
Nguoàn: Soá lieäu töø caùc heä thoáng thöông maïi cuûa LHQ (U.N. Trade systems data).

Moät soá nhaø phaân tích veà sau ñaõ giaûi thích caùc thaønh quaû treân ñaït ñöôïc laø do caùc
ñieàu kieän veà vaên hoùa vaø ñòa lyù ñaëc bieät cuûa caùc quoác gia treân. Nhöng neáu xeùt ôû khôûi ñieåm
thì coù raát ít daáu hieäu laø caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ seõ ñaït nhöõng keát quaû ngoaïn muïc nhö theá.
Vaøo nhöõng naêm 1950, ngay nhöõng ngöôøi laïc quan veà ngoaïi thöông cuõng heát söùc bi quan veà
xuaát khaåu vaø khoâng heà döï ñoaùn raèng kim ngaïch xuaát khaåu cuûa Haøn Quoác, trong suoát 30
naêm sau, ñaõ taêng nhanh gaáp 4 laàn so vôùi möùc bình quaân toaøn theá giôùi (vd, xem Little
1982).
Moät taùc ñoäng hieån nhieân cuûa taêng tröôûng xuaát khaåu nhanh laø söï gia taêng roõ neùt möùc
möùc ñoä môû cuûa neàn kinh teá, cuõng nhö söï gia taêng tyû troïng kim ngaïch xuaát coäng nhaäp khaåu
trong GDP (xem baûng 1.6). Malaysia ñaõ coù neàn kinh teá döïa chuû yeáu vaøo ngoaïi thöông
suoát thôøi gian sau khi giaønh ñöôïc ñoäc laäp, coøn Haøn Quoác, Thaùi Lan vaø Ñaøi Loan coù nhöõng
chæ soá thieân höôùng ngoaïi thöông trung bình cho ñeán naêm 1965, nhöng töø ñoù ñaõ vöôït troäi
haún tieâu chuaån thoâng thöôøng cuûa quoác teá. Indonesia, voán coù moät neàn kinh teá roäng lôùn vaø
chæ môùi coù noã löïc xuaát khaåu gaàn ñaây, coù chæ soá thieân höôùng ngoaïi thöông ñaït treân möùc
trung bình cuûa theá giôùi moät ít, nhöng ñang taêng leân.



Baûng 1.6. Tyû leä toång kim ngaïch thöông maïi so vôùi GDP
Neàn kinh teá/khu vöïc 1970 1980 1985 1988
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Caùc nöôùc HPAE
Hoàng Koâng 1,50 1,52 1,78 2,82
Indonesia 0,25 0,46 0,38 0,42
Haøn Quoác 0,32 0,63 0,66 0,66
Nhaät Baûn 0,19 0,25 0,23 0,11
Malaysia 0,89 1,00 0,85 1,09
Singapore 2,12 3,70 2,77 3,47
Ñaøi Loan 0,53 0,95 0,82 0,90
Thaùi Lan 0,28 0,49 0,44 0,35

Chaâu Phi haï Sahara 0,24 0,30 0,27 0,45
Nam AÙ 0,11 0,17 0,16 0,19
Chaâu Myõ La tinh vaø Caribeâ 0,20 0,25 0,22 0,23
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ghi chuù: Tyû troïng toång kim ngaïch thöông maïi = kim ngaïch xuaát khaåu coäng kim ngaïch
nhaäp khaåu roài chia cho GDP.
Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Ñaøi Loan, soá lieäu caùc laàn xuaát baûn khaùc nhau.
Thoáng keâ Taøi khoaûn Quoác gia: Phaân tích caùc chæ soá toång hôïp, 1988089 (Lieân Hôïp Quoác).

NHÖÕNG CHUYEÅN ÑOÅI NHANH VEÀ NHAÂN KHAÅU HOÏC

Chuyeån ñoåi veà nhaân khaåu hoïc trong ñoù tyû suaát sinh vaø tyû suaát cheát giaûm töø möùc cao
xuoáng möùc thaáp ñaõ baét ñaàu ôû chaâu AÂu vaø Baéc Myõ vôùi cuoäc Caùch maïng Coâng nghieäp vaø
phaûi maát gaàn hai theá kyû môùi hoaøn thaønh. Moät chuyeån ñoåi nhö theá ñang xaûy ra vôùi toác ñoä
nhanh hôùn nhieàu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Thöïc teá ôû haàu heát caùc neàn kinh teá, tyû suaát
cheát ñaõ giaûm roõ reät sau theá chieán thöù hai; coøn tyû suaát sinh ôû taát caû caùc nöôùc, ngoaïi tröø chaâu
Phi haï Sahara, cuõng ñaõ giaûm ñaùng keå (xem baûng 1.7). Tuy nhieân, so saùnh vôùi caùc vuøng
ñang phaùt trieån khaùc ôû Ñoâng AÙ, vieäc chuyeån ñoåi sang tyû suaát sinh thaáp ñaõ baét ñaàu sôùm hôn
(vaøo thaäp nieân 60 ôû phía Baéc, ñaàu thaäp nieân 70 ôû phía Nam - vaø sôùm hôn theá nöõa laø ôû Nhaät
Baûn) vaø vaãn ñang tieáp tuïc.
Trong thôøi kyø 1965-80, taát caû caùc nöôùc ñang phaùt trieån treân theá giôùi ñeàu kinh qua
moät söï suït giaûm roõ veà tyû suaát cheát (xem baûng 1.7). Möùc giaûm thöôøng thaáy ôû ña soá caùc neàn
kinh teá laø 30-40% vaø khoâng bieán thieân nhieàu quaù giöõa caùc vuøng. Tuy nhieân, treân thöïc teá,
vaãn coøn moät söï khaùc bieät ñaùng keå giöõa caùc khu vöïc veà möùc ñoä tyû suaát sinh giaûm coù theå haïn
cheá moät söï buøng noå tieàm naêng veà daân soá do tyû suaát cheát giaûm nhanh. ÔÛ chaâu Phi haï
Sahara, trong thôøi kyø naøy, tyû suaát sinh giaûm ñi khoaûn 2-10%; ôû Nam AÙ laø 10-30%; ôû Myõ
La tinh laø 30-40%. Tyû leä giaûm cao nhaát laø ôû Ñoâng AÙ, töø 40% ñeán 50%. Keát quaû laø möùc
gia taêng daân soá giaûm ôû taát caû caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ, trong moät vaøi tröôøng hôïp, giaûm raát
nhanh. Ví duï ôû Haøn Quoác, tyû leä naøy giaûm töø 2,6%/naêm trong giai ñoaïn 1960-70 xuoáng coøn
1,1%/naêm trong giai ñoaïn 1980-90; ôû Hoàng Koâng, töø 2,5%/naêm xuoáng coøn 1,4%/naêm; vaø ôû
Thaùi Lan, töø 3,1%/naêm xuoáng 18,6%/naêm. ÔÛ chaâu Myõ La tinh, möùc giaûm tyû suaát sinh
cuõng ñuû ñeå giaûm tyû leä gia taêng daân soá, tuy xeùt toång quaùt vaãn chöa ñaït ñeán möùc nhö ôû Ñoâng



AÙ. Keát quaû ôû Nam AÙ khoâng ñoàng nhaát. Bangladesh coù tyû suaát sinh giaûm ñuû ñeå haïn cheá ñaø
taêng daân soá, nhöng Nepal vaø Pakistan thì khoâng. ÔÛ mieàn Nam Sahara, Phi chaâu, tyû suaát
cheát giaûm nhieàu trong khi tyû suaát sinh giaûm raát ít, töø ñoù khieán cho daân soá taêng ñaùng keå -
chaúng haïn, taêng töø 2,3%/naêm trong thôøi kyø 1960-70 leân 3,4%/naêm trong thôøi kyø 1980-90 ôû
Ghana, coøn ôû Kenya thì tyû leä naøy taêng töø 3,2% leân 3,8%.

Baûng 1.7 Söï chuyeån ñoåi veà nhaân khaåu hoïc
Thay ñoåi tyû Thay ñoåi tyû Toå ñoä taêng
suaát sinh thoâ suaát cheát thoâ daân soá bình quaân
______________________________________________________

Neàn kinh teá/Khu vöïc 1965-80 1965-80 1960-70 1980-90
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ñoâng AÙ
Hoàng Koâng -52 -54 2,5 1,4
Indonesia -40 -55 2,1 1,8
Haøn Quoác -54 - 2,6 1,1
Malaysia -25 -58 2,8 2,6
Singapore -45 -16 2,3 2,2
Thaùi Lan -46 -30 3,1 1,8

Chaâu Myõ La tinh vaø Caribbean
Brazil -31 -36 2,8 2,2
Mehicoâ -40 -55 3,3 2,0
Peru -33 -50 2,9 2,3
Venezuela -31 -38 3,8 2,7

Chaâu Phi haï Sahara
Ghana -6 -28 2,3 3,4
Kenya -13 -50 3,2 3,8
Sierra Leone -2 -29 1,7 2,4
Tanzania -2 -22 2,7 3,1

Nam AÙ
Bangladesh -27 -33 2,5 2,3
AÁn Ñoä -33 -45 2,3 2,1
Nepal -13 -42 1,9 2,6
Pakistan -13 -43 2,8 3,1
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Khoâng coù soá lieäu.
Nguoàn: soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

MÖÙC TIEÁT KIEÄM VAØ ÑAÀU TÖ CAO

Ñaàu tö vaät chaát bao goàm taát caû phaàn saûn löôïng cuûa neàn kinh teá khoâng ñöôïc tieâu thuï
tröïc tieáp hoaëc söû duïng ñeå saûn xuaát ra caùc haøng hoùa khaùc. Maùy moùc, nhaø xöôûng vaø haï taàng
cô sôû laø voán vaät chaát, nhöng caùc thaønh phaàn voán löu ñoäng, nhö haøng toàn kho, cuõng quan
troïng khoâng keùm. Caùc nhaø kinh teá vaãn xem ñaàu tö laø moät trong nhöõng ñoäng löïc thuùc ñaåy



taêng tröôûng kinh teá. Trong moät neàn kinh teá kheùp kín, tieát kieäm laø nguoàn ñaàu tö duy nhaát,
vaø theo ñònh nghóa, tieát kieäm vaø ñaàu tö phaûi baèng nhau. Nhöng trong moät neàn kinh teá môû,
ñaàu tö coøn coù theå thöïc hieän baèng caùch vay möôïn cuûa nöôùc ngoaøi, nghóa laø baèng tieát kieäm
cuûa nöôùc ngoaøi. Nhöng ngay caû trong tröôøng hôïp naøy, tieát kieäm trong nöôùc khoâng ñuû sau
cuøng vaãn seõ laøm giaûm möùc ñaàu tö, baèng caùch aûnh höôûng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp do nhöõng
haïn cheá vay theâm nôï nöôùc ngoaøi maø keát cuoäc phaûi duøng tieát kieäm noäi ñòa ñeå hoaøn traû.
Töø 1960 ñeán 1990, caû tieát kieäm vaø ñaàu tö ñaõ taêng ñaùng keå ôû caùc nöôùc HPAE, boû xa
caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc (xem hình 1.5). Naêm 1965, möùc tieát kieäm taïi caùc nöôùc
HPAE ñang phaùt trieån thaáp hôn caùc nöôùc chaâu Myõ La tinh, nhöng ñeán naêm 1990 möùc tieát
kieäm ôû caùc nöôùc HPAE laïi vöôït caùc nöôùc Chaâu Myõ La tinh ñeán gaàn 20%. Vaøo naêm 1965,
möùc ñaàu tö ôû chaâu Myõ La tinh vaø Ñoâng AÙ gaàn nhö baèng nhau; nhöng ñeán naêm 1990, möùc
ñaàu tö ôû Ñoâng AÙ laïi gaàn gaáp ñoâi möùc bình quaân ôû chaâu Myõ La tinh, vaø ñaõ vöôït xa möùc ñaàu
tö ôû Nam AÙ vaø chaâu Phi haï Sahara. Caùc nöôùc HPAE laø nhoùm nöôùc ñang phaùt trieån duy
nhaát coù möùc tích luõy cao hôn ñaàu tö, nhôø ñoù hoï trôû thaønh caùc quoác gia xuaát khaåu voán.

Hình 1.5 Tyû troïng tieát kieäm vaø ñaàu tö torng GDP
Toång ñaàu tö noäi ñòa

Toång tieát kieäm noäi ñòa

Ghi chuù: Möùc bình quaân theo khu vöïc khoâng ñöôïc tính troïng soá.

Khi so saùnh töøng nöôùc HPAE rieâng reõ vôùi caû 118 nöôùc maø chuùng ta coù soá lieäu ñaàu
tö thì böùc tranh coøn phöùc taïp hôn (xem hình 1.6). Trong thôøi kyø 1960-1985, möùc ñaàu tö ôû
caùc nöôùc HPAE naèm trong töù phaân vò ñaàu cuûa caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp trung bình vaø
thu nhaäp thaáp, nhöng ñieàu naøy khoâng coù gì ñaùng keå, vì möùc ñaàu tö thöôøng taêng theo thu
nhaäp. Ñieàu ñaùng keå laø tyû leä ñaàu tö tö nhaân cao cuûa hoï. Hình 1.7 so saùnh tyû troïng trung
bình trong GDP cuûa ñaàu tö nhaø nöôùc vaø ñaàu tö tö nhaân trong giai ñoaïn 1970-1980 giöõa caùc
nöôùc HPAE vaø caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình khaùc. Ñaàu tö tö nhaân ôû caùc nöôùc HPAE
cao hôn 7% so vôùi caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình khaùc. Möùc naøy taêng töø 15% GDP naêm
1970 leân ñeán 22% naêm 1974, sau ñoù giaûm, roài ñöùng ôû möùc 18% trong thôøi gian 1975 ñeán
1984. Töø 1984 ñeán 1986, ñaàu tö tö nhaân giaûm ñaùng keå phaûn aùnh suy thoaùi kinh teá toaøn
caàu, roài sau ñoù taêng daàn trôû laïi vaøo naêm 1988. Ngöôïc laïi, ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp trung
bình, ñaàu tö tö nhaân töông ñoái oån ñònh ôû möùc khoaûng 11% GDP.



Hình 1.6 Tyû leä ñaàu tö/GDP bình quaân, 1960-1985 vaø GDP bình quaân ñaàu ngöôøi, 1960
Tyû leä ñaàu tö bình quaân (tính theo %GDP, 1960-85)


GDP b/q ñaàu ngöôøi so saùnh (tính theo tyû leä % GDP b/q ñaàu ngöôøi cuûa Myõ, 1960)

Ghi chuù: Phöông trình hoài quy laø: GDPG = 10,125 + 59,120RGDP60 – 51,881RGDP602. N = 119; R 2 = 0,295
(1,383) (10,344) (12,593)

Böùc tranh hoaøn toaøn khaùc ñoái vôùi ñaàu tö nhaø nöôùc. Vaøo thaäp nieân 70, toång möùc ñaàu
tö nhaø nöôùc khoâng khaùc bieät gì maáy giöõa caùc nöôùc HPAE vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån
khaùc. Trong suoát thaäp nieân naøy, ñaàu tö nhaø nöôùc taêng töø 7% ñeán 10% trong moïi neàn kinh
teá (xem hình 1.7). Nhöng, trong suoát nhöõng naêm 80, caùc nöôùc HPAE vaø caùc nöôùc ñang
phaùt trieån khaùc ñaõ taùch bieät nhau. ÔÛ caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc, möùc ngaân saùch
suy giaûm do caùc ñieàu chænh veà kinh teá vó moâ ñöôïc theå hieän qua tyû leä ñaàu tö nhaø nöôùc thaáp
hôn. Ngöôïc laïi, ôû caùc nöôùc HPAE, tyû leä ñaàu tö nhaø nöôùc trong thöïc teá ñaõ taêng leân töø naêm
1979 ñeán 1982 vaø giöõ ôû möùc gaàn 4% cao hôn möùc bình quaân cuûa nhöõng naêm 70. Chæ sau
naêm 1986, tyû leä naøy môùi baét ñaàu giaûm daàn xuoáng möùc bình quaân cuûa thaäp nieân 70. Toùm
laïi, khaùc bieät vôùi caùc nôi khaùc, ñaàu tö nhaø nöôùc ôû caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ vaøo naêm 80-87
vaän ñoäng ngöôïc vôùi xu höôùng ñaàu tö tö nhaân.

TAÏO LAÄP VOÁN CON NGÖÔØI

Taïi haàu heát caùc neàn kinh teá taêng tröôûng nhanh ôû Ñoâng AÙ, söï phaùt trieån vaø chuyeån
ñoåi heä thoáng giaùo duïc ñaøo taïo trong ba thaäp nieân qua dieãn ra raát saâu saéc, soá löôïng treû em
ñeán tröôøng taêng leân ñoàng thôøi vôùi vieäc caûi tieán ñaùng keå chaát löôïng tröôøng lôùp vaø chaát löôïng
ñaøo taïo taïi nhaø. Ngaøy nay, trình ñoä nhaän thöùc cuûa hoïc sinh toát nghieäp caáp trung hoïc taïi
moät soá nöôùc Ñoâng AÙ ñaõ ngang baèng, thaäm chí cao hôn ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao (xem
phuï luïc 1.2).



Hình 1.7 Ñaàu tö nhaø nöôùc vaø ñaàu tö tö nhaân
Tyû leä ñaàu tö tö nhaân/GDP (%)

HPAE (khoâng keå Nhaät) Caùc nöôùc LMIE

Tyû leä ñaàu tö nhaø nöôùc/GDP (%)

HPAE (khoâng keå Nhaät) Caùc nöôùc LMIE

Ghi chuù: LMIE laø caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình.

Hình 1.8 vaø 1.9 trình baøy toùm taét keát quaû noåi baät cuûa hoài qui tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc vaø
trung hoïc theo thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa hôn 90 neàn kinh teá ñang phaùt trieån trong
7
hai naêm 1965 vaø 1987. Tyû leä ñi hoïc coù möùc cao hôn ôû nhöõng nöôùc coù thu nhaäp bình quaân
ñaàu ngöôøi cao hôn. Tuy nhieân, tyû leä naøy ôû nhöõng nöôùc HPAE coù xu höôùng vöôït möùc döï
ñoaùn tính theo thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa caùc nöôùc naøy. Vaøo naêm 1965, Hoàng
Koâng, Haøn Quoác vaø Singapore ñaõ hoaøn taát phoå caäp tieåu hoïc, vöôït xa caùc neàn kinh teá ñang
phaùt trieån khaùc. Ngay caû Indonesia, nöôùc raát ñoâng daân, cuõng coù tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc treân
70%.8 Vaøo naêm 1987, söï vöôït troäi cuûa heä thoáng giaùo duïc Ñoâng AÙ coøn theå hieän ôû baäc trung
hoïc. Indonesia coù tyû leä ñi hoïc trung hoïc laø 46%, hôn haún so vôùi caùc nöôùc khaùc coù cuøng thu
nhaäp. Tyû leä naøy ôû Haøn Quoác ñaõ taêng töø 35% leân 88%, daãn ñaàu xeùt veà thaønh tích töông ñoái.



Chæ rieâng Thaùi Lan coù tyû leä ñi hoïc trung hoïc laø 28%, thaáp hôn nhieàu so vôùi döï ñoaùn 36%
vaø so vôùi möùc bình quaân 54% cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình.9 Trong nhöõng naêm gaàn
ñaây, ngöôøi ta ñaõ thaáy keát quaû giaùo duïc yeáu keùm ôû Thaùi Lan, khi söï thieáu thoán traàm troïng
lao ñoäng coù trình ñoä hoïc vaán ñaõ baét ñaàu ñe doïa söï taêng tröôûng oån ñònh ôû möùc ñoä raát cao
hieän nay. Moät phaàn cuûa thaønh coâng veà giaùo duïc laø do caùc nöôùc Ñoâng AÙ cuõng ñi tröôùc
trong vieäc xoaù boû caùch bieät giöõa tyû leä ñi hoïc ôû nam vaø nöõ (xem hoäp 1.1).

Hình 1.8 Hoài quy tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc giöõa caùc neàn kinh teá, 1965 vaø 1987

Tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc

Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi (theo giaù USD naêm 1988)

Ghi chuù: Soá lieäu trong ngoaëc ñôn laø tyû leä ñi hoïc; soá lieäu trong ngoaëc vuoâng laø phaàn dö.
Nguoàn: Behrman vaø Schneider (1992).

Hình 1.9 Hoài quy tyû leä ñi hoïc trung hoïc giöõa caùc neàn kinh teá, 1965 vaø 1987

Tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc

Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi (theo giaù USD naêm 1988)



Ghi chuù: Soá lieäu trong ngoaëc ñôn laø tyû leä ñi hoïc; soá lieäu trong ngoaëc vuoâng laø phaàn dö.
Nguoàn: Behrman vaø Schneider (1992).

HOÄP 1.1 ÑOÂNG AÙ ÑI NHANH HÔN TRONG VIEÄC
XOÙA KHOAÛNG CAÙCH VEÀ GIÔÙI TÍNH TRONG GIAÙO DUÏC

Xeùt veà maët lòch söû, haàu heát caùc xaõ hoäi ñeàu cung caáp cô hoäi giaùo duïc cho nam giôùi tröôùc, roài sau
ñoù daàn daàn môùi ñeán nöõ giôùi. Khoaûng caùch veà giôùi tính trong giaùo duïc coù theå aûnh höôûng saâu roäng
ñeán quaù trình phaùt trieån neáu, ví duï, trình ñoä hoïc vaán keùm cuûa nöõ giôùi seõ laøm giaûm khaû naêng caûi
thieän ñieàu kieän dinh döôõng vaø veä sinh taïi nhaø cuûa hoï, cuõng nhö giaûm naêng suaát lao ñoäng cuûa hoï
ngoaøi xaõ hoäi. Caùc nöôùc HPAE thu heïp khoaûng caùch naøy nhanh hôn nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån
khaùc, maëc duø truyeàn thoáng vaên hoùa cuûa hoï laø chuù troïng vieäc giaùo duïc nam giôùi vaø trong moät soá
tröôøng hôïp khoâng khuyeán khích vieäc giaùo duïc nöõ giôùi (xem hình 1.1 trong hoäp). Nhìn chung,
thu heïp khoaûng caùch veà giôùi tính laø keát quaû cuûa vieäc ñaåy maïnh giaùo duïc cho moïi ngöôøi hôn laø
chuù taâm nhieàu vaøo vieäc giaùo duïc nöõ giôùi. Tuy theá, nhö laäp luaän döôùi ñaây, lôïi ích cuï theå cuûa giaùo
duïc nöõ giôùi cho thaáy raát quan troïng.
Khoaûng caùch giôùi tính (nam hôn nöõ) trong
Hình trong Hoäp 1.1 Tyû leä soá naêm
tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc vaø trung hoïc coù xu höôùng
ñi hoïc cuûa nöõ giôùi so vôùi nam giôùi
giaûm daàn khi thu nhaäp taêng leân (xem hình A1.10
vaø A1.11 ôû cuoái chöông). Vaøo naêm 1965,
khoaûng caùch giôùi tính ôû taát caû caùc nöôùc Ñoâng AÙ,
ôû caáp tieåu hoïc, nhoû hôn ngöôøi ta döï ñoaùn. Vaøo
naêm 1987, theo thoáng keâ, boán neàn kinh teá Ñoâng
AÙ ñaõ phoå caäp tieåu hoïc toaøn boä cho nöõ giôùi, ñieàu
ñoù coù nghóa laø khoâng coøn khoaûng caùch giôùi tính ôû
caáp tieåu hoïc. Nhöõng khoaûng caùch giôùi tính khaù
lôùn trong giaùo duïc vaãn coøn raát phoå bieán ôû caùc neàân
kinh teá coù thu nhaäp thaáp (chöù khoâng phaûi laø ngoaïi
leä) vaø ñaõ keùo daøi suoát ba thaäp nieân qua cho duø
caùc heä thoáng giaùo duïc ñaõ ñöôïc môû roäng nhanh
Nguoàn: Barro vaø Lee (1993)
choùng (Hill vaø King 1991). Ví duï, trong 40 neàn
kinh teá vôùi GNP bình quaân ñaàu ngöôøi thaáp hôn $500, khoaûng caùch giôùi tính giöõa nam vaø nöõ
trong giaùo duïc ôû baäc tieåu hoïc trung bình laø 20%, vaø hieän nay con soá ñoù cuõng khoâng thaáp hôn so
vôùi naêm 1960.
Vaøo naêm 1965, caùc nöôùc HPAE (tröø Thaùi Lan) coù khoaûng caùch veà giôùi tính trong giaùo duïc
ôû baäc trung hoïc cao hôn möùc döï ñoaùn. Thöïc ra, vieäc taêng cô hoäi hôn cho nöõ giôùi theo hoïc trung
hoïc ñaõ laø moät thaùch thöùc ñoái vôùi caùc nöôùc HPAE trong thaäp nieân 70 vaø ñaàu thaäp nieân 80, gioáng
nhö ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc treân toaøn theá giôùi ngaøy nay. Moät phaàn do caùc neàn
kinh teá Ñoâng AÙ ñaõ gaët haùi nhieàu thaønh coâng trong vieäc naâng cao soá löôïng hoïc sinh ñeán tröôøng,
khoaûng caùch giôùi tính ñaõ ñöôïc thu heïp vaø khoâng lôùn hôn möùc döï ñoaùn theo thu nhaäp bình quaân
ñaàu ngöôøi vaøo naêm 1987 (hình A1.11). Taát caû caùc neàn kinh teá ôû Ñoâng AÙ ñöôïc nghieân cöùu (ngoaïi
tröø Indonesia) ñeàu coù tyû leä nöõ giôùi ñi hoïc trung hoïc cao, thaäm chí coøn cao hôn caû nam giôùi. Ngay
caû ôû Indonesia, khoaûng caùch giôùi tính trong giaùo duïc ôû nöôùc naøy cuõng ñaõ giaûm ñaùng keå.

Moät phöông phaùp thoâng duïng, duø khoâng hoaøn haûo, ñeå ño chaát löôïng giaùo duïc laø chi
tieâu treân ñaàu hoïc sinh. Giöõa nhöõng naêm 1970-1989, möùc chi tieâu thöïc treân ñaàu hoïc sinh ôû
baäc tieåu hoïc taêng 335% ôû Haøn quoác. Coøn taïi Meâxico vaø Kenya, toác ñoä taêng taêng laàn löôït laø



64% vaø 38% trong cuøng thôøi kyø. Taïi Pakistan, toác ñoä taêng laø 13% töø naêm 1970 ñeán 1985
(Birsall vaø Sabot 1993b). Nhöõng caùch bieät lôùn naøy phaûn aùnh haàu heát nhöõng khaùc bieät
trong taêng tröôûng thu nhaäp vaø tyû leä ñi hoïc, maø caû hai chæ tieâu naøy ñeàu cao ôû caùc nöôùc Ñoâng
AÙ. Moät phöông phaùp toát hôn ñeå ño löôøng chaát löôïng giaùo duïc laø kieåm tra kyõ naêng nhaän
thöùc cuûa hoïc sinh theo caùc baøi kieåm tra ñöôïc tieâu chuaån hoùa giöõa caùc nöôùc. Qua so saùnh
keát quûa thu ñöôïc töø nhöõng cuoäc kieåm tra nhö theá treân theá giôùi, treû em Ñoâng AÙ coù keát quaû
hoïc taäp toát hôn treû em ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc - vaø gaàn ñaây, coøn toát hôn caû treû em
ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao.10
Khoái löôïng hoïc taäp cuûa treû em coøn tuøy thuoäc vaøo moâi tröôøng hoïc taäp ôû gia ñình.
Moät laàn nöõa, treû em ôû Ñoâng AÙ coù ñöôïc thuaän lôïi hôn vaøo nhöõng naêm 70 vaø 80. Duøng chæ
tieâu ñôn giaûn: soá löôïng baø meï coù hoïc vaán vaø soá löôïng treû em taïi moãi gia ñình, chuùng ta tính
toaùn ñöôïc raèng moâi tröôøng hoïc taäp taïi Haøn Quoác trong suoát 20 naêm cao hôn 114% so vôùi
Brazil vaø 147% so vôùi Pakistan (Birdsall vaø Sabot 1993b).

TAÊNG TRÖÔÛNG NHANH VEÀ NAÊNG SUAÁT

Ñaëc ñieåm noåi baät sau cuøng cuûa HPAE laø söï taêng tröôûng nhanh choùng veà naêng suaát .
Naêng suaát lao ñoäng taïi HPAE taêng nhanh laø quaù hieån nhieân: söï taêng tröôûng GDP bình quaân
ñaàu ngöôøi chuû yeáu phuï thuoäc vaøo söï taêng tröôûng saûn löôïng treân moãi coâng nhaân. Moät phaàn
cuûa söï gia taêng naêng suaát laø do gia taêng voán vaät chaát treân moãi coâng nhaân (chaúng haïn nhö
taêng theâm maùy moùc) vaø moät phaàn khaùc laø do gia taêng voán con ngöôøi (chaúng haïn nhö coâng
nhaân coù hoïc vaán cao hôn). Tuy nhieân, gia taêng naêng suaát lao ñoäng coøn coù theå laø keát quaû
cuûa vieäc gia taêng hieäu quaû saûn xuaát vaø cuûa nhöõng thay ñoåi trong caùch thöùc saûn xuaát giuùp
gia taêng saûn löôïng trong khi vaãn söû duïng cuøng moät khoái löôïng voán vaät chaát vaø voán con
ngöôøi. Chuùng ta goïi phaàn gia taêng naêng suaát maø khoâng theå giaûi thích ñöôïc baèng nhöõng gia
taêng ño ñöôïc cuûa caùc nhaäp löôïng laø taêng tröôûng toång naêng suaát nhaân toá (TFP-total factor
productivity).11 Trong soá nhöõng yeáu toá goùp phaàn taïo neân TFP ta coù theå keå ñeán coâng ngheä
toát hôn, toå chöùc quaûn lyù toát hôn, keát quaû cuûa chuyeân moân hoùa vaø nhöõng caûi tieán kyõ thuaät ôû
phaân xöôûng.
Nhö chöùng minh döôùi ñaây, khoaûng hai phaàn ba möùc taêng tröôûng thaàn kyø cuûa Ñoâng
AÙ laø nhôø vaøo quaù trình tích luõy nhanh, coù nghóa laø do söï gia taêng nhanh cuûa voán vaät chaát vaø
voán con ngöôøi. Moät phaàn ba cuûa taêng tröôûng coøn laïi khoâng theå naøo lyù giaûi baèng quaù trình
tích luõy vaø vì theá ngöôøi ta cho laø do hieäu quaû gia taêng hay laø TFP. So vôùi caùc neàn kinh teá
khaùc, phaàn gia taêng naøy coù möùc ñoä lôùn, xeùt caû veà trò soá tuyeät ñoái laãn tyû troïng trong taêng
tröôûng saûn löôïng, vaø do ñoù giaûi thích ñöôïc phaàn naøo lyù do caùc neàn kinh teá naøy baét kòp caùc
neàn kinh teá coâng nghieäp hoùa, trong khi haàu heát caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc thì
khoâng. Trong hoäp 1.2, chuùng ta xem xeùt hai caùch lyù giaûi toång quaùt veà quan heä giöõa tích
luõy vaø gia taêng saûn löôïng vaø söï lieân keát giöõa vieäc thay ñoåi naêng suaát vaø vieäc baét kòp coâng
ngheä tieân tieán.



BAÈNG CHÖÙNG TÖØ CAÙC HOÀI QUY TAÊNG TRÖÔÛNG
THU NHAÄP BÌNH QUAÂN ÑAÀU NGÖÔØI GIÖÕA CAÙC NEÀN KINH TEÁ

Trong phaàn naøy, hai coâng cuï thoáng keâ ñöôïc söû duïng ñeà khaûo saùt moái quan heä giöõa
tích luõy vaø gia taêng saûn löôïng. Moâ hình thöù nhaát laø hoài quy giöõa caùc neàn kinh teá trong ñoù
chuùng ta xaùc ñònh moái quan heä giöõa tyû leä gia taêng thu nhaäp thöïc teá bình quaân ñaàu ngöôøi vaø
tyû troïng ñaàu tö trong GDP, vaø hai ño löôøng veà thaønh quaû giaùo duïc, vôùi caùc bieán kieåm soaùt
laø toác ñoä taêng tröôûng cuûa daân soá tham gia hoaït ñoäng kinh teá vaø caùch bieät töông ñoái cuûa thu
nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi so vôùi Myõ vaøo naêm 1960, tính theo giaù USD naêm 1980.12 Ño
löôøng veà thaønh quaû giaùo duïc ñöôïc choïn laø tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc vaø trung hoïc vaøo naêm 1960
– ñaây laø khía caïnh tích luõy voán con ngöôøi raát khaùc bieät ôû HPAE so vôùi caùc nöôùc coù thu
nhaäp thaáp vaø trung bình khaùc.
Keát quaû phaân tích thoáng keâ cuûa 113 nöôùc ñöôïc neâu trong Baûng 1.8 vaø cho thaáy tích
luõy nhaân toá saûn xuaát laø quan troïng. Ñaàu tö vaøo voán vaät chaát laãn giaùo duïc ñaõ ñoùng goùp raát
lôùn vaøo taêng tröôûng kinh teá.13 Moät söï gia taêng tyû leä ñaàu tö trong GDP leân 10% - gaàn baèng
vôùi söï khaùc bieät veà ñaàu tö tö nhaân giöõa HPAE vôùi caùc nöôùc thu nhaäp thaáp vaø trung bình
khaùc – laøm taêng toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi leân 0,5%. Tyû leä ñi tieåu hoïc
vaø trung hoïc taêng leân 10% laøm gia taêng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi leân 0,3%.
Ngoaøi vieäc tích luõy voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi, möùc thu nhaäp ban ñaàu cuõng coù
moái quan heä coù yù nghóa vôùi taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi. Nhöõng neàn kinh teá
töông ñoái ngheøo vaøo naêm 1960 ñaõ taêng tröôûng nhanh hôn nhieàu so vôùi caùc nöôùc giaøu, sau
khi ñaõ tính tôùi khaùc bieät veà giaùo duïc vaø ñaàu tö. Maëc duø vaäy, nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân, tính
bình quaân thì nhöõng nöôùc ngheøo khoâng laøm toát hôn nöôùc giaøu ñöôïc (töùc laø möùc thu nhaäp
cuûa caùc nöôùc khoâng hoäi tuï). Moät phaàn cuûa nguyeân nhaân laø do caùc nöôùc ngheøo ñaàu tö ít
hôn. Nhöng nhöõng nöôùc coù thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi baèng moät nöûa cuûa Myõ vaøo naêm
1960 vaø coù möùc giaùo duïc vaø ñaàu tö trung bình seõ taêng tröôûng nhanh hôn Myõ 2,1%. Vaán ñeà
naøy ñöôïc goïi laø hoäi tuï coù ñieàu kieän vì caùc neàn kinh teá vôùi tyû leä ñaàu tö vaø tyû leä ñi hoïc thaáp
seõ khoâng theå naøo ñuoåi kòp caùc nöôùc giaøu duø cho hoï coù lôïi theá laø nöôùc töông ñoái ngheøo.

HOÄP 1.2 MOÂ HÌNH HOÙA TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ

Caùc kinh teá gia ñaõ giôùi thieäu khaùi quaùt hai caùch lyù giaûi moái lieân heä giöõa tích luõy vaø taêng
tröôûng saûn löôïng, quan ñieåm taân coå ñieån (neoclassical view) vaø phöông phaùp taêng tröôûng noäi sinh
(endogenous growth approach).
Ra ñôøi sôùm hôn, quan ñieåm cuûa tröôøng phaùi taân coå ñieån ñöôïc döïa treân giaû thieát raèng khi
voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi ñöôïc tích luõy, phaàn ñoùng goùp taêng theâm cuûa chuùng vaøo saûn löôïng
giaûm daàn. Neáu ñieàu naøy laø ñuùng, thì caùc nöôùc ngheøo, nôi maø löôïng voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi
treân moãi lao ñoäng ít hôn, seõ taêng tröôûng nhanh hôn caùc neàn kinh teá phoàn thònh, neáu coù cuøng moät
möùc ñaàu tö vaøo voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi. Söï taêng tröôûng kinh teá gioáng nhö moät cuoäc chaïy
ñua coù chaáp; tyû suaát sinh lôïi ñoái vôùi cuøng moät noã löïc tích luõy cuûa caùc nöôùc ngheøo laø lôùn hôn. Caùc
moâ hình taêng tröôûng theo quan ñieåm taân coå ñieån döï baùo raèng caùc neàn kinh teá cuûa caùc nöôùc ngheøo
seõ baét kòp caùc ñaøn anh giaøu coù, neáu tyû leä tích luõy ôû caû hai gaàn nhö nhau. Ñieàu naøy coù nghóa laø thu
nhaäp bình quaân seõ hoäi tuï veà möùc gaàn ngang nhau.
Nhìn chung, toác ñoä taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá coù
möùc thu nhaäp thaáp vaø trung bình khoâng hôn toác ñoä ôû caùc nöôùc coù möùc thu nhaäp cao; tính trung



bình, caùc neàn kinh teá ngheøo khoâng baét kòp. Ñieàu naøy ñaõ daãn ñeán moät caùch nhìn khaùc veà taêng
tröôûng kinh teá: nhöõng moâ hình veà taêng tröôûng maø trong ñoù söï gia taêng voán vaät chaát vaø voán con
ngöôøi hoaëc ñoùng goùp cuøng möùc, hoaëc ñoùng goùp nhieàu hôn vaøo saûn löôïng khi caùc neàn kinh teá trôû
neân phoàn thònh hôn. Trong cuoäc ñua naøy, quy luaät coù veû coù lôïi cho caùc neàn kinh teá maïnh. Caùc lyù
thuyeát taêng tröôûng noäi sinh noùi chung khoâng döï baùo raèng saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi roát cuoäc
seõ hoäi tuï veà moät möùc cho taát caû caùc neàn kinh teá. Thöïc ra, caùc lyù thuyeát ngaøy cho thaáy raèng lôïi theá
kinh teá naêng ñoäng nhôø quy moâ coù khuynh höôùng laøm lôïi cho caùc neàn kinh teá giaøu, maø caùc neàn
kinh teá naøy coù theå taêng tröôûng nhanh hôn maõi maõi caùc neàn kinh teá ngheøo.
Raát nhieàu nghieân cöùu ñaõ coá gaéng tìm hieåu xem moâ hình naøo coù theå giuùp döï ñoaùn ñöôïc toát
nhaát caùc söï khaùc bieät veà taêng tröôûng kinh teá trong ba thaäp nieân qua. Khoâng moâ hình naøo thöïc söï
vöôït troäi hôn caû, nhöng tranh luaän ñaõ laøm noåi baät hai yeáu toá quyeát ñònh thaønh tích taêng tröôûng
trong caùc neàn kinh teá. Tröôùc heát, caû hai moâ hình ñeàu döï baùo raèng möùc ñaàu tö cao hôn vaøo voán vaät
chaát vaø voán con ngöôøi seõ ñöa ñaåy nhanh toác ñoä taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi, maëc duø
hai moâ hình naøy khoâng thoáng nhaát vôùi nhau laø lieäu möùc taêng tröôûng cao naøy coù ñöôïc duy trì maõi
maõi hay khoâng. Tuy theá, moät soá neàn kinh teá coù theå taêng tröôûng nhanh hôn caùc neàn kinh teá khaùc
trong caùc thôøi kyø keùo daøi, nhôø ñaàu tö moät phaàn nhieàu hôn thu nhaäp quoác daân cuûa mình.
Hai laø, tích luõy khoâng theå giaûi thích heát toaøn boä söï taêng tröôûng kinh teá vaø tyû leä tích luõy
khaùc nhau khoâng theå giaûi thích troïn veïn nhöõng khaùc nhau veà toác ñoä taêng tröôûng giöõa caùc nöôùc.
Nhieàu yeáu toá khaùc, bao goàm caùc thaønh phaàn voâ hình nhö cô caáu toå chöùc kinh teá, ñoåi môùi vaø tieáp
thu coâng ngheä, cuõng coù vai troø nhaát ñònh. Caùc neàn kinh teá coù thaønh tích tích luõy töông töï nhö nhau
- ví duï nhö caùc nöôùc HPAE vaø Lieân Xoâ cuõ - coù theå coù nhöõng thaønh tích raát khaùc nhau veà taêng
tröôûng. Trong lyù thuyeát veà taêng tröôûng taân coå ñieån, thaønh phaàn cuûa taêng tröôûng kinh teá, khoâng theå
quy cho tích luõy, ñöôïc coi laø “tieán boä kyõ thuaät” hay laø thay ñoåi toång naêng suaát nhaân toá TFP.
Nhieàu moâ hình ban ñaàu cuûa tröôøng phaùi taân coå ñieån giaû thieát tieán boä kyõ thuaät coù ñöôïc laø do beân
ngoaøi (Solow 1957), maëc duø caùc nghieân cöùu thöïc nghieäm veà söï thay ñoåi TFP söû duïng caùc giaû thieát
cuûa phaùi taân coå ñieån cho thaáy coù raát nhieàu thay ñoåi veà toác ñoä taêng tröôûng TFP öôùc tính, ñaëc bieät
laø trong caùc nöôùc ñang phaùt trieån (Nishimizu vaø Page 1987; Page 1990). Theo caùc lyù thuyeát môùi
veà taêng tröôûng noäi sinh, thaønh phaàn naøy cuûa söï taêng tröôûng ñöôïc quy cho nhöõng quan heä hoã töông
giöõa “yù töôûng” vaø tích luõy, töø ñoù daãn ñeán keát quaû laø suaát sinh lôïi gia taêng theo quy moâ ñoái vôùi voán
vaät chaát vaø voán con ngöôøi (Romer 1993).
Kieán thöùc vaø coâng ngheä nöôùc ngoaøi laø nguoàn tieàm naêng quan troïng cho vieäc thay ñoåi naêng
suaát ôû caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình. Baèng vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä saün coù
cuûa caùc nöôùc thu nhaäp cao, caùc neàn kinh teá thu nhaäp thaáp vaø trung bình coù theå nhanh choùng naâng
cao trình ñoä coâng ngheä cuûa mình (Gerschenkron 1962). Hôn theá nöõa, caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù
quyeàn löïa choïn giöõa nhieàu coâng ngheä saün coù maø khoâng caàn phaûi nghieân cöùu phaùt trieån caùc coâng
ngheä môùi nhö caùc neàn kinh teá tieân tieán phaûi laøm. Do vaäy, caùc neàn kinh teá coâng nghieäp hoùa ôû möùc
thaáp coù theå thu ñöôïc coâng ngheä reû hôn vaø tieán nhanh hôn caùc neàn kinh teá ñaõ coâng nghieäp hoùa ôû
möùc cao. Ñaây laø söï baét kòp treân cô sôû naêng suaát (productivity-based catching up).
Nhöng baûn thaân coâng ngheä toát nhaát cuûa theá giôùi laø moät muïc tieâu di ñoäng. Söï thay ñoåi TFP
ôû caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao laø moät nguoàn taêng tröôûng quan troïng cuûa hoï (Chenery 1986;
Boskin vaø Lau 1992). Phuï luïc 1.1 giôùi thieäu moät caùch phaân tích chính thöùc veà moái quan heä giöõa
nhöõng bieán ñoåi trong thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát cuûa theá giôùi, maø ta goïi laø “söï thay ñoåi coâng
ngheä”, vôùi caùc söï bieán ñoåi höôùng veà thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát, maø ta goïi laø “söï thay ñoåi hieäu
quaû kyõ thuaät”. Caû lyù thuyeát vaø kinh nghieäm thöïc teá ñeàu ñöa ñeán keát luaän laø söï taêng tröôûng TFP ôû
caùc nöôùc phaùt trieån, phaàn lôùn laø do söï thay ñoåi coâng ngheä, thay ñoåi trong thöïc tieãn coâng ngheä toát
nhaát cuûa theá giôùi, trong khi caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình thì phaàn lôùn söï thay ñoåi
TFP laø do söï thay ñoåi veà hieäu quaû kyõ thuaät (Pack vaø Page 1993). Ñeå ñaït ñöôïc söï baét kòp treân cô


Tai chinh tien te

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (15)

Similar to Tai chinh tien te

Similar to Tai chinh tien te (20)

Tai chinh tien te