Download luận án tiến sĩ ngành triết học với đề tài: Sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay, cho các bạn làm luận án tham khảo

1. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
MAI THỊ NGỌC BÍCH
Sù LÖCH CHUÈN §¹O §øC
ë SINH VI£N §¹I HäC TH¸I NGUY£N HIÖN NAY
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ
HÀ NỘI - 2017

2. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
MAI THỊ NGỌC BÍCH
Sù LÖCH CHUÈN §¹O §øC
ë SINH VI£N §¹I HäC TH¸I NGUY£N HIÖN NAY
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ
Mã số: 62 22 03 02
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN SỸ PHÁN
HÀ NỘI - 2017

3. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung
thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo
quy định.
Tác giả luận án
Mai Thị Ngọc Bích

4. MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU 1
Chương 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN
QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 5
1.1. Tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến chuẩn
mực đạo đức, chuẩn mực đạo đức ở sinh viên và sự lệch chuẩn
đạo đức 5
1.2. Tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến sự lệch chuẩn
đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay 20
1.3. Tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến giải pháp
khắc phục sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái
Nguyên hiện nay 23
1.4. Những giá trị của các công trình đã nghiên cứu và một số định
hướng mà luận án tiếp tục phải thực hiện 27
Chương 2: SỰ LỆCH CHUẨN ĐẠO ĐỨC Ở SINH VIÊN HIỆN NAY -
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN 30
2.1. Đạo đức, chuẩn mực đạo đức và chuẩn mực đạo đức ở sinh viên
Việt Nam hiện nay 30
2.2. Sự lệch chuẩn đạo đức và những tiêu chí để đánh giá về sự lệch
chuẩn đạo đức ở sinh viên Việt Nam hiện nay 51
Chương 3: SỰ LỆCH CHUẨN ĐẠO ĐỨC Ở SINH VIÊN ĐẠI HỌC
THÁI NGUYÊN HIỆN NAY - THỰC TRẠNG, NGUYÊN
NHÂN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA 64
3.1. Sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện
nay - Thực trạng và nguyên nhân của nó 64
3.2. Những vấn đề đặt ra đối với việc khắc phục sự lệch chuẩn đạo
đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay 95
Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM KHẮC PHỤC SỰ
LỆCH CHUẨN ĐẠO ĐỨC Ở SINH VIÊN ĐẠI HỌC THÁI
NGUYÊN HIỆN NAY 101
4.1. Nhóm giải pháp hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, định
hướng xã hội chủ nghĩa, từng bước hoàn thiện các thang giá trị
đạo đức mới trong xã hội 101
4.2. Nhóm giải pháp cải cách giáo dục đại học theo hướng hội nhập
quốc tế, đồng thời nâng cao chất lượng công tác giáo dục đạo
đức và quản lý sinh viên, từng bước khắc phục những lệch
chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay 109
4.3. Nhóm giải pháp kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường, xã
hội và nâng cao tính tự giác của từng cá nhân sinh viên trong việc
khắc phục những lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái
Nguyên hiện nay 126
KẾT LUẬN 137
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ 140
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 141
PHỤ LỤC 152

5. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
XHCN : Xã hội chủ nghĩa

6. DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 3.1: Biểu hiện về sự suy thoái đạo đức ở sinh viên Đại học
Thái Nguyên 71
Bảng 3.2: Kết quả khảo sát việc sử dụng thời gian rỗi của sinh viên
Đại học Thái Nguyên 72
Bảng 3.3: Kết quả khảo sát mức độ tham gia các hoạt động vì cộng
đồng của sinh viên Đại học Thái Nguyên 73
Bảng 3.4: Kết quả khảo sát quá trình học tập của sinh viên Đại học
Thái Nguyên 75
Bảng 3.5: Kết quả khảo sát về thái độ của sinh viên Đại học Thái
Nguyên về các hành vi gian lận, tiêu cực 77
Bảng 3.6: Sự yêu thích những hình thức, sản phẩm văn hóa nghệ thuật
của sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay 79

7. 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sinh viên là bộ phận ưu tú nhất của thanh niên Việt Nam có vai trò và
trách nhiệm to lớn trong việc thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước, như lúc sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng
định: "Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà", "nước nhà thịnh hay
suy, yếu hay mạnh, một phần lớn là do các thanh niên" [83, tr.82, 84]. Vì vậy,
quan tâm đến sự nghiệp giáo dục - đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ, trong đó có sinh
viên là việc làm rất cần thiết, nhất là trong giai đoạn hiện nay. Chính vì vậy,
Đảng ta đã thường xuyên quan tâm, chăm lo, giáo dục, rèn luyện thế hệ trẻ trong
đó có đội ngũ sinh viên, để họ trở thành những người có đủ đức, đủ tài, có thể
gánh vác được những nhiệm vụ to lớn, nặng nề của Tổ quốc, của dân tộc, như lời
Bác Hồ đã dạy: "Đoàn viên và thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều hăng
hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng cần phải chăm lo
giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây
dựng chủ nghĩa xã hội vừa "hồng" vừa "chuyên"" [87, tr.455].
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, đạo đức của sinh viên có nhiều
biểu hiện phức tạp, đó là sự lệch chuẩn đạo đức ở một bộ phận sinh viên như:
Bạo lực học đường; sự vô cảm, lạnh lùng trước mọi biến động của cuộc sống;
văn hoá ứng xử kém; các tệ nạn xã hội xuất hiện trong sinh viên ngày một gia
tăng; có những sinh viên đã có những hành vi vi phạm pháp luật nghiêm
trọng… Mặt khác, do cuộc đấu tranh về ý thức hệ cũng đang diễn ra gay go
và quyết liệt hơn bao giờ hết, khi các thế lực thù địch ở trong và ngoài nước
đang tranh thủ một bộ phận sinh viên có những biểu hiện lệch chuẩn về đạo
đức làm cầu nối để đưa vào thế giới sinh viên những sản phẩm văn hóa độc
hại, đồi trụy, phi nhân tính,... từng bước làm tha hóa, biến chất sinh viên - thế
hệ có tri thức sẽ nắm giữ vận mệnh của dân tộc trong tương lai và hòng đẩy

8. 2
lùi công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội theo hướng hiện đại trên đất nước ta.
Điều này không những gây hoang mang cho dư luận xã hội, mà còn gióng lên
hồi chuông cảnh báo về sự lệch chuẩn đạo đức ở một bộ phận sinh viên hiện nay.
Đại học Thái Nguyên là một trường Đại học vùng, trường có số lượng
sinh viên đông, tính đến tháng 12 năm 2015, quy mô sinh viên của toàn Đại
học là 76.301 người. Sinh viên của trường cũng đang đứng trước những thách
thức mà sinh viên cả nước đang phải đối mặt. Điều đó đã đặt ra yêu cầu bức
thiết là phải nhận thức đúng đắn, khảo sát kỹ lưỡng thực trạng lệch chuẩn đạo
đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay, để từ đó đề ra những giải
pháp khả thi, góp phần vào việc khắc phục những biểu hiện lệch chuẩn đạo
đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay, đồng thời đề xuất những giải
pháp góp phần đào tạo ra những con người "vừa hồng vừa chuyên" có thể
gánh vác trọng trách của nước nhà trong tương lai. Với ý nghĩa đó, tác giả lựa
chọn vấn đề: "Sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện
nay" để nghiên cứu và làm luận án tiến sĩ chuyên ngành chủ nghĩa duy vật
biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở góp phần làm sáng tỏ một số khái niệm công cụ của luận án,
luận án tiếp tục làm rõ thực trạng lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học
Thái Nguyên hiện nay, nguyên nhân và những vấn đề đặt ra đối với việc khắc
phục sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay. Từ đó
đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm khắc phục sự lệch chuẩn đạo đức ở
sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Chuẩn mực đạo đức, chuẩn mực đạo đức ở sinh viên, sự lệch chuẩn
đạo đức, sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên.
- Phân tích và đánh giá thực trạng, nguyên nhân và những vấn đề đặt ra
đối với sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.

9. 3
- Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm khắc phục sự lệch chuẩn đạo
đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Vấn đề lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay
là vấn đề lớn và bao gồm nhiều phương diện khác nhau. Song trong khuôn
khổ đề tài này, luận án chỉ tập trung vào phân tích sự lệch chuẩn đạo đức ở
sinh viên Đại học Thái Nguyên theo hướng tiêu cực trong bối cảnh đất nước
ta đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển nền kinh tế thị
trường và hội nhập quốc tế.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Những lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên từ năm
thứ nhất đến năm thứ năm.
- Địa điểm và thời gian khảo sát nghiên cứu:
+ Địa điểm khảo sát: Tiến hành khảo sát ở 10 trường đại học, cao đẳng,
các khoa thành viên trong khối Đại học Thái Nguyên.
+ Thời gian khảo sát: 5 năm trở lại đây (2010-2015) - thời điểm đạo
đức của sinh viên trong nhà trường có nhiều biến động khá phức tạp.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
- Luận án chủ yếu dựa trên những quan điểm của Chủ nghĩa Mác -
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về
đạo đức, giá trị đạo đức truyền thống, đạo đức của sinh viên, ngoài ra luận án
còn dựa vào những thành tựu khoa học của các công trình nghiên cứu trong
và ngoài nước liên quan tới nội dung được đề cập trong luận án.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
- Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử, luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp sau đây:

10. 4
phương pháp lịch sử và lôgíc, phân tích và tổng hợp, so sánh, đối chiếu,
phương pháp điều tra xã hội học... nhằm thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ mà
luận án đã đặt ra.
5. Những đóng góp mới của luận án
- Luận án góp phần làm rõ khái niệm chuẩn mực đạo đức ở sinh viên, sự
lệch chuẩn đạo đức, sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên.
- Luận án góp phần xác định rõ tầm quan trọng của của việc khắc phục
những lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên trong giai đoạn
hiện nay.
- Luận án phân tích rõ thực trạng sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại
học Thái Nguyên trong giai đoạn hiện nay.
- Luận án đề xuất phương hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm
khắc phục sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên trong giai
đoạn hiện nay.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
- Luận án đã đưa ra một số giải pháp cụ thể nhằm khắc phục sự lệch
chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên trong giai đoạn hiện nay.
- Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các tổ chức, đoàn thể,
cá nhân trực tiếp làm công tác giáo dục sinh viên và hoạt động phong trào của
sinh viên.
- Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong công tác nghiên
cứu, giảng dạy ở các nhà trường và học viện.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung luận án gồm 4 chương, 11 tiết.

11. 5
Chương 1
TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. TỔNG QUAN NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
ĐẾN CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC, CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC Ở SINH VIÊN VÀ SỰ
LỆCH CHUẨN ĐẠO ĐỨC
1.1.1. Tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến chuẩn
mực đạo đức
Nghiên cứu về chuẩn mực đạo đức, đã được nhiều nhà khoa học trong
và ngoài nước quan tâm nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau, tiêu biểu là
các tác giả với những công trình nghiên cứu sau: Tác giả A.Sixkin có cuốn
sách "Nguyên lý đạo đức cộng sản" [3] đã khẳng định lại quan điểm mácxít
về nguồn gốc của đạo đức, rằng đạo đức là một hình thái ý thức xã hội và "nói
đến đạo đức là nói đến những lề thói và tập tục biểu hiện mối quan hệ nhất
định giữa người với người trong quan hệ với nhau hàng ngày" [3, tr.4]; Tác
giả G.Bandzeladze trong cuốn "Đạo đức học", tập I [50] và II [51] đã phân
tích và luận giải khá rõ nét vai trò của đạo đức, qua đó tác giả cũng đã phân
tích sâu sắc những nội dung về chuẩn mực đạo đức. Căn cứ vào sự phân tích
mối quan hệ giữa đạo đức với chính trị, pháp lý và nghệ thuật... tác giả đã
khẳng định: đạo đức là đặc trưng bản tính của con người, chỉ con người mới
có đạo đức, do đó nó không thể không phản ánh những đặc trưng của bản tính
con người. Theo tác giả, đạo đức bắt nguồn từ chỗ con người quan hệ với
người khác như quan hệ với chính mình. Trong quan hệ đạo đức với người
khác, con người không thể tư lợi. Do đó đặc trưng cơ bản nhất của đạo đức là
"chí công vô tư"; "Bản chất của đạo đức là sự quan tâm tự giác của những con
người đến lợi ích của nhau, đến lợi ích của xã hội" [50, tr.104]. Đây là một

12. 6
trong những cơ sở lý luận quan trọng để tác giả luận án phân tích khái niệm
chuẩn mực đạo đức.
Bàn về chuẩn mực đạo đức còn có cuốn sách của Viện Triết học, đó là
"C.Mác - Ph.Ăngghen - V.I. Lênin bàn về đạo đức" [114], trong cuốn sách
này các tác giả đã phân tích những lý luận cơ bản về chuẩn mực đạo đức, làm
cơ sở vững chắc để tác giả luận án tiếp tục phân tích những quan điểm về
chuẩn mực đạo đức sau này.
Khi nghiên cứu về chuẩn mực đạo đức, Lê Nguyên Long đã dịch cuốn
sách "Những vấn đề lý luận đạo đức" [79], trong cuốn sách này tác giả A.I.Cô
chê-tốp đã phân tích "những cơ sở của giáo dục đạo đức" [79, tr.5] và "những cơ
sở của sự tự giáo dục" [79, tr.41]. Trên cơ sở khẳng định lại luận điểm của
V.I.Lênin khi bàn về đạo đức cộng sản, một lần nữa tác giả đã khẳng định lại
những yếu tố của chuẩn mực đạo đức cộng sản: "Chúng ta nói rằng: Đạo đức -
đó là những gì góp phần đoàn kết tất cả những người lao động xung quanh giai
cấp vô sản đang sáng tạo ra xã hội mới, cộng sản chủ nghĩa" [79, tr.6]. Đây là cơ
sở để tác giả luận án phân tích khái niệm chuẩn mực đạo đức.
Bàn về chuẩn mực đạo đức tác giả Phạm Văn Nhuận có cuốn sách
"Chuẩn mực đạo đức quân nhân của quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay"
[98]. Với cuốn sách này, tác giả đã phân tích khá sâu sắc về nội dung khái
niệm chuẩn mực đạo đức, theo tác giả "Chuẩn mực đạo đức là những nguyên
tắc, quy tắc đạo đức được mọi người thừa nhận trở thành những mực thước
khuôn mẫu để xem xét, đánh giá và điều chỉnh hành vi của con người trong xã
hội" [98, tr.21-22]. Đây là một trong những cơ sở để tác giả luận án phân tích,
tổng hợp đưa ra khái niệm của chuẩn mực đạo đức và chuẩn mực đạo đức ở sinh
viên Việt Nam hiện nay.
Nghiên cứu về chuẩn mực đạo đức, tác giả Nguyễn Ngọc Phú có cuốn
sách “Chuẩn mực đạo đức con người Việt Nam hiện nay” [102]. Trong cuốn

13. 7
sách này, nhóm tác giả của Viện Khoa học xã hội nhân văn quân sự đã thể
hiện một cách khái quát các vấn đề lý luận về đạo đức, trình bày khái niệm
chung về chuẩn mực đạo đức theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, phân tích các giá trị chuẩn mực truyền thống con người
Việt Nam; đồng thời phân tích các tác động của nền kinh tế thị trường, công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đến sự vận độn, biến đổi các chuẩn mực đạo đức của
người Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Đây là cơ sở lý luận vô cùng quan
trọng để tác giả luận án đi sâu phân tích chương 2 của luận án.
Tác giả Phan Huy Lê và Vũ Minh Giang khi nghiên cứu về chuẩn mực
đạo đức đã có công trình khoa học "Các giá trị truyền thống và con người
Việt Nam hiện nay", (tập II) [77], Trong công trình khoa học này, các tác giả
đã phân tích khá sâu sắc những giá trị truyền thống trong đó có những yếu tố
thuộc về chuẩn mực đạo đức mà con người Việt Nam hiện nay cần kế thừa và
phát huy, đó là tinh thần tự tôn dân tộc, ý thức độc lập tự cường..., "tính cách
mềm dẻo, cởi mở và dễ hội nhập - một nội dung của truyền thống Việt Nam là
một nhân tố hết sức thuận lợi trong hoàn cảnh ngày nay, khi mà thế giới ngày
càng phát triển theo xu thế hội nhập và chu kỳ thay đổi công nghệ ngày càng
có xu hướng rút ngắn" [77, tr.28-29], hay "truyền thống hiếu học và khả năng
trí tuệ của người Việt đã và đang trở thành một nhân tố đảm bảo cho sự phát
triển với tốc độ cao của đất nước và trở thành một thế mạnh trong cạnh tranh
quốc tế trong tương lai" [77, tr.29]. Đây cũng là những yếu tố của chuẩn mực
đạo đức hiện nay. Chính vì vậy kết quả nghiên cứu của công trình khoa học
này sẽ là nguồn tư liệu quý để tác giả luận án phân tích, tổng hợp khái quát
thành những đặc điểm của chuẩn mực đạo đức trong giai đoạn hiện nay.
Mạc Văn Trang trong cuốn sách "Giáo dục hành vi đạo đức cho trẻ nhỏ"
[114], đã bàn đến khái niệm hành vi đạo đức - một trong những yếu tố cơ bản
của cấu trúc của đạo đức. Theo tác giả, "hành vi đạo đức là những hành động,

14. 8
cách cư xử được điều chỉnh bởi chủ thể có ý thức, tức là ở trình độ những chức
năng tâm lý cấp cao đã phát triển đến một trình độ nhất định". Và cấu trúc của
hành vi đạo đức gồm 3 yếu tố: Ý thức của cá nhân về những chuẩn mực đạo đức
cần tuân theo; những sức mạnh thúc đẩy tới hành động; những yếu tố tâm lý
tham gia vào quá trình điều khiển thực hiện hành vi đạo đức [114, tr.6-7]. Căn cứ
vào khái niệm này, tác giả sẽ khái quát những yếu tố của chuẩn mực đạo đức
trong đó có hành vi đạo đức.
Tác giả Nguyễn Ngọc Phú trong cuốn sách "Chuẩn mực đạo đức con
người Việt Nam hiện nay" [102], đã đề cập đến chuẩn mực đạo đức của con
người Việt Nam theo năm đức tính đã nêu trong Nghị quyết Trung ương 5
(khóa VIII). Căn cứ vào công trình khoa học này tác giả sẽ chỉ ra những yếu
tố của chuẩn mực đạo đức con người Việt Nam cần phát huy nhất là trong giai
đoạn phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.
Hà Nhật Thăng trong cuốn "Giáo dục hệ thống giá trị đạo đức - nhân
văn" [108], đã phân tích: "Trong hoàn cảnh xã hội có nhiều biến động và
trước những yêu cầu tất yếu để con người và mỗi dân tộc phát triển thì
khuynh hướng muốn phát triển các giá trị đạo đức và các giá trị hết sức cần
thiết như: tình đoàn kết, sự giúp đỡ lẫn nhau, sự phát triển kinh tế xã hội, xóa
bỏ nghèo đói, tính thích nghi, tính đổi mới, tính sáng tạo, tinh thần trách
nhiệm và tinh thần tự lực, tự cường... tất cả những điều đó chỉ có thể đạt được
trong bầu không khí chân thành, dân chủ, tôn trọng lẫn nhau cùng hành động"
[108, tr.83]. Đây là cơ sở để tác giả luận án phân tích tổng hợp rút ra những
tiêu chí về chuẩn mực đạo đức trong giai đoạn hiện nay.
Tác giả Trần Văn Giàu trong cuốn sách "Giá trị tinh thần truyền thống
của dân tộc Việt Nam" [53], đã khẳng định tính cách dân tộc, giá trị truyền
thống của dân tộc Việt Nam được nhấn mạnh ở: lòng yêu nước, thương
người. Đây là truyền thống quý báu của dân tộc, đã được trải qua hàng ngàn

15. 9
năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Từ đó, tác giả đặt ra vấn đề kế thừa, giáo
dục giá trị tinh thần yêu nước, thương người trong việc giáo dục đạo đức cho
con người Việt Nam hiện nay. Dựa trên kết quả nghiên cứu này, tác giả sẽ
khái quát những giá trị của truyền thống yêu nước Việt Nam – một trong
những biểu hiện của chuẩn mực đạo đức hiện nay cần phát huy.
Tác giả Trần Đình Hượu với công trình khoa học "Đến hiện đại từ
truyền thống" [69], đã xác định văn hoá truyền thống như một nguồn lực nội
sinh và không ngừng ảnh hưởng đến việc xây dựng đạo đức mới trong giai
đoạn hiện nay. Đây là cơ sở để tác giả luận án xác định những nội dung về
chuẩn mực đạo đức trong giai đoạn hiện nay trên cơ sở những giá trị văn hóa
truyền thống.
Tác giả Trịnh Duy Huy, trong cuốn "Xây dựng đạo đức mới trong nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" [63] cho rằng: "Đạo đức mới
ở Việt Nam là một hình thức đặc thù của đạo đức cộng sản chủ nghĩa, tính đặc
thù của nó được quy định bởi thực tiễn cách mạng Việt Nam, truyền thống
đạo đức dân tộc và dấu ấn sắc thái Hồ Chí Minh" [63, tr.69]. Đây là cơ sở để
tác giả luận án khái quát thành những nội dung của chuẩn mực đạo đức trong
giai đoạn hiện nay.
Nghiên cứu về chuẩn mực đạo đức, tác giả Huỳnh Khái Vinh có công
trình "Một số vấn đề về lối sống, đạo đức, chuẩn giá trị xã hội" [129], trong
công trình này, tác giả đã chỉ ra cho chúng ta thấy lối sống, đạo đức và chuẩn
giá trị xã hội là những yếu tố cơ bản trong đời sống xã hội, gắn liền với kinh
tế, chính trị, tư tưởng và mọi mặt đời sống vật chất, tinh thần của toàn xã hội.
Trong đó, đạo đức về cơ bản đóng vai trò là lẽ sống. Dưới sự tác động của các
nhân tố kinh tế, chính trị, xã hội và xu hướng chuyển đổi của lối sống, đạo
đức, chuẩn giá trị xã hội trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Từ
thực trạng lối sống, đạo đức và chuẩn giá trị xã hội mới, tác giả đưa ra

16. 10
phương hướng, quan điểm và giải pháp xây dựng lối sống, đạo đức và chuẩn
giá trị xã hội mới. Đây là nguồn tư liệu để tác giả luận án đưa ra khái niệm
chuẩn đạo đức, các tiêu chí để đánh giá chuẩn mực đạo đức hiện nay.
Tác giả Hoàng Chí Bảo, với cuốn sách "Văn hoá và con người Việt
Nam trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo tư tưởng Hồ Chí
Minh" [13], đã nghiên cứu đạo đức từ góc độ văn hóa, từ mối quan hệ giữa
văn hóa với con người, qua đó tác giả đã đề cập đến mối quan hệ giữa phát
triển văn hóa với xây dựng đạo đức con người theo tư tưởng Hồ Chí Minh
trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa hiện đại hóa đất nước. Trên cơ
sở kết quả của công trình nghiên cứu này, tác giả sẽ khái quát những chuẩn
mực đạo đức hiện nay cần phát huy, đặc biệt là trong công cuộc “đẩy mạnh,
học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” mà Chỉ thị
05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII đã đề ra.
Tác giả Trần Nguyên Việt, với bài "Giá trị đạo đức truyền thống Việt
Nam và cái phổ biến toàn nhân loại của đạo đức trong nền kinh tế thị
trường" [128], cho rằng: mỗi dân tộc đều có những chuẩn mực đạo đức
riêng, trong đó có một số yếu tố được cái phổ biến toàn nhân loại trong đạo
đức chấp nhận làm cơ sở cho việc giải quyết các vấn đề toàn cầu [128,
tr.20]. Theo tác giả, giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc ta được biểu
hiện ở sự nhiệt tình, hăng say trong lao động sản xuất, tình yêu quê hương
đất nước, tình người đồng cảnh, đồng cam cộng khổ, giá trị đạo đức truyền
thống đó quy định ý thức đạo đức của cả cộng đồng người Việt Nam và đa
phần là phù hợp với đạo đức toàn nhân loại [128, tr.22]. Vì vậy, tác giả cho
rằng trong nền kinh tế thị trường phải đảm bảo việc duy trì các giá trị đạo
đức tốt đẹp của dân tộc, giữ gìn phong hóa khỏi sự suy đồi do nền kinh tế
phát sinh [128, tr.25]. Với bài viết này, một lần nữa trên cơ sở khẳng định
lại các giá trị tốt đẹp của dân tộc tác giả luận án sẽ khái quát thành những
chuẩn mực đạo đức của con người Việt Nam cần phát huy trong giai đoạn
hiện nay.

17. 11
Tác giả Cao Thu Hằng, trong bài báo "Giá trị đạo đức truyền thống và
những yêu cầu đạo đức đối với nhân cách con người Việt Nam hiện nay" [56],
đã làm nổi bật vai trò của các giá trị đạo đức truyền thống và những yêu cầu
của đạo đức đối với việc hình thành nhân cách đạo đức con người Việt Nam
hiện nay. Với bài viết này, một lần nữa khẳng định lại giá trị đạo đức truyền
thống của dân tộc Việt Nam. Đây là cơ sở để tác giả luận án xây dựng những
nội dung về chuẩn mực đạo đức trong giai đoạn hiện nay.
Bàn về chuẩn mực đạo đức trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn có bài viết của các tác giả: Nguyễn
Đình Hòa với bài: "Khoa học công nghệ và đạo đức trong điều kiện kinh tế thị
trường" [59]; tác giả Nguyễn Hùng Hậu với bài "Từ "cái thiện" truyền thống
đến "cái thiện" trong cơ chế thị trường ở Việt Nam hiện nay" [57]; tác giả
Trần Văn Phòng với bài "Tiêu chuẩn đạo đức của người cán bộ lãnh đạo
chính trị hiện nay" [101]… Nhìn chung các tác giả đều cho rằng dân tộc Việt
Nam đã xây dựng cho mình một hệ thống các giá trị đạo đức truyền thống vô
cùng quý báu. Thế nhưng, trong điều kiện toàn cầu hóa, phát triển nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đã và đang tác động mạnh mẽ đến
các giá trị đó theo những chiều hướng khác nhau, cả tích cực và tiêu cực...
chúng ta cần tiếp tục phát huy những giá trị đạo đức truyền thống đó trong
việc xây dựng những chuẩn mực đạo đức của sinh viên trong giai đoạn hiện
nay. Đây vừa là cách để chúng ta khẳng định và giữ gìn bản sắc văn hóa dân
tộc, vừa là phương thức tăng cường nội lực nhằm tạo đà cho sự phát triển ổn
định và bền vững đất nước. Đây cũng là phương châm trong việc xác định
những giá trị chuẩn mực đạo đức trong giai đoạn hiện nay.
Như vậy, vấn đề chuẩn mực đạo đức đã được nhiều nhà khoa học quan
tâm, nghiên cứu. Các công trình nghiên cứu nêu trên đã chỉ ra các khái niệm
công cụ như: đạo đức, chuẩn mực đạo đức và vai trò của các giá trị đạo đức

18. 12
truyền thống trong việc xây dựng chuẩn mực đạo đức của thanh niên trong
giai đoạn hiện nay. Kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học nêu trên sẽ là
nguồn tư liệu quý để tác giả kế thừa và phát triển trong những nội dung cụ thể
của luận án.
1.1.2. Tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến chuẩn
mực đạo đức ở sinh viên hiện nay
Qua tìm hiểu, có thể nhận thấy chưa có một công trình khoa học nào
nghiên cứu chuyên sâu về chuẩn mực đạo đức sinh viên trong giai đoạn hiện
nay. Tuy nhiên, thông qua những công trình nghiên cứu về các khía cạnh khác
nhau của đạo đức sẽ thấy bao hàm trong đó là cả những nội dung về chuẩn
mực đạo đức sinh viên Việt Nam hiện nay.
Đó là cuốn sách của các tác giả Trần Hậu Kiêm, Đoàn Đức Hiểu, "Hệ
thống phạm trù đạo đức và giáo dục đạo đức cho sinh viên" [73]. Trong cuốn
sách này các tác giả đã đi sâu phân tích hệ thống các phạm trù cơ bản của đạo
đức học như: vấn đề sống còn và hạnh phúc; danh dự, nghĩa vụ và lương tâm;
cái thiện và cái ác. Đó là những phạm trù luôn được thể hiện rõ nét trong cách
hành xử của mỗi cá nhân trong cuộc sống. Trên cơ sở những vấn đề lý luận cơ
bản đó, tác giả đã đi sâu phân tích những nội dung cơ bản của chuẩn mực đạo
đức cho sinh viên hiện nay.
Cùng khai thác vấn đề này, trên cơ sở vai trò của các giá trị đạo đức
truyền thống, tác giả Phan Văn Ba trong công trình nghiên cứu "Vấn đề giáo
dục truyền thống đoàn kết dân tộc cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay" [5] đã
góp phần làm rõ nội dung giáo dục truyền thống đoàn kết dân tộc Việt Nam
và vai trò của nó trong đời sống tinh thần của thanh niên Việt Nam. Từ đó,
luận án đưa ra phương châm, phương pháp giáo dục truyền thống đoàn kết
dân tộc cho thanh niên Việt Nam, quan hệ giữa giáo dục truyền thống đoàn
kết dân tộc với giáo dục thanh niên trong điều kiện hội nhập quốc tế. Tác giả

19. 13
phát hiện những vấn đề nảy sinh từ thực trạng giáo dục truyền thống đoàn kết
dân tộc cùng xu hướng tách rời giữa quá khứ với hiện tại trong giáo dục
truyền thống đoàn kết dân tộc.
Cùng khai thác vấn đề chuẩn mực đạo đức ở sinh viên nói chung trong
đó có sinh viên Đại học Thái Nguyên dưới góc độ định hướng các giá trị cuộc
sống cho sinh viên, tác giả Trần Sỹ Phán đã có bài "Sinh viên với định hướng
giá trị nhân cách" [99], trong bài viết này tác giả đã chỉ ra thực trạng nhân
cách sinh viên và một số giá trị nhân cách cần định hướng cho sinh viên nói
chung trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam hiện nay. Từ định hướng các giá trị nhân cách đó, giúp sinh
viên nhận thấy được vai trò và trách nhiệm của mình với bản thân, gia đình,
dân tộc.
Kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học nêu trên sẽ là cơ sở để
tác giả luận án phân tích những nội dung cụ thể của chuẩn mực đạo đức sinh
viên Việt Nam hiện nay.
Tác giả Võ Minh Tuấn trong "Tác động toàn cầu hóa đến đạo đức sinh
viên Việt Nam hiện nay" [120] đã đề cập đến sự tác động tích cực và tiêu cực
của toàn cầu hoá tới đời sống của sinh viên nước ta hiện nay. Trong đó mặt
tích cực mà toàn cầu hóa mang lại theo tác giả là phát huy tinh thần năng
động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm; còn mặt tiêu cực là lối sống thực dụng,
thái độ bàng quan đối với mọi người xung quanh. Tuy nhiên tác giả bài báo
chưa đưa ra những giải pháp để phát huy những mặt tích cực và hạn chế
những mặt tiêu cực trong đời sống đạo đức sinh viên. Tác giả Phạm Huy
Thành trong "Đạo đức sinh viên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện
nay" [107] đã tập trung làm rõ thực trạng đạo đức sinh viên Việt Nam trong
bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay. Trong bài viết này tác giả cũng đã chỉ ra
những ưu điểm, mặt tích cực, cần khẳng định trong đời sống đạo đức của sinh

20. 14
viên Việt Nam hiện nay. Trên cơ sở kết quả của những nghiên cứu này, tác
giả luận án sẽ khái thác yếu tố tác động của toàn cầu hóa và những chuẩn đạo
đức sinh viên cần phát huy.
Trong "Giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng đạo đức mới
cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay" [95], tác giả Ngô Thị Thu Ngà đã làm rõ
một số khái niệm cơ bản: đạo đức mới, giá trị đạo đức truyền thống, trên cơ
sở đó tác giả đã chỉ ra vai trò của giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây
dựng chuẩn mực đạo đức cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay, trong chừng mực
nhất định thì đây cũng là tài liệu quan trọng làm hệ quy chiếu trong việc xây
dựng chuẩn mực đạo đức cho sinh viên Việt Nam hiện nay.
Nghiên cứu về chuẩn mực đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên
hiện nay chưa có công trình khoa học độc lập, chuyên sâu nghiên cứu, mà chủ
yếu tập trung ở các Báo cáo tổng kết năm học, Báo cáo của Đoàn thanh niên,
Hội sinh viên Đại học Thái Nguyên (từ năm 2010 đến nay). Các báo cáo này
đều đã chỉ ra rằng: Sinh viên Đại học Thái Nguyên đa số đều đã thực hiện tốt
các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, quy chế của
Bộ Giáo dục và Đào tạo, thực hiện tốt các nội quy, quy định của Nhà trường;
Chủ động trong việc phát huy khả năng, năng lực của mình trong học tập, rèn
luyện và trong nghiên cứu khoa học; luôn phát huy cao độ tinh thần xung
phong, tình nguyện trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc… [45]. Đây
cũng là cơ sở để tác giả luận án triển khai các nội dung được đề cập trong
luận án.
Tóm lại, qua tìm hiểu chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu
chuyên sâu về những chuẩn mực đạo đức ở sinh viên Việt Nam hiện nay. Tuy
nhiên, những công trình khoa học nêu trên sẽ là cơ sở, để tác giả luận án đi
sâu nghiên cứu về những chuẩn mực đạo đức ở sinh viên Việt Nam hiện nay,
trong đó có sinh viên Đại học Thái Nguyên.

21. 15
1.1.3. Tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến sự
lệch chuẩn đạo đức
Nói đến những công trình nghiên cứu về sự lệch chuẩn đạo đức, phải kể
đến cuốn sách của tác giả Edgar Morin "Trái đất tổ quốc chung, Tuyên ngôn
cho thiên niên kỷ mới" [48]. Edgar Morin - một học giả xã hội học nổi tiếng
người Pháp, Ông được biết đến như là "một trong các gương mặt hàng đầu
của tư tưởng Châu Âu, Ông hiện là Giám đốc nghiên cứu danh dự tại Trung
tâm quốc gia nghiên cứu khoa học (CNRS) của Pháp. Trong cuốn sách
"Trái đất tổ quốc chung, Tuyên ngôn cho thiên niên kỷ mới", tác giả đã viết
về tư duy phức hợp, đồng thời bằng tư duy phức hợp mà thấu hiểu về trái
đất - ngôi nhà chung của nhân loại, nơi mà toàn nhân loại cùng chia sẻ vận
mệnh chung, sống và chết. Nó kêu gọi mọi người chúng ta hãy sống và cư
xử với nhau như anh em, chị em, thực hiện việc văn minh hóa trái đất. Tác
giả gọi các hiện tượng sai lệch của xã hội như là một thứ "bi kịch của sự phát
triển" [48, tr.199-200]. Những luận điểm của cuốn sách này là cơ sở để tác giả
luận án đi sâu phân tích những nội dung về sự lệch chuẩn đạo đức trong giai
đoạn hiện nay.
Nghiên cứu về sự lệch chuẩn đạo đức, Viện Xã hội học, Học viện
Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh có cuốn sách "Lệch chuẩn xã hội và tội phạm
- một số vấn đề lý luận và thực tiễn" [31]. Trong cuốn sách này, trên cơ sở
khái niệm chuẩn mực xã hội, các nhà khoa học đã đưa ra khái niệm lệch
chuẩn dưới góc độ nghiên cứu của các nhà xã hội học, đó là: chuẩn mực xã
hội là "quy tắc hành vi phổ biến, được các thành viên trong xã hội thừa nhận
và tuân thủ và nó gắn với các hình thức thưởng - phạt nhất định. Chuẩn mực
quy định tính chất, mức độ, phạm vi, giới hạn của cái có thể, cái được phép,
cái không được phép hoặc cái bắt buộc phải thực hiện trong hành vi xã hội
của mỗi con người nhằm bảo đảm trật tự xã hội. Cùng với động cơ và hoàn

22. 16
cảnh, chuẩn mực quy định, chi phối hành vi của con người"; lệch chuẩn xã
hội "là sự vi phạm các chuẩn mực và sự mong đợi chung của cộng đồng xã
hội " [31, tr.11 - 12]. Đây là một nguồn tư liệu quý để tác giả luận án phân
tích đưa ra khái niệm lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên trong giai đoạn hiện nay.
Bàn về sự lệch chuẩn đạo đức còn có cuốn sách: "Sự biến đổi của thang
giá trị đạo đức trong nền kinh tế thị trường với việc xây dựng đạo đức mới
cho cán bộ quản lý ở nước ta hiện nay" [94]. Của tác giả Nguyễn Chí Mỳ đã
luận giải sự biến đổi của thang giá trị đạo đức trong cơ chế thị trường. Theo các
tác giả "thang giá trị đạo đức Việt Nam hôm nay chưa được xác lập rõ ràng",…
có sự mâu thuẫn giữa ý thức đạo đức và thực tiễn đạo đức (hành vi đạo đức),…
có sự mâu thuẫn giữa đạo đức truyền thống và đạo đức mới, giữa lý trí và tình
cảm đạo đức. Vấn đề là cái chuẩn mực, cái lý tưởng đạo đức là gì, để con người
hướng hành động và điều chỉnh quan hệ cho phù hợp. Vì chuẩn mực là phương
thức thực hiện, là cái cần phải có của đạo đức. Từ chuẩn mực mới thấy được cần
phủ định cái gì, khẳng định cái gì, khuyến khích cái gì, ngăn cản cái gì. Đặc biệt
cần phải xác định cái gì là nguyên tắc đạo đức thời đại này. Cùng với việc xác
định chuẩn mực đạo đức là những lý tưởng đạo đức hay giá trị đạo đức, biểu
hiện khuynh hướng lịch sử của các chuẩn mực đạo đức riêng rẽ, đóng vai trò
định hướng mục đích cho các hoạt động của con người [94, tr.73 - 74]. Căn
cứ vào kết quả nghiên cứu của công trình khoa học này, trên cơ sở những
chuẩn mực đạo đức, tác giả luận án tiến hành phân tích, tổng hợp những tiêu
chí để xác định sự lệch chuẩn đạo đức trong giai đoạn hiện nay.
Bàn về một khía cạnh của sự lệch chuẩn đạo đức, tác giả Nguyễn Trọng
Chuẩn, Nguyễn Văn Huyên đã có cuốn sách: "Giá trị truyền thống trước
những thách thức của toàn cầu hóa" [28], trong cuốn sách này, các tác giả đã
phân tích giá trị truyền thống Việt Nam - một nội dung trong chuẩn mực đạo
đức người Việt Nam trước xu thế toàn cầu hóa, các tác giả đã nêu lên thực

23. 17
trạng các giá trị truyền thống nói chung và giá trị truyền thống Việt Nam nói
riêng trước xu thế toàn cầu hóa hiện nay. Đây là cơ sở để tác giả luận án xác
định những nhân tố tác động làm lệch chuẩn đạo đức Việt Nam hiện nay.
Tác giả Lê Quý Đức và Hoàng Chí Bảo, trong cuốn sách "Văn hóa đạo
đức ở nước ta hiện nay vấn đề và giải pháp" [47], đã phân tích khá sâu sắc
thực trạng văn hóa đạo đức ở nước ta hiện nay trên nhiều bình diện, đặc biệt
là những biến đổi trong các giá trị chuẩn mực đạo đức. Các tác giả đã khẳng
định rằng:
Ngày nay hệ giá trị đạo đức dân tộc đang chịu sự tác động của nhiều
yếu tố kinh tế, xã hội mà chủ yếu là việc xây dựng nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, việc mở cửa hội nhập trong xu
thế toàn cầu hóa... Các giá trị, chuẩn mực đạo đức truyền thống tất
yếu cũng biến đổi theo xu hướng tích và tiêu cực, tạo nên những
mảng sáng tối của đời sống tinh thần đạo đức hiện nay [47, tr.85].
Đây cũng là cơ sở để tác giả luận án xác định những tiêu chí của sự
lệch chuẩn đạo đức.
Tác giả Nguyễn Duy Bắc với cuốn sách "Sự biến đổi của giá trị văn
hóa trong bối cảnh xây dựng nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay"
[14] đã chỉ ra thực trạng biến đổi các giá trị văn hóa, phát triển văn hóa
trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa (XHCN) ở Việt Nam hiện nay, góp phần bổ sung hoàn thiện hệ thống
đường lối, chính sách phát triển văn hóa, hình thành các giá trị văn hóa
mới. Trong cuốn sách này tác giả cũng mới chỉ dành một phần nhỏ để bàn
đến sự biến đổi giá trị đạo đức với tư cách là một trong những giá trị tinh
thần chủ yếu. Tuy nhiên nó cũng là cơ sở để tác giả luận án xác định những
nội dung về sự lệch chuẩn đạo đức hiện nay.
"Mấy vấn đề đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta hiện
nay" [29] là cuốn sách tập hợp các bài viết chọn lọc được trình bày trong hội

24. 18
thảo khoa học "Những vấn đề đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường ở
nước ta hiện nay", do Viện Triết học thuộc Trung tâm Khoa học xã hội và
nhân văn quốc gia tổ chức tại Hà Nội, tháng 8 năm 2001. Các bài viết được
tập hợp trong cuốn sách này chủ yếu nghiên cứu về những biến đổi về đạo
đức do sự tác động của nền kinh tế thị trường. Đây là cơ sở giúp tác giả luận
án có những luận chứng để phân tích nguyên nhân của sự lệch chuẩn đạo đức
trong giai đoạn hiện nay.
Đề tài: "Đạo đức xã hội ở nước ta hiện nay - vấn đề và giải pháp", của
tác giả Nguyễn Duy Quý [106], trên cơ sở phân tích, mổ xẻ hiện thực cuộc
sống trong điều kiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, công
trình nghiên cứu đã phác họa một cách tương đối trung thực và khá toàn diện
toàn cảnh bộ mặt đạo đức của xã hội Việt Nam hiện nay trên cả hai phương
diện tích cực và tiêu cực, với những số liệu điều tra xã hội học phong phú,
làm hiện rõ thực trạng đạo đức của cán bộ, đảng viên công chức, thanh niên...
Các nhà khoa học cũng đã chỉ ra nguyên nhân của sự suy thoái đạo đức trong
xã hội. Từ đó đề xuất các giải pháp xây dựng đạo đức xã hội.
Các Đề tài của Ban Tuyên giáo Trung ương: "Tư tưởng chính trị đạo
đức, lối sống trong đội ngũ cán bộ, đảng viên và ảnh hưởng tới xã hội" [9];
"Suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối trong đội ngũ cán bộ, đảng viên và
công cuộc phòng, chống" [10], gồm các chuyên đề do các nhà khoa học, các
nhà quản lý nghiên cứu đánh giá thực trạng tư tưởng chính trị, đạo đức, lối
sống trong cán bộ đảng viên ảnh hưởng đến các đối tượng trong xã hội trong
đó có sinh viên.
Tác giả Nguyễn Thị Thanh Huyền, trong bài "Toàn cầu hóa và nguy cơ
suy thoái đạo đức, lối sống con người Việt Nam hiện nay" [67], đã lý giải
nguy cơ suy thoái đạo đức của con người Việt Nam hiện nay là do quá trình
toàn cầu hóa…

25. 19
Nguyễn Trọng Chuẩn với bài viết "Kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay và những biến động trong lĩnh vực đạo đức"
[27] đã cho rằng: Tất cả những biến động trong lĩnh vực đạo đức ở các mức
độ khác nhau đều liên quan với sự biến động trong nền kinh tế - xã hội thời kỳ
chuyển đổi từ kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp sang nền kinh tế thị trường
định hướng XHCN vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân
chủ, văn minh [27, tr.19].
Tác giả Nguyễn Ngọc Long trong bài viết "Quán triệt mối quan hệ
giữa kinh tế và đạo đức trong việc định hướng giá trị đạo đức hiện nay" [78]
đã luận giải mối quan hệ và những tác động qua lại giữa đạo đức và kinh tế
cũng như vấn đề xây dựng đạo đức trong nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN ở nước ta. Theo đó kinh tế thị trường được coi là một trong những
nguyên nhân cơ bản dẫn đến những biến đổi quan trọng về mặt đạo đức.
Tóm lại, vấn đề lệch chuẩn đạo đức đã được nhiều nhà khoa học quan
tâm, nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau. Các công trình nghiên cứu nêu
trên đã làm rõ khái niệm toàn cầu hóa, sự tác động tích cực và tiêu cực của
quá trình toàn cầu hóa đến các quốc gia, dân tộc trong đó có Việt Nam; làm rõ
biểu hiện các giá trị đạo đức của con người Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu
hóa và kinh tế thị trường: quá trình thay đổi các giá trị trong cuộc sống, biểu
hiện lệch lạc trong mối quan hệ giữa con người với con người, lối sống thực
dụng đề cao đồng tiền, chủ nghĩa cá nhân đang làm băng hoại đạo đức xã hội
ở nước ta. Bên cạnh đó, các công trình cũng đã đưa ra các giải pháp để hạn
chế tác động tiêu cực của toàn cầu hóa tới đạo đức xã hội, đồng thời nâng cao
hiệu quả trong công tác xây dựng đạo đức mới - đạo đức cách mạng ở nước
ta. Có công trình đã đề cập đến khái niệm "lệch chuẩn đạo đức" song chưa sâu
sắc. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học nêu trên sẽ là nguồn
tư liệu quý trong quá trình thực hiện mục đích và nhiệm vụ của luận án.

26. 20
1.2. TỔNG QUAN NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN
SỰ LỆCH CHUẨN ĐẠO ĐỨC Ở SINH VIÊN ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN HIỆN NAY
Nghiên cứu liên quan đến sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học
Thái Nguyên có công trình khoa học về "Tổng quan tình hình sinh viên,
công tác hội sinh viên và phong trào sinh viên nhiệm kỳ 2008 - 2013" do
Bùi Quang Huy làm chủ nhiệm [65], đã nghiên cứu tình hình sinh viên về
các mặt: tư tưởng chính trị của sinh viên; định hướng giá trị và đạo đức lối
sống của sinh viên; tình hình học tập của sinh viên; sức khỏe và thể chất
của sinh viên; tác động của các chính sách đối với sinh viên...
Trung ương Hội sinh viên Việt Nam có Báo cáo về Tổng quan tình
hình sinh viên, công tác hội và phong trào sinh viên Việt Nam (1993 -1998)
[118]. Trong Báo cáo đã đánh giá: "Vẫn còn một bộ phận không nhỏ sinh
viên nhận thức chính trị kém, không chịu phấn đấu rèn luyện, lập trường tư
tưởng không vững vàng, mờ nhạt về lý tưởng, lối sống buông thả chạy theo
đồng tiền và những thị hiếu tầm thường, dễ bị lôi kéo vào các tệ nạn xã
hội" [118, tr.5].
Tác giả Phạm Thị Kim Anh với bài viết "Đạo đức học sinh, sinh viên ở
nước ta - Thực trạng và giải pháp giáo dục" [1] đã cho rằng: Vấn đề đạo đức
và giáo dục đạo đức cho học sinh, sinh viên ở nước ta mấy năm gần đây trở
thành điểm nóng không chỉ của ngành giáo dục mà còn của toàn xã hội... Bên
cạnh số ít những em vẫn giữ được lòng hiếu thảo với cha mẹ, vượt lên khó
khăn, sống có mục đích, có hoài bão thì phần lớn thế hệ trẻ hôm nay không
xác định được mục đích cần làm, nhầm lẫn các giá trị trong cuộc sống, sống
thực dụng, buông thả, phóng đãng, ích kỷ, lạnh lùng, vô cảm, thiếu trách
nhiệm... [1, tr.4], sinh viên Đại học Thái Nguyên cũng không nằm ngoài
những nhận định đó.
Tại hội thảo khoa học toàn quốc về "Giáo dục đạo đức cho học sinh
sinh viên ở nước ta: thực trạng và giải pháp" [122], do Hội Tâm lý - Giáo dục

27. 21
Việt Nam tổ chức tại Đồng Nai, đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên
cứu, nhiều thầy cô giáo đến từ các trường đại học và cao đẳng trong cả nước.
Dưới nhiều góc độ khác nhau các nhà khoa học đã phân tích rõ nét thực trạng
đạo đức của sinh viên Việt Nam hiện nay. Trong bài viết của mình tác giả
Trần Thị Kim đã đánh giá:
Vẫn còn một bộ phận không chịu khó tìm tòi, đào sâu suy nghĩ, học
tập chỉ mang tính chất đối phó. Chưa thấy hết được trách nhiệm,
nghĩa vụ của sinh viên trong nhà trường đại học. Chính vì vậy họ đã
có những hành vi lệch chuẩn làm ảnh hưởng đến nhóm, đến cộng
đồng nói chung. Cụ thể, không có ý thức tham gia học hỏi, ngại đến
thư viện, ít đến giảng đường, nên đi thi thường trông chờ ỷ lại...,
Khi tham gia vào các hoạt động xã hội, có tư tưởng ỷ lại, dựa dẫm
vào người khác. Có em tỏ ra lười lao động thích ăn nhậu, cờ bạc,
nên đã dẫn đến trộm cắp. Trong các cuộc họp bàn tập thể, có những
sinh viên không dám đấu tranh với những biểu hiện sai trái, ngang
nhiên bao che, chia bè kéo cánh... [122, tr.49].
Qua kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học nêu trên đã chỉ ra
những biểu hiện lệch chuẩn của sinh viên hiện nay nói chung, trong đó có
sinh viên Đại học Thái Nguyên. Chính vì vậy, đó là cơ sở khoa học để tác giả
luận án phân tích, khái quát những biểu hiện về sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh
viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.
Đại học Thái Nguyên là một trường đại học vùng, trong đó gồm nhiều
trường đại học và các khoa thành viên, chính vì vậy các công trình nghiên cứu
riêng về sinh viên Đại học Thái Nguyên còn mang tính chất nhỏ lẻ và chủ yếu
là các bài báo phản ánh những khía cạnh những biểu hiện của sự lệch chuẩn
đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay. Trong đó có bài viết của
tác giả Phạm Khắc Hùng - Phạm Hồng Quang, "Thực trạng lối sống sinh
viên Đại học Thái Nguyên" [68]. Trong bài viết này các tác giả đã chỉ ra đại
đa số sinh viên Đại học Thái Nguyên có ý thức "rèn đức, luyện tài vì ngày

28. 22
mai lập nghiệp", song bên cạnh đó vẫn còn không ít sinh viên thiếu ý thức tu
dưỡng, rèn luyện đạo đức, có biểu hiện suy thoái về phẩm chất, đạo đức, lối
sống, một số giá trị chuẩn mực đạo đức truyền thống có nguy cơ ngày càng
mai một…
Ngoài ra còn có bài viết của tác giả Hoài Thu về "Báo động tình trạng
nghiện game online ở sinh viên" [113], đã phản ánh về tình trạng nghiện
game của sinh viên – một trong những biểu hiện của sự lệch chuẩn đạo đức
sinh ở viên hiện nay. Qua bài viết này tác giả đã chỉ ra:
Tại các cổng trường đại học và cao đẳng trên địa bàn T.P Thái
Nguyên có rất nhiều quán Game hoạt động thâu đêm, suốt sáng.
Trong đó tỉ lệ sinh viên đến những quán Game này tương đối
nhiều.... Những người đến đây chơi game đa phần là các bạn học
sinh, sinh viên. Vào những giờ cao điểm từ 11 giờ trưa đến 21 giờ
tối quán Game thường không còn đủ máy tính để phục vụ các bạn
sinh viên" và việc nghiện game online "không chỉ dừng lại ở việc
gây tổn hại về sức khỏe, tốn kém thời gian lẫn tiền bạc game online
còn gây ra những ảnh hưởng tới nhân cách sống và văn hoá của giới
trẻ. Sinh viên trở nên cục cằn, khó tính và có những hành vi ứng xử
thiếu văn hoá. Không chỉ có thế, ham mê trò chơi điện tử còn dẫn
đến sao nhãng học hành, học tập sút kém dẫn đến chán học... [113].
Phản ánh một khía cạnh về thực trạng lệch chuẩn đạo đức của sinh viên
Đại học Thái Nguyên các tác giả Đàm Khải Hoàn – Phạm Trung Kiên có bài
viết "Thực trạng lối "sống thử" trong sinh viên y khoa hệ chính quy Trường
Đại học Y Dược Thái Nguyên" [60], đã chỉ ra:
Tỉ lệ sinh viên “sống thử” trong sinh viên của trường Đại học Y
Dược Thái Nguyên là 6,5%. Nam giới, lứa tuổi trên 22 và sinh viên
người dân tộc Tày có tỉ lệ “sống thử”cao nhất. Sinh viên thành thị,
nông thôn, sống ở nhà trọ hay ký túc xá đều có tỉ lệ “sống thử” đáng

29. 23
kể và như nhau. Sinh viên càng ít giao tiếp càng hay “sống thử”.Có
47,1% sinh viên "sống thử” cho rằng được sự đồng ý của gia đình,
45,1% sinh viên đã “sống thử” trên 1 năm. 100% sinh viên sống thử
có quan hệ tình dục nhưng chỉ có 48% có sử dụng biện pháp tránh
thai. Khi có thai 43,% chọn giải pháp nạo phá thai, chỉ có 36% sẽ
cưới. Các yếu tố liên quan, ảnh hưởng là tỉ lệ sinh viên “sống thử”
đồng tình với lối sống này cao (36,9%), 18,0% sinh viên “sống thử”
cho rằng đây là một trào lưu của thanh niên hiện nay. Bên cạnh đó
còn những lý do như quan hệ tình dục là chuyện bình thường
(23,3%), 43,8% cho rằng đây là việc riêng của họ [60].
Tóm lại, qua tìm hiểu chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu
sâu có hệ thống về sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên
hiện nay. Tuy nhiên, những công trình nghiên cứu nêu trên sẽ là cơ sở, để tác
giả luận án đi sâu nghiên cứu những nội dung cụ thể về sự lệch chuẩn đạo đức
ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.
1.3. TỔNG QUAN NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
ĐẾN GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC SỰ LỆCH CHUẨN ĐẠO ĐỨC Ở SINH VIÊN ĐẠI
HỌC THÁI NGUYÊN HIỆN NAY
Nghiên cứu liên quan đến giải pháp khắc phục sự lệch chuẩn đạo đức ở
sinh viên nói chung trong đó có sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay, phải
kể đến cuốn sách "Tu dưỡng đạo đức tư tưởng" của tác giả La Quốc Kiệt
[74]. Trong cuốn sách này, tác giả đã phân tích rõ trong tình hình hiện nay,
cùng với việc dạy chữ, thì việc dạy người, việc rèn luyện, tu dưỡng đạo đức,
lối sống cho sinh viên trở thành vấn đề đặc biệt quan trọng. Bởi lẽ sinh viên là
những chủ nhân đất nước trong tương lai, là những người đại diện cho nền
giáo dục của xã hội, bộ mặt văn hóa của xã hội. Tác giả cũng đã đưa ra những
giải pháp cơ bản nhằm tu dưỡng rèn luyện đạo đức, lối sống của sinh viên nói
chung, trong đó có sinh viên Đại học Thái Nguyên trong giai đoạn hiện nay.

30. 24
Võ Minh Tuấn có cuốn sách: "Giáo dục ý thức đạo đức cho sinh viên
Việt nam hiện nay" [121]. Trong cuốn sách này, tác giả đã phân tích rõ nét
những chuẩn mực đạo đức, những nhân tố tác động đến đạo đức sinh viên từ
đó đi đến các giải pháp xây dựng và phát triển ý thức đạo đức mới cho sinh
viên Việt Nam hiện nay, trong đó có sinh viên Đại học Thái Nguyên.
Nghiên cứu về giải pháp khắc phục sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên
Đại học Thái Nguyên có bài viết "Thực trạng lối sống sinh viên Đại học Thái
Nguyên" của các tác giả Phạm Khắc Hùng, Phạm Hồng Quang [68]. Trên cơ
sở thực trạng lối sống sinh viên đại học Thái Nguyên, các tác giả đã đề ra
những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao ý thức đạo đức và lối sống cho sinh
viên Đại học Thái Nguyên nhất là trong giai đoạn đất nước phát triển nền kinh
tế thị trường và hội nhập quốc tế.
Nghiên cứu về các giải pháp nâng cao đạo đức, nhân cách, lối sống đối
với sinh viên nói chung trong đó có sinh viên Đại học Thái Nguyên còn có
các nghiên cứu:
Trần Sĩ Phán với cuốn sách "Giáo dục đạo đức với sự phát triển nhân
cách sinh viên Việt Nam hiện nay" [100] đã góp phần làm sáng tỏ thực chất,
vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức thông qua giảng
dạy ở các trường đại học, cao đẳng đối với sự hình thành và phát triển nhân
cách sinh viên Việt Nam hiện nay. Từ đó, tác giả đã đề xuất một số phương
hướng, giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục
đạo đức nói chung, môn đạo đức học nói riêng. Đây là tài liệu tham khảo để
nghiên cứu sinh triển khai chương 4 trong luận án.
Ngô Thị Thu Ngà với đề tài "Giá trị đạo đức truyền thống với việc xây
dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay" [95], tác giả đã đưa ra
bốn nhóm giải pháp cơ bản nhằm phát huy các giá trị đạo đức truyền thống
trong xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay. Đó là: Nâng

31. 25
cao vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong việc phát huy các giá trị
đạo đức truyền thống để xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ; Xây dựng môi
trường đạo đức lành mạnh trong gia đình, nhà trường và xã hội; Đổi mới nội
dung, phương pháp và hình thức giáo dục giá trị đạo đức truyền thống để xây
dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ; Nâng cao ý thức tự giác tìm hiểu, học tập
giá trị đạo đức truyền thống, tạo nền tảng cho việc xây dựng đạo đức mới của
thế hệ trẻ hiện nay.
Nguyễn Thị Thanh Hà với đề tài "Giá trị đạo đức truyền thống của dân
tộc với việc xây dựng lối sống mới cho sinh viên Việt Nam trong bối cảnh
toàn cầu hóa hiện nay" [54], tác giả đã đưa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm
phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc đối với việc xây dựng lối sống
mới cho sinh viên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, đó là: Nâng cao vai
trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong nhà trường nhằm phát huy giá trị
đạo đức truyền thống dân tộc trong xây dựng lối sống mới cho sinh viên trong
bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay; Đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục giá
trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống mới cho sinh viên trong bối
cảnh toàn cầu hóa hiện nay; Nâng cao vai trò của pháp luật trong việc phát
huy các giá trị đạo đức truyền thống nhằm xây dựng lối sống mới cho sinh
viên; Kết hợp việc giáo dục những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc
với tinh hoa đạo đức nhân loại trong xây dựng lối sống mới cho sinh viên
trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay; Nâng cao tính tự giác, rèn luyện, học
tập các giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng lối sống mới của
sinh viên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay
Với bài viết của tác giả Nguyễn Văn Phúc "Về việc tạo ra bước chuyển
biến mạnh mẽ trong xây dựng nền đạo đức mới ở nước ta hiện nay" [103],
trên cơ sở phân tích một cách khách quan sự biến động của đạo đức trong
điều kiện kinh tế thị trường, "việc chuyển sang thể chế kinh tế mới tất yếu dẫn

32. 26
đến những biến đổi về chuẩn mực, giá trị đạo đức theo hướng đáp ứng yêu
cầu của thể chế mới" [103, tr.4], tác giả đã luận chứng để đưa ra một số giải
pháp căn bản tạo bước chuyển biến mạnh mẽ trong việc xây dựng nền đạo
đức mới ở nước ta hiện nay.
Tác giả Phan Quốc Huy với bài viết "Giáo dục đạo đức cách mạng cho
sinh viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay" [66] đã cho
rằng: Trong tình hình mới của đất nước, khu vực và thế giới có nhiều biến
động phức tạp, kẻ thù đang dùng mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá cách mạng
hòng làm chệch hướng xã hội chủ nghĩa và làm lung lay ý chí cách mạng của
thế hệ trẻ. Vì vậy, việc quán triệt, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo
dục đạo đức cách mạng cho sinh viên có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và
thực tiễn, nhằm hình thành nên lớp người có trí tuệ, có phẩm chất đạo đức
trong sáng, có ý chí, nghị lực, không cam chịu đói nghèo, lạc hậu, biết làm
giàu chính đáng, thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa (CNH, HĐH) đất nước hiện nay.
Phan Văn Bính với bài viết "Giáo dục đạo đức cho sinh viên trong giai
đoạn hiện nay [15] đã trình bày rõ nét tính tất yếu của việc giáo dục đạo đức
cho sinh viên nói chung là xuất phát từ yêu cầu của sự phù hợp ý thức đạo
đức với đặc điểm phát triển của xã hội; xuất phát từ mục tiêu, quan điểm giáo
dục của Đảng và Nhà nước; xuất phát từ yêu cầu khắc phục những tồn tại, yếu
kém trong việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của sinh viên hiện nay. Trên cơ
sở đó, tác giả chỉ rõ nội dung giáo dục đạo đức cho sinh viên hiện nay là giáo
dục theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; giáo dục những giá trị truyền
thống tốt đẹp của dân tộc; giáo dục đạo đức nghề nghiệp; giáo dục tinh thần
tự chủ, nhạy bén, dám nghĩ, dám làm, dám đương đầu để tự khẳng định mình;
giáo dục văn hóa giao tiếp, tình yêu lứa đôi, hạnh phúc gia đình. Để giáo dục
đạo đức cho sinh viên một cách có hiệu quả nhất, cần chú trọng tới một số

33. 27
hình thức giáo dục như: giáo dục thông qua môn học lý luận (các môn khoa
học Mác - Lênin, Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam và tư
tưởng Hồ Chí Minh)…
Qua nghiên cứu, cho thấy chưa có một công trình khoa học chuyên sâu
nào nghiên cứu về những giải pháp khắc phục sự lệch chuẩn đạo đức ở riêng
sinh viên Đại học Thái Nguyên. Tuy nhiên những công trình nêu trên sẽ là
những tư liệu khoa học quý giá để tác giả luận án xây dựng những giải pháp
khắc phục sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên trong giai
đoạn hiện nay một cách khách quan, hiệu quả.
1.4. NHỮNG GIÁ TRỊ CỦA CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ NGHIÊN CỨU VÀ
MỘT SỐ ĐỊNH HƯỚNG MÀ LUẬN ÁN TIẾP TỤC PHẢI THỰC HIỆN
Từ tổng quan tình hình nghiên cứu nêu trên, có thể thấy, các công trình
nghiên cứu trong và ngoài nước đã có những đóng góp khoa học, có giá trị cả
về mặt lý luận và thực tiễn khi nghiên cứu vấn đề sự lệch chuẩn đạo đức ở
sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay. Những đóng góp đó thể hiện trên
một số phương diện cơ bản sau:
Một là, các công trình nêu trên, từ nhiều góc độ nghiên cứu khác nhau
đã một phần nào đó đã đưa ra những lý luận căn bản về đạo đức.
Hai là, các công trình, đề tài nghiên cứu nêu trên đã từng bước làm
sáng tỏ khái niệm về chuẩn mực đạo đức, sự lệch chuẩn đạo đức, đồng thời
chỉ ra nguyên nhân của sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên hiện nay, chủ yếu là
từ sự tác động của yếu tố kinh tế thị trường và sự hội nhập quốc tế.v.v.
Ba là, ở mức độ nhất định, các công trình nêu trên đã đề cập đến những
biểu hiện về sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên, đồng thời chỉ ra thực trạng
lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Việt Nam hiện nay, từ đó đề xuất những giải
pháp để khắc phục sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên.
Với những đóng góp đó, các công trình nghiên cứu nêu trên là nguồn tài
liệu tham khảo quý báu cho nghiên cứu sinh trong quá trình thực hiện luận án.

34. 28
Tuy nhiên, từ tổng quan tình hình nghiên cứu, có thể nhận thấy, cho
đến nay, chưa có một công trình, một đề tài khoa học nào nghiên cứu một
cách có hệ thống dưới góc độ Triết học vấn đề sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh
viên Đại học Thái Nguyên hiện nay. Điều đó đã thôi thúc tác giả luận án đi
sâu, tìm hiểu, nghiên cứu vấn đề này.
Trên cơ sở kế thừa có chọn lọc và bổ sung các kết quả nghiên cứu nêu
trên, luận án sẽ tiếp tục giải quyết những vấn đề cơ bản sau:
Một là, khái quát khái niệm đạo đức, làm sáng tỏ khái niệm chuẩn mực
đạo đức, chuẩn mực đạo đức ở sinh viên, sự lệch chuẩn đạo đức, sự lệch
chuẩn đạo đức ở sinh viên.
Hai là, phân tích thực trạng lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học
Thái Nguyên trong giai đoạn hiện nay và những vấn đề đặt ra đối với việc
khắc phục sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên đại học Thái Nguyên hiện nay.
Ba là, đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm khắc phục sự lệch chuẩn
đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Nghiên cứu vấn đề sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên nói chung đã có
khá nhiều công trình trong và ngoài nước nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác
nhau. Nhìn chung, ở mỗi đề tài, mỗi công trình, mỗi giai đoạn nghiên cứu các
tác giả đã đề cập đến những vấn đề khác nhau của đạo đức sinh viên. Theo
cách tiếp cận của đề tài, tác giả đã nghiên cứu các tài liệu, các công trình liên
quan đến đề tài luận án theo ba nội dung như sau:
Một là, tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến chuẩn
mực đạo đức, chuẩn mực đạo đức ở sinh viên và sự lệch chuẩn đạo đức.
Hai là, tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến sự lệch chuẩn
đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.

35. 29
Ba là, tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến giải pháp
khắc phục sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.
Qua nghiên cứu, có thể thấy cho đến nay, dưới góc độ triết học, những
công trình nghiên cứu chuyên sâu có hệ thống về sự lệch chuẩn đạo đức ở
sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay là chưa có. Do đó, cần thiết phải có
một công trình khoa học mang tính chất triết học chuyên sâu nghiên cứu,
khảo sát về sự lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay,
xác định nguyên nhân, đề xuất những giải chủ yếu để làm cơ sở cho việc
hoạch định các chính sách đối với sinh viên Việt Nam nói chung và sinh viên
Đại học Thái Nguyên nói riêng trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.
Các đề tài, công trình nghiên cứu nêu trên sẽ là nguồn tư liệu quý để tác giả
luận án có những luận chứng cụ thể khi triển khai các nội dung trong luận án
của mình.

36. 30
Chương 2
SỰ LỆCH CHUẨN ĐẠO ĐỨC Ở SINH VIÊN HIỆN NAY -
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN
2.1. ĐẠO ĐỨC, CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC VÀ CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC Ở
SINH VIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1.1. Đạo đức
Đạo đức là một hình thái xã hội đặc thù, xuất hiện từ buổi bình minh
của lịch sử xã hội loài người.
Theo C.Mác, Ph.Ăngghen: "Phương thức sản xuất đời sống vật chất
quyết định quá trình sinh hoạt xã hội, chính trị và tinh thần nói chung. Không
phải ý thức của con người quyết định sự tồn tại của họ; trái lại chính sự tồn tại
xã hội của họ quyết định ý thức của họ" [21, tr.15]. Luận điểm này chính là
chìa khóa để khám phá tất cả các hiện tượng xã hội trong đó có đạo đức. "Xét
cho cùng, mọi học thuyết về đạo đức đã có từ trước đến nay đều là sản phẩm
của tình hình kinh tế của xã hội lúc bấy giờ" [21, tr.137]. Sự phát triển từ
phong tục đạo đức của người nguyên thủy đến ý thức đạo đức của xã hội văn
minh là kết quả của sự phát triển từ thấp đến cao của hoạt động thực tiễn và
hoạt động nhận thức của con người.
Xã hội Cộng sản nguyên thủy là bước đầu tiên con người thoát khỏi
trạng thái động vật. Hoạt động thực tiễn của xã hội hết sức thấp kém, chưa tạo
nên sản phẩm thặng dư, và do đó, tư hữu và chế độ tư hữu chưa có tiền đề
khách quan để xuất hiện. Trong xã hội chưa có hiện tượng áp bức xã hội,
nhưng con người vẫn bị nô dịch bởi những lực lượng tự phát của tự nhiên.
Tuy nhiên, xã hội nguyên thủy đã đem lại nội dung “ngây thơ” “thuần phác”
nhưng “tốt đẹp thơ mộng” cho đạo đức người nguyên thuỷ. Đạo đức này chưa
biết nói đến thói xấu, cái ác trong xã hội văn minh. Đây là “ý thức bầy đàn
đơn thuần” của “bản năng được ý thức”. Ý thức đạo đức chưa tách ra thành

37. 31
hình thái độc lập. Đạo đức của người nguyên thuỷ là hình thái sinh thành trừu
tượng của đạo đức. Hình thái của nó cũng trừu tượng và không có tính duy lý.
Do nhận thức của loài người vượt bỏ tư duy cụ thể, chuyển sang xây
dựng lý luận… Nội dung của đạo đức cũng được thể hiện dưới hình thức kinh
nghiệm, khái niệm, lý tưởng, chuẩn mực và đánh giá đạo đức, do đó đạo đức
ngày càng phát triển về cấu trúc. Và đến lượt mình, sự hoàn thiện cấu trúc làm
cho phản ánh và điều chỉnh đạo đức trở nên sâu sắc, tự giác. Nội dung của
đạo đức được thể hiện dưới những hình thức cụ thể.
Tuy nhiên, trong xã hội có giai cấp, nội dung và hình thức của đạo đức
phát triển nhưng chưa thật nhân đạo, chưa hoàn thiện. Sự hoàn thiện của nội
dung đạo đức chỉ có thể đạt được khi con người chiến thắng được tình trạng
đối kháng giai cấp và tạo ra những điều kiện để có thể “quên được tình trạng
đối kháng giai cấp”. Điều kiện đó chỉ có thể bắt đầu có được bằng đạo đức
cộng sản trong xã hội cộng sản mà giai đoạn đầu là xã hội xã hội chủ nghĩa.
Sự hoàn thiện đạo đức được bắt đầu từ đạo đức của giai cấp công nhân “có
nhiều nhân tố hứa hẹn” để dẫn tới một kiểu đạo đức “thật sự có tính nhân
đạo”. Như vậy, xã hội cộng sản nguyên thủy với trình độ bắt đầu làm nảy sinh
đạo đức do hoạt động thực tiễn và nhận thức đã phát triển đạo đức.
Như vậy, theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, đạo đức sinh ra
trước hết là từ nhu cầu phối hợp hành động trong lao động sản xuất vật chất,
trong đấu tranh xã hội, trong phân phối sản phẩm để con người tồn tại và phát
triển. Cùng với sự phát triển của sản xuất, các quan hệ xã hội, hệ thống các
quan hệ đạo đức, ý thức đạo đức, hành vi đạo đức cũng theo đó mà ngày càng
phát triển, ngày càng nâng cao, phong phú, đa dạng và phức tạp.
Đạo đức là sản phẩm tổng hợp của các yếu tố khách quan và chủ quan,
là sản phẩm của hoạt động thực tiễn và nhận thức của con người. Những quan
hệ người - người, cá nhân - xã hội càng có ý thức, tự giác, ý nghĩa và hiệu quả
của chúng càng có tính chất xã hội rộng lớn thì hoạt động của con người càng

38. 32
có đạo đức. Đạo đức “đã là một sản phẩm xã hội, và vẫn là như vậy chừng
nào con người còn tồn tại” [21, tr.43].
Dựa trên nền tảng những quan niệm về đạo đức của chủ nghĩa Mác -
Lênin, Hồ Chí Minh đã có những quan niệm vô cùng biện chứng về đạo đức.
Hồ Chí Minh quan niệm "Đức là gốc" và đạo đức mang nội dung của
đạo đức mới, đạo đức cách mạng, mang bản chất giai cấp công nhân, kết hợp
giữa đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc và những tinh hoa đạo đức của
nhân loại. Người viết: "Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có
nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách
mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh
đạo được nhân dân" [86, tr.252-253].
Quan niệm lấy đức làm gốc của Hồ Chí Minh không có nghĩa là tuyệt
đối hoá mặt đức, coi nhẹ mặt tài, mà:
Có tài mà không có đức ví như một anh làm kinh tế tài chính rất giỏi
nhưng lại đi đến thụt két thì chẳng những không làm được gì ích lợi
cho xã hội mà còn có hại cho xã hội nữa. Nếu có đức mà không có
tài ví như ông Bụt không làm hại gì, nhưng cũng không lợi gì cho
loài người [89, tr.283, 172].
Kế thừa kết quả của các công trình khoa học đã được công bố, chúng
tôi quan niệm: Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, tập hợp những nguyên
tắc, quy tắc, chuẩn mực xã hội, nhằm điều chỉnh và đánh giá cách ứng xử của
con người trong quan hệ với nhau và quan hệ với xã hội, chúng được thực
hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của dư luận xã hội.
Đạo đức có cấu trúc như sau:
Khi bàn về cấu trúc của đạo đức có nhiều quan điểm khác nhau. Theo
giáo trình đạo đức học của Khoa Triết học - Học viện chính trị quốc gia Hồ
Chí Minh thì phân tích cấu trúc của đạo đức theo nhiều cách tiếp cận khác
nhau, mỗi cách tiếp cận cho phép chúng ta nhìn ra lớp cấu trúc xác định:

39. 33
Nếu xét đạo đức theo mối quan hệ giữa ý thức và hoạt động, hệ
thống đạo đức hợp thành từ hai yếu tố là ý thức đạo đức và thực tiễn
đạo đức. Nếu xét trong mối quan hệ giữa người và người sẽ thấy
quan hệ đạo đức. Nếu xét theo quan điểm về mối quan hệ giữa cái
chung và cái riêng thì đạo đức được tạo nên từ đạo đức xã hội và
đạo đức cá nhân [61, tr.11].
Theo giáo trình đạo đức học của Trần Hậu Kiêm thì "đối tượng nghiên
cứu của đạo đức học là toàn bộ nền đạo đức xã hội, trong đó tập trung ở ba
vấn đề lớn sau đây: quan hệ đạo đức, ý thức đạo đức, hành vi đạo đức" [72,
tr.59]. Theo cuốn Đạo đức học - Những nội dung cơ bản của tác giả Nguyễn
Văn Đại thì "nếu xét đời sống đạo đức với tính cách là một hệ thống, thể hiện
qua ba phương diện: ý thức đạo đức, hành vi đạo đức và quan hệ đạo đức" [43,
tr.21]. Theo cuốn “Chuẩn mực đạo đức con người Việt Nam hiện nay”, thì
xuất phát từ quan điểm hệ thống khi xem xét các sự vật, hiện tượng,
quá trình xã hội, đạo đức có thể được nhận thức dưới nhiều góc độ
khác nhau, với các lớp cấu trúc khác nhau: Khi xem xét từ góc độ
triết học, cấu trúc của đạo đức gồm ý thức đạo đức và hành vi đạo
đức; Khi xem xét phạm vi tồn tại và biểu hiện của đạo đức trong đời
sống hiện thực ta có cấu trúc đạo đức xã hội và đạo đức cá nhân; Khi
xem xét phương thức tồn tại của đạo đức ta có cấu trúc đặc trưng của
đạo đức là các quan hệ đạo đức [102, tr.15].
Trong khuôn khổ chức năng và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, tác giả
sẽ đi sâu nghiên cứu cấu trúc của đạo đức dưới góc độ triết học bao gồm các
yếu tố cơ bản là ý thức đạo đức và hành vi đạo đức.
- Về ý thức đạo đức:
"Ý thức đạo đức là ý thức về hệ thống những nguyên tắc, chuẩn mực,
hành vi phù hợp với những quan hệ đạo đức đã và đang tồn tại, Mặt khác, nó

40. 34
còn bao hàm cả những cảm xúc, những tình cảm đạo đức của con người…"
[61, tr.11]. Ý thức đạo đức trước hết là một hình thái ý thức xã hội giống với
những hình thái ý thức xã hội khác, đều phản ánh tồn tại xã hội, được hình
thành trong thực tiễn lao động xã hội.
Ý thức đạo đức khác với các hình thái ý thức xã hội khác là các chuẩn
mực của ý thức đạo đức được hình thành và tác động trực tiếp đến hành vi của
những con người bình thường, những tập đoàn người to lớn trong xã hội chứ
không phải do một nhóm người quy định, soạn thảo. Ý thức đạo đức là chức
năng của tư duy, nhờ năng lực này con người biết hành vi nào tốt, đáng khen
ngợi, hành vi nào xấu, đáng xấu hổ, là năng lực phân biệt cái tốt, cái xấu, điều
thiện, điều ác, biết mình phải làm gì, đồng thời dự đoán kết quả có thể đạt
được của hành vi có phù hợp với nghĩa vụ và trách nhiệm của mình hay
không. Ý thức đạo đức thể hiện nhận thức của con người trước hành vi của
mình trong sự đối chiếu với hệ thống chuẩn mực hành vi và những nguyên tắc
đạo đức xã hội đặt ra; nó giúp con người tự giác điều chỉnh hành vi và hoàn
thành tự giác, tự nguyện những nghĩa vụ đạo đức.
Về cấu trúc của ý thức đạo đức là một chỉnh thể gồm nhiều yếu tố như:
tình cảm đạo đức, chuẩn mực đạo đức, lý tưởng đạo đức, ý chí đạo đức. Trong
đó, tình cảm thể hiện cảm xúc của con người trước hiện tượng đạo đức, chuẩn
mực đạo đức giúp con người lựa chọn cái gì nên làm và cái gì không nên làm;
lý tưởng đạo đức quyết định phương hướng, mục đích hoạt động của con
người và ý chí đạo đức là sức mạnh tinh thần giúp con người vượt qua khó
khăn, trở ngại để thực hiện hành vi đạo đức.
Về hành vi đạo đức:
Hành vi đạo đức là "một hành động tự giác được thúc đẩy bởi một động
cơ có ý nghĩa về mặt đạo đức" [62, tr.157], là ý thức được vật chất hóa, là sự
phục tùng tự nguyện ý thức đạo đức [50, tr.48]. Cụ thể hơn, hành vi đạo đức

41. 35
là những cử chỉ, những việc làm của con người trong các mối quan hệ xã hội
phù hợp với ý thức đạo đức, với các chuẩn mực và các giá trị đạo đức.
Để phân biệt một hành vi nào đó có phải là hành vi đạo đức hay không,
không chỉ căn cứ vào kết quả của hành vi mà còn phải căn cứ vào động cơ của
hành vi. Kết quả của hành vi là yếu tố khách quan, có nội dung thực tại, cụ
thể, ngược lại, động cơ của hành vi là yếu tố chủ quan, thường không thể hiện
ra một cách thực tại và trực quan. Theo G.Banzelladze, hành vi đạo đức phải
xuất phát từ động cơ vô tư không vị kỷ, bởi sự đồng cảm, thông cảm và
lòng nhân đạo. Động cơ phục tùng dư luận xã hội cũng không phải là động
cơ đạo đức, động cơ duy nhất của việc thiện chỉ có thể là lòng thông cảm,
đồng cảm, quan tâm đến người khác, không vụ lợi chứ không phải ở ý
muốn được phần thưởng tinh thần hoặc vật chất. Do đó, khi con người "bất
đắc dĩ" làm việc thiện, hoặc tự kiềm chế không làm việc ác thì hành vi của
họ không phải là hành vi đạo đức. Hành vi đạo đức phải có nguyên nhân vì
lợi ích của người khác, của xã hội và mục đích cũng là mang lại lợi ích cho
người khác, cho xã hội. Tuy nhiên, hành vi đạo đức vì lợi ích của người
khác, của xã hội không có nghĩa là không bao hàm lợi ích cá nhân, bởi vì,
"đối với người có đạo đức, lợi ích xã hội là những lợi ích chủ đạo của nó.",
"Bản chất xã hội của đạo đức - xu hướng vươn tới sự hài hòa giữa lợi ích
cá nhân và lợi ích xã hội" [51, tr.57]. Trên cơ sở đó PGS. TS Nguyễn Văn
Phúc phân tích: "Lợi ích cá nhân, khi phù hợp với lợi ích xã hội, trở thành
một bộ phận của lợi ích xã hội; và trong trường hợp đó hành vi thực hiện
lợi ích cá nhân là chính đáng về mặt đạo đức" [104, tr.12]. Như vậy, hành
vi đạo đức là những hành vi xuất phát từ động cơ đạo đức dựa trên sự
thống nhất giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội. Ngược lại, hành vi vô đạo
đức là hành vi thực hiện chỉ nhằm phục vụ lợi ích bản thân mà xâm hại lợi
ích người khác, lợi ích xã hội.

42. 36
Hành vi đạo đức được lặp đi, lặp lại nhiều lần, ổn định trở thành thói
quen đạo đức, nếu không thực hiện hành vi đạo đức này thì con người cảm
thấy khó chịu. Hành vi đạo đức của con người, khi đã trở thành thói quen đạo
đức, dường như trở thành hành vi vô thức. Hình thành thói quen đạo đức
chính là mục tiêu của giáo dục đạo đức, là giai đoạn cuối trong quá trình
chuyển hoá từ đạo đức xã hội thành đạo đức cá nhân.
Ý thức đạo đức và hành vi đạo đức có mối quan hệ biện chứng với
nhau, trong đó: Ý thức đạo đức là điều kiện để thực hiện hành vi đạo đức, còn
hành vi đạo đức là việc thể hiện ý thức đạo đức qua hoạt động của con người,
là quá trình hiện thực hóa ý thức đạo đức trong cuộc sống. Ý thức đạo đức là
điều kiện để thực hiện hành vi đạo đức vì không có ý thức đạo đức thì không
thể có hành vi đạo đức. Trong đó, tri thức đạo đức xác định giới hạn cho hành
vi đạo đức, tình cảm đạo đức là động cơ chủ yếu của hành vi, lý tưởng đạo
đức định hướng cho hành vi, ý chí đạo đức là sức mạnh bên trong thúc đẩy
con người thực hiện hành vi đạo đức. Thiếu một trong những thành tố của ý
thức đạo đức con người không thể thực hiện hành vi đạo đức. Ngược lại, ý
thức đạo đức phải được thể hiện bằng hành động mới đem lại lợi ích xã hội và
ngăn ngừa cái ác. Không phải có ý thức đạo đức là trở thành con người có đạo
đức mà ý thức đạo đức đó phải thể hiện qua hành vi: "Nội dung đạo đức
không đơn thuần chỉ có yếu tố trí tuệ, con người có thể "thuộc làu" những
chuẩn mực đạo đức nhưng đồng thời vẫn vô đạo đức" [4, tr.77]. Con người có
đạo đức hay không phải căn cứ vào những hành vi cụ thể. Hệ thống các hành
vi đạo đức của con người được nảy sinh trên cơ sở của ý thức đạo đức được
gọi là thực tiễn đạo đức. Đánh giá hành vi dựa trên hai mặt cơ bản là động cơ
của hành vi và kết quả của hành vi. Trong đó động cơ của hành vi được xem
là tiêu chuẩn hàng đầu. Hơn nữa, hành vi đạo đức góp phần hình thành, phát
triển và hoàn thiện ý thức đạo đức. Thông qua quá trình thực hiện những hành

43. 37
vi đạo đức thường xuyên, liên tục, ý thức đạo đức của mỗi người ngày càng
được bồi dưỡng, củng cố trở nên hoàn thiện hơn, sâu sắc hơn. Qua đó, chúng
ta nhận thấy một cách rõ ràng tầm quan trọng của hành vi đạo đức, hành vi
đạo đức không chỉ hiện thực hoá ý thức đạo đức trong cuộc sống mà nó còn
góp phần xây dựng ý thức đạo đức. Hành vi đạo đức không kém phần quan
trọng so với ý thức đạo đức, thậm chí nó có vai trò quan trọng hơn so với ý
thức đạo đức bởi vì không có hành vi đạo đức thì ý thức đạo đức cũng vô
nghĩa, không có giá trị và không có hành vi đạo đức, ý thức đạo đức không
thể hoàn thiện và sâu sắc.
2.1.2. Chuẩn mực đạo đức
Là một yếu tố cấu thành của ý thức đạo đức, chuẩn mực đạo đức được
sử dụng vào xác định mẫu hành vi để con người tuân theo trong những tình
huống xác định.
Chuẩn mực đạo đức là những tiêu chuẩn chung hướng dẫn con người
hoạt động đáp ứng yêu cầu của cộng đồng, đem lại lợi ích cho xã hội. Các
chuẩn mực đạo đức mới, tiến bộ luôn có tác dụng định hướng hoạt động,
động viên khuyến khích tính tích cực xã hội của cá nhân trong sinh hoạt
cộng đồng. Khi đi vào cuộc sống, chuẩn mực đạo đức trở thành nếp sống của
mỗi người và của xã hội, điều này sẽ góp phần duy trì trật tự xã hội, hoàn
thiện nhân cách theo yêu cầu của xã hội.
Chuẩn mực đạo đức là cái cần có của hành vi đạo đức để xác lập cái
cần có của hiện thực đạo đức xã hội. Do đó, chuẩn mực đạo đức phải là sản
phẩm được kết tinh từ cuộc sống, có tính phổ biến, giữ vai trò định hướng
hoạt động của con người theo xu hướng ngày càng thấm sâu vào đời sống
sinh hoạt của xã hội. Ở đây chúng tôi đồng ý với quan niệm cho rằng: "Chuẩn
mực đạo đức là những nguyên tắc, quy tắc đạo đức được mọi người thừa nhận
trở thành những mực thước, khuôn mẫu để xem xét đánh giá và điều chỉnh
hành vi của con người trong xã hội" [98, tr.21-22].

44. 38
Chuẩn mực đạo đức là phạm trù lịch sử, nó biến đổi cùng với sự biến đổi
của của những điều kiện kinh tế - xã hội. Trước những biến động của hoàn cảnh
lịch sử, nhất là khi xuất hiện những bước ngoặt của thời đại, chuẩn mực đạo đức
cũng biến động, thể hiện ở sự lựa chọn các giá trị đạo đức của chủ thể.
Giá trị đạo đức, nhất là những giá trị được coi là chuẩn mực, thường ổn
định, bền vững hơn nhiều so với tính biến đổi và biến động của đời sống đạo
đức, của thái độ và hành vi ứng xử hằng ngày, trong các quan hệ xã hội. Bởi
đó là những giá trị đạo đức tốt đẹp giàu tính nhân văn do loài người sáng tạo
ra và đã thấm sâu, bám chắc vào đời sống xã hội, là động lực tinh thần to lớn
thúc đẩy tính tích cực của con người trong thực hành đạo đức.
Các chuẩn mực đạo đức rất đa dạng, phong phú và không ngừng được
hoàn thiện theo mỗi bước phát triển của đời sống xã hội. Theo phạm vi nghiên
cứu của đề tài, tác giả sẽ phân tích chuẩn mực đạo đức theo mức độ phổ quát.
Căn cứ vào mức độ phổ quát, chuẩn mực đạo đức gồm có: chuẩn mực nguyên
tắc đạo đức và chuẩn mực hành vi đạo đức.
Chuẩn mực nguyên tắc đạo đức là những chuẩn mực đạo đức có phạm
vi điều chỉnh rộng lớn, bao gồm toàn bộ hoạt động trong suốt quá trình tồn tại
của cả một cộng đồng người, một dân tộc, một giai cấp trong những giai đoạn
lịch sử nhất định.
Chuẩn mực hành vi đạo đức là những chuẩn mực đạo đức áp dụng với
các hành vi đạo đức cụ thể, có phạm vi điều chỉnh hẹp, gắn bó với những tình
huống xác định, đối tượng xác định trên cơ sở chuẩn mực nguyên tắc đạo đức.
Xã hội hiện nay đang trong thời kỳ quá độ, nó mang đặc trưng của một xã
hội đang chuyển đổi, trong đó cái cũ chưa mất hẳn, cái mới chưa định hình. C.
Mác đã từng khẳng định "giữa xã hội tư bản chủ nghĩa và xã hội cộng sản chủ
nghĩa là một thời kỳ cải biến cách mạng từ xã hội này sang xã hội kia. Thích ứng
với thời kỳ ấy là một thời kỳ quá độ chính trị…" [23, tr.47]. Chính vì vậy trong
đời sống đạo đức có sự giao thoa và đấu tranh giữa cái cũ và cái mới. Do đó,