X QUANG CỘT SỐNG.pptx

1. BS. MAI DUY LINH
X QUANG CỘT SỐNG

2. Giải phẫu đốt sống

3. Trình tự đánh giá
1. Sự thẳng hàng
2. Thân xương
3. Các thành phần sau: cuống sống, mỏm
gai, mỏm khớp, mỏm ngang
4. Ống sống
5. Sụn – khớp
6. Phần mềm

4. Cột sống cổ

5. Tư thế chụp
• Nghiêng: đánh giá ban đầu
– Tư thế bơi sải
• Thẳng
– Đốt sống cổ thấp với miệng ngậm
– Đốt sống cổ cao với miệng mở
• Chếch: khi không có chấn thương nặng,
gãy xương, trật khớp

6. Phim nghiêng
• Đếm đủ 7 đốt sống C1-C7
• Phải thấy được bờ dưới C7 hoặc bờ trên
T1
– Nếu không: chụp tư thế bơi sải

7. Phim nghiêng

8. Phim nghiêng
• Đánh giá:
– Mô mềm trước cột sống
– Đường trước thân cột sống
– Đường sau thân cột sống
– Đường mảnh gai
– Đường mỏm gai
– Độ cong cột sống
– Khoảng cách giữa các mỏm gai
Trật khớp
Gai xương

9. Phim nghiêng

10. Phim nghiêng
• Độ cong cột sống cổ:
– Bình thường: cong lồi ra trước
– Giảm độ cong:
• Chụp tư thế nằm ngửa: cổ gập nhẹ giảm độ
cong chụp lại tư thế đứng
• Co cơ vùng cổ
• Chấn thương

11. Phim nghiêng
• Tư thế bơi sải:
– 1 tay để cao trên đầu
– 1 tay dọc thân người
 Bộc lộ vùng nối cổ - ngực

12. Phim nghiêng

13. Phim thẳng
• Chụp đốt sống cổ thấp C3-C7 (miệng
ngậm)
– Đánh giá gãy chéo
• Chụp đốt sống C1-C2 với miệng mở
– Đánh giá các loại gãy khớp C1-C2

14. Phim thẳng

15. Phim thẳng

16. Phim chếch
• Đánh giá:
– Lỗ liên hợp C2-T1: hẹp hoặc chèn ép do gai
xương
– Các diện khớp: trật khớp, khóa

17. Phim chếch

18. Cột sống ngực

19. Tư thế chụp
• Thẳng (trước – sau)
• Nghiêng:
– Khó đánh giá các đốt sống trên (T1-T4) do
vai che
chụp tư thế bơi sải

20. Phim thẳng
• Độ thẳng: vẹo cột sống
• Thân đốt sống: gãy, tăng, giảm đậm độ,
gai xương
• Cuống đốt sống
• Mô mềm cạnh sống: u, hematoma

21. Phim thẳng

22. Phim nghiêng
• Độ cong cột sống: gù, trượt
• Thân đốt sống: gãy, tăng, giảm đậm độ,
gai xương
• Các thành phần sau
• Đĩa đệm
• Lỗ liên hợp
• Mô mềm cạnh sống: u, hematoma

23. Phim nghiêng

24. Biến thể
• Trẻ em: mấu ở bờ trước đốt sống ≠ gãy

25. Cột sống thắt lưng

26. Tư thế chụp
• Thẳng (trước – sau)
• Nghiêng
• Chếch
• Khu trú vùng thắt lưng cùng (L5 – S1)
– Nếu không thấy rõ trên các tư thế nghiêng
do xương chậu hoặc mô mềm che.

27. Phim thẳng
• Độ thẳng cột sống: vẹo
• Bờ cơ thắt lưng chậu
• Mỏm ngang
• Cuống đốt sống
• Khớp cùng chậu: dính, rộng (gãy xương)

28. Phim thẳng

29. Phim nghiêng
• Độ cong cột sống: giảm độ cong
• Đường bờ trước và sau thân đốt sống:
trượt đốt sống
• Thân xương: hình dạng, chiều cao, gãy
xương.
• Thành phần sau
• Đĩa đệm

30. Phim nghiêng

31. Phim chếch
• Diện khớp
• Hình chó Scottie
– Mắt: cuống đốt sống
– Mũi: mỏm ngang
– Tai: mỏm khớp trên
– Chân: mỏm khớp dưới

32. Phim chếch

33. Vùng thắt lưng - cùng

34. Biến thể
• Tật nứt đốt sống: dính không hoàn toàn
cung sau L5 hoặc S1

35. Biến thể
• Cùng hóa L5

36. Thay đổi trục cột sống

37. Gù

38. Vẹo cột sống

39. Trượt đốt sống
• Do hủy eo, thoái hóa, chấn thương
• Trượt ra trước hoặc ra sau của thân sống
trên so với thân sống dưới.
• Phân độ theo Meyerding: 4 độ
– Mỗi độ tương ứng ¼ thân đốt sống

40. Trượt đốt sống L5-S1
• Spondylolysis

41. Chấn thương cột sống

42. Dấu hiệu cơ bản
• Gãy mỏm ngang, mỏm gai, mỏm khớp
• Thân sống:
– Bóc tách mảnh xương
– Xẹp thân sống
– Tăng đậm độ khi gãy lún
– Mất liên tục vỏ xương
• Trượt thân sống
• Rộng khoảng cách đỉnh các mỏm gai:
rách dây chằng

43. Dấu hiệu cơ bản
• Phim thẳng:
– Các mỏm gai không
thẳng hàng
– Phù nề mô cạnh cột
sống
– Gãy chếch

44. Dấu hiệu cơ bản
• Phim nghiêng:
– Thân đốt sống: hình dạng, chiều cao
– Trượt đốt sống
– Chèn ép ống sống: thoát vị đĩa đệm, mảnh
xương
• Phim chếch:
– Hẹp lỗ liên hợp
– Chó Scottie

45. Phân loại
• Cột sống chia thành 3 cột theo Denis:
– Cột trước: dây chằng dọc trước, 2/3 trước
thân đốt sống
– Cột giữa: 1/3 sau thân sống, dây chằng dọc
sau
– Cột sau: các thành phần sau dây chằng dọc
sau
Tổn thương 2/3 cột: không vững

46. Phân loại

47. Gãy cột sống cổ
• Đốt sống cổ giữa:
– Ngửa quá mức:
rách phần trước
vỏ xương

48. Gãy cột sống cổ
• Đốt sống cổ giữa:
– Gập quá mức: gãy lún, gãy bờ trước. Trượt
đĩa đệm, đốt sống ra sau chèn ép ống sống

49. Gãy cột sống thắt lưng
• Gãy gian khớp thân đốt sống L4, L5
(spondylolysis)

50. Gãy chéo

51. Phân loại gãy nén đốt sống

52. Phân độ gãy nén đốt sống

53. Gãy đốt sống do loãng xương

54. Thoái hóa cột sống

55. Dấu hiệu cơ bản
• Hẹp khoảng đĩa đệm
• Xơ đặc xương dưới sụn
• Gai xương

56. Dấu hiệu cơ bản

57. Dấu hiệu thêm
• Kén dưới sụn
• Khí trong đĩa đệm
• Đóng vôi dây chằng dọc sau
• Trượt đốt sống

58. Khí trong đĩa đệm

59. Đóng vôi dây chằng dọc sau

60. Viêm cột sống do vi trùng

61. Viêm cột sống do vi trùng
• Trẻ em: tác động trực tiếp đĩa đệm
• Người lớn: mặt đốt sống Đĩa đệm
• Lao: nhiều đốt sống nhưng không tác
động đĩa đệm
• Xẹp thân đốt sống, hủy xương
• Hẹp khoảng đĩa đệm

62. Viêm cột sống do vi trùng

63. U cột sống

64. U cột sống
• Hủy xương:
– Giảm đậm độ thân đốt sống
– Mất vỏ xương
– Không thấy cuống sống (đốt sống chột, mù)
– Xẹp thân đốt sống
– Mất vỏ xương
• Tăng đậm độ
– Do K tiền liệt tuyến, vú di căn

65. U cột sống

66. Các thay đổi khác

67. Hẹp ống sống
• Đường kính trước – sau của ống sống:
khoảng cách đường sau thân sống và
đường mảnh gai
– Đoạn cổ: <13mm
– Đoạn thắt lưng: <15mm
• Khoảng liên cuống <25mm

68. Phim chếch

69. Vôi hóa đĩa đệm

70. Viêm cột sống dính khớp
• Thường gặp nam giới
• Tổn thương cột sống, khớp cùng – chậu
• Hình ảnh
– Thân đốt sống hình vuông
– Cầu gai
– Cột sống hình “cây tre”

71. Viêm cột sống dính khớp

72. Bamboo spine

73. Ca lâm sàng 1
• BN nữ, 67 tuổi, nội trợ
• Nhập cấp cứu vì đau lưng dữ dội sau khi
trượt chân té

74. Ca lâm sàng 1

75. Ca lâm sàng 2
• BN nam 58 tuổi, nông dân
• Nhập viện vì đau thắt lưng 1 tháng: đau
liên tục, không giảm khi nghỉ và dung
thuốc giảm đau, tăng vào buổi đêm
• Sốt nhẹ khoảng 2 tháng

76. Viêm
Thân
Sống
Đĩa
Đệm

77. Thank You!