1. ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
ΙΓ΄ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ
ΤΜΗΜΑ
ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ
ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
ΘΕΜΑ:
Η μετά ΟΝΕ εποχή -Υποχρεώσεις των κρατών μελών-.
Η περίπτωση της Ελλάδας. Το Σύμφωνο Σταθερότητας και
Ανάπτυξης.
Σεμινάριο :
Διοίκηση και Διαχείριση Οικονομικών Πόρων της Τ.Α. &
Π.Δ.
Επιβλέπων :
Δ. Βαράκης.
Σπουδαστής: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Σ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ.
ΑΘΗΝΑ - 2002
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 1
2. ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Αντικείμενο της παρούσης εργασίας, είναι η μετά ΟΝΕ εποχή – οι
υποχρεώσεις των κρατών μελών -, η περίπτωση της Ελλάδας και το Σύμφωνο
Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ). Παράλληλα μελετήθηκε η πορεία των
κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι την ΟΝΕ, ενώ γίνεται αναφορά
στις δυσκολίες εφαρμογής του ΣΣΑ και στις σκέψεις χαλάρωσης των επιταγών
του, που ακούστηκαν τους τελευταίους μήνες από διάφορες πλευρές.
Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν η χρονική καταγραφή των σταδίων
μέχρι την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ και στη συνέχεια αναφέρονται τα πλέον
πρόσφατα στοιχεία για την Ελληνική οικονομία, όπως αυτά καταγράφονται
στο προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού για το οικονομικό έτος 2002 και
στην εισηγητική έκθεση του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών
Κου Ν. Χριστοδουλάκη.
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
• Ονομαστική σύγκλιση
• Μετά ΟΝΕ εποχή
• Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 2
3. Η παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του σεμιναρίου
«Διοίκηση & Διαχείριση Οικονομικών πόρων της Τ.Α. & Π.Δ.», που διεξήχθη
στο Τμήμα Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Περιφερειακής Ανάπτυξης της
Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, την χρονική περίοδο Φεβρουαρίου –
Ιουνίου 2001, με επιβλέπων Καθηγητή τον κ. Δ. Βαράκη.
Αντικείμενο της παρούσης είναι η μετά ΟΝΕ εποχή – οι υποχρεώσεις των
κρατών μελών -, η περίπτωση της Ελλάδας και το Σύμφωνο Σταθερότητας και
Ανάπτυξης.
Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν η χρονική καταγραφή των σταδίων
μέχρι την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ και το υλικό που απλόχερα
παραχώρησε ο συντονιστής Κος Δ. Βαράκης – και τον ευχαριστώ πολύ για
αυτό- καλύπτει την περίοδο μέχρι και τον Νοέμβριο του 2001.
Η εργασία αποτελείται από επτά κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο
προσδιορίζεται η έννοια της ΟΝΕ και στο δεύτερο η πορεία των κρατών της
Ε.Ε, προς αυτήν που συμπληρώνεται από τους πίνακες και τα συμπεράσματα
του παραρτήματος.
Το τρίτο κεφάλαιο αφορά την Ελλάδα και την πρώτη προσπάθεια εισόδου της
στην ΟΝΕ καθώς και την πορεία της μέχρι την ονομαστική σύγκλιση. Το
τέταρτο κεφάλαιο αφορά την μετά ΟΝΕ εποχή και τις προβλέψεις για την
Ελληνική οικονομία του έτους 2002 που στηρίζεται στο προσχέδιο του
κρατικού προϋπολογισμού για το 2002 και την εισηγητική έκθεση του
υπουργού εθνικής οικονομίας και οικονομικών, ενώ το πέμπτο κεφάλαιο
αποτελεί μια επίκαιρη προσωπική κριτική για την ελληνική οικονομία.
Στη συνέχεια αναλύεται το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης 2000-2004
και το έβδομο κεφάλαιο προβάλει τις δυσκολίες εφαρμογής του και τις
σκέψεις που ακούσθηκαν περί χαλάρωσης αυτού, εξαιτίας της παγκόσμιας
οικονομικής ύφεσης στον απόηχο και του τρομοκρατικού χτυπήματος της 11ης
Σεπτεμβρίου στην Αμερική.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 3
4. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.
1) Προσδιορισμός της έννοιας της ΟΝΕ ………………………………….4
2) Η πορεία των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προς την ΟΝΕ…….…5
3) Η περίπτωση της Ελλάδας. Η αρχική προσπάθεια εισόδου της στην ΟΝΕ. Η πορεία
σταθεροποίησης και η ονομαστική σύγκλιση………………6
4) Η μετά ΟΝΕ εποχή για την Ελληνική οικονομία……………………....9
5) Προβληματισμοί για την αποτελεσματικότητα της Ελληνικής
οικονομικής πολιτικής, στην αιχμή της επικαιρότητας………………….....15
6) Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ)…………………...18
7) Δυσκολίες εφαρμογής και σκέψεις χαλάρωσης του Συμφώνου…….…20
Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Βιβλιογραφία…………………………………………………………………..22
Παραρτήματα…………………………………………………………………..25
1. Προσδιορισμός της έννοιας της ΟΝΕ .
Βάσεις της Συνθήκης : Τα άρθρα 98 έως 124 της ΣυνθΕΕ.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 4
5. Στόχοι: Η σταθερότητα των τιμών, ο αμετάκλητος καθορισμός των συναλλαγματικών
ισοτιμιών μεταξύ των νομισμάτων της ΕΕ μέχρι το 1999 οπότε και καθιερώνεται το κοινό
νόμισμα.
Μέσα: Ανάπτυξη κοινής νομισματικής πολιτικής, στενός συντονισμός των οικονομικών
πολιτικών, ίδρυση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ).1
Η ΟΝΕ προβλέπεται από τη Συνθήκη του Μάαστριχ. Σημαίνει τη σταδιακή αλλά αυστηρή
δέσμευση των κρατών μελών να δημιουργήσουν, σύμφωνα με τα πέντε κριτήρια του
Μάαστριχ (βλέπε παράρτημα, πίνακα 1) ένα ενιαίο νόμισμα, το οποίο θα διαχειρίζεται μια
ενιαία κεντρική τράπεζα, με σκοπό την εξάλειψη της νομισματικής αστάθειας από την ενιαία
αγορά.
Η κρίσιμη και εξαιρετικά λεπτή απόφαση για το ποιες χώρες ανταποκρίνονται
στα κριτήρια σύγκλισης ελήφθη στις αρχές του 1998, με βάση τα σχετικά
στοιχεία για το 1997.2
2. Η πορεία των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την ΟΝΕ.
1
Henry Krageman « Η Ευρώπη από το Α έως το Ω » Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής πολιτικής σελ. 186
2
Λουκάς Τσούκαλης « Η νέα Ευρωπαϊκή οικονομία » σελ 261, Εκδόσεις Παπαζήση
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 5
6. Τα άκαμπτα κριτήρια του Μάαστριχ, εξανάγκασαν όσες χώρες της Ε.Ε.
ήθελαν να συμμετάσχουν στο τελικό στάδιο της ΟΝΕ να επιδοθούν σε ένα
αγώνα δρόμου καθόλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990.
Στους πίνακες 2 έως 7 παραθέτονται τα οικονομικά στοιχεία των χωρών της
Ε.Ε. από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 (με ιδιαίτερη έμφαση στα στοιχεία
εισόδου των ετών 1996-1997), μέχρι και το 2001 για να δούμε από πού
ξεκίνησαν και πως μπόρεσαν τελικά να συγκλίνουν με τα κριτήρια.
Η απόφαση του Συμβουλίου της 03/03/1998 στις Βρυξέλλες για τα 11 κράτη
μέλη που ήταν ήδη έτοιμα να συμμετάσχουν στο ενιαίο νόμισμα από την αρχή,
ελήφθη από το ECO/FIN κατόπιν σύστασης της Επιτροπής και βασίστηκε στις
δυο εκθέσεις σύγκλισης της Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Νομισματικού
Ινστιτούτου (ΕΝΙ).
Οι εκθέσεις αυτές εξέταζαν λεπτομερώς αν τα κράτη μέλη πληρούσαν τα
κριτήρια σύγκλισης και τις σχετικές νομικές απαιτήσεις. Τα κράτη μέλη τα
οποία αξιολογήθηκαν το 1998 ότι δεν πληρούσαν τις απαραίτητες
προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του ενιαίου νομίσματος αναφέρονται ως
«κράτη – μέλη με παρέκκλιση». Στην κατηγορία αυτή ενέπιπταν δυο κράτη
μέλη, η Ελλάδα και η Σουηδία.
3. Η περίπτωση της Ελλάδας. Η αρχική προσπάθεια εισόδου της
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 6
7. στην ΟΝΕ. Η πορεία σταθεροποίησης και η ονομαστική σύγκλιση.
Μέχρι το 1995 από τις πέντε προϋποθέσεις για συμμετοχή στην ΟΝΕ η
Ελλάδα δεν πληρούσε ούτε μια. Το πρόγραμμα σύγκλισης που εφαρμόστηκε
το 1993 δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Ο πληθωρισμός μειώθηκε
κάπως αλλά εξακολούθησε να παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα σε σχέση με
το μέσο όρο της ΕΚ.
Όταν ξεκίνησε η προσπάθεια ονομαστικής σύγκλισης με τα κριτήρια που όριζε
η συνθήκη του Μάαστριχ (1992), οι αποκλίσεις ήταν πολύ μεγάλες:
Ο πληθωρισμός ήταν τρεισήμισι φορές μεγαλύτερος του μέσου
κοινοτικού όρου.
Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν
δυόμισι φορές μεγαλύτερο του μέσου κοινοτικού όρου.
Το δημόσιο χρέος της χώρας ήταν (1994) διπλάσιο από τον στόχο του
Μάαστριχ. (Τα ¾ του χρέους αυτού είναι χρέος προς το εσωτερικό και
το ¼ χρέος προς το εξωτερικό.)
Τα επιτόκια των τίτλων του Δημοσίου τριπλάσια των αντίστοιχων
κοινοτικών.
Η πορεία της ονομαστικής σύγκλισης αποτυπώνεται στα στοιχεία του πίνακα 8
στο παράρτημα.
Το Σεπτέμβριο του 1994 η Ελλάδα υπέβαλε στο Συμβούλιο Υπουργών της
Ε.Ε. ένα αναθεωρημένο πρόγραμμα σύγκλισης (τα στοιχεία του οποίου
αναφέρονται στο τμήμα 3 του κανονισμού 1466/97 του Συμβουλίου της
07/07/973
) με χρονικό ορίζοντα την περίοδο 1994-1999.
Στην έκθεση για την σύγκλιση του 1998, η Ελλάδα δεν πληρούσε το κριτήριο
της σταθερότητας των τιμών. Ο μέσος ρυθμός πληθωρισμού στην Ελλάδα σε
3
Βλέπε παράρτημα, Κανονισμό 1466/97 του Συμβουλίου.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 7
8. δωδεκάμηνη βάση τον Ιανουάριο του 1998 ήταν 5,2%, πολύ πάνω από την
τιμή αναφοράς του 2,7 %.
Ο μέσος πληθωρισμός σε δωδεκάμηνη βάση, που χρησιμοποιείται για την
αξιολόγηση της σύγκλισης, μειωνόταν σταθερά από τα τέλη του 1996, οπότε
ανερχόταν σε 8%. Η διαφορά από την τιμή αναφοράς περιορίστηκε σταδιακά
και μηδενίστηκε τον Δεκέμβριο του 1999. Τους επόμενους τρεις μήνες το
μέσο ποσοστό πληθωρισμού παρέμεινε κάτω από την τιμή αναφοράς και η
Ελλάδα εκπλήρωνε το σχετικό κριτήριο.
Η Ελλάδα στην έκθεση του 1998 δεν πληρούσε το κριτήριο της
δημοσιονομικής κατάστασης. Αποτελούσε αντικείμενο απόφασης για την
ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος αλλά και ο δείκτης του δημοσίου χρέους
ήταν υψηλός και έφτασε την ανώτατη τιμή του 113,3 % του ΑΕΠ το 1996
προτού μειωθεί σε 108,7 % το 1997. Κατά τα δυο επόμενα έτη η Ελλάδα
πραγματοποίησε περαιτέρω μείωση και του δημοσιονομικού ελλείμματος και
του δημοσίου χρέους.
Το δημοσιονομικό έλλειμμα που έφτανε περίπου το 16 % του ΑΕΠ το 1990
μειώθηκε στο 7,8 % του ΑΕΠ το 1996 και ως το 1999 μειώθηκε στο 1,6 % του
ΑΕΠ. Ο δείκτης του ακαθάριστου δημόσιου χρέους μειώθηκε σε 106,0 %
του ΑΕΠ το 1998 δηλαδή περίπου έξι εκατοστιαίες μονάδες κάτω από την
ανώτατη τιμή του 1996 και συνέχισε την καθοδική του πορεία κατά τα
επόμενα έτη για να φτάσει το 103,9 % του ΑΕΠ το 2000.
Κατόπιν σύστασης της Επιτροπής το Συμβούλιο αποφάσισε στις 17/12/1999
να καταργήσει την προηγούμενη απόφαση σχετικά με την ύπαρξη
υπερβολικού ελλείμματος στην Ελλάδα και έτσι η χώρα πληρούσε πλέον και
το κριτήριο της δημοσιονομικής κατάστασης.
Στην έκθεση του 1998 για τη σύγκλιση διατυπωνόταν η εκτίμηση ότι η Ελλάδα
δεν πληροί το κριτήριο της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Παρότι η δραχμή
εισήλθε στον ΜΣΙ την 16η
Μαρτίου του 1998, ωστόσο το νόμισμα δεν είχε
συμμετάσχει στον μηχανισμό κατά τη διάρκεια των δυο υπό εξέταση ετών
(μέχρι τον Φεβρουάριο του 1998). Από την 01/01/1999 η δραχμή συμμετέχει
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 8
9. στον ΜΣΙ ΙΙ και τον Μάρτιο του 2000 πληρούσε και το κριτήριο της
συναλλαγματικής ισοτιμίας.
Στην ίδια έκθεση, διατυπωνόταν η εκτίμηση ότι η Ελλάδα δεν πληροί το
κριτήριο της σύγκλισης των επιτοκίων. Το μέσο μακροπρόθεσμο επιτόκιο
στην Ελλάδα στους δώδεκα μήνες ως τον Ιανουάριο του 1998 ανερχόταν σε
9,8 %, ήταν δηλαδή σαφώς ανώτερο της τιμής αναφοράς του 7,8 %. Καθώς
αυξανόταν η αξιοπιστία της πορείας αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού και
σημειωνόταν πρόοδος στην προσπάθεια δημοσιονομικής εξυγίανσης, τα
μακροπρόθεσμα επιτόκια άρχισαν να υποχωρούν προς τα επίπεδα των χωρών
της ζώνης του ευρώ, παρότι η απόκλιση παρέμενε σημαντική. Μειούμενο
σταθερά από το 1996, το μέσο επιτόκιο στην Ελλάδα έφτασε στην τιμή
αναφοράς τον Οκτώβριο του 1999 και έκτοτε παραμένει σε επίπεδο κατώτερο
της τιμής αυτής. Η Ελλάδα πληροί και το κριτήριο σύγκλισης των
μακροπρόθεσμων επιτοκίων.4
Με βάση τα παραπάνω η Ελλάδα επέτυχε τελικά υψηλό βαθμό βιώσιμης
σύγκλισης και υπέβαλε αίτηση στις 09/03/2000 προκειμένου να εξετασθεί
η πορεία της σύγκλισής της. Η κατάργηση της παρέκκλισης της Ελλάδας
τέθηκε σε ισχύ από την 01/01/2001 συνεπώς πληροί τις προϋποθέσεις για
την εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος .5
Η Ελλάδα πήρε το πράσινο φως για την ένταξή της στην ΟΝΕ και ο
πρωθυπουργός κ. Κ. Σημίτης ήταν ο 12ος
πρωθυπουργός της Ε.Ε. που
υπέγραψε τον Ιούνιο του 2000 στη Σάντα Μαρία ντα Φέιρα της Πορτογαλίας,
την ένταξη της χώρας στη ζώνη του ευρώ και έγινε το 12 μέλος της ΟΝΕ την
01/01/2001 ενώ έξω από αυτήν έμειναν τόσο η Δανία όσο και η Σουηδία που
δεν προβλέπεται να ενταχθούν στη ζώνη του ενιαίου νομίσματος πριν από το
2002 και το 2004 αντίστοιχα και η Βρετανία που όπως φαίνεται θα αποτελέσει
τη μοναδική χώρα από τις 15 της Ε.Ε. που –οικειοθελώς - θα μείνει εκτός του
σκληρού πυρήνα της Ευρώπης λόγω του παραδοσιακού ευρωσκεπτικισμού
της.6
4
Βλέπε πίνακα 9 για την πρόοδο σε σχέση με τα κριτήρια του Μάαστριχ.
5
Εφημερίδα « Το Βήμα » , ειδικό ένθετο « Τα ντοκουμέντα της ένταξης », της 04/05/2000.
6
Εφημερίδα « Το Βήμα » , 30/01/2000
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 9
10. 4. Η μετά ΟΝΕ εποχή για την Ελληνική οικονομία.7
Στις 31 Ιανουαρίου 2000 εγκρίθηκε ομόφωνα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
Υπουργών Εθνικής Οικονομίας ( ECO/FIN ), το επικαιροποιημένο πρόγραμμα
σύγκλισης της Ελλάδας που εκτείνεται έως και το 2002. Στην ουσία πρόκειται
για ένα πρόγραμμα τόσο σύγκλισης (προεισαγωγικό ) όσο και σταθερότητας
(μεταεισαγωγικό), αφού καλύπτει τα δυο χρόνια πριν την ένταξη (1999-2000)
και τα δυο χρόνια μετά την ένταξη ( 2001-2002). Το πρόγραμμα διαπνέεται
από έντονα αναπτυξιακές προσδοκίες, χωρίς να παραιτείται από τον αυστηρό
χαρακτήρα της δημοσιονομικής πολιτικής.
Ωστόσο την έγκριση του προγράμματος αυτού το ECO/FIN συνόδευσε με
ορισμένες παρατηρήσεις που φωτογραφίζουν τις βασικές αδυναμίες της
οικονομίας μας και τους κινδύνους που ελλοχεύουν, τα σημεία δηλαδή πάνω
στα οποία θα πρέπει να επικεντρωθεί η προσπάθεια των αρμόδιων αρχών,
προκειμένου η μετά ΟΝΕ εποχή να μην παρουσιάσει απρόσμενες δυσμενείς
εξελίξεις.
Οι παρατηρήσεις αυτές συνοψίζονται στο εξής τρίπτυχο :
- Διαρθρωτικές αλλαγές : απαιτείται προώθηση με ταχύτερους ρυθμούς των
αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, προκειμένου να ενισχυθούν και εδραιωθούν
ανταγωνιστικές συνθήκες στους χώρους των αγορών εργασίας, αγαθών και
κεφαλαίων και να βελτιωθεί η όλη λειτουργία του δημοσίου τομέα.
-Αυστηρή δημοσιονομική πολιτική : άσκηση αυστηρότερης δημοσιονομικής
πολιτικής, τόσο κατά το 2000, όσο και αργότερα προκειμένου να περιοριστεί
7
Βλέπε το προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού 2002 του Γ. Παπαντωνίου, Υπουργού
Εθνικής Οικονομίας.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 10
11. ταχύτερα το δημόσιο έλλειμμα, να αυξηθεί το πρωτογενές πλεόνασμα και να
μειωθεί το δημόσιο χρέος.
-Επιμονή στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού : συνέχιση των
προσπαθειών, σε όλους τους τομείς , περαιτέρω μείωσης του πληθωρισμού, με
ιδιαίτερη έμφαση στη συγκράτηση του μισθολογικού κόστους, ανά μονάδα
προϊόντος και των κρατικών δαπανών.
Οι παρατηρήσεις αυτές δεν ήταν απλές συστάσεις αλλά συμφωνημένοι όροι
ανάμεσα στους 15. Το πρώτο συμπέρασμα που προκύπτει από αυτές είναι ότι
πρέπει να γίνει συνείδηση στους ΄Έλληνες ότι η ένταξη στην ΟΝΕ δεν
αποτελεί το τέλος των θυσιών και την αρχή μίας ανθόσπαρτης περιόδου. Ένα
δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι τα περιθώρια αναβολών στην επίλυση των
πραγματικών μας οικονομικών προβλημάτων και στο άνοιγμα της χώρας στα
πρότυπα της νέας οικονομίας , έχουν εξαντληθεί.
Με την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ από 01/01/01, η νομισματική πολιτική
καθορίζεται από την ΕΚΤ και το μοναδικό μέσο άσκησης μακροοικονομικής
πολιτικής είναι η δημοσιονομική πολιτική. Και αυτή όμως πρέπει να κινείται
μέσα στα πλαίσια του ΣΣΑ, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα
της οικονομικής πολιτικής για σταθερότητα τιμών και ανάπτυξη.
Ως αποτέλεσμα η δημοσιονομική πολιτική έχει να διαδραματίσει πιο
ουσιαστικό ρόλο στην υλοποίηση των στόχων της εθνικής οικονομικής
πολιτικής κάθε κράτους μέλους. Οι δημοσιονομικοί στόχοι της Ελλάδας της
«εντός ΟΝΕ » περιόδου είναι:
Η διατήρηση της μακροοικονομικής σταθερότητας με τη συνέχιση
της δημιουργίας πρωτογενών πλεονασμάτων της γενικής κυβέρνησης.
Η μείωση του χρέους της γενικής κυβέρνησης στο 50% ως ποσοστό
του ΑΕΠ μέχρι το 2010.
Ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης. Είναι
απαραίτητο συνδυαστούν οι αναγκαίες αλλαγές στην Ελληνική
οικονομία με ένα πακέτο ουσιαστικών κοινωνικών παροχών για την
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 11
12. ανακούφιση των μισθωτών και των συνταξιούχων, που θα
χρηματοδοτηθούν από πόρους που θα εξευρεθούν από τη μείωση των
αμυντικών δαπανών, την πάταξη της φοροδιαφυγής των ελευθέρων
επαγγελματιών και των επιχειρήσεων, την οικονομική και κοινωνική
ενσωμάτωση στην Ελληνική κοινωνία των μεταναστών, την περιστολή
των κρατικών δαπανών και την ορθολογικότερη και δικαιότερη
διανομή των υφιστάμενων πόρων.
Η συνέχιση και εμβάθυνση των διαρθρωτικών αλλαγών και η
ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Σημαντική
συμβολή στη προσπάθεια αυτή αναμένεται να έχει το 3ο
ΚΠΣ ύψους
51,357,30 εκατ. Ευρώ, που είναι το μεγαλύτερο αναπτυξιακό πακέτο
που έχει διαχειριστεί ποτέ η χώρα μας.
Το 2000 ο ρυθμός ανόδου της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας
αναμενόταν να είναι πολύ υψηλός.8
Στην Ελλάδα το 2000, η επιτάχυνση της ανάπτυξης συνεχίσθηκε και το ΑΕΠ
αυξήθηκε κατά 4,3% ( έναντι 3,4% το 1999). Ο πληθωρισμός επιταχύνθηκε
στο 2,9% (από 2,1% το 1999). Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης ως
ποσοστό του ΑΕΠ περιορίσθηκε στο 1,1% (1,8 % του ΑΕΠ το 1999) και το
χρέος διαμορφώθηκε στο 102,7 % ( από 103,9% το 1999 ).9
Συγκρίνοντας τα μεγέθη του 2000 έτσι όπως προκύπτουν μέσα από την
Εισηγητική Έκθεση του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών για τον
κρατικό προϋπολογισμό του 2002,(σελ. 10), με τα μεγέθη που προέβλεπε το
κατατεθέν Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΠΣΑ) παρατηρούμε ότι η
Ελλάδα πέτυχε τους στόχους που είχε θέσει με μικρές αποκλίσεις.
Το 2001 η διεθνής οικονομική συγκυρία ήταν δυσμενής αφού σε όλες τις
χώρες οι ρυθμοί ανάπτυξης σημείωσαν σημαντική επιβράδυνση εξαιτίας της
ύφεσης στην Αμερικανική οικονομία και του τρομοκρατικού χτυπήματος της
11ης
Σεπτεμβρίου.
8
Βλέπε την Εισηγητική Έκθεση του Ν. Χριστοδουλάκη για τον κρατικό προϋπολογισμό του
2002, σελ. 10.
9
Βλέπε παράρτημα, πίνακα 8 (Τα μακροοικονομικά μεγέθη της Ελληνικής οικονομίας 1990-
2001).
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 12
13. Το γεγονός αυτό επηρεάζει και το ΑΕΠ της Ελλάδας. Έτσι εκτιμάται ότι ο
ρυθμός ανάπτυξης θα περιοριστεί το 2001 στο 4,1 % από 5,0 που αρχικά
προβλεπόταν.10
Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αρνητική επίδραση στις
οικονομικές εξελίξει η Κυβέρνηση προχώρησε στην επεξεργασία ενός
εναλλακτικού σχεδίου προβλέψεων για τα έτη 2001 και 2002.11
Εν τούτοις η Ελλάδα θα είναι η μόνη χώρα που εφέτος θα παρουσιάσει
επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξής της, έναντι επιβράδυνσης των άλλων
χωρών, με αποτέλεσμα την γρηγορότερη πραγματική σύγκλιση.
Στον δημοσιονομικό τομέα οι εξελίξεις στα έσοδα και τις δαπάνες του
κρατικού προϋπολογισμού, το πρώτο οκτάμηνο του έτους σημειώνουν
συμβατές επιδόσεις με τους στόχους του προϋπολογισμού με αποτέλεσμα να
ενισχύεται η πρόβλεψη επίτευξης του στόχου για πλεόνασμα της γενικής
κυβέρνησης ίσο με το 0,1% του ΑΕΠ το 2001, για πρώτη φορά ύστερα από
τριάντα χρόνια. Τέλος το χρέος της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί
κατά 3,0 περίπου και να διαμορφωθεί στο 99,7 %.
Ο πληθωρισμός σημειώνει επιτάχυνση στο 3,9% τον Αύγουστο 2001 και
επιβράδυνση στο 3,6% τον Σεπτέμβριο του 2001 ξεφεύγοντας αρκετά από τον
στόχο του 2,3% που προέβλεπε το ΠΣΑ.
Συγκρίνοντας τα γεγονότα με τον κρατικό προϋπολογισμό του 2001 που
προέβλεπε ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από 4 % για τη διετία 2001-2002, αλλά
και μηδενισμό του ελλείμματος το 2002, τον περιορισμό του χρέους κάτω του
100 % το 2001 και μέσα επίπεδα πληθωρισμού της τάξεως του 2% για τη
διετία 2001-2002, παρατηρούμε ότι παρόλο τη δύσκολη διεθνή οικονομική
συγκυρία η Ελλάδα επέτυχε τους βασικούς στόχους της δημοσιονομικής της
πολιτικής.12
Στον εξωτερικό τομέα η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και η ιδιαίτερα
υψηλή ζήτηση για εισαγωγές αγαθών από τις χώρες της κεντρικής και
10
Βλέπε παράρτημα, πίνακα 10. «Το Ελληνικό πρόγραμμα Σταθερότητας».
11
Βλέπε πίνακες «Κρατικός Προϋπολογισμός» και «Εναλλακτικό σενάριο Κρατικού
Προϋπολογισμού», σελίδα 15-16 στο προσχέδιο κρατικού προϋπολογισμού 2002 που κατατέθηκε
στη Διαρκή Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής από τον Γ. Παπαντωνίου, Οκτώβριος
2001.
12
Βλέπε το προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού για το 2002, οπ.π.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 13
14. ανατολικής Ευρώπης, οδήγησαν σε περιορισμό του εμπορικού ελλείμματος
στο 13,1% (από 13,8% το 1999), αλλά εάν συνυπολογιστεί το πετρέλαιο και η
αύξηση στην τιμή του, το συνολικό εμπορικό έλλειμμα τελικά επιβαρύνθηκε
αγγίζοντας το 16,2%.
Στην αγορά εργασίας, έπειτα από την υψηλότερη τιμή που εμφανίζει το
ποσοστό ανεργίας (βάσει της έρευνας εργατικού δυναμικού της ΕΣΥΕ το Δ΄
τρίμηνο του 1999), ίση με 12,4%, σημειώνεται σταδιακή μείωση στο 10,7% το
Δ΄ τρίμηνο του 2000 και ο αριθμός των ανέργων πέφτει, από 553,000 άτομα
στα 471,800 αντίστοιχα.
Προκειμένου η κυβέρνηση να επιτύχει εκτός από την ονομαστική και την
πραγματική σύγκλιση προχώρησε σε ένα πλήθος κινήσεων (που αναφέρονται
αναλυτικά στην εξαμηνιαία έκθεση του ΥΠΕΘΟ).13
Το 2002, σύμφωνα με τις πρόσφατες προβλέψεις των διεθνών οργανισμών,
αναμένεται συγκρατημένη ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας. Στη χώρα
μας προβλέπεται ελαφρά επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης στο 3,8%
(έναντι ρυθμού ανάπτυξης 4,6% το 2001) και επιβράδυνση του πληθωρισμού
στο 2,8%. Η γενική κυβέρνηση θα σημειώσει υψηλότερο πλεόνασμα στο 0,8%
του ΑΕΠ το 2002 (έναντι 0,1% το 2001) και το δημόσιο χρέος θα περιορισθεί
περαιτέρω στο 97,3% περίπου.14
Μετά την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη, το πλαίσιο άσκησης της
δημοσιονομικής πολιτικής, καθορίζεται, σύμφωνα με τις γενικές κατευθύνσεις
του ΣΣΑ.
Η προσπάθεια βελτίωσης της δημοσιονομικής θέσης το 2002 θα εστιαστεί
κυρίως στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας με την αξιοποίηση των
διαθεσίμων εργαλείων μακροοικονομικής πολιτικής, στην ολοκλήρωση των
φορολογικών μεταρρυθμίσεων, στον λεπτομερή έλεγχο των δαπανών, στην
εφαρμογή σύγχρονων τεχνικών διαχείρισης του δημοσίου χρέους, στη
συνέχιση του εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης και την μείωση ως
13
Βλέπε την εξαμηνιαία έκθεση του ΥΠΕΘΟ Τ. 33 Ιούνιος 2001, σελ. 7-12.
14
Βλέπε την Εισηγητική Έκθεση του Ν. Χριστοδουλάκη για τον κρατικό προϋπολογισμό του
2002, σελ. 19.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 14
15. ποσοστό του ΑΕΠ των τρεχουσών λειτουργικών δαπανών και των πληρωμών
για τόκους.
Ο προϋπολογισμός του 2002 περιλαμβάνει αυξημένες δαπάνες για την
ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, τη συνέχιση των έργων για την Ολυμπιάδα
και την υλοποίηση του Γ΄ ΚΠΣ που αναμένεται να αυξήσουν μελλοντικά το
ΑΕΠ.
Ο προϋπολογισμός του 2002 θα είναι ο πρώτος που καταρτίζεται μόνο στο
κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, το ευρώ, το οποίο θα αποτελεί από 01/01/2002 το
επίσημο νόμισμα της χώρας με ουσιαστικά πλεονεκτήματα όπως:
Σταθερότητα στις τιμές,
Μείωση ή και εξάλειψη (για τις εντός ζώνης του ευρώ συναλλαγές)
του συναλλαγματικού κινδύνου,
Μείωση του κόστους χρηματοδότησης των οικονομικών
δραστηριοτήτων,
Διευκόλυνση της απελευθέρωσης των αγορών.15
Η ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ και η εφαρμογή της ενιαίας ευρωπαϊκής
νομισματικής πολιτικής, αναμενόταν ότι θα οδηγούσε στην επικράτηση
σταθερών τιμών στην Ελληνική οικονομία. Με την έναρξη της κυκλοφορίας
του €, όμως και παρά τις κυβερνητικές συστάσεις για στρογγυλοποιήσεις προς
όφελος του καταναλωτή οι αυξήσεις στις τιμές είναι δεδομένες.
Πάραυτα όμως, η Ελλάδα έχει παρουσιάσει τη μικρότερη επιβάρυνση από τη
διεθνή κρίση σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης και αναμένεται
να πραγματοποιήσει ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης της τάξης του 4,1% (αντί
5,0 που προβλεπόταν στο ΠΣΑ), ποσοστό που είναι διπλάσιο από τον
κοινοτικό μέσο όρο.
Επίσης παρά τα γεγονότα της 11ης
Σεπτεμβρίου, η Ελλάδα δεν εμφανίζει
πρόβλημα δημοσιονομικού ελλείμματος και έχει υπολογιστεί ότι στο τέλος του
15
Βλέπε το προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού για το 2002, οπ.π.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 15
16. 2001 θα υπάρχουν πλεονάσματα της τάξης του 0,1% (από 0,5% που προέβλεπε
το ΠΣΑ).16
Πολλές χώρες της ΕΕ αναθεώρησαν τους αναπτυξιακούς τους στόχους και
επαναδιατύπωσαν τις προοπτικές περιορισμού του ελλείμματος στα πλαίσια
των ΠΣΑ. Η Ελλάδα λόγω της ιδιαίτερα δυναμικής οικονομίας της δεν
χρειάστηκε να κάνει ανάλογες προσαρμογές και υλοποιεί απαρέγκλιτα τον
αρχικό της σχεδιασμό.
5. Προβληματισμοί για την αποτελεσματικότητα της Ελληνικής
οικονομικής πολιτικής, στην αιχμή της επικαιρότητας.
Η καθοδική σε σχέση με το δολάριο πορεία του ευρώ , η αύξηση της τιμής του
πετρελαίου, η ύφεση στην Αμερικανική οικονομία που επηρέασε βαρέως την
Ευρωπαϊκή, το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης
Σεπτεμβρίου με τα οδυνηρά
επακόλουθα για την παγκόσμια οικονομία, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου
για την πορεία της οικονομίας μας
Το χρηματιστήριο εμφάνισε σημάδια κόπωσης ήδη από τις αρχές του 2000 και
οι ιδιωτικοποιήσεις μέσω των μετοχοποιήσεων δεν προχώρησαν
αποστερώντας τον κρατικό προϋπολογισμό από σημαντικά έσοδα.
Ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός δεν βελτιώθηκε αφού σύμφωνα με πρόσφατη
μελέτη η παραοικονομία στη χώρα ξεπερνάει το 30 % του επίσημου ΑΕΠ,
πλησιάζει δηλαδή τα 14 - 15 τρις δρχ! 17
Ο περιορισμός του ποσοστού της
16
« Κρατικός Προϋπολογισμός 2002», Εισηγητική Έκθεση Ν. Χριστοδουλάκη Υπουργού Εθνικής
Οικονομίας και Οικονομικών, Νοέμβριος 2001.
17
Ν. Τάτσος, « Παραοικονομία και φοροδιαφυγή στην Ελλάδα » εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα
2001. Μελέτη για λογαριασμό του ΙΟΒΕ.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 16
17. παραοικονομίας η οποία είναι η μεγαλύτερη στην Ευρώπη, θα διόγκωνε το
ονομαστικό ΑΕΠ κατά 15 τρις δραχμές και αναλόγως τα δημόσια έσοδα και το
πλεόνασμα και θα συρρίκνωνε σημαντικά το δημόσιο χρέος, ίσως από το
100% του ΑΕΠ στο 80 % του ΑΕΠ.18
Η προσπάθεια εξυγίανσης του ασφαλιστικού συστήματος ήταν αναμενόμενο
ότι θα προκαλέσει ζωηρές αντιδράσεις όπως και έγινε, προϋποθέτοντας
οδυνηρές αποφάσεις για εργαζόμενους και συνταξιούχους με τεράστιο
πολιτικό κόστος, ενώ στο θέμα της παιδείας δεν υπήρξαν θεαματικές αλλαγές,
μολονότι αυτός είναι ο τομέας που μπορεί να επηρεάσει όλους τους
υπολοίπους προς την ορθή κατεύθυνση.19
Για να επιτευχθεί η πραγματική σύγκλιση ώστε να εξισωθεί το επίπεδο ζωής
των Ελλήνων με αυτό των άλλων Ευρωπαίων, θα πρέπει η οικονομία να
αναπτυχθεί με ρυθμούς πολύ ταχύτερους από τους ευρωπαϊκούς και να
αυξηθούν τα εισοδήματα, οι δαπάνες και οι επενδύσεις, διότι τόσο το κατά
κεφαλήν εισόδημα (βρίσκεται στα δυο τρίτα του μέσου ευρωπαϊκού
εισοδήματος) όσο και το επίπεδο των υπηρεσιών που παρέχονται από το
κράτος (υγεία, παιδεία, συγκοινωνίες, επικοινωνίες, ασφάλιση κ.τ.λ.)
υπολείπονται πολύ των αντίστοιχων ευρωπαϊκών.
Την άνοιξη του 2001 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπίστωνε σημαντικές
αποκλίσεις στα προγράμματα σταθερότητας των 12 κρατών μελών της ζώνης
του Ευρώ. Οι δυσκολίες που παρουσιάστηκαν στη διεθνή οικονομία αλλά και
στην πορεία των δημόσιων οικονομικών της χώρας εξανάγκασαν την
κυβέρνηση να θέσει σε ρεαλιστικότερες βάσεις τους στόχους της οικονομικής
πολιτικής και έτσι το Ελληνικό πρόγραμμα σταθερότητας αναμένεται να
αναθεωρηθεί.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεσή της για την πορεία της Ελληνικής
οικονομίας προβλέπει ότι ο προϋπολογισμός του 2001 θα είναι
ισοσκελισμένος, το δημόσιο χρέος προβλέπεται ότι θα διαμορφωθεί στο 99,5
% του ΑΕΠ και ότι δεν θα εκπληρωθεί ο στόχος του προϋπολογισμού για
18
Περιοδικό « Οικονομικός Ταχυδρόμος » Τεύχος 21/07/2001,άρθρο του Δ. Στεργίου.
19
Η. Νικολόπουλος,, άρθρο από το περιοδικό του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου
Αθηνών , τεύχος 3 Μάρτιος 2000. σελ. 68-70.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 17
18. πτώση του στο 98,9 %, ενώ για τον πληθωρισμό η Επιτροπή προβλέπει ότι θα
διαμορφωθεί φέτος στο 3,2 % που απέχει από το στόχο του 2,3 % που
προβλέπει ο προϋπολογισμός.
Τέλος για το ΑΕΠ προβλέπει ότι και αυτό θα παραμείνει μακριά από τον
αρχικό στόχο για αύξησή του κατά 5 % και εκτιμά ότι εφέτος η ανάπτυξη
στην Ελλάδα θα τρέξει με ρυθμούς αύξησης 4,4 %. Είναι σημαντικό το ότι ο
ΟΟΣΑ είναι πιο απαισιόδοξος προβλέποντας για το 2001 ρυθμό αύξησης
κοντά στο 4 %.20
Σήμερα σχεδόν ενάμιση χρόνο μετά την είσοδο της χώρας στη ζώνη του ευρώ
η ελληνική οικονομία δείχνει αγχωμένη διότι εάν υποθέταμε ότι όλα πήγαιναν
κατ΄ευχήν, οι διεθνείς οικονομικές εξελίξεις ήταν υπέρ μας και τηρούσαμε
απαρέγκλιτα το ΣΣΑ τότε σύμφωνα με τον διοικητή της τράπεζας της
Ελλάδος κ. Λουκά Παπαδήμου η κατάσταση στη καλύτερη περίπτωση θα
είχε ως εξής:
“ …αν το ΑΕΠ της Ε.Ε. αυξηθεί σταθερά με ετήσιο ρυθμό 3 % (σύμφωνα
με τον στόχο της Λισσαβόνας) και το ΑΕΠ της Ελλάδας με ρυθμό της
τάξης του 5 %, τότε το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας θα συγκλίνει με
το αντίστοιχο της Ε.Ε. περίπου σε μια εικοσαετία…( ! )”21
20
Εφημερίδα « Τα Νέα », 23/04/2001.
21
Περιοδικό «Οικονομικός Ταχυδρόμος», τεύχος 21/07/2001 σε άρθρο του Δ. Στεργίου.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 18
19. 6. Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ).
Το σύμφωνο, το οποίο περιέχει και προληπτικές και αποτρεπτικές
διατάξεις, αποτελείται από ένα ψήφισμα ( 07/07/1997, 97/479/ ΕΚ περί των
γενικών προσανατολισμών της οικονομικής πολιτικής της Κοινότητας και
των κρατών μελών ) και δυο κανονισμούς του Συμβουλίου ( ο 1467/97 της
07/07/97 για την επιτάχυνση και τη διασαφήνιση της εφαρμογής της
διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος και ο 1466/97 της 07/07/97 για την
ενίσχυση της εποπτείας της δημοσιονομικής κατάστασης και την εποπτεία
και το συντονισμό των οικονομικών πολιτικών).22
22
Επίσημη εφημερίδα αριθ. C 236 της 02/08/1997 σ. 0001 - 0002
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 19
20. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Άμστερνταμ, στις 16 και 17 Ιουνίου 1997,
εξέδωσε το ψήφισμα στο οποίο διατυπώνονται οι δεσμεύσεις των κρατών
μελών, της Επιτροπής και του Συμβουλίου ως προς την υλοποίηση του ΣΣΑ.
Με αυτό τα κράτη μέλη δεσμεύονται, να τηρούν τον μεσοπρόθεσμο στόχο για
μια ισοσκελισμένη ή πλεονασματική δημοσιονομική κατάσταση, που θα
προβλέπεται στα εθνικά προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης, να
διορθώνουν τα υπερβολικά ελλείμματα το ταχύτερο δυνατό μετά την εμφάνισή
τους, να δημοσιεύουν, με δική τους πρωτοβουλία, τις συστάσεις που τους
γίνονται και να μην επιδιώκουν τη δυνατότητα εξαίρεσης από τη διαδικασία
του υπερβολικού ελλείμματος, εκτός εάν ευρίσκονται σε σοβαρή ύφεση
χαρακτηριζόμενη από πτώση του πραγματικού ΑΕΠ κατά τουλάχιστον 0,75%.
Κανένα έργο δε θα χρηματοδοτείται από το Ταμείο Συνοχής, αν διαπιστωθεί
ότι το κράτος μέλος δεν έχει τηρήσει το Σύμφωνο Σταθερότητας και
Ανάπτυξης.23
Ο κανονισμός 1466/97, υποχρεώνει τα κράτη μέλη να υποβάλλουν
προγράμματα σταθερότητας (ή σύγκλισης για τα κράτη μέλη που δεν
συμμετέχουν στο ενιαίο νόμισμα), στα οποία θα καθορίζουν τους
μεσοπρόθεσμους στόχους τους για την επίτευξη μιας ισοσκελισμένης ή
πλεονασματικής δημοσιονομικής κατάστασης. Επίσης προβλέπει τη θέσπιση
συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για την εποπτεία των δημοσιονομικών
εξελίξεων από το Συμβούλιο και την επισήμανση σοβαρών αποκλίσεων σε
σχέση με την προγραμματισθείσα πορεία προσαρμογής.
Ο κανονισμός 1467/97 θεσπίζει διατάξεις για την επιτάχυνση και τη
διασαφήνιση της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος, με σκοπό την
αποφυγή υπερβολικών δημοσίων ελλειμμάτων και όταν προκύπτουν παρόμοια
ελλείμματα, την ταχεία διόρθωσή τους. Αν το κράτος εξακολουθεί να μη
συμμορφώνεται επιβάλλονται από το Συμβούλιο, εντός δεκάμηνου οι
κυρώσεις του άρθρου 104 παρ. 1124
ΣΕΕ.
(Αναλυτικά βλέπε τους κανονισμούς 1466/97 και 1467/97 στο παράρτημα).
23
Κανονισμός 1264/1999, άρθρο 2.
24
Βλέπε παράρτημα « Κανονισμός 1467/97 του Συμβουλίου της 07/07/1997.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 20
21. Όσων αφορά το ΠΣΑ που κατέθεσε η Ελλάδα και το οποίο μπορεί να βρει ο
αναγνώστης στην ηλεκτρονική διεύθυνση:
www.mnec.gr/ypetho/converg/sgp00_en.htm
αυτό θέτει ως κύριους στόχους της Ελληνικής οικονομικής πολιτικής για τα
έτη 2000-2004 την αύξηση των επιδόσεων της οικονομίας και την βελτίωση
της ποιότητας ζωής των πολιτών, μέσω ενός σταθερού μακροοικονομικού
περιβάλλοντος και της επιτήρησης της ορθής λειτουργίας των αγορών.
Η διακύμανση των οικονομικών μεγεθών του ΠΣΑ, φαίνεται στον πίνακα 10
του παραρτήματος. Για την εκπλήρωση αυτών το οικονομικό επιτελείο της
κυβέρνησης σχεδιάζει μέσα στα έτη 2001 και 2002 ένα ευρύ πρόγραμμα
ιδιωτικοποιήσεων που παρουσιάζεται στην σελίδα 20 του Ελληνικού ΠΣΑ, την
απελευθέρωση των τηλεπικοινωνιών, των ναυτιλιακών συγκοινωνιών και της
ηλεκτρικής ενέργειας και θέτει πολύ υψηλά στους στόχους της πολιτικής της,
τη μείωση της ανεργίας και την αναμόρφωση του ασφαλιστικού συστήματος.
7. Δυσκολίες εφαρμογής και σκέψεις χαλάρωσης του Συμφώνου
Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Η Γερμανία, η χώρα που επέβαλε την υιοθέτηση του ΣΣΑ στη ζώνη του ευρώ,
παρουσίασε δυσκολίες εφαρμογής του, την άνοιξη του 2001 λόγω του
δημοσιονομικού ελλείμματος της τάξης του 1,7 % που εμφάνισε, έναντι 1,5 %
που αποτελεί την επίσημη Γερμανική δέσμευση στο πλαίσιο του υποβληθέντος
προγράμματός της. Όμως τόσο η Γαλλία όσο και η Ιταλία αλλά και η
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 21
22. Πορτογαλία εκτιμάται ότι θα παρουσιάσουν ελλείμματα υψηλότερα σε σχέση
με τους στόχους των αντίστοιχων ΠΣΑ που υπέβαλαν πέρυσι στην Ε.Ε.
Η μη ευνοϊκή οικονομική συγκυρία του 2001 επιβράδυνε τον ρυθμό ανάπτυξης
της Ευρωπαϊκής οικονομίας στο 2 % έναντι αρχικών εκτιμήσεων για ρυθμό
ανάπτυξης 3 %. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντιμετώπισε για πρώτη φορά
επιβράδυνση των ρυθμών της οικονομικής της ανάπτυξης μετά την εφαρμογή
του Συμφώνου το 1999.
Η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης επιφέρει και την ανάλογη μείωση των
δημοσιονομικών εσόδων των κρατών μελών. Έτσι μεγάλος αριθμός
κυβερνήσεων δεν θα καταστεί δυνατό να μειώσουν τα δημοσιονομικά τους
ελλείμματα στην έκταση που προβλέπεται στα προγράμματα σταθερότητας
των χωρών τους.
Έτσι στις 09 Ιουλίου 2001, το ECO/FIN αποφάσισε ότι τα κράτη μέλη που
πλήττονται σοβαρά από την τρέχουσα μη ευνοϊκή οικονομική συγκυρία
έχουν το δικαίωμα να επιδείξουν το 2001 και το 2002 στον προϋπολογισμό
τους έλλειμμα υψηλότερο από το προβλεπόμενο. Το γεγονός αυτό σημαίνει
ότι η άτεγκτη εφαρμογή του Συμφώνου αποτελεί παρελθόν.
Πάραυτα ο επίτροπος κ. Πέδρο Σόλμπες Μίρα, αρμόδιος για θέματα
οικονομικής και νομισματικής πολιτικής , κατέστησε σαφές ότι η Ευρωπαϊκή
Επιτροπή δεν διάκειται ευμενώς υπέρ της αναθεώρησης του Συμφώνου.25
Τελικά στα τέλη του Σεπτέμβρη 2001, στη Λιέγη, αποφασίστηκε επίσημα και
τυπικά να μην υπάρξουν αλλαγές στο ΣΣΑ, ώστε να δοθεί ένα μήνυμα ότι η
ευρωπαϊκή οικονομία αντιστέκεται στις συνέπειες από την πέραν του
Ατλαντικού ύφεση. Ανεπίσημα όμως επετράπη χαλάρωση, πράγμα που
επιθυμεί διακαώς η Γερμανία ενόψει εκλογών.26
Η Ελλάδα πρέπει να αποφασίσει αν θα επιμείνει στο πλεόνασμα του 0,8%
του ΑΕΠ για το 2002, οπότε θα πρέπει να βρει πρόσθετους πόρους για να
αναπληρώσει τις απώλειες από την πτώση του ΑΕΠ, ή να προχωρήσει σε
25
Εφημερίδα « Το Βήμα », 02/09/2001
26
Εφημερίδα «Έθνος», 24/09/2001, σελ. 29, άρθρο του Θ. Λυρτσογιάννη.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 22
23. δραστικές περικοπές κονδυλίων ή πολύ απλά να μιμηθεί τους μεγάλους της
Ευρώπης, χαλαρώνοντας το ΠΣΑ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 23
25. ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ
13. CD του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκής πολιτικής με τίτλο « Η Ευρώπη από
το Α έως το Ω».
14. Εξαμηνιαία έκθεση του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, τεύχος 33,
Ιούνιος 2001.
15. Επίσημη εφημερίδα της Ε.Ε. αριθ. C 236 της 02/08/1997.
16. Κανονισμός ΕΚ αριθ. 1466/97 του Συμβουλίου 07/07/1997.
17. Κανονισμός ΕΚ αριθ. 1467/97 του Συμβουλίου 07/07/1997.
18. Εισηγητική Έκθεση του Γ. Παπαντωνίου για τον κρατικό
προϋπολογισμό του 2001.
19. Εισηγιτική έκθεση του Ν. Χριστοδουλάκη για τον κρατικό
προϋπολογισμό του έτους 2002.
20. Δελτίο τύπου του ΥΠΕΘΟ της 01/10/2001.Προσχέδιο προϋπολογισμού
έτους 2002.
21. Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης 2000-2004 στην αγγλική
γλώσσα.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 25
26. Π Α Ρ Α Ρ Τ Η Μ Α
Πίνακας 1. Τα κριτήρια σύγκλισης των οικονομιών των υποψηφίων χωρών της ΟΝΕ.
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ ΟΝΕ
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΑ
ΕΠΙΤΟΚΙΑ
ΔΑΝΕΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΕΥΡΥΤΕΡΟΥ
ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ (% ΑΕΠ)
ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ ΕΥΡΥΤΕΡΟΥ
ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ
( % ΑΕΠ )
1996 2,6 8,9 -3,0 60,0
1997 3,1 8,2 -3,0 60,0
i. Ο ρυθμός πληθωρισμού στη χώρα να μη ξεπερνά το μέσο όρο πληθωρισμού των τριών χωρών – μελών της κοινότητας με το χαμηλότερο πληθωρισμό κατά
περισσότερο από μιάμιση ποσοστιαία μονάδα.
ii. Το πραγματικό ή το προβλεπόμενο έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού της χώρας να μην είναι μεγαλύτερο από 3 % του ΑΕΠ της. Εξαίρεση μπορεί να γίνει αν το
έλλειμμα οφείλεται σε εξαιρετικές συνθήκες και δεν έχει μόνιμο χαρακτήρα.
iii. Το δημόσιο χρέος να μην είναι μεγαλύτερο από το 60 % του ΑΕΠ. Εξαίρεση μπορεί να γίνει αν το χρέος είναι μεν μεγαλύτερο του 60 % του ΑΕΠ αλλά παρατηρείται
σημαντική και συνεχής μείωσή του.
iv. Το νόμισμα της χώρας θα πρέπει να μετέχει κατά τα δυο προηγούμενα χρόνια στη στενή ζώνη του ΜΣΙ χωρίς καμιά υποτίμηση ή πρόβλημα.
v. Το μέσο ονομαστικό επιτόκιο για μακροχρόνιες κρατικές ομολογίες δε θα πρέπει να υπερβαίνει το μέσο όρο των τριών χωρών με το χαμηλότερο επιτόκιο κατά
περισσότερο από δύο ποσοστιαίες μονάδες.27
Οι υποχρεώσεις των κρατών μελών κατά την είσοδο στην πρώτη φάση της ΟΝΕ.28
27
Γ. Κώττης και Α. Πετράκη – Κώττη, « Σύγχρονα οικονομικά θέματα. », εκδόσεις Παπαζήση, σελ. 151-154.
28
Περιοδικό « Οικονομική Βιομηχανική Επιθεώρηση » Τεύχος Δεκέμβριος 1999, σελ. 46. Πηγή ΟΟΣΑ, Eurostat.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 27
33. Συμπεράσματα από τους πίνακες 2,3,4,5,6,7 σχετικά με τη προετοιμασία των χωρών για
την είσοδό τους στην ΟΝΕ.
Με βάση τα στοιχεία του 1996 ούτε η Γερμανία ούτε η Γαλλία πληρούσαν όλα τα κριτήρια και πιο
συγκεκριμένα το κριτήριο του δημόσιου ελλείμματος. Το Λουξεμβούργο ικανοποιούσε τα κριτήρια
από το 1995 ενώ η Ιρλανδία η Δανία και το Βέλγιο (που είχε το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος)
ανταποκρίνονταν στα κριτήρια, αν γινόταν μια πιο ελαστική ερμηνεία ως προς το κριτήριο του
δημόσιου χρέους όπως και τελικά έγινε .
Η Δανία αν και τελικά πληρούσε τις προϋποθέσεις όταν ήρθε η ώρα δεν ήθελε να μετάσχει όπως
και το Ηνωμένο Βασίλειο που ανταποκρινόταν σε ορισμένα από τα κριτήρια από το 1995 αλλά δεν
ήθελε να εισέλθει στην ΟΝΕ ( έκαναν χρήση των ρητρών εξαίρεσης ).
Οι Σκανδιναβικές χώρες είχαν πολιτικά προβλήματα αν και ικανοποιούσαν όλα τα κριτήρια.
Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης είχαν τα περισσότερα προβλήματα ως προς την εκπλήρωση των
κριτηρίων. Ιδιαίτερα η Ελλάδα από νωρίς είχε αποδεχτεί τη σκληρή αλήθεια ότι αποκλείεται να
ανήκει στη πρώτη ομάδα.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 35
34. Πίνακας 8. Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε την πορεία της μείωσης των
μακροοικονομικών δεικτών της Ελληνικής οικονομίας35
:
Μεγέθη 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Πληθωρισμός ( αποπληθωριστικής ιδιωτικής κατανάλωσης )
Ελλάδα 19,8 19,7 15,7 14,1 11,0 9,0 8,2 5,5 4,5 2,1 2,9 2,9
Ε.Ε. 15 5,4 5,8 4,6 4,1 3,3 3,2 2,8 2,1 1,7 1,4 1,9 2,1
Έλλειμμα γενικής κυβέρνησης
Ελλάδα 15,9 11,4 12,6 13,6 9,9 10,2 7,4 4 2,5 1,8 1,1 -0,5
Ε.Ε. 3,6 4,1 5,1 6,1 5,4 5,2 4,2 2,4 1,5 0,6 -1,2 0,2
Χρέος γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό στο ΑΕΠ
Ελλάδα 79,6 82,2 87,8 110,1 107,9 108,7 111,3 108,5 105,4 103,9 102,7 99,7
Ε.Ε. 54,8 55,2 59,5 65,1 67,2 70,1 72,1 71 69 67,5 64,5 61,7
‘Έντοκα γραμμάτια Ελληνικού Δημοσίου – 12μηνα.
Ελλάδα 24 22,5 22,5 20,3 17,5 14,2 11,2 11,4 10,3 8,3 4,9 4,5
Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν – Σταθερές τιμές % μεταβολή έναντι προηγ. έτους.
Ελλάδα 0,0 3,1 0,7 -1,6 2,0 2,1 2,4 3,5 3,1 3,4 4,3 4,1
Ε.Ε. 15 2,9 1,7 1,2 -0,4 2,8 2,4 1,6 2,5 2,7 2,5 3,4 2,8
35
Εξαμηνιαία έκθεση του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας . Τεύχος 33, Αθήνα Ιούνιος 2001, σελ. 2-3.
Τα στοιχεία για τα έτη 1999-2000-2001 έχουν αναθεωρηθεί από τον γράφων, σύμφωνα με την
εισηγητική έκθεση του ΥΠ.ΕΘ.ΟΙΚ &ΟΙΚΟΝ. Κου Ν. Χριστοδουλάκη για τον κρατικό
προϋπολογισμό του 2002.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 36
35. Συμπεράσματα από τον πίνακα 8.
Παρατηρούμε ότι από το 1992 μέχρι το 2000, ο πληθωρισμός
συνέκλινε προς τον μέσο κοινοτικό, καταγράφοντας βελτίωση 11 εκατοστιαίων
μονάδων.
Εντυπωσιακή ήταν η εξέλιξη των βασικών δημοσιονομικών
μεγεθών κατά την περίοδο 1994-2000. Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης ως
ποσοστό του ΑΕΠ, μειώθηκε από 13,6% το 1993 σε 1,1% το 2000. Η μείωση
αυτή αντιστοιχεί σε 12,5 εκατοστιαίες μονάδες, έναντι μείωσης 7,3
εκατοστιαίων μονάδων που σημείωσε ο μ.ο. της Ε.Ε.. Η βελτίωση αυτή είναι
σημαντική για την παροχή κεφαλαίων στην οικονομία , καθώς αυξάνεται η
αποταμίευση του Δημοσίου και απελευθερώνονται πόροι για χρηματοδότηση
των επενδύσεων και για άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Η εξέλιξη του
ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης αντανακλά τη σημαντική βελτίωση του
πρωτογενούς αποτελέσματος της δημοσιονομικής διαχείρισης, δηλαδή τη
μετατροπή των πρωτογενών ελλειμμάτων σε ισόποσα πρωτογενή πλεονάσματα.
Η επίτευξη δε πρωτογενών πλεονασμάτων είναι από τους σημαντικότερους
παράγοντες μείωσης του δημοσίου χρέους.
Το χρέος της γενικής κυβέρνησης μειώθηκε την περίοδο 1994-2000
κατά 7,4 % εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ ( από 110,1 % το 1993 σε 102,7%
το 2000 ), ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος του χρέους για την Ε.Ε. σημείωσε
μείωση μόνο κατά 0,6 εκατοστιαίες μονάδες ( από 65,1 % το 1993 σε 64,5 % το
2000 ).Ο σημαντικότερος παράγοντας μείωσης του χρέους, όπως αναφέρθηκε
ήταν η βελτίωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος και η δημιουργία
πρωτογενών πλεονασμάτων. Αντιθέτως οι σημαντικότεροι ανασταλτικοί
παράγοντες της περαιτέρω μείωσης του χρέους ήταν η επιβάρυνση από τις
συναλλαγματικές διαφορές και ο λογαριασμός κεφαλαιακών μεταβιβάσεων ( ο
οποίος περιλαμβάνει κονδύλια όπως οι αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 37
36. Δημοσίων επιχειρήσεων , οι αναλήψεις χρεών, ο δανεισμός των ενόπλων
δυνάμεων κ.α. )
Το 1993 ήταν το τελευταίο έτος ύφεσης ( μείωση ΑΕΠ κατά 1,6%)
της ελληνικής οικονομίας. Από το 1994 η ελληνική οικονομία γνωρίζει
συνεχείς θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, οι οποίοι την τελευταία πενταετία είναι
σαφώς υψηλότεροι από τους ρυθμούς ανάπτυξης της Ε.Ε.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 38
37. Πίνακας 9. Στον παρακάτω πίνακα μπορούμε να δούμε την πρόοδο
που σημειώθηκε ως προς τα κριτήρια του Μάαστριχ36
:
Κριτήρια 1996 1997 1998 1999
Πληθωρισμός 7,9 5,4 4,5 2,1
Τιμή
αναφοράς
2,5 2,7 2,2 2,1
Επιτόκια 14,5 9,9 8,5 6,3
Τιμή
αναφοράς
9,1 8,0 6,6 6,8
Έλλειμμα 7,4 4,0 2,5 1,8
Δημόσιο
Χρέος
111,3 108,3 105,5 104,6
36
The 2000 stability and growth program 2000-2004, December 2000 page 6.
Κωνσταντίνος Καράμπελας ΕΣΔΔ / ΤΑΠΑ Ιανουάριος 2002. 39
