1. “ประชาคมอาเซียน” เป็ นเป้าหมายของการรวมตัวกันของประเทศสมาชิกอาเซียน เพื่อเพิ่มอานาจ
ต่อรองและขีดความสามารถการแข่งขันของอาเซียนในเวทีระหว่างประเทศในทุกด้ าน รวมถึงความสามารถ
ในการรับมือกับปั ญหาใหม่ๆ ในระดับโลกที่สงผลกระทบมาถึงภูมิภาคอาเซียน เช่น ภาวะโลกร้ อน การก่อ
่
การร้ าย หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งคือ การเป็ นประชาคมอาเซียน คือการทาให้ ประเทศสมาชิกอาเซียนเป็ น
“ครอบครัวเดียวกัน” ที่มีความแข็งแกร่งและมีภมิต้านทานที่ดี โดยสมาชิกในครอบครัวมีสภาพความอยู่ที่ดี
ู
ปลอดภัย และสามารถทามาค้ าขายได้ อย่างสะดวกมากยิ่งขึ ้น
แรงผลักดันสาคัญที่ทาให้ ผ้นาประเทศสมาชิกอาเซียนตกลงกันที่จดตังประชาคมอาเซียน อันถือเป็ นการ
ู ั ้
ปรับปรุงตัวครังใหญ่และวางรากฐานของการพัฒนาของอาเซียน คือ สภาพแวดล้ อมระหว่างประเทศที่
้
เปลี่ยนแปลงไปทังในด้ านการเมือง เศรษฐกิจและสังคม ที่ทาให้ อาเซียนต้ องเผชิญกับความท้ าทายใหม่ๆ
้
เช่นโรคระบาด อาชญากรรมข้ ามชาติ ภัยพิบติธรรมชาติ และปั ญหาสิ่งแวดล้ อม ภาวะโลกร้ อน และความ
ั
เสี่ยงที่อาเซียนอาจจะไม่สามารถแข่งขันทางเศรษฐกิจได้ กบประเทศอื่นๆ โดยเฉพาะจีนและอินเดีย ซึ่งมี
ั
อัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจอย่างก้ าวกระโดด
ประชาคมอาเซียนถือกาเนิดขึ ้นอย่างเป็ นทางการเมื่อเดือนตุลาคม 2546 จากการที่ผ้ นาอาเซียนได้ ร่วมลง
ู
นามในปฏิญญาว่าด้ วยความร่วมมืออาเซียน ที่เรียกว่า “ข้ อตกลงบาหลี 2” เพื่อเห็นชอบให้ จดตังประชาคม
ั ้
อาเซียน ภายในปี 2563 แต่ตอมาได้ ตกลงร่นระยะเวลาจัดตังให้ เสร็จในปี 2558
่ ้
ประชาคมอาเซียน ประกอบด้ วย 3 ประชาคมย่อย ซึ่งเปรียบเสมือนสามเสาหลักซึ่งเกี่ยวข้ อง
สัมพันธ์กน ได้ แก่
ั
1) ประชาคมการเมืองและความมันคงอาเซียน มุงให้ ประเทศในภูมิภาคอยู่ร่วมกันอย่างสันติ มีระบบแก้ ไข
่ ่

2. ความขัดแย้ งระหว่างกันได้ ด้วยดี มีเสถียรภาพอย่างรอบด้าน มีกรอบความร่วมมือเพื่อรับมือกับภัยคุกคาม
ความมันคงทังรูปแบบเดิมและรูปแบบใหม่ๆ เพื่อให้ ประชาชนมีความปลอดภัยและมันคง
่ ้ ่
2) ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน มุงให้ เกิดการรวมตัวกันทางเศรษฐกิจ และการอานวยความสะดวกในการ
่
ติดต่อค้ าขายระหว่างกัน อันจะทาให้ ภมิภาคมีความเจริญมังคัง และสามารถแข่งขันกับภูมิภาคอื่นๆ ได้
ู ่ ่
เพื่อความอยู่ดีกินดีของประชาชนในประเทศอาเซียน
3) ประชาคมสังคมและวัฒนธรรมอาเซียน เพื่อให้ ประชาชนแต่ละประเทศอาเซียนอยู่ร่วมกันภายใต้ แนวคิด
สังคมที่เอื ้ออาทร มีสวัสดิการทางสังคมที่ดี และมีความมันคงทางสังคม
่
ในตอนนี ้ ประเทศสมาชิกอาเซียนกาลังอยู่ระหว่างการดาเนินการให้ บรรลุการเป็ นประชาคมอาเซียนภายใน
ปี เปาหมาย 2558 โดยในการประชุมสุดยอดอาเซียน ครังที่ 14 ที่ไทยจะเป็ นเจ้ าภาพในช่วงปลายเดือน
้ ้
ก.พ.2552 นี ้ ผู้นาประเทศสมาชิกอาเซียนจะรับรองแผนงานหรือแผนกิจกรรมการจัดตังประชาคมการเมือง
้
และความมันคงอาเซียน และประชาคมสังคมและวัฒนธรรมอาเซียน
่
กาเนิดอาเซียนและวัตถุประสงค์การจัดตัง
้
เมื่อวันที่ 8สิงหาคม 2510ณ วังสราญรมย์ (ที่ตงของกระทรวงการต่างประเทศไทย ในขณะนัน)
ั้ ้
รัฐมนตรีวาการกระทรวงการต่างประเทศของ 5ประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออก-เฉียงใต้ ได้ แก่
่
อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟิ ลิปปิ นส์ สิงคโปร์ และไทย ได้ ลงนามใน “ปฏิญญากรุงเทพฯ” (Bangkok
Declaration) เพื่อจัดตังสมาคมความร่วมมือในระดับภูมิภาคของประเทศต่างๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
้
ภายใต้ ชื่อ “สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ “ หรือ “อาเซียน” (ASEAN) ซึ่งเป็ นตัวย่อของ
Association of SouthEast Asian Nations ชื่อทางการ ในภาษาอังกฤษของอาเซียน ทังนี ้ ก่อนหน้ าที่การ
้
ลงนามในปฏิญญากรุงเทพฯ รัฐมนตรี-ต่างประเทศของทัง 5ประเทศได้ หารือกันเกี่ยวกับความเป็ นไปได้
้
ของการจัดตังสมาคมอาเซียนและยกร่างปฏิญญากรุงเทพฯ ที่แหลมแท่น จังหวัดชลบุรี
้
ปฏิญญากรุ งเทพฯ ได้ ระบุวตถุประสงค์สาคัญ 7ประการของการจัดตังอาเซียน ได้ แก่
ั ้
(1)ส่งเสริมความร่วมมือและความช่วยเหลือซึ่งกันและกันในทางเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม เทคโนโลยี
วิทยาศาสตร์ และการบริหาร
(2)ส่งเสริมสันติภาพและความมันคงส่วนภูมิภาค
่
(3)เสริมสร้ างความเจริญรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจพัฒนาการทางวัฒนธรรมในภูมิภาค
(4)ส่งเสริมให้ ประชาชนในอาเซียนมีความเป็ นอยู่และคุณภาพชีวิตที่ดี
(5)ให้ ความช่วยเหลือซึงกันและกัน ในรูปของการฝึ กอบรมและการวิจย และส่งเสริมการศึกษาด้ านเอเชีย
่ ั
ตะวันออกเฉียงใต้
(6)เพิ่มประสิทธิภาพของการเกษตรและอุตสาหกรรม การขยายการค้ า ตลอดจนการปรับปรุงการขนส่งและ
การคมนาคม

3. (7)เสริมสร้ างความร่วมมืออาเซียนกับประเทศภายนอก องค์การ ความร่วมมือแห่งภูมิภาคอื่นๆ และ
องค์การระหว่างประเทศ
นับตังแต่วนก่อตัง้ อาเซียนได้ พยายามแสดงบทบาทในการธารงรักษาและส่งเสริมสันติภาพ เสถียรภาพ
้ ั
ความมันคงและความเจริญร่วมกันในภูมิภาค ตลอดจนมีวิวฒนาการ อย่างต่อเนื่องในการสร้ างความไว้
่ ั
เนื ้อเชื่อใจระหว่างประเทศสมาชิก ตลอดจนพัฒนาการในเรื่องความร่วมมือทางเศรษฐกิจและสังคม จน
เป็ นที่ประจักษ์ แก่นานาประเทศ และนาไปสูการขยายสมาชิกภาพ โดยบรูไนดารุสซาลาม เข้ าเป็ นสมาชิก
่
ลาดับที่ 6เมื่อปี 2527เวียดนาม เข้ าเป็ นสมาชิกลาดับที่ 7ในปี 2538ลาวและพม่า เข้ าเป็ นสมาชิกพร้ อมกัน
เมื่อปี 2540และกัมพูชาเข้ าเป็ นสมาชิกล่าสุดเมื่อปี 2542ทาให้ ในปัจจุบนอาเซียนมีสมาชิกรวมทังหมด 10
ั ้
ประเทศ
ี
ความสาเร็ จของอาเซยนและประโยชน์ตอประเทศไทย
่
การรวมตัวกันของประเทศสมาชิก ในกลุมอาเซียน ทังในด้านการเมือง เศรษฐกิจ และสังคมวัฒนธรรม ซึ่ ง
่ ้
แน่นอนว่าผลกระทบที่ประเทศสมาชิกได้ รับ ย่อมเป็ นประโยชน์ ต่อการพัฒนาประเทศ ซึ่งประเทศไทยเองก็
ได้ รับประโยชน์อย่างมากจากการร่วมกลุมอาเซียน
่
กว่า 41 ปี ที่ผานมานับตังแต่การก่อตังองค์กร ผลงานของอาเซี ยน ถือได้ วาประสบความสาเร็จจนเป็ นที่
่ ้ ้ ่
ยอมรับจากหลายฝ่ ายในหลายด้ าน ไม่วาจะเป็ นด้ านการเมืองและความมันคง ด้ านเศรษฐกิจและการ
่ ่
พัฒนา และด้ านสังคมและวัฒนธรรม ซึ่งในภาพรวม สามารถสรุปได้ ดงนี ้ ั
(1) ด้ านการเมืองและความมันคง: ความร่วมมือด้ านการเมืองและความมันคงของอาเซียนที่เกิดขึ ้น อาทิ
่ ่
สนธิสญญาไมตรีและความร่วมมือในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ สนธิสญญาเขตปลอดอาวุธ
ั ั
นิวเคลียร์ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และความตกลงเพื่อสร้ างอาเซียนให้ เป็ นเขตแห่งสันติภาพ อิสรภาพ
และความเป็ นกลาง มีสวนสาคัญในการเสริมสร้ างความไว้ เนื ้อเชื่อใจ เสถียรภาพและสันติภาพของภูมิภาค
่
รวมถึงสร้ างกลไกในการแก้ ไขปั ญหาโดยสันติวิธี สร้ างบรรทัดฐานทางการเมืองและความมันคงร่วมกัน
่

4. (เช่น การไม่สะสมอาวุธนิวเคลียร์และการไม่ใช้ กาลังในการแก้ ไขปั ญหา) และช่วยปองกันความแย้ งไม่ให้
้
เกิดขึ ้นในภูมิภาค นอกจากนี ้ อาเซียนยังประสบความสาเร็จในการดึงดูดประเทศมหาอานาจหลายประเทศ
ให้ เข้ าร่วมหารือและมีความร่วมมือด้ านการเมืองและความมันคงร่วมกับอาเซียน โดยเฉพาะการจัดตัง้
่
กลไก การประชุมอาเซียนว่าด้ วยความร่วมมือด้ านการเมืองและความมันคงในเอเชียและแปซิฟิก ซึ่งถือเป็ น
่
ด้ านการเมืองและ ความมันคงเพียงที่เชื่อมประเทศทังสองภูมิภาคเข้ าด้ วยกันซึ่งมีทงสหรัฐฯ จีน รัสเซียและ
่ ้ ั้
สหภาพยุโรป เข้ าร่วมอยู่ด้วย
(2) ความสาเร็จด้ านเศรษฐกิจ: อาเซียนได้ วางรากฐานของการรวมตัวกันทางเศรษฐกิจในภูมิภาคโดยการ
จัดตังเขตการค้ าเสรีอาเซียน (ASEAN Free Trade Area) และการมีความตกลงกันทางเศรษฐกิจในด้ าน
้
อื่นๆ เช่น การคมนาคม การท่องเที่ยว การเงิน และการลงทุน ทังนี ้ ก็เพื่อเพื่อส่งเสริมให้ อาเซียนเป็ นตลาด
้
และฐานการผลิตเดียว มีการเคลื่อนย้ ายเงินทุน สินค้ า บริการ การลงทุน แรงงานฝี มือระหว่างประเทศ
สมาชิกโดยเสรี ส่งเสริมขีดความสามารถในการแข่งขันของอาเซียน ลดช่องว่างของระดับการพัฒนาของ
ประเทศสมาชิกอาเซียน และส่งเสริมให้ อาเซียนสามารถรวมตัวเข้ ากับประชาคมโลกได้ อย่างไม่อยู่ในภาวะ
ที่เสียเปรียบ ซึ่งความร่วมมือเหล่านี ้ก็มีความคืบหน้ าเป็ นลาดับ ดังจะเห็นได้ จากราคาสินค้ าในหลาย
รายการที่ผลิตและค้ าขายภายในประเทศสมาชิกอาเซียนมีราคาลดลงถูกลง ในขณะที่มีคณภาพดีขึ ้น หรือ
ุ
การที่พลเมืองของหลายประเทศสมาชิกอาเซียนสามารถไปท่องเที่ยวในประเทศสมาชิกอาเซียนอื่นอีก
หลายประเทศโดยไม่ต้องใช้ วซ่า เป็ นต้ น นอกจากนี ้ อาเซียนยังประสบความสาเร็จในการมีความร่วมมือ
ี
ทางเศรษฐกิจกับประเทศภายนอกภูมิภาค โดยเฉพาะประเทศหรือกลุมประเทศที่เป็ นคูเ่ จรจาของอาเซียน
่
อีกด้ วย
(3) ด้ านสังคมและวัฒนธรรม: อาเซียนมีความร่วมมือกันเป็ นจานวนมากในเรื่องที่เกี่ยวกับสังคมและ
วัฒนธรรม เช่น เรื่องการศึกษา การพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ สาธารณสุข สิ่งแวดล้ อม การปองกันและแก้ ไข
้
ปั ญหาที่เกิดจากยาเสพติดและโรคเอดส์ การปองกันภัยพิบติทางธรรมชาติ และโรคติดต่อร้ ายแรง ซึ่งความ
้ ั
ร่วมมือเหล่านี ้ต่างก็มีความคืบหน้ าเป็ นลาดับ อาทิ การมีความตกลงว่าด้ วยการแก้ ไขปัญหาหมอกควันข้ าม
ชาติที่เกิดจากไฟป่ า การมีมาตรการร่วมกันเพื่อแก้ ไขปัญหาโรคซาร์ส และไข้ หวัดนก และการดาเนินการ
เพื่อทาให้ อาเซียนเป็ นภูมิภาคที่ปลอดยาเสพติดภายในปี 2558 เป็ นต้น
ในภาพรวม ไทยได้ รับประโยชน์เป็ นอย่างมากจากความร่วมมือด้ านต่างๆ ของอาเซียน ไม่วาจะเป็ น
่
ประโยชน์จากการที่ภมิภาคมีเสถียรภาพและสันติภาพอันเป็ นผลจากกรอบความร่วมมือด้ านการเมืองและ
ู
ความมันคงของอาเซียน ซึงเป็ นปัจจัยสาคัญที่ทาให้ นกลงทุนต่างชาติเดินทางเข้ ามาลงทุนและท่องเที่ยวใน
่ ่ ั
ประเทศไทย การที่ไทยสามารถส่งออกไปยังประเทศสมาชิกอาเซียนได้ มากขึ ้น และมีต้นทุนการผลิตที่ต่าลง
รวมถึงการมีนกท่องเที่ยวจากประเทศสมาชิกอาเซียนเดินทางยังประเทศไทยเพิ่มมากขึ ้น อันเป็ นผลมาจาก
ั
การมีกรอบความร่วมมือด้ านเศรษฐกิจของอาเซียน และการที่ไทยสามารถแก้ ไข

5. ปั ญหาที่มีผลกระทบต่อสังคมได้ อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ ้น เช่น โรคระบาด เอดส์ ยาเสพติด
สิ่งแวดล้ อม ภัยพิบติ และอาชญากรรมข้ ามชาติ อันเป็ นผลมาจากการมีความร่วมมือทางด้ านสังคมและ
ั
วัฒนธรรมของอาเซียน ซึ่งหากไม่มีแล้ ว ก็คงเป็ นการยากที่ไทยจะแก้ ไขปัญหาเหล่านี ้ได้ โดยลาพัง
*ขอขอบคุณข้อมูลจากศูนย์ข่าวการศึกษาไทยและกระทรวงการต่างประเทศ http://www.mfa.go.th/