Zajrzyj do książki "Zrodla do-historii-pulku-polskiego-lekkokonnego-gwardii-napoleona napoleon-v' w internetowej księgarni historycznej Grzbiet.pl

1. SPIS TREŚCI
RoK 1813
RoK 1814
RoK 1815
REJESTRY SŁUŻBY
Z KSI~GI ROZKAZÓW DZIENNYCH
SzKIC O WŁADANIU LANC-1
MARszE, PIEŚNI WOJENNE
I WIERSZE POŚWI~CONE SOMOSIERRE .
7
217
303
305
385
407
445
http://grzbiet.pl/sklep/zrodla-do-historii-pulku-polskiego-lekkokonnego-gwardii-napoleona_napoleon-v
Przykładowy rozdział książki: Źródła do historii Pułku Polskiego Lekkokonnego Gwardii Napoleona I tom II
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

2. RoK 1813
STYCZEŃ
l go oddział ze straży tylnej nadal stacjonował pod Królewcem.
Pulk wyruszył oświcie idotarł do drogi na Tiefenau 1• O 11.00 minęliśmy
Marienwerder2, gdzie pułk miał zanocować. Miasto jednakże, wyznaczone na
punkt zborny dla pozostalości IV Korpusu, pełne było wędrujących pojedyn­
czo żołnierzy, którzy usilowali dołączyć do swych oddziałów. W tym momen­
cie przybyli również szaserzy idragoni Gwardii iwobleganym przez interesan­
tów biurze kwaterunków, po dość długim oczekiwaniu przyznano nam wioskę
Neudćirfchen 3, która, jak nam powiedziano, leżała o 2 mile za miastem. Wrze­
czywistości odległość ta była dwa razy większa. Dotarliśmy tam dopiero na
krótko przed zapadnięciem zmroku. Długi marsz sprawił, że dużo chorych żoł­
nierzy, okulałych koni, a także sań, które zwielkim trudem ślizgały się po nie­
malże bezśnieżnych już, zpowodu odwilży, drogach, zostało wtyle idotarło na
miejsce dopiero w nocy. Trzeba tu zauważyć, że w Neudćirfchen znajduje się
tylko piękny zamek i kilka domów, w których mieszkają pracujący tam rze­
mieślnicy. Wobec tego, miejsce znalazł jedynie duży imały sztab. Opierając się
na zapewnieniach właściciela zamku, młodego człowieka, który przez pewien
czas służył woddziałach pruskich, iprzyjął nas zwielką uprzejmością, że kom­
panie znajdą wygodne schronienie wsąsiadujących wioskach, kwaterunki zo­
stały wyznaczone wnastępujący sposób:
l., 2., i 3. szwadron wMahren4, na drodze zRiesenbourg5•
4. i S. szwadron wwiosce Vandau6 i osadzie Gliuf. Zbiórkę pułku wyzna­
czono na dzień następny, na godzinę 8.00 wNeudćirfchen.
' Tychnowy [przypis W.N.].
1 Kwidzyn [przypis W.N.].
'Obecnie Nowa Wioska [przypis W.N.].
• Morawy [przypis W.N.].
5 Prabuty [przypis W.N.].
• Wandau-obecnie Wandowo [przypis W.N.].
'Nie udało się zidentyfikować miejscowości [przypis W.N.].
http://grzbiet.pl/sklep/zrodla-do-historii-pulku-polskiego-lekkokonnego-gwardii-napoleona_napoleon-v
Przykładowy rozdział książki: Źródła do historii Pułku Polskiego Lekkokonnego Gwardii Napoleona I tom II
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

3. 8 1813
Wieczorem pułkownik wysłał rozkazy odnośnie punktu werbunkowego
wWarszawie, do księcia Radziwiłła, majora pułku, który - jak wspomniano -
przebywając wstolicy objął, wedle informacji zlistu z 25 grudnia, dowództwo
nad wszystkimi oddziałami pułku. Wysłał także rozkazy do porucznika Za­
widzkiego, komendanta zakładu wChantilly oraz skierował raporty zostatnich
dni, a także informację o kontroli pułku do generała dywizji GuyotaR.
2go szwadrony dotarły do Neudorfchen o wyznaczonej godzinie i pułk nie­
zwłocznie został wyprawiony do marszu. Byliśmy wyjątkowo zadowoleni ze
sposobu oraz wielkiej uprzejmości, z jakimi przyjął nas właściciel zamku9. Mi­
nęliśmy Gardeję iruszyliśmy dalej drogą z Grudziądza. Na wysokości karczmy
w Ossie, nad rzeką o tej samej nazwie 10, pułkownik otrzymał od jednego z fu­
rierów dokument z kwaterunkami, jakie wyznaczono w wioskach Mokrau 11,
Bialokowo ' Ossa i okolicznych osadach.
Pułkownik chciał wraz z adiutantami dotrzeć aż do Grudziądza, gdy otrzy­
mał informację, że zachowanie kilku żołnierzy z 3. pułku szwoleżerów-lansje­
rów polsko-litewskich Gwardii 1', który maszerował przed nami stało się przy-
8 Claude-Etienne Guyot de Lecour (1768-1837) [przypis W.N.].
9 Uprzejmości przybrały jeszcze na sile, gdy gospodarz dowiedział się, że pułkownik, wczasie słyn­
nej kampanii z roku 1807, nocował wzamku Stangenberg iz największym uznaniem wypowiadał się
o hrabim Stangenberg ijego synu, zktórym właściciel Neudórfchen utrzymywał sąsiedzkie stosunki.
Z największym uznaniem wyrażał się o naszej armii, którą widział u progu kampanii: "Nigdy jeszcze,
mówił, nie widziałem takiego entuzjazmu izapału, nigdy tak wspaniałe oddziały nie przykułyjeszcze
uwagi całej Europy, którą na pewno by sobie podporządkowały, gdyby przyszło im ścierać się tvlko
zludźmi!(...) Wszystko, powtarzał, miało rozmiary proporcjonalne do rozmiarów przedsięwzięcia.
(...)Wychwalamy naszego króla za to, że wprowadził nas pod sztandary Napoleona.(... ) Sądzilismv
już, że nie ma dla Rosji ratunku(...) nie tylko ludzie, ale i natura walczyła poJej stronie! (... )" (Cyto­
wane wyżej rękopisy).
10 Obecnie Osa [przypis W.N.].
11 Mokre [przypis W.N.].
12 Siałochowo [przypis W.N.].
13 Pułk został sformowany, jak wspomniano na mocy dekretów zS i 10 lipca oraz protokołu podin­
spektora kontrolnego Cheviłłarda (Warszawa, 12 września 1812 roku).Jeszcze przed zakończeniem
formacji, dwa jego szwadrony zostały, 19 października 1812 roku, napadnięte ipojmane w Słonimiu,
przez oddziały generała Czaplica, wraz z najważniejszymi oficerami igenerałem Konopką, jego puł­
kownikiem, który przebywał w mieście u swej rodziny. Powstałości szwadronów oraz kompanie,
których formacja i organizacja zostały zatwierdzone wWarszawie 12 września 1812 roku pruzpro­
tokół podinspektora kontrolnego Cheviłłarda, zostały oddane wWiłnie pod tymczasową komendę
majora Tańskiegu. Maszerował on o jeden dzień przed kolumną kawalerii Gwardii.
Oficerowie, pojm.1ni wraz zpułkownikiem Konopką, to:
Kłussowicz, major,
Bierzyński, szefszwadronu,
Sołtan, jw.,
Deshayes, adiutant major,
Lepott, kapitan,
Roniker, jw.,
Łukowski, jw.,
Jabłonowski, książę, porucznik,
Myciełski, jw.,
Borkowski, jw.,
Skurżewski, jw.,
Gielgut, adiutant,
http://grzbiet.pl/sklep/zrodla-do-historii-pulku-polskiego-lekkokonnego-gwardii-napoleona_napoleon-v
Przykładowy rozdział książki: Źródła do historii Pułku Polskiego Lekkokonnego Gwardii Napoleona I tom II
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

4. 1813
czyną poważnych skarg ze stronywiosek, wktórych mieliśmy nocować i, że ich
mieszkańcy, którym oddział chciał zarekwirować do transportu bagaży więcej
koni iwozów, niż mu przyznano, zbuntowali się, awstronę szwoleżerów odda­
no nawet kilka strzałów. Pruski komendant Grudziądza, potraktował całą spra­
wę z przesadną powagą i nakazał części swego garnizonu dobyć broni, wyjść
poza miasto i zająć pozycje między rzeką Ossą, a miastem. W tym czasie jed­
nakże, 3. pułk ruszył w dalszą drogę. Przedsięwzięte przez pruskiego komen­
danta środki, mogły mieć zgubne następstwa, pułkownik jednakże, w skiero­
wanym niezwłocznie do pułku rozkazie, odwołał się do godności oficerów
wezwał do dobrego prowadzenia się ludzi, by przywrócić porządek i zapo­
mnieć o tym, co się stało. Zaraz potem wyruszył iprzeszedł wpobliżu pruskie­
go batalionu. Śmieszyła nas powaga, zjaką starał się zebrać i uzbroić. Pułkow­
nik poczuł się w obowiązku poinformować komendanta oddziału, że wraz
z adiutantami udawał się właśnie do Grudziądza. Uczynił się także osobiście
odpowiedzialnym za utrzymanie spokoju w zajmowanych teraz przez jego
własny pułk wioskach, gdzie doszło wcześniej do awantury. Prusacy obserwo­
wali nas zuwagą, ale i zniezadowoleniem, choć nie odezwali się ani słowem 14•
Tego dnia oddział straży tylnej zatrzymał się wokolicach Brandenburga 15•
3go o 9.00 pułk dotarł do Grudziądza i kontynuował marsz w kierunku na
Culm (Chełmno) 16•
Pułkownik, otrzymawszy rozkaz wyprzedzenia pułku i ustalenia kwater na
lewym brzegu Wisły, wokolicach Bydgoszczy, ruszył wozem pocztowym, za­
bierając ze sobą adiutanta-majora Deiaroche iporucznika Malinowskiego. Za­
trzymali się w Chełmnie, ładnym i bardzo czystym polskim mieście, by wraz
zjego władzami, które podeszły do sprawy zwielkim oddaniem, ustalić podział
kwaterunków, na które przeznaczono wioski Neudorf17, Wapcz (lub Wopsz) 18
iLinietz 19 za Chełmnem.
Po południu pułkownik otrzymał raporty, że kompanie rozlokowały się wy­
godnie i zostały bardzo serdecznie przyjęte przez mieszkańców ww. wiosek.
Wobec tego, mając przede wszystkim na uwadze ułatwienie pozostającym
wtyle ludziom dołączenie do pułku, postanowił zarządzić postój. Swą decyzję
atakże 190-200 oficerów i szwoleżerów, wysianych kilka miesięcy później do Gruzji.
" Pułkownik zatrzymał się wzajeździe Czarny Orzeł, gdzie nocował 17 czerwca. Oberża była pełna,
lecz pewien dzielny oficer huzarów pruskich, który znajdowal si~ na miejscu, potraktował pułkowni­
ka ijego oficerów ze szczerą serdecznością, slużyl im za tiumacza i pomógl znaleźć miejsce. Rozma­
wialiśmy znim na temat wyjścia wojsk z garnizonu. Skwitowal tę sprawę tak, jak na to zasługiwała:
śmiechem. W pewnym momencie musial nas opuścić i wrócić do swej kwatery, na lewym brzegu
Wisly. Byliśmy bardzo zadowoleni ze spotkania z tak uprzejmym czlowiekiem.
11 Obecnie Uszakowo wObwodzie Kaliningradzkim [przypis W.N.].
" Wychodząc z miasta pulkownik dowiedzial się, że polska markietanka, imieniem Karolina, która
podróżowała z pulkiem przez calą kampanię idowiodla tym samym wielkiej odwagi, od kilku dni
leżała zlożona gorączką gnilną i nie była wstanie iść dalej. Powierzy! kapralowi Rychterowi nieco
pieniędzy, znakazem przekazania ich markietance, by znalazla opiekę u swych gospodarzy. Zresztą
rodzina jej nie mieszkala daleko.
" Właściwie Kulmisch Neudorf- Nowa Wieś Chelmińska [przypis W.N.].
" Wabcz (przypis W.N.].
"Lyniec (przypis W.N.].
http://grzbiet.pl/sklep/zrodla-do-historii-pulku-polskiego-lekkokonnego-gwardii-napoleona_napoleon-v
Przykładowy rozdział książki: Źródła do historii Pułku Polskiego Lekkokonnego Gwardii Napoleona I tom II
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

5. ---·lO 1813
uzgodnił zkomendantem miasta iokręgu. W konsekwencji, wysłany następnie
do kwater rozkaz dzienny, informował, że pułk będzie odpoczywał 4go, a Sgo
wyruszy o7.00. Przechodząc następnie przez Chełmno miał otrzymać dzienny
przydział żywności, apotem udać się do Dąbrówki 20, na drodze zOstromecka.
W tej ostatniej miejscowości miał 6go przeprawić się przez Wisłę.
Oddział pod rozkazami szefa szwadronu Jerzmanowskiego przebywał
wokolicach Heiligenbeil21 , na drodze zKrólewca do Elbląga.
4go odpoczynek. Pułkownik opuścił Chełmno wozem pocztowym wraz
zkapitanem Deiaroche i porucznikiem Malinowskim. W Ostromecku zmienił
konie iprzeprawił się przez Wisłę naprzeciwko Fordonu 22• Przez rzekę prowa­
dziła wytyczona, kręta ścieżka, pokryta warstwą wody grubą na niemal stopę:
po nocnych, silnych przymrozkach, za dnia, znów nadeszła odwilż. Zagadnięty
pocztylion zapewniał, że, nawet jeśli odwilż będzie postępować, jeszcze przez
7-8 dni przez rzekę będzie można przejechać wozem. Pęknięcia na lodzie iinne
oznaki, jakie nauczyli się rozpoznawać mieszkańcy, zwykle zapowiadały mo­
ment, wktórym taka przeprawa zaczynała być niebezpieczna. Wszystko trwało
blisko pół godziny. Na lewym brzegu ujrzeliśmy Fordon, uroczo położone
miasteczko, dosyć jednak biedne i nędzne, zamieszkane w większej części
przez Żydów.
Około 16.00 pułkownik dotarł do Bydgoszczy. Wszystkie oberże były pełne.
Tylko dzięki mundurom, on sam i jego oficerowie znaleźli nocleg wsali jadal­
nej karczmy, zwanej Hotelem Warszawskim 23•
Tego samego dnia oddział ze straży tylnej otrzymał rozkaz założenia poste­
runku w ... , wiosce położonej około 3 mil na północny-wschód od Elbląga.
Pozostał tam aż do llgo. Kilka razy starł się z lekkimi oddziałami wroga, nie
ponosząc jednak żadnych strat iwziął do niewoli S-6 jeńców.
Sgo pułkownik otrzymał od generała dywizji Walthera, odpowiedzialnego
za wyznaczanie kwaterunków dla kawalerii Gwardii, przydział wiosek przezna­
czonych na pobyt dla pułku. Było to 7 wiosek i osad, leżących na północny­
-zachód od Bydgoszczy, między Wisłą, a Brdą, na granicy Księstwa Warszaw­
skiego i Prus Zachodnich. Adiutant Ladroite, który opuścił pułk rankiem
między Chełmnem a Dąbrówką i maszerował przed nim, został wraz zfuriera­
mi wysłany, by rozdzielić konkretne noclegi wkażdej zwiosek, między kompa­
nie iszwadrony.
6go pułkownik osobiście udał się do kwater, by definitywnie ustalić roz­
mieszczenie każdego ze szwadronów. Następnie wysłał do Fordonu furiera, bv
10 Dąbrówka pod Unisbwiem. Obecnie D.jbrowa Chełmińska [przypis W.N.].
21 Święta Siekierka. Obecnie Mamonowo wObwodzie Kaliningradzkim [przypis '.N.].
" Obecnie dziełnica Bydgoszczy [przypis W.N.].
11 Dwie polskie damy, matka icórka, obce wmieście, widząc przez jedno zokien karczmy pulk,>wm·
ka ijego oficerów, bardzo zatroskanych faktem, iż nie mogą znalei.: noclegu, zdecydowały osob1ście
zainterweniować u oberżysty, by ich przyjął, pomimo, iż wszystkie pokoje rzeczywikie były zaj~te.
Były pewne, iż pułkownik jest z pochodzenia Polakiem i żadne zapewnienia nie były w stanie ich
przekonać, że tak nie jest. Nieustannie zwracały się do niego po polsku, a na jego odpowiedzi, iz nte
włada swobodnie tym językiem, unosiły się szczerym gniewem i pytały, czy to dyshonN bv.' p,,la·
kiem. Damy wyruszyły następnego dnia wdalszą podróż, wciąż przekonane oswojej słuszn,>se~.
http://grzbiet.pl/sklep/zrodla-do-historii-pulku-polskiego-lekkokonnego-gwardii-napoleona_napoleon-v
Przykładowy rozdział książki: Źródła do historii Pułku Polskiego Lekkokonnego Gwardii Napoleona I tom II
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

6. 1813 11
poinformował je o przypisanych im wioskach, lub osadach. Oto, jak przedsta­
wiały się przydziały:
Numer Nazwa wio- Odległość od
Uwagi
szwadronu ski/osady Bydgoszczy
Sztab Sienno 4mile W osadzie znajduje się dom, lub warowny
zamek, który nie nadaje się na nocleg. Jego
rozległe zabudowania gospodarcze za to, były
w dobrym stanie. Chaty mieszkańców były
częściowo zrujnowane.
Mały sztab Mruczyno Smil Zakwaterowany tu chirurg-major Magura,
l szwadron Gąszcz Górny• 3mile zorganizował salę dla chorych zpułku.
2 szwadron Włóki 3mile Wszystkie wioski i osady składały się z bar-
3szwadron Kusowo 3mile dzo lichych domów i chat. Mieszkańcy żyli
4szwadron Gąszcz Dolny 2mile w wielkiej nędzy. Oficerom i szwoleżerom
5 szwadron Dobrcz.. 3mile także było tam bardzo niewygodnie. Ze
względu na maJą ilość budynków nadających
się do zamieszkania, trzeba było kwaterować
zbyt wiele osób wkażdym znich. Ponadto, co
naprawdę niespotykane w porośniętej lasami
Polsce, wniemal wszystkich kwaterach brako-
walo drewna. Tymczasem było wciąż bardzo
zimno imróz nie odpuszczał.
• Możliwe, że chodzi tu o miejscowość Gą-
decz lub dwie okoliczne wioski Strzelce Gór-
ne iStrzelce Dolne [przypis: W.N.].
•• Była to najmniej biedna wioska.
7go na wydany poprzedniego dnia rozkaz, dowódcy kompanii oraz ich starsi
wachmistrzowie zdawali majorowi raport wSiennie. Zkontroli oddziałów wynika­
ło, że 24ludzi powstało wtyle, zpowodu zmęczenia wyczerpującym marszem od
Elbląga. Wciąż licwno jednak, że zdołają dołączyć. Wśród nich znajdował się także
mistrz weterynarii Chenal imistrz płatnerski Couvreur, którzy, nie mogąc iść dalej
zpowodu choroby, wstali skierowani 4go do szpitalawSchwetz (Świecie).
Przegląd potencjalnych zapasów, jakie mogły zaoferować nam nasze wioski
wykazał, że pułk nie znajdzie tam praktycznie żadnego zaopatrzenia. Tym nie­
mniej, dowódcy kompanii otrzymali rozkaz, by pracować ile się da przy wszel­
kiego rodzaju naprawach. W nędznych wioskach nie było jednak dostępu do
nici, igieł, ani też żadnego rzemieślnika. Wyjątek stanowił Gąszcz Dolny, wktó­
rym mieszkał ubogi krawiec. Trzeba było posyłać do Bydgoszczy po najzwy­
klejsze materiały, a i tak, wmieście tym, gdzie tłoczyły się resztki armii, kupcy
byli źle zaopatrzeni. Itak, mimo zapału oficerów inajlepszych chęci szwoleże­
rów, nie było możliwości, by uzupełnić zaopatrzenie. Ponadto, utrata skrzyń
pozbawiła naszych rzemieślników niewielkich zapasów oraz narzędzi.
Oddział straży tylnej zajmował wciąż ...
8go raport donosił o powrocie ludzi, o których mowa była poprzedniego
dnia. Rozkaz dzienny zalecał:
http://grzbiet.pl/sklep/zrodla-do-historii-pulku-polskiego-lekkokonnego-gwardii-napoleona_napoleon-v
Przykładowy rozdział książki: Źródła do historii Pułku Polskiego Lekkokonnego Gwardii Napoleona I tom II
Książki historyczne
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl